Nefs-i mulheme nedir? Nefs-i mulheme mertebesine ulaşan mumin nasıl bir seviye kazanır? Nefsin mertebelerinden ucuncusu; Nefs-i mulheme.Nefs-i emmÂreden pişmanlık duyarak levvÂmeye yukselen mu ’min, bu merhalede de tevbe, istiğfar, gunahlardan sakınmak, mÂnevî irşÃ‚da gonul vermek ve bÂzı nefs mucÂhedeleriyle mulheme mertebesine vÂsıl olur.
Bu mertebede kul, AllÂh ’ın lutfuyla hayır ve şerri hassas bir sûrette ayırt edebilme ve şehevî duygularının aşırılıklarına direnebilme dirÂyetine kavuşur. Kalbi Allah ’tan gÂfil kılan her şeyden uzaklaşır. Artık halk nazarındakinden cok, Hak katındaki mevkiinin endîşesiyle dolar. ÎmÂnın hakîkatleri kalbde inkişÃ‚f hÂlindedir.
İLHAM ALAN NEFS Nefsin bu mertebesinin “mulheme” tÂbiriyle ifÂde olunması da Kur ’Ân-ı Kerîm ’deki:
“Nefse ve onu yaratılış maksadına uygun olarak şekillendirip, ona fucûr ve takvÂsını ilham edene andolsun!” (eş-Şems, 7-8) Âyetlerinden gelmektedir.
Nefs-i mulheme, ilhÂma mazhar olan nefstir. Nefsin bu merhalesini yaşayanlar, ilÂhî emir ve yasaklara guzelce riÂyet bereketiyle, ledunnî hakîkatlerden, mÂrifet ve keşiften de bir nebze nasibdÂr olmaya başlarlar. Kul, aşk ile rûhlar Âlemine muteveccih bir hÂle gelir, taraf-ı ilÂhîden bÂzı ilhÂmlara ve kısmen RabbÂnî esintilere mazhar olacak bir kıvÂma ulaşır. LÂkin bu ilham esintilerinin RahmÂnî olup olmadığını anlayabilmek icin, bir mÂnevî rehberin kontrolune mutlak sûrette ihtiyac vardır.
Zîr girilen mucÂhedede nefs mağlûb durumda ise de, yine boş durmayıp rûh-i sultÂnîyi gÂlip mevkiinden duşurmek icin gizli hîle ve vesveselerle kalbi meşgûl etmeye devÂm eder. Bu sebeple mulheme mertebesindekilerin CenÂb-ı Hakk ’a tevekkul ve teslîmiyetleri, kÂmil mÂnÂda değildir. YÂni zÂhirî ve fiilî kemÂlÂt, henuz bÂtında gercekleşmemiştir.
Kotu ve cirkin huylar, coğu kez fiiliyÂta gecmese de hÂl mevcuttur. ZÂhirî sebep ve illetler Âleminden hakîkat iklîmine henuz gecilememiş ve bu sebeple de tereddut, kuruntu, gonul darlıkları, vehim ve ihtiraslar tamamen atılıp, teslîmiyetin huzur ve saÂdetine kavuşulamamıştır. Gonuller, gecim ve ikbÂl kaygıları gibi ceşitli tûl-i emellerle muzdariptir. Bugunun rızkına nÂil oldukları hÂlde yarınki rızıkları icin endişe duyarlar. ZÂhiren CenÂb-ı Hakk ’ın “RezzÂk” sıfatını kabul ederlerse de belki farkında olmaksızın, kalben duydukları endişeyle bu sıfat-ı ilÂhiyyeye îtimatsızlık mevkiinde kalabilirler. Bu ve benzeri diğer hÂllerde de; AllÂh ’ın takdîrine rızÂ, O ’na teslîmiyet ve tevekkul, -henuz kalben ve tahkîkî olarak gercekleşmediğinden-, sûret ve taklîdî bir şekilde îf edilmektedir.
Yine bu merhalede, nefsin arzu ettiği şeyleri terk edip, istemediklerini yapmak sûretiyle, nefs terbiyesinde bir nebze muvaffak olunmuştur. Ancak rûh-i hayvÂnî mağlûb olmuşsa da rûh-i sultÂnîden kaynaklanan temiz huylar ve guzel ahlÂk henuz tam olarak yerleşmemiştir.
Bunun yerleşmesi, sÂdece nefsin hoşlandıklarını terk edip hoşlanmadıklarını yapmakla, yÂni sırf riyÂzet ve mucÂhede ile mumkun olmaz. Bunlarla birlikte “zikrullÂh”a da ihtiyac vardır. Fakat kalb, dunyevî endişe ve ihtiraslarla meşgûl bulundukca, zikrin safÂsına ve netîcede itmi ’nÂna eremez. ZikrullÂhın, ÂdÂbına riÂyetle îf edilebilmesi icin de ehlullÂhın mÂnevî irşÃ‚d ve rehberliğine ihtiyac vardır.
Ne zaman ki kul, bir tedÂvî ve telÂfî maksadıyla değil de, derin bir zevk ve lezzet hÂlinde, aşk ve vecd icinde Rabbini zikretmeye başlarsa, o an zikrin gercek safÂsına nÂil olur. O zaman RabbÂnî ilhÂmlarla kÂinÂtın sırlarına vÂkıf olur, orada sergilenen ilÂhî kudret akışlarına hayran kalır ve gonlu mutmain olur.
CenÂb-ı Hakk ’ın:
“(Resûlum!) Rabbinin yoluna hikmet ve guzel oğutle cağır.” (en-Nahl, 125) buyruğundan hisse almaya başlar, sozleri guzel ve hikmetli olur. Cunku o, artık ilhÂma mazhar olmuş bir kuldur.
Bu minvÂlde mesÂfe alındıkca da hayvÂnî rûh, yÂni nefs, sultÂnî rûhun emrine rÂm olmaya ve bu sÂyede de suflî temÂyullerin iğvÂsından kurtulmaya başlar. MusÂmaha, sabır ve tahammul gucu artar; tevÂzû, kanaat ve comertlikte yuksek bir seviye kazanır.
NEFS-İ MULHEMENİN AFETİ Ancak bu mertebenin Âfeti de, “bir şey oldum” zannına kapılarak gaflet ile kibir ve ucuba suruklenivermektir. Bu sebeple mulhemedeki bir mu ’min, dÂim ilÂhî muşÃ‚hede altında bulunduğunu bilip, hÂl ve tavırlarını tevÂzû ve fÂnîlik duygularıyla tÂyin etmelidir. Ote yandan duny hayÂtını Âhiret duşuncesinden gÂfil olmaksızın mutÂlaa edebilecek bir goruş ufkuna ulaşarak, tefekkur-i mevt olgunluğuna burunmelidir.
Nitekim Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
“Olumu cokca hatırlayın! Cunku olumu hatırlamak, (insanı) gunahlardan arındırır, dunyÂya karşı zÂhid kılar. Eğer siz zenginken onu anarsanız, zenginliği(n Âfetlerini) giderir. Fakirken onu anarsanız, hayatınızdan hoşnûd kılar.” buyurmuştur. (Suyûtî, CÂmiu ’s-Sağîr, I, 47)
Nefsi bu mertebeye erişmiş olan bir sÂlik, Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- ’ın buyurduğu:
“HesÂba cekilmeden evvel kendinizi hesÂba cekin. Henuz ilÂhî terÂzide tartılmadan once amellerinizi bir tartın. Hicbir amelinizin kendisine gizli kalmayacağı CenÂb-ı Hakk ’ın huzûruna cıkmadan evvel, o buyuk mahkemeye hazırlanın. Şuphesiz dunyada iken nefsini hesaba ceken kimse icin kıyÂmet gunundeki hesap hafif olacaktır.” (Tirmizî, KıyÂmet, 25/2459; İbn-i Kesîr, Tefsîr, I, 27) nasîhatlerinin muktezÂsını yaşama azmi icinde bulunmalıdır.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, İmandan İhsana Tasavvuf, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
NEFSİN MERTEBELERİ NELERDİR? - VİDEO