Osman Nûri Topbaş Hocaefendi, "Tasavvuf nedir, ne değildir? Tasavvuf-tarikat bir makam, mevki, keramet arayışı mıdır? “Falan şeyhe bağlanırsan o seni kurtarır” gibi ifadeleri nasıl anlamak gerekir? İslÂm tarihine baktığımız zaman daha ziyade hangi donemlerde tasavvufa ihtiyac duyulmuştur?" sorusunu cevaplıyor.
Tasavvuf nedir, ne değildir? Tasavvuf-tarikat bir makam, mevki, keramet arayışı mıdır? “Falan şeyhe bağlanırsan o seni kurtarır” gibi ifadeleri nasıl anlamak gerekir? İslÂm tarihine baktığımız zaman daha ziyade hangi donemlerde tasavvufa ihtiyac duyulmuştur?
TASAVVUF NEDİR? Tasavvuf, dînin takv tarafıdır, zuhd tarafıdır. İhsan tarafıdır. Yani kalben CenÂb-ı Hakk ’ı yakından tanıyabilme sanatıdır. Ve “Cibril Hadîsi”dir. Cibrîl ’in sorduğu, Efendimiz ’e, ucuncu soru da şuydu:
“‒İhsan nedir?” dedi.
Efendimiz de:
“‒Sen AllÂh ’ı gormuyorsun, fakat Allah seni dÂim goruyor.” (Bkz. Muslim, ÎmÂn, 1)
Kalbin bu şuur ve idrak hÂline gelebilmesi. Kendisinin ilÂhî kameranın altında olduğunu hissedebilmesi.
Tabi bu, kitap okumakla, zihnî bir mesÂi ile olmaz. Bu kalbî mesÂînin getireceği neticedir.
İmam RabbÂnî Hazretleri:
“Tasavvuf diyor, şerîati kemÂle erdirmektir. KÂmil insan olabilmektir.”
Bir arınma disiplini, temizlenme disiplini.
“Takv”ya erebilme yolu.
Peygamber Efendimiz ’e yakınlaşabilme.
Kotu huyları terk etme, guzel ahlÂkı benimseme.
Ve nefse karşı sulhu olmayan bir cenk; son nefese kadar devam edecek bu.
Guzel bir kul olabilme.
Rasûlullah Efendimiz ’i aşk ile yakından tanıyabilme, Oʼnun yuce karakter, şahsiyet ve ahlÂkından bir nasîb alabilme; dîni, ozune ve rûhuna uygun bir tarzda, vecd icinde yaşayabilme gayretidir. Guzel bir kul olabilmedir. Vecd, zikir, bir heyecan hÂlidir.
İşte MevlÂnÂ, 18 beytinde meşhur, orada diyor ki:
“Herkes diyor, kendi anlayışına gore bana dost oldu, lÂkin icimdeki esrÂrı idrÂk edemedi.
Benim sırrım, feryÂdımdan uzak değildir. LÂkin her gozde onu gorecek nur, her kulakta onu işitecek kudret yoktur…”
Boyle gidiyor…
Yine buyuruyor, işte bir Allah dostunun şeyi:
“Canım var oldukca ben Kur ’Ân ’ın kolesiyim. Ben Hazret-i Muhammed ’in yolunun toprağıyım. Eğer bir kimse, benim sozumden bundan başka (bu istikÂmetin dışında) en ufak bir şey bile nakledecek olursa, o kimseden de, onun sozunden de incinirim ve tiksinirim.” buyuruyor.
Tasavvuf, bu… Allah Rasûlu ’nun yaşadığı minvÂl uzere hayatımızı devam ettirebilme. Yani Efendimizʼin hayat dusturlarıyla, zÂhiren ve b­tınen butunleşebilme…
Keşif-keramete erme yolu değil. Keşif-kerÂmet, mÂnevî yolda AllÂh ’ın bir vergisidir. Fakat keşif-keramet verilse dahî, bunlara da bir garanti yoktur.
CenÂb-ı Hak, Kur'Ân-ı Kerîm ’de Bel ’am bin Baura ’yı bildiriyor. Onun keşfi vardı, kerameti vardı, ism-i Âzama mazhardı. Bir nefsine meyletti, CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede, bir kelp misÂlini veriyor; şaşkınlaşmış bir kelp misalini veriyor.
KÂrun da AllÂh ’ın bir velî kuluydu. Zuhd ve takv hayatı vardı. Nefsine meyletti. CenÂb-ı Hak varlıktan imtihan etti, varlık verdi. Yolunu kaybetti. Mûs -aleyhisselÂm- ’a karşı tavırlar koydu. Guvendiği, dayandığı, istinÂd ettiği servetiyle beraber CenÂb-ı Hak yerin dibine gomdu.
Onun icin tasavvuf,
فَاسْتَقِمْ كَمَا اُمِرْتَ
“Emrolunduğun gibi dosdoğru ol…” (Hûd, 112) yoludur.
Asıl kerÂmet, istikÂmettir. İhlÂs, takvÂ, zuhd, huşû, tevbe, rızÂ… Bu, kalpte yerleşecek. Ne cıkacak kalpten? RiyÂ, gosteriş, ucup, kibir, gıybet, haset gibi marazlar da kalpten cıkacak.
Onun icin tasavvuf, keşif ve kerÂmete erme eğitimi değildir; AllÂh ’a kul olma eğitimidir.
Ebû Bekir Efendimiz, Rasûlullah Efendimiz ’den sonra ikinci bir insan. “Kalbimde ne varsa Ebû Bekir ’in kalbine ilkā ettim.” buyuruyor. Ebû Bekir Efendimiz ’den gelen zÂhirî bir kerÂmet yok bize. Fakat Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- ’tan var. “SÂriye, SÂriye, cebel!” dedi, orduyu dağ tarafına yonlendirdi.
Onun icin kerÂmet, bir insanın son nefesinin ne olacağını gostermez.
Diğer bir husus:
Cu­neyd-i Bağ­d­dî Hazretleri diyor:
“Bir ki­şi­yi diyor, postunun uzerinde ha­va­da ucar­ken gor­se­niz, o da eğer Sun­ne­tʼe uy­mu­yor­sa, ona îtibar etmeyin, o kerÂmet değildir, o is­tid­rac­tır.” bu­yu­ruyor.
MURŞİDİM BENİ KURTARABİLİR Mİ “Benim şeyhim mahşer yerinde benim elimden tutar! Beni bırakmaz. Beni Cennet ’e goturur(!)” Bu tamamen bir gafletin ifadesidir. Peygamberlerin dışında kimsenin bir garantisi yok. Bir de “aşere-i mubeşşere” gibi Efendimiz ’in bildirdiği kişiler hÂric. Onun dışında kimsenin son nefes garantisi yok.
CenÂb-ı Hak:
وَلَا تَمُوتُنَّ اِلَّا وَاَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
“…Ancak muslumanlar olarak can verin.” (Âl-i İmrÂn, 102) buyuruyor. Sakın ha, başka turlu can vermeyin, buyuruyor.
Onun icin, her mu ’min, hangi merhalede olursan ol, bir son nefes hazırlığında bulunabilmek…
Onun icin ayağının, “وَثَبِّتْ اَقْدَامَنَا” (“…Ayaklarımızı sağlam tut…” [el-Bakara, 250; Âl-i İmrÂn, 147]) Ayakların -Allah korusun- kaymaması…
Onun icin, kimse kimseye CenÂb-ı Hakk ’ın izni olmadan şefaat edemez. Kimin şefaat edeceğini de Efendimiz, peygamberlerin dışında bildirmiyor.
Osman bin Maz ’ûn -radıyallÂhu anh- vefÂt etti, sÂlih bir sahÂbiydi. Bir kadın dedi ki:
“‒Ne mutlu sana dedi, sen dedi, Cennetliksin.” dedi.
Efendimiz:
“‒Nereden biliyorsun?!” dedi. “‒Nereden biliyorsun?!” dedi. “Ben bile omrumun icinde neler başımdan gececek bilmiyorum.” dedi. “Sen onun Cennetlik olduğunu nereden biliyorsun?” dedi. “Ben senin yerinde olsam boyle soylemezdim. İnşÃ‚allah CenÂb-ı Hak onu Cennetlik kılar derdim. (Bir temennîde bulunurdum, du hÂlinde olurdum.)” dedi. (Bkz. BuhÂrî, TÂbîr, 27)
Yine Efendimiz, FÂtıma VÂlidemiz ciğerpÂresiydi.
“‒FÂtıma seni ben alıp Cennet ’e gotururum.” demedi Efendimiz.
“‒Kızım FÂtıma! Cok cok amel-i sÂlih işle. Sakın, namazını huşû ile kıl. Kıyamet gunu babanın peygamber olduğuna guvenme!” buyurdu.
“‒Halam Safiyye!” buyurdu, ona da aynı şeyleri Efendimiz tekrarladı. (Bkz. İbn-i Sa‘d, II, 256; BuhÂrî, MenÂkıb, 13-14; Muslim, Îman, 348-353)
Onun icin, şeyh olsun, murîd olsun vs. olsun, hic kimsenin bir garantisi yok.
Onun icin kul ne olacak? Takv hayatı uzerine olacak. CenÂb-ı Hakk ’a devamlı du hÂlinde yaşayacak. Tefekkur, teslîmiyet, zikir ve Efendimiz ’in guzel ahlÂkıyla muzeyyen olmanın gayreti icinde olacak. Başka turlu kurtuluş yolu yok. İbadetlerimiz, her şeyimiz kabule muhtac.
MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri buyuruyor ki:
“İnanın diyor, ben diyor, hicbir ibadetime…”
Maddede-mÂnÂda zirve, AllÂhu a‘lem, AllÂh ’ın velî kulu, AllÂhu a‘lem. Bircok halîfeler de bıraktı. (Buna rağmen) bir talebesine yazdığı mektupta:
“Oğlum diyor, hicbir ibadetime guvenmiyorum. Yalnız AllÂh ’ın rahmetine sığınarak gidiyorum.” buyuruyor.
Yani insan gaflete dalıp şeytanın kandırmacasına uymayacak.
Onun icin, tasavvuf, makam-mansıb elde etme yolu da değil. O yola eğer girerse helÂk olup gider.
Buyukler bir de şoyle guzel ifade ediyor:
Tasavvuf; “arz-ı endÂm” yani “gosteriş” icinde bulunmak, makam-mevkî değil; “arz-ı hÂl” yolu. “Abd-i Âcizlik” yolu. Nefsi bertaraf etme yolu. “Aman y Rabbi!” diyebilme yolu. En buyuk burada felÂket; nefsî, nefsîdir…
Burada bir soru daha var, bunun devamında:
ALLAH DOSTU KİMDİR? “Allah dostu kime denir? Allah dostuyla nasıl beraber olunur?”
Allah dostu, dînin zÂhir ve bÂtınını ikmÂl etmiş, nefsÂnî arzularını bertaraf etmiş, kalbî merhaleler katetmiş, kendisini ilÂhî muşÃ‚hedenin, ilÂhî kameranın altında olduğunu idrak hÂlinde olan, Rasûlullah Efendimiz ’in zamana yayılan zirveleri oluyor. Bunun da hicbir garantisi yok son nefeste. Bunların da vazifesi, musterşidi irşÃ‚d; irşad bekleyenleri irşÃ‚d etmek.
Az evvel MevlÂn Hazretleri ’ni ziyarete geldik. Kendi kendimize soralım: “Kim diri, kim olu? Benim gunde kac tane ziyaretcim var, MevlÂn ’nın gunde kac tane ziyaretcisi var? Bana kac tane du eden var, MevlÂn ’ya kac sefer gunde, kac kişi FÂtiha okuyor?..
Demek ki CenÂb-ı Hak sevdiği kulunu ÂbÂd ediyor. Bunlar, AllÂh ’ın velî kulları olmuş oluyor.
TARİHTE TASAVVUF “İslÂm tarihine baktığımız zaman, hangi donemlerde tasavvufa daha cok ihtiyac var?”
Her zaman ihtiyac var. Her zaman insanın kemÂle ermesi zarûrî.
Fakat tarih boyunca tasavvuf, hem iktisÂdî ve ictimÂî rahatlık zamanlarında; rehÂvet, gevşeklik ve azgınlıkları engelleyecek mÂnevî zindeliğe kavuşturmak icin her zaman… İnsan taşkınlık yapar. “Benim” der, vs. der… CenÂb-ı Hak, Suleyman -aleyhisselÂm- ’ı misal veriyor. “نِعْمَ الْعَبْدُ” (“…Ne guzel kul…” [SÂd, 30]) buyuruyor. Kalbi kasa değildi.
Zor zamanlarda bir tesellî olarak yine tasavvufa ihtiyac var.
İşte bu, MevlÂnÂlar, Yunuslar, Moğol istilÂlarının olduğu zaman, butun halkı tesellî etti. Gerci o tesellî 700 seneden beri devam ediyor. Yine taşkınlara taşmamak, yine tesellî bekleyenlere yine tesellî hÂlinde devam ediyor.
BÂtınîler, İslÂm ’ın rûhuna zarar vermeye calıştı. O zaman İmÂm GazÂlî Hazretleri de muhim gayretleri zuhûr etti. Neyle? O takvÂsıyla, ilmiyle.
Ekber Şah, İslÂm ’a zarar verecek işlere girişti. Hindistan ’da İmÂm-ı RabbÂnî ’nin istikamet uzere dirÂyetiyle irşadlara devam etti.
Bugun Kafkasya ’da, vs. o komunist zamanlarda tasavvuf gizliden gizliye devam ederek insanları kufrun şerrinden korudu.
İslam ve İhsan