İhlas ne demektir? İslam ’da ihlasın onemi nedir? Amellerde ihlasın fazileti ve ihlas ile ilgili ornekler. Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“Ameller, niyetlere goredir...” buyurmuştur. (BuhÂrî, ÎmÂn, 41; Muslim, İmÂre, 155)
Bu itibarla başta ibÂdetler olmak uzere butun hayırlı amellerin, AllÂh rızÂsı icin yapılması esastır. Bu da, ancak ihlÂs ile tahakkuk edebilir. Diğer bir ifÂdeyle, yapılan amelleri, ancak ihlÂs ile ulvî bir gÂyeye bağlayarak ibÂdet vasıf ve derecesine yukseltmek mumkundur. Dolayısıyla Allah katında amellerin makbûliyetinin asıl şartı, ihlÂstır.
İHLAS NE DEMEKTİR? İhlÂs, amelleri sırf rızÂ-yı ilÂhîyi kastederek îf etmek ve onlar uzerine nefsÂnî gÂyelerin golgesini duşurmemektir. Beden icin ruh ne ise, amel icin ihlÂs da o mesÂbededir. İhlÂssız amel, ozden mahrum kuru bir yorgunluktan ibÂrettir.
İhlÂs, CenÂb-ı Hakk ’a yakınlaşabilme gÂyesiyle her turlu duny menfaatlerinden kalbi koruyabilmektir.
İhlÂs, amellerin, başta riy ve ucub olmak uzere her turlu mÂnevî kirden arınmasıdır. Zîr bunlar, ihlÂsı bulandıran ve onu yok eden kalbî hastalıklardır.
CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsından gayri butun emelleri gonulden sokup atmak, muslumanın îfÂsına mecbûr olduğu buyuk bir vazîfedir.
LÂkin şuna dikkat etmek lÂzımdır ki, ihlÂs sÂhibi kimseler her an nefsÂniyetin galebesi neticesinde bu guzel hÂllerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Zirvede durmak nasıl zor ise, ihlÂsı muhÂfaza edebilmek de o derece guctur. Nitekim bu hususta Zunnûn-ı Mısrî Hazretleri ’nin şu sozu pek meşhurdur:
“Butun insanlar oludur, Âlimler bundan mustesnÂdır. Butun Âlimler uykudadır, ilmiyle Âmil olanlar bunun dışındadır. İlmiyle amel edenlerin de aldanma ihtimÂli vardır, ancak ihlÂslılar bundan mustesnÂdır. İhlÂslılar da (dunyÂda her an) buyuk bir tehlike ile karşı karşıyadırlar…”[1]
Butun zorluğuna rağmen ihlÂsı muhÂfaza edebilen kullar ise pek cok ilÂhî lûtuflara mazhar olurlar. Ezcumle:
İhlÂs, kulları en buyuk hayır olan ilÂhî rızÂya nÂil eyler. Cunku AllÂh ’ın, insanların amellerinden murÂdı, ancak kendi rızÂsının hedeflenmiş olması, yÂni ihlÂstır. Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“(Ey Resûlum!) Şuphesiz ki KitÂb ’ı Sana hak olarak indirdik. O hÂlde Sen de dîni AllÂh ’a has kılarak ihlÂs ile kulluk et!” (ez-Zumer, 2)
“De ki: Ben, dîni AllÂh ’a has kılarak ihlÂslı bir şekilde O ’na kulluk etmekle emrolundum.” (ez-Zumer, 11)
İhlÂs, mu ’mini, en buyuk duşmanı olan şeytanın tasallutundan kurtarır. Zîr o, ancak ve ancak ihlÂsta zaaf gosterenlere musallat olabilmektedir. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“(Şeytan) dedi ki: Ey Rabbim! Andolsun ki, beni azdırmana karşılık ben de yeryuzunde onlara (gunahları) susleyeceğim ve onların hepsini mutlak azdıracağım. Ancak onlardan ihlÂsa erdirilmiş kulların mustesnÂ!” (el-Hicr, 39-40)
İhlÂs sÂhibi olanlar, Ccehennem azÂbından ÂzÂd olurlar. CenÂb-ı Hakk ’ın; “(Azaptan) ancak AllÂh ’ın hÂlis kulları istisn edilecektir.” (es-SÂffÂt, 40) buyruğu, bu hakîkati mujdelemektedir.
İhlÂsla yapılan amel, az da olsa, sÂhibinin kurtuluşuna kÂfîdir. Nitekim Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“Dîninde ihlÂslı ol! Boyle yaparsan az amel bile sana kÂfî gelir.” buyurmuştur. (HÂkim, IV, 341)
İhlÂs, ilÂhî nusreti celbeder. Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm-:
“AllÂh bu ummete, zayıfların duÂsı, namazları ve ihlÂsları sebebiyle yardım eder.” buyurmuştur. (NesÂî, CihÂd, 43)
İhlÂsın gÂlip geleceğinden şuphe etmemek lÂzımdır. Zîr ihlÂslı gayretler korunur ve hicbir zaman zÂyî olmaz. TÂrih boyunca ihlÂslı ve sabırlı fertlerden oluşan nice az sayıdaki ordular, sayı ve techizat bakımından kendilerinden katbekat fazla olan ordulara AllÂh ’ın izniyle gÂlip gelmişlerdir. Bu durum da gosteriyor ki ihlÂs, zaferlerin temelidir.
İHLAS HAKKINDA ORNEKLER RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in hayÂtı ihlÂsın zirvesini teşkil eden misallerle doludur. Nitekim tebliğin ilk doneminde vukû bulan şu hÂdise, bu hakîkati ne guzel ifÂde etmektedir:
Muşrikler, amcası Ebû TÂlib vÂsıtasıyla Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e haber gondererek dÂvÂsından vazgecmesini istemişlerdi. Bunun uzerine Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, cevap olarak amcasına şoyle buyurdu:
“–Amca! VallÂhi, AllÂh ’ın dînini tebliğden vazgecmem icin, Guneş ’i sağ elime, Ay ’ı da sol elime koyacak olsalar, ben yine de bu dÂvÂdan vazgecmem! Ya yuce AllÂh, onu butun cihÂna yayar, vazîfem biter; ya da bu yolda olur giderim!”[2]
İslÂm nûrunun doğuşundan rahatsız olan muşrikler, Ebû TÂlib vÂsıtasıyla yaptıkları teşebbuslerin netîcesiz kalması karşısında, bu def Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e geldiler ve şu tekliflerde bulunmaya cur ’et ettiler:
“–Zengin olmak istiyorsan, sana istediğin kadar mal verelim; oyle ki kabîleler arasında senden zengin kimse bulunmasın!
Reislik arzusundaysan, seni kendimize baş yapalım; Mekke ’nin hÂkimi ol!
ŞÃ‚yet asîl bir kadınla evlenmek fikrinde isen, sana Kureyş ’in en guzel kadınlarından hangisini istersen verelim!
Ne istersen yapmaya hazırız. Yeter ki, gel bu dÂvÂdan vazgec!”
Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de o gÂfillere, yaptıkları ve yapacakları butun suflî ve nefsÂnî tekliflerin hepsine birden cevap mÂhiyetinde şoyle buyurdu:
“–Ben sizden hicbir şey istemiyorum. Ne mal, ne mulk, ne saltanat, ne reislik, ne de kadın! Benim tek istediğim, tapmakta olduğunuz Âciz putlardan vazgecerek yalnız AllÂh ’a kulluk etmenizdir!”[3]
Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-, hayÂtını AllÂh ’ın dînini tebliğ gayretiyle yaşamış ve bunun icin insanlardan mustağnî kalarak şahsı icin hicbir şey talep etmemiştir. Efendimiz ve diğer butun peygamberler:
“Yaptığım bu dÂvete karşılık ben sizden herhangi bir ucret talep etmiyorum. Benim mukÂfÂtımı ancak Âlemlerin Rabbi olan AllÂh verecektir.”[4] sozunu tekrarlamışlardır.
Musa Aleyhisselam ’ın İhlası Hazret-i Mûs -aleyhisselÂm- ’ın şu hÂli, ne muhteşem bir ihlÂs tezÂhurudur:
CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“MûsÂ, Medyen suyuna varınca, orada (hayvanlarını) sulayan bircok insan buldu. Onların gerisinde de iki kadın gordu, (hayvanlarını sudan) men ediyorlardı. Onlara:
«–Sizin bu hÂliniz nedir?» dedi. Şoyle cevap verdiler:
«–Cobanlar sulayıp cekilmeden biz (onların icine girip hayvanlarımızı) sulayamayız; babamız da cok yaşlıdır.»” (el-Kasas, 23)
Bunlar, Hazret-i Şuayb -aleyhisselÂm- ’ın kızları Safura ile Sufeyr idi. Mûs -aleyhisselÂm-, sekiz gundur ac olmasına rağmen, cok guc de olsa kuyudan su cekti ve onların hayvanlarını sulayıverdi. Hanımlar teşekkur edip oradan ayrıldılar.
Daha sonra Şuayb -aleyhisselÂm-, Hazret-i Mûs ’yı evine dÂvet ederek yemek ikrÂm etti. Hazret-i MûsÂ, gunlerdir ac olmasına rağmen yemekte tereddutluydu. Şuayb -aleyhisselÂm- sebebini sordu. Mûs -aleyhisselÂm- şu muhteşem cevÂbı verdi:
“–Biz oyle bir Âileyiz ki, butun dunyÂyı verseler, bir Âhiret ameli ile değişmeyiz! Ben size bu yemek icin değil, rızÂ-yı ilÂhî icin yardım etmiştim.”
Şuayb -aleyhisselÂm- bu cevÂba cok memnûn oldu ve:
“–Bu ikrÂmımız, yaptığın yardım icin değil, misÂfirimiz olduğun icindir; haydi ye!” buyurdu.
Bunun uzerine, cok yorgun ve ac olan Mûs -aleyhisselÂm-, yemeği kabûl etti.
Bu misÂl de gosteriyor ki, AllÂh icin yapılan hayırların ecrini zÂyî etmemek icin, niyetteki ihlÂsı hicbir dunyevî karşılık beklentisiyle zedelememek gerekmektedir.
İhlasın Sırrına Varmış Muminler Tebuk Seferi ’nde yaşanan bir ihlÂs misÂlini VÂsile bin Esk -radıyallÂhu anh- şoyle anlatıyor:
Tebuk Seferi ’ne cıkılacağı gunlerde (sefere iştirÂk edebilmek icin ne bir maddî gucum ne de bir bineğim vardı. Bu mubÂrek seferden mahrum kalmamak icin) Medîne ’de şoyle nid ettim:
“–Ganimet hissemi vermem karşılığında kim beni bineğine bindirir?!”
EnsÂr ’dan yaşlı bir zÂt, munÂvebe ile (sırayla) binmek uzere beni savaşa goturebileceğini soyledi. Ben hemen; “Anlaştık!” deyince:
“–Oyleyse AllÂh ’ın bereketi uzere yuru!” dedi.
Boylece hayırlı bir arkadaşla yola cıktım. AllÂh ganimet de nasîb etti; hisseme bir miktar deve isÂbet etti. Bunları surup (o yaşlı EnsÂrî ’ye) getirdim. O ise bana:
“–Develerini al gotur.” dedi.
“–Başta yaptığımız anlaşmaya gore bunlar senin.” dediysem de EnsÂrî:
“–Ey kardeşim! Ganimetini al, ben senin bu maddî payını istememiştim. (Ben sevÂbına, yÂni mÂnevî kazancına iştirÂk etmeyi duşunmuştum).” karşılığını verdi. (Ebû DÂvûd, CihÂd, 113/2676)
Butun imkÂnlarını AllÂh rızÂsını kazanmak icin comertce seferber eden ashÂb-ı kirÂm, hem AllÂh yolunda gazÂya cıkarken hem de bir mu ’min kardeşine yardım ederken ihlÂs sırrına son derece riÂyet etmiş, AllÂh icin yaptıkları hayırlara fÂnî menfaatlerin en ufak bir golgesinin dahî duşmemesi icin Âzamî bir titizlik gostermişlerdir.
Her Duaya Duayla Karşılık Verilmeli Âişe -radıyallÂhu anhÂ- bir yoksula yardım ettiği zaman, yoksulun hayır duÂsına karşılık aynı du ile mukÂbelede bulunurdu. Kendisine:
“–Hem mal veriyorsun hem de du ediyorsun, bu nasıl oluyor?” diye sorulduğunda şu cevÂbı vermiştir:
“–Onun yaptığı duÂnın, benim sadakamın karşılığı olmasından korkuyorum. Bana yaptığı duÂnın aynısını ona yapıyorum ki, sadakam hÂlis olsun, boylece infÂkımın mukÂfÂtını sÂdece Allah ’tan beklemiş olayım.”[5]
Ne muhteşem bir ihlÂs numûnesi!.. Hakîkaten de o mubÂrek insanlar, ihlÂslarını muhÂfaza edebilmek icin kılı kırk yararcasına bir hassÂsiyet gostermişlerdir.
İman İle Şereflendiren İhlas Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ’ın ihlÂstaki derinlik ve hassÂsiyetini sergileyen şu hÂdise ne muhteşemdir:
Bir gazÂda Hazret-i Ali, bir duşman neferini altına almış, onu oldurmek uzereydi. Bu esnÂda adam, iğrenc bir davranışa meylederek ansızın Hazret-i Ali ’nin nurlu ve mubÂrek yuzune tukurdu.
Ehl-i Beyt ’in bahÂdır bir ferdi ve “AllÂh ’ın Arslanı” olan Hazret-i Ali icin savaş meydanında alt ettiği o kÂfirin kafasını bir hamlede ucuruvermek, işten bile değildi. Fakat o, sırf AllÂh icin olan gaz niyetine, o anda nefsinin mudÂhalesinden endişe ederek birdenbire durdu ve elindeki Peygamber armağanı olan ZulfikÂr isimli kılıcını yavaşca yere indirip duşmanını oldurmekten vazgecti.
Yerde perişan vaziyette olumu bekleyen adam, bu hÂle pek şaşırdı. Zîr o, tukurmek sûretiyle yaptığı cirkin hareket neticesinde, Hazret-i Ali ’nin, oncekinden daha şiddetli bir mukÂbele gostererek daha buyuk bir hiddet ve ofkeyle kendisini oldureceğini duşunmuştu. Fakat duşunduğu gibi olmadı; hayÂl edemeyeceği bir hakîkatle karşılaştı. İslÂm ve gonul kahramanı olan Hazret-i Ali ’nin bu davranışına akıl erdiremeyen o duşman, hayret ve merakla sordu:
“–YÂ Ali! Beni tam oldurecekken niye durdun? Beni oldurmekten nicin vazgectin? Ne oldu ki şiddetli bir hiddetten tÂrifsiz bir sukûna gectin!.. Bir şimşek gibi cakmakta iken bir anda fırtınasız, sÂkin bir hava gibi duruluverdin...”
Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- şoyle dedi:
“–Ben Hazret-i Peygamber ’in bana armağan ettiği bu ZulfikÂr ’ı, ancak AllÂh yolunda kullanırım. AllÂh duşmanlarının başını yine O ’nun rızÂsı icin vururum. Buna da asl nefsimi karıştırmam… Sen yuzume tukurmekle beni kızdırmak ve hakÂret etmek istedin. Ben o an hiddete kapılsaydım, seni, nefsime tÂbî olmak gibi, bir mu ’mine asl yakışmayan Âdî bir sebeple oldurecektim. HÂlbuki ben, gurûrumu tatmin icin değil, AllÂh icin gaz ederim.”
Neticede o duşmanın gonlu, oldurmeye geldiği bir insanın ulvî ahlÂk-ı hamîdesi karşısında Âdeta yeniden hayat buldu. Hazret-i Ali ’nin îmÂnı, nefse mukÂvemeti ve ihlÂsından hisse alarak îmÂn ile şereflendi.
İbrahim Aleyhisselam ’ın İhlası Bağdat ’ta bakırcılar carşısında buyuk bir yangın cıkmıştı. İki cocuk, yanmakta olan dukkÂnların birinde mahsur kalmıştı. Cocuklar “İmdÂt!” diye feryÂd etmelerine rağmen, alevler cok şiddetli olduğundan hic kimse kurtarmaya cesÂret edemiyordu. Cocukların ustası ise dışarıda cÂresizlik icinde:
“–Kim cocukları kurtarırsa ona bin altın vereceğim!” diye nid ediyordu.
O sırada oradan gecmekte olan Ebu ’l-Huseyin Nûrî Hazretleri, bu hÂdiseyi gorunce hemen buyuk bir şefkat ve merhametle ateşin icine daldı. Ateş, sanki ona gulistÂn oluverdi. Hazret-i Pîr, herkesin hayret dolu bakışları arasında, cocukları alevlerin ortasından CenÂb-ı Hakk ’ın inÂyetiyle sağ-sÂlim kurtardı.
Cocukların ustası, buyuk bir sevinc icinde Ebu ’l-Huseyin Nûrî Hazretleri ’ne altınları takdîm etti. Hazret-i Pîr ise birden kaşlarını cattı ve şoyle dedi:
“–Sen altınlarını al ve Allah TeÂl ’ya şukret! ŞÃ‚yet ben şu yaptığımı AllÂh icin değil de, maddî bir karşılık umîdiyle yapmış olsaydım, cocukları o alevlerin icinden asl cıkaramazdım!”
Bu misalde de gorulduğu gibi, ihlÂs bereketiyle nice ateşler gulistÂn oluverir. LÂkin ateşe girebilmek, ancak AllÂh ’a Halîl olan Hazret-i İbrÂhim ’in hÂli ile hÂllenmekle, yÂni “İbrÂhimlik”le mumkundur. Cunku İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’ın ateşten cekinmeyişi, kendisindeki AllÂh aşkı ve muhabbetiyle teslîmiyetine mukÂbil CenÂb-ı Hakk ’ın bahşetmiş olduğu mustesn bir ikramdır.
İhlasla Verilen Sadaka İhlÂs, her işte tesirini gosterir. İnfÂk edilen sadaka, hÂlis niyetle verildiği takdirde, lÂyık olmayan bir kimseye gitse bile onu veren, samîmiyeti mukÂbilinde ecre nÂil olur. İhlÂsı nisbetinde, verdiği kimselerde de hayra doğru musbet temÂyuller meydana gelir. Bu hakîkate Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle işÃ‚ret buyurur:
“Vaktiyle bir adam:
«–Ben mutlak bir sadaka vereceğim.» dedi.
Geceleyin evinden sadakasını alıp cıktı ve onu bilmeden bir hırsızın eline tutuşturdu. Ertesi gun belde halkı:
«–(Hayret!) Bu gece bir hırsıza sadaka verilmiş!» diye konuşmaya başladı. Adam:
«–AllÂh ’ım! Sana hamd olsun. Ben bugun de bir sadaka vereceğim.» dedi.
Yine sadakasını alarak evinden cıktı ve onu (bu sefer de bilmeden) bir fÂhişenin eline tutuşturdu. Ertesi gun halk:
«–(Olur şey değil!) Bu gece bir fÂhişeye sadaka verilmiş!» diye konuşmaya başladı. Adam:
«–AllÂh ’ım! Bir fÂhişeye (de olsa) sadaka verdiğim icin Sana hamd olsun. Ben mutlak yine sadaka vereceğim.» dedi.
(O gece, yine) sadakasını alıp evinden cıktı ve onu (bu defa da bilmeden) bir zenginin eline tutuşturdu. Ertesi gun halk:
«–(Bu ne iştir!) Bu gece de bir zengine sadaka verilmiş!» diye (hayretle) soylenmeye başladı. Adam:
«–AllÂh ’ım! Hırsıza, fÂhişeye ve zengine (de olsa) sadaka verebildiğim icin Sana hamd olsun.» dedi.
(Bu ihlÂsı sebebiyle) uykusunda o adama:
«–Hırsıza verdiğin sadaka, belki onu yaptığı hırsızlıktan utandırıp vazgecirecektir. FÂhişe, belki yaptığından pişman olup iffetli bir kadın olacaktır. Zengin de belki bundan ibret alıp AllÂh ’ın kendisine verdiği maldan muhtaclara dağıtacaktır.» denildi.” (BuhÂrî, ZekÂt, 14)
İşte ihlÂs ve samîmiyetin berekÂtı… Hadîs-i şerîfte, kişinin sadaka verirken kalbinde taşıması gereken ihlÂs ve samîmiyete işÃ‚ret edilmektedir. Ayrıca niyetin amelden daha hayırlı olduğu da ifÂde edilmektedir. Fakat buradan hareketle sadakayı rastgele dağıtmanın fazîletli bir iş olduğu da zannedilmemelidir. BilÂkis mu ’min, sadaka ve zekÂtını verirken, gercekten muhtac olanı, imkÂnı dÂhilinde araştırmalı ve onu en lÂyık olan kimselere vermelidir.
Sadaka Vermede Niyet Yukarıdaki hadîs-i şerîfin bir tezÂhuru olan şu hÂdise ne kadar ibretlidir:
SÂmi Efendi Hazretleri ’nin bir Anadolu seyahatleri esnÂsında Urgup ’te bir kişi otomobillerini cevirerek kendisinden sigara parası ister. Bir sehÂvet guneşi olan SÂmi Efendi Hazretleri, bÂzı yol arkadaşlarının kalbî muhÂlefetine rağmen:
“–MÂdemki istiyor, vermek lÂzım.” diyerek, etrafındakilerin şaşkın bakışları arasında adamın istediği parayı hic duşunmeden verir. Buna memnun olan fakir de niyetini değiştirip:
“–Şimdi gidip bununla ekmek alacağım.” diyerek sevincle oradan ayrılır.
Bu, infÂk edilen malın helÂliyeti ve niyetin temizliği mukÂbilinde meydana gelen hayır tecellîsine dÂir ÂşikÂr bir misaldir.
Gizlice İşlenen Amel İslÂm tÂrihinin ilk yıllarında Medîne-i Munevvere ’de bÂzı fakirlerin kapılarına mechûl bir kimse her sabah bir cuval erzak bırakmaktaydı. Bir sabah o fakirler uyandıklarında baktılar ki, kapılarına erzak konmamış. Sebebini merak ederlerken, o esnÂda icli bir sal sesi duyuldu ve Medîne-i Munevvere, Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ’ın torunu ZeynelÂbidîn Hazretleri ’nin vefÂtı haberiyle calkalandı. Herkes derin bir mÂteme burundu.
Bu Peygamber evlÂdına karşı son vazîfeler îtin ile yapılmaya başlandı. Sıra mubÂrek nÂşının yıkanmasına geldiğinde, bu şerefli vazîfeyi yapacak olan zÂt, mevtÂnın sırtında ici su toplamış buyukce yaralar gorunce şaşırdı. Sebebini anlayamadı. Yakınlarına sorduğunda ise, Ehl-i Beyt ’ten orada bulunup bu sırra Âşin olan bir kimse, şunları soyledi:
“–ZeynelÂbidîn Hazretleri her sabah hazırladığı erzak cuvallarını sırtında taşıyarak erkenden fakirlerin kapısına goturur ve kimseye gorunmeden geri donerdi. Halk da bu cuvalları kimin bıraktığını bilmezdi. Sırtında gorduğunuz yaralar, işte o cuvalları taşımaktan oturu oluşmuş yaralardır.” (Bkz. İbn-i Kesîr, el-BidÂye, IX, 112, 122; Ebû Nuaym, Hilye, III, 136)
İşte, Hakk ’a rÂm olmuş, merhamet dolu bir mu ’minin yureğindeki ihlÂs tecellîsi ve yapılan hayırların ecrini, beşerin iltifatlarıyla zedelememek icin omur boyu riÂyet edilen bir hassÂsiyet…
Sultan Alparslan ’ın Malazgirt Konuşması Gonlu Rabbi ile beraber olan Sultan Alparslan ’ın şu hÂli, ihlÂsa ne guzel bir misaldir:
Alparslan, 1071 ’de Malazgirt Meydan Muharebesi ’ne girmeden evvel bembeyaz elbiseler giydi ve; “Bu benim kefenimdir!” dedi. YÂni kendini cihan şohretine değil, hÂlis bir îman vecdiyle şehîdliğe hazırladı. Askerine, harbe girmeden once şu veciz hitÂbede bulundu:
“Ya muzaffer olur gÂyeme ulaşırım; ya da şehîd olarak cennete giderim. Sizlerden beni tÂkip etmeyi tercih edenler, tÂkip etsin. Ayrılmayı tercîh edenler, gitsinler! Burada emreden sultan ve emredilen asker yoktur. Zîr bugun ben de sizlerden biriyim. Sizlerle birlikte savaşan bir gÂzîyim. Beni tÂkip edenler ve nefislerini yuce AllÂh ’a adayarak şehîd olanlar, cennete; sağ kalanlar gÂzîliğe kavuşacaktır. Ayrılanları ise, Âhirette ateş, dunyÂda da rezillik beklemektedir.”
Sultan Alparslan ’ın bu ihlÂsına mukÂbil CenÂb-ı Hak ona, kendi ordusundan beş misli daha kalabalık bir orduya sÂhip olan Romen Diyojen karşısında zafer nasîb etti.
Daha once de ifÂde edildiği uzere, insanlar icinde ancak ihlÂs sÂhibi olanlar gercek kurtuluşa ereceklerdir. Ancak ihlÂs sÂhipleri de dÂim buyuk ve tehlikeli bir imtihan uzeredirler. Nitekim buyuk İslÂm kumandanı Alparslan ’ın hayÂtına mÂl olan suikast da boyle bir imtihan mÂhiyetinde gercekleşmiştir. Şoyle ki:
Sultan Alparslan, Malazgirt zaferinden sonra 1072 senesinde cok sayıda atlı ile MÂverÂunnehir ’e doğru sefere cıktı. Amuderya Nehri uzerinde bulunan Hana Kalesi ’ni muhÂsara etti. Kale komutanı, sapık bir fırka olan BÂtınîliğe mensup Yûsuf el-Harezmî idi. Kalenin fazla dayanamayacağını anlayınca teslîm olduğunu bildirdi. Bu hÂin, Alparslan ’ın huzûruna cıkarıldığında Sultan ’a hucûm edip onu hanceriyle yaraladı. Yûsuf el-Harezmî ’yi derhÂl oldurduler, fakat Sultan Alparslan da aldığı yaralardan kurtulamadı. 25 Ekim 1072 tÂrihinde şehîden Rabbine kavuştu. Son sozleri şunlar oldu:
“Her ne zaman duşman uzerine azmetsem, Allah TeÂl ’ya sığınır, O ’ndan yardım isterdim. Dun bir tepe uzerine cıktığımda, askerimin cokluğundan, ordumun buyukluğunden, sanki ayağımın altındaki dağ titriyor gibi geldi. Kalbimden, «Ben, dunyÂnın hukumdÂrıyım, bana kim gÂlip gelebilir!» diye bir duşunce gecti. İşte bunun neticesi olarak CenÂb-ı Hak, Âciz bir kulu ile beni cezÂlandırdı. Kalbimden gecen bu duşunceden ve daha once işlemiş olduğum hat ve kusurlarımdan dolayı Allah TeÂl ’dan af diliyor, tevbe ediyorum. L ilÂhe illÂllÂh Muhammedu ’r-RasûlullÂh!..”
Şuphesiz bu hÂl, temiz bir yureğin samîmî bir vicdan muhÂsebesidir.
40 Yıl Duasını Aldı Hak dostlarından bir zÂta:
“–Efendim, ihlÂs husûsunda sizi tesiri altında bırakan bir hÂdise yaşadınız mı?” diye sordular. O da:
“–Evet, yaşadım.” dedi ve şunları anlattı:
“–Mekke-i Mukerreme ’de para kesemi kaybetmiş, muhtac durumda kalmıştım. Basra ’dan para bekliyordum, fakat bir turlu gelmiyordu. Sacım sakalım epeyce uzamıştı. Bir berbere giderek:
«–Param yok, AllÂh rızÂsı icin saclarımı duzeltebilir misin?» diye sordum.
O esnÂda berber, bir adamı tıraş ediyordu. Hemen yanındaki boş yeri gosterip; «Buraya otur.» dedi ve onu bırakarak beni tıraş etmeye başladı. O adam îtirÂz etti. Berber:
«–Kusura bakmayınız efendim, sizi ucret mukÂbilinde tıraş ediyorum, lÂkin bu şahıs, AllÂh rızÂsı icin kendisini tıraş etmemi istedi. AllÂh icin olan işler dÂim onceliklidir ve bir bedeli yoktur. AllÂh icin olan işin bedelini kullar asl bilemez ve odeyemez!» dedi.
Tıraştan sonra berber, cebime zorla birkac altın sokuşturdu:
«–Âcil ihtiyaclarını karşılarsın, imkÂnım bu kadar, kusura bakma!» dedi.
Aradan birkac gun gecti, Basra ’dan beklediğim para geldi. Berbere bir kese altın goturdum:
«–Asl alamam! AllÂh icin olan işin bedelini odemeye kulların gucu yetmez. Varın gidin siz yolunuza devÂm edin, AllÂh selÂmet versin!» dedi.
HelÂlleşip ayrıldım, lÂkin tam kırk senedir geceleri kalkıp ona du ediyorum.”
İşte boyle hÂlisÂne, yÂni sÂdece AllÂh icin yapılan amel-i sÂlihlerin ve hayırların karşılığını CenÂb-ı Hak, kendi şÃ‚nına lÂyık bir guzellikte lûtfedecektir.
İki Şeyi Unut Osmanlı toplumunda Ramazan gunlerinde pek cok zengin, hic tanımadıkları muhitlerde tebdîl-i kıyÂfet uzere gezerler, bolgedeki bakkal, manav ve dukkÂnlara giderek onlardan veresiye defterini cıkarmalarını isterlerdi. Baştan, ortadan ve sondan rastgele bÂzı sayfalarda yazılı borcları toplattırıp cıkan miktÂrı oder ve:
“–Bu borcları silin! AllÂh ’ım kabûl eyle!” deyip, kendilerini tanıtmadan giderlerdi.
Borcu odenen, borcunu kimin odediğini; borcu sildiren de kimi borctan kurtardığını bilmezdi. Gizli verilen nÂfile sadakanın, acıktan verilenden daha makbûl olduğunu bilen zevÂt, yardımlarını mumkun mertebe gizlice yapmaya gayret ederlerdi. EcdÂdımız sağ eliyle verdiğini, sol elinden bile saklar, yaptıkları iyilikleri de hemen unuturlardı.
KibÂr-ı ehlullÂh iki şeyi unut buyuruyor:
1. Yaptığın hayır-hasenÂtı. Zîr sana benlik ve ucub vermesin.
2. Sana yapılan kotulukleri unut ki, kalbinde kin ve ofke tomurcuklanmasın.
Zor Muhafaza Edilen Cevher VelhÂsıl ihlÂs, zor elde edilen ve zor muhÂfaza edilen bir cevherdir ki, kıymetini Allah ’tan başka kimse takdîr edemez. Zîr kalp pencereleri AllÂh ’a acıktır. İhlÂs, kulu dunyÂda ve Âhirette yuksek mertebelere nÂil kılan ve AllÂh ’a yaklaştıran ulvî bir haslettir. Allah TeÂlÂ, ihlÂstan mahrum amelleri kabûl etmez. Ucub (kendini beğenme) ve riy gibi kalbî hastalıklarla yapılan ameller, kıyÂmet gunu, eskiyip dokulmuş bir pacavra gibi sÂhibinin yuzune carpılır. İhlÂsa ise Allah TeÂl bereket lûtfederek kulunun azını cok yapar, omrunu uzun ve feyzini dÂim kılar.
Dipnotlar:
[1] Beyhakî, Şuabu ’l-ÎmÂn, Beyrut 1990, V, 345.
[2] Bkz. İbn-i Esîr, el-KÂmil, II, 64.
[3] Bkz. İbn-i HişÃ‚m, I, 236.
[4] Bkz. eş-ŞuarÂ, 109, 127, 145, 164, 180; Yûnus, 72; Hûd, 29.
[5] Necati Yeniel - Huseyin Kayapınar, Sunen-i Ebû DÂvûd Terceme ve Şerhi, İst. 1988, VI, 304.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
AMELLERDE İHLAS VE SAMİMİYETİN ONEMİ