Namazı ikame etmek ne demektir? Huşu icinde kılınmayan namaz gecerli midir? Namazda huşu nasıl sağlanır? Peygamber Efendimiz namazı nasıl kılardı? İslam ’da namaz kılmanın adabı ve onemi.MevlÂn Hazretleri buyurur:
“Aklını başına al da namazdan yalnız zÂhiren değil, mÂnen de istifÂdeye bak! Tane toplayan bir kuş gibi, AllÂh ’ın azametinden habersiz bir şekilde sadece başını yere koyup kaldırma!.. Hazret-i Peygamber ’in;
«İnsanların en fen hırsızı, namazından calandır.»[1] beyÂnına kulak ver!..”
NAMAZI İKAME ETMEK NEDİR? CenÂb-ı Hak, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de -ehemmiyetine binÂen- 99 yerde “namaz”dan bahsediyor. Namazı emrederken de sadece «صَلِّ» “Namaz kıl” buyurmakla yetinmiyor, bir de «اَقِمِ الصَّلٰوةَ» “Namazı ikāme et.” buyuruyor.
Namazı ikāme etmek ise, onun hakkını vermektir. Yani zÂhirî ve bÂtınî şartlarına riÂyet ederek, kalp ve beden Âhengiyle, tÂdil-i erkÂn ile kılmaktır.
CenÂb-ı Hak namaza o kadar îtin gostermemizi istiyor ki, ona abdestle hazırlandıktan sonra kılık-kıyafetimizin dahî muntazam olmasını emrederek:
“Ey Âdemoğulları! Her secde edişinizde guzel elbiselerinizi giyin!..” (el-A‘rÂf, 31) buyuruyor.
Yine CenÂb-ı Hak, felÂha/kurtuluşa ermemiz icin namazda “huşû” hÂlinde olmamızı istiyor. Âyet-i kerîmede:
“Mu ’minler kurtuluşa erdi. Onlar ki namazlarını huşû ile kılarlar.” (el-Mu ’minûn, 1-2) buyuruyor.
NAMAZDA HUŞU NASIL SAĞLANIR? Bir kimse BahÂuddîn Nakşibend Hazretleri ’ne namazda nasıl “huşû” hÂline erebileceğini sorar. Hazret de;
“–Dort şeyle.” buyurup şu maddeleri sıralar:
“1. HelÂl lokma,
2. Abdest sırasında gafletten sakınmak,
3. İlk tekbîri alırken kendini huzûr-i ilÂhîde bilmek,
4. Namaz dışında da CenÂb-ı Hakk ’ı unutmamak.”
HUŞU İCİNDE KILINMAYAN NAMAZ SAHİH MİDİR? Yani kendimizi gunahlardan korumak icin namaz dışında da CenÂb-ı Hak ’la kalben beraber olmaya gayret etmemiz îcÂb eder. Nitekim Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulmaktadır:
“…Bilesiniz ki, kalpler ancak AllÂh ’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28)
“AllÂh ’ı unutan ve bu yuzden AllÂh ’ın da onlara kendilerini unutturduğu kimseler gibi olmayın! Onlar yoldan cıkan kimselerdir.” (el-Haşr, 19)
Demek ki namazın icini doldurmak, onun feyz ve rûhÂniyetini temin edebilmek icin bu nevî hususlara riÂyet şarttır. Aksi hÂlde namaz şeklen kılınsa da ici boş bir geometriden ibaret kalır.
Nitekim Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz şoyle buyurmuşlardır:
“Bir kul namaz kılar, fakat namazının yarısı, ucte biri, dortte biri, beşte biri, altıda biri, yedide biri, sekizde biri, dokuzda biri hatt ancak onda biri kendisi icin yazılır.” (Ebû DÂvûd, SalÂt, 123, 124)
O hÂlde namazlarımızı da Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in namazlarına benzetmeye gayret etmeliyiz. Nitekim Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“Namazı benden gorduğunuz gibi kılın...” buyurmuşlardır. (BuhÂrî, EzÂn, 18)
Efendimiz ’in bu tÂlimÂtı ise namazın sadece şeklî kısmına mahsus değildir. Şekle ilÂveten, Efendimiz ’in tÂdil-i erkÂnını ve bilhassa huşû hÂlini de ornek almamız elzemdir.
Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- buyuruyor:
“...Namaz; huşû duymak, tevÂzu ve tezellul gostermektir...” (Tirmizî, SalÂt, 166)
“Namaza durduğunda, sanki son namazın gibi kıl!..” (İbn-i MÂce, Zuhd, 15)
PEYGAMBERİMİZ NAMAZI NASIL KILARDI? SahÂbeden Abdullah bin Şıhhîr -radıyallÂhu anh-, Peygamber Efendimiz ’in namazdaki hÂlini şoyle tasvir ediyor:
“Bir keresinde Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in yanına gitmiştim. Namaz kılıyor ve ağlamaktan dolayı goğsunden, kaynayan kazan sesi gibi sesler geliyordu.” (Ebû DÂvûd, SalÂt, 158)
Âişe -radıyallÂhu anhÂ- VÂlidemiz de şoyle buyuruyorlar:
“Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- namaza durduğu zaman, yureğinden kazan kaynamasına benzer bir ses duyulurdu. Ezan okunduğu zaman, AllÂh ’ın huzûruna cıkacağı icin, etrafındakileri tanımaz hÂle gelirdi.” (Ebû DÂvûd, SalÂt, 157; NesÂî, Sehv, 18)
Peygamber Efendimiz ’in her hÂlini ornek alan mustesn şahsiyetlerden biri olan Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- suikaste uğrayıp ağır yaralandığında, kan kaybından bayılıyor, kendisini bir turlu ayıltamıyorlardı. Fakat namaz vakitleri girdiğinde biri kulağına eğilip;
“–Namaz y Omer, namaz!” diye seslenince, hayret verici bir irÂdeyle ayılıyor ve o hÂliyle namazını ed ediyordu. Ardından da:
“–Namazı olmayanın İslÂm ’da yeri yoktur!” deyip tekrar kendinden geciyordu.
Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ’ın da bir muhÂrebede ayağına ok isabet etmişti. IztırÂbının şiddetinden dolayı oku cıkaramadılar. Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh-:
“–Ben namaza durayım da oyle cıkarın!” dedi. Dediği gibi yaptılar ve hicbir zorluk cekilmeden, kolayca cıkarıldı. Hazret-i Ali selÂm verip;
“–Ne yaptınız?” diye sorduğunda, oradakiler;
“–Cıkardık!” dediler.
Demek ki Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh-, namazda Âdeta dunyadan tecerrud ediyor, bedenî ıztıraplarını dahî unutacak derecede kendini ibadete teksîf ediyordu.
Şuphesiz ki namazdaki bu rûhî derinlik, bizler icin, yıldızlardaki olculer mevkiinde. Biz bu olculere varamasak da onlara ne kadar yaklaşabilirsek, namazlarımızdan da o kadar istifade etmiş oluruz.
SECDE ET VE YAKLAŞ VelhÂsıl CenÂb-ı Hak; “…Secde et ve yaklaş!” (el-Alak, 19) buyurarak, yakınlığına vesîle olacak keyfiyette namazlar kılmamızı emrediyor. Dolayısıyla namazda alnımızı secdeye koyarken, kalben de AllÂh ’ın huzûrunda tazarrû ve niyaz hÂlinde bulunmalıyız. Bedenimizin kıblesi KÂbe olduğu gibi, kalbimizin kıblesi de KÂbe ’nin Rabbi olmalıdır. Biz O ’nu goremiyor olsak da O ’nun bizi her an gormekte olduğu hissiyÂtıyla namazlarımızı kılmaya gayret etmeliyiz ki namaz bizim icin bir mîrÂc olsun...
Yine namazın ikāmesi icin gereken muhim şartlardan biri de, erkeklerin cÂmi veya mescidlerde cemaat hÂlinde namaz kılmalarıdır. Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz namazın cemaatle kılınmasına o kadar ehemmiyet verirdi ki, mescide girdiğinde cemaatte kimlerin olup olmadığına dikkat ederdi. Herhangi bir din kardeşini uc gun gorememişse onu mutlaka sorardı. Uzaktaysa onun icin du eder, evindeyse ziyaret eder, hasta ise şifa dilerdi.[2]
Şu hÂdise, Efendimiz ’in cemaatle namaza verdiği ehemmiyeti ifade bakımından ne kadar ibretlidir:
Âm sahÂbî Abdullah ibn-i Ummi Mektûm -radıyallÂhu anh- bir gun Peygamber Efendimiz ’e:
“–YÂ RasûlÂllah! Medîne ’nin zehirli haşereleri ve yırtıcı hayvanları coktur. (Ben bu hayvanların zarar vermesinden korkarım, benim cemaate cıkmayıp evde namaz kılmama izin var mı?)” diye sordu.
Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
“–Hayye ale ’s-salÂh ve hayye ale ’l-felÂh ’ı işitiyor musun? Oyleyse durma mescide gel.” buyurdu. (Bkz. Ebû DÂvûd, SalÂt, 46/553)
Ne ibretlidir ki; gozleri gormeyen, kendisini mescide goturup getirecek kimse bulamayan, zehirli haşerat tehlikesiyle karşı karşıya olan bir sahÂbîye bile bu nebevî tÂlimat verilmişti. O hÂlde hicbir meşrû gerekcemiz olmadan cemaate iştirÂk etmemenin, ne dehşetli bir gaflet ve ziyanlık olduğunu duşunmemiz îcÂb eder.
Diğer taraftan, namaz bahsinde en cok dikkat etmemiz gereken hususlardan biri de, dînin direği olan bu muhim ibadeti cocuklarımıza da kazandırabilmemizdir. “Ağac yaşken eğilir.” hukmunce, yavrularımızı kucuk yaşlardan itibaren namaza alıştırmalı, onları cÂmilere goturmeli, hediyelerle teşvik etmeli, onlara namazın kıymet ve ehemmiyetini sevdirerek oğretmeliyiz. Bu hususta asl ihmÂl ve gevşeklik gostermemeliyiz.
Unutmamalıyız ki cocuklar, Cennetʼe lÂyık bir sÂfiyetle doğarlar. Fakat anne-babalar, cocuklarının mÂnevî terbiyelerini ihmÂl ederlerse, o Cennet kuşlarını -Allah korusun- yanlış bir yere ucururlar…
CenÂb-ı Hak, namazı ciddiye almayıp onu gafletle kılanlara bile “Yazıklar olsun!” buyururken, bir de namaz kılmamanın ne kadar vahim bir hÂl olduğunu unutmamamız gerekir.
Âyet-i kerîmelerde buyrulduğu uzere Cennet ehli, Cehennemʼe girenlere uzaktan uzağa sorarlar:
“«‒Sizi şu yakıcı ateşe sokan nedir?» Onlar (ilk olarak) şoyle cevap verirler: «‒Biz namaz kılanlardan değildik.»” (el-Muddessir, 42-43)]
Dipnotlar:
[1] HÂkim, Mustedrek, I, 353.
[2] Bkz. Heysemî, II, 295.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hz. Mevlana, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
PEYGAMBER EFENDİMİZ NAMAZI NASIL KILARDI?