Hayvanlara nasıl davranmalıyız? Hayvanlara merhamet etmenin, iyi davranmanın sevabı nedir? Ağac dikmenin ve cevreyi yeşillendirmenin fazileti nedir? Butun mahlûkÂta muhabbetle ilgili ornekler.Butun mahlûkÂt, insana hizmet ve ibret olarak yaratılmış ve bu duny hayÂtında yine ona emÂnet edilmiştir. Bu sebeple butun mahlûkÂta muhabbetle yaklaşmak, insan icin bir vicdan borcudur.
Arı, insana bal ikrÂm etmek icin yaşar. Koyun, butun omrunu insana et, sut, yun ve yavru vermek uğrunda tuketir. Kedi, kopek yine insanın emrindedir. CenÂb-ı Hakk ’ın celÂlî tecellîsinin bir tezÂhuru olan yılan, cıyan, akrep gibi mahluklar da azÂb-ı ilÂhîyi hatırlatmaları ve tabiattaki pek cok vazîfeleri sebebiyle, insana lûtfedilen nîmetler cumlesindendir. Taş, toprak, ağac, bulut, dağ, ova hep insan icin vardır.
Nitekim Âyet-i kerîmede buyrulur:
“O, goklerde ve yerde ne varsa hepsini, kendi katından (bir lûtuf olmak uzere) size ÂmÂde kılmıştır. Elbette bunda duşunen bir toplum icin ibretler vardır.” (el-CÂsiye, 13)
Hizmetimize ÂmÂde kılınan varlıklara zulmetmek, sonunda zararı bize dokunacak olan bir ahmaklıktır. Hayvanlara haksızlık etmek ise kıyÂmette karşımıza cıkacak ağır bir vebÂldir. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“Yeryuzunde debelenen hicbir canlı ve iki kanadıyla ucan hicbir kuş yoktur ki, sizin gibi birer ummet olmasın. Biz kitapta (levh-i mahfuzda) hicbir şeyi eksik bırakmadık, sonra hepsi Rab ’lerinin huzûrunda toplanacaklardır.” (el-En ’Âm, 38)
Diğer taraftan HÂlık ’tan oturu mahlûkÂta muhabbet de, bir kulluk vazîfesidir.
Duny ve nîmetlerinde diğer mahlûkÂtın da hakkı vardır. Onların hakkını gasp etmek buyuk bir kıyÂmet hesÂbıdır.
ŞÃ‚ir Firdevsî, ŞehnÂme adlı eserinde ne guzel soyler:
“Bir yem tÂnesi ceken karıncayı dahî incitme! Cunku onun da canı vardır. Can ise, tatlı ve hoştur.”
Âlemlerin Efendisi, hayvanların faydasız ve sebepsiz yere, keyfî bir şekilde oldurulmesini yasaklamıştır. Bir hadîs-i şerîfinde şoyle buyurmuştur:
“Kim bir serceyi boş yere sırf eğlence olsun diye oldururse, kıyÂmet gunu o serce feryÂd ederek AllÂh ’a şoyle seslenir:
«–Ey Rabbim! Falan kişi beni gereksiz yere oldurdu, herhangi bir fayda icin oldurmedi.»” (NesÂî, DahÂyÂ, 42)
BUTUN MAHLUKATA MUHABBET HAKKINDA ORNEKLER Hayvanlara Nasıl Davranmalıyız? AbdullÂh bin Mesûd -radıyallÂhu anh- der ki:
Biz bir yolculukta RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ile beraber idik. Efendimiz bir ihtiyacı icin yanımızdan ayrıldı. O sırada bir kuş gorduk, iki tane de yavrusu vardı. Biz yavrularını aldık, kuş ise aşağı yukarı cıkıp inerek cırpınmaya başladı. Rasûl-i Ekrem Efendimiz geldiğinde bu hÂli gordu ve şoyle buyurdu:
“–Kim bu zavallının yavrusunu alarak ona eziyet etti, cabuk yavrusunu geri verin!” (Ebû DÂvûd, CihÂd 112/2675, Edeb 163-164)
Peygamberimizin Kuş Sevgisi RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bir gun ashÂbıyla birlikte otururken elinde uzeri sarılı bir şey bulunan bir adam gelerek Efendimiz ’e şoyle dedi:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu, Sen ’i gorunce buraya geldim. Gelirken bir ağac kumesinin yanına uğradım. Orada bir kuşun yavrularının seslerini işittim de hemen onları alıp elbisemin arasına sardım. Derken anneleri gelip başımın uzerinde donmeye başladı. Neticede ben yavrularının uzerini actım, anne kuş gelip onların uzerine kondu. Ben tekrar uzerlerini orttum. Şimdi onlar işte buradadır.”
Fahr-i KÂinÂt Efendimiz:
“–Onları hemen bırak!” diye emretti. Adam da bıraktı. Ana kuş, kacıp uzaklaşmak yerine yavrularının başında durdu, onları terk etmedi. Bunun uzerine Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ashÂbına sordu:
“–Şu annenin yavrularına şefkatine hayret ediyorsunuz değil mi?”
“–Evet y RasûlÂllah!” dediler. Bunun uzerine Peygamberimiz:
“–Beni hak ile gonderen ZÂt-ı ZulcelÂl ’e yemin olsun ki, AllÂh ’ın kullarına karşı rahmeti, şu anne kuşun yavrularına karşı taşıdığı şefkatten daha fazladır. Onları gotur, aldığın yere koy, anneleri de beraber olsun!” buyurdu. SahÂbî de onları derhÂl yerlerine goturdu. (Ebû DÂvûd, CenÂiz, 1/3089)
Hayvana Yumaşak Davran! Bir keresinde Hazret-i Âişe vÂlidemiz hırcın bir deveye binmişti. Hayvanı sÂkinleştirmek icin onu sert bir şekilde ileri geri goturmeye başladı. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Hazret-i Âişe ’ye:
“–Hayvana yumuşak davran! Cunku yumuşaklık nerede bulunursa orayı guzelleştirir. Yumuşaklığın bulunmadığı her davranış cirkindir.” buyurdu. (Muslim, Birr, 78, 79)
Hayvanlara İyi Davranmanın Sevabı RasûlullÂh -aleyhissalÂtu vesselÂm-, CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsının bÂzen cok kucuk bir şeyde olabileceğini şu misalle ne guzel anlatmaktadır:
“Vaktiyle bir adam yolda giderken cok susadı. Bir kuyu buldu, icine indi su icti ve dışarı cıktı. Bir de ne gorsun; bir kopek, dili bir karış dışarıda soluyor ve susuzluktan nemli toprağı yalayıp duruyordu. Adam kendi kendine:
«–Bu kopek de tıpkı benim gibi pek susamış!» deyip kendi icinde bir vicdan muhÂsebesi yaptı. Hemen kuyuya indi, ayakkabısını su ile doldurdu, onu ağzına alarak yukarıya cıktı ve kopeği suladı. Adamın bu hareketinden Allah TeÂl hoşnud oldu ve onu bağışladı.”
SahÂbîler:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! Bizim icin hayvanlardan dolayı da sevap var mı?” dediler. Rasûl-i Ekrem Efendimiz:
“–Her canlı sebebiyle sevap vardır.” buyurdu. (BuhÂrî, Şurb, 9; Muslim, SelÂm, 153)
Devenin Şikayeti Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- EnsÂr ’dan bir kimsenin bahcesine uğramış, orada bir deve gormuştu. Deve, Peygamber Efendimiz ’i gorunce inledi ve gozlerinden yaşlar aktı. Efendimiz, devenin yanına gitti, kulaklarının arkasını şefkatle okşadı. Deve sÂkinleşti. Bunun uzerine Hazret-i Peygamber:
“–Bu deve kimindir?” diye sordu. Medîneli bir delikanlı yaklaştı ve:
“–Bu deve benimdir ey AllÂh ’ın Rasûlu!” dedi. Fahr-i KÂinÂt Efendimiz:
“–Sana lûtfettiği şu hayvan hakkında Allah ’tan korkmuyor musun? O senin, kendisini ac bıraktığını ve cok yorduğunu bana şikÂyet ediyor.” buyurdu. (Ebû DÂvûd, CihÂd, 44/2549)
Hayvanların Uzerindeyken Muhabbet Etmeyin Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm- hayvanlar uzerindeyken gereksiz yere muhabbete dalarak onlara eziyet eden kimseleri de şoyle îkÂz etmiştir:
“Hayvanlarınızın sırtını minberler olarak kullanmaktan sakının! Zîr tek başınıza guclukle gidebileceğiniz bir yere sizi goturmeleri icin AllÂh onları emrinize verdi. Arzı da sizin (duracak yeriniz) kıldı, oyleyse ihtiyaclarınızı arz uzerinde (yÂni hayvanların sırtından inerek yerde, toprak uzerinde) gorun.” (Ebû DÂvûd, CihÂd, 55/2567)
Hayvanlara Haksızlık Etmeyin Bir gun Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- sabahın ilk saatlerinde ihtiyacını gormek icin dışarı cıktı. Mescidin kapısına cokertilmiş bir deve gordu. Peygamber Efendimiz gunun son saatlerinde yine oradan gecti; deve yine aynı vaziyette duruyordu. Nebiyy-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Bu devenin sahibi nerede?” diye sordu.
Devenin sahibini aradılar, fakat bulamadılar. Devenin ac, susuz bırakılmasına cok uzulduğu anlaşılan Allah Rasûlu şoyle buyurdu:
“–Allah ’tan korkunuz da, derdini anlatamayan bu zavallı hayvanlara haksızlık etmeyiniz. Onlara guclu, kuvvetli ve semiz oldukları hÂlde bininiz.” (Ahmed, IV, 181)
Hayvanlar Hakkında Allah ’tan Korkun Sehl bin Amr -radıyallÂhu anh- diyor ki:
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- karnı sırtına yapışmış (boğurleri cokmuş) bir devenin yanından gecerken şoyle buyurdu:
“Konuşamayan bu hayvanlar hakkında Allah ’tan korkun! Besili olarak binin, besili olarak kesip yiyin!” (Ebû DÂvûd, CihÂd, 44/2548)
Hayvan Keserken Peygamber Efendimiz koyun kesen bir adam gormuştu. Adam, kesmek uzere koyunu yere yatırdıktan sonra bıcağını bilemeye calışıyordu. Bu katı ve duygusuz davranış karşısında Rasûl-i Ekrem Efendimiz adamı şoyle îkÂz etti:
“–Hayvanı defalarca mı oldurmek istiyorsun? Bıcağını, onu yere yatırmadan once bilesen olmaz mıydı?” (HÂkim, IV, 257, 260/7570)
Hayvanı Damgalamayın Nebî -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, dağlanarak yuzune damga vurulmuş bir merkebin yanından gecti. Bunun uzerine:
“Bu hayvanın yuzunu dağlayana AllÂh lÂnet etsin!” buyurdu. (Muslim, LibÂs, 107)
Peygamberimizin Hayvanlara Muhabbeti Bir defÂsında RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Mekke ’ye gitmek uzere ihramlı olarak Medîne ’den cıkmıştı. UsÂye mevkiine geldi. Burası Ruveyse ile Arc arasında bir yer idi. Burada, golgede kıvrılıp uyumakta olan bir ceylan gordu. Âlemlerin Efendisi, ashÂbından bir şahsa, herkes gecinceye kadar ceylanın yanında bekleyip kimseye hayvanı tedirgin ve rahatsız ettirmemesini emretti. (Muvatta, Hacc, 79; NesÂî, Hacc, 78)
Peygamberimiz ve ashÂbı, fethetmek uzere Mekke ’ye doğru ilerlerken hayvanlara muÂmele husûsunda muhteşem bir tablo daha sergilemişlerdi. Bu tavır, HÂlık ’ın nazarıyla mahlûkÂta bakış tarzının da bir ifÂdesidir. Âlemlerin Efendisi, on bin kişilik muhteşem ordusuyla Arc mevkiinden hareket edip Talûb ’a doğru giderken, yolda yavrularının uzerine gerilmiş ve onları emzirmekte olan bir kopek gordu. Hemen ashÂbından Cuayl bin SurÂka ’yı yanına cağırarak onu bu kelp ve yavrularının başına nobetci dikti. Anne kelbin ve yavrularının İslÂm ordusu tarafından urkutulmemesi husûsunda tembihte bulundu. (VÂkıdî, II, 804)
Hayvanların haklarına gosterilen ihtimÂmın bir başka orneğini Allah Rasûlu ’nun terbiyesinde buyumuş Enes bin MÂlik -radıyallÂhu anh- şoyle anlatıyor:
“Biz bir yerde konakladığımız zaman develerin yuklerini cozup onları rahatlatmadan AllÂh ’ı tesbih (nÂfile namaz) ve ibÂdete başlamazdık.” (Ebû DÂvûd, CihÂd, 44/2551)
İslÂm Âlimleri bir yolcunun, konakladığında kendisi yemek yemeden once hayvanının yemini vermesi gerektiğini, bunun mustehab olduğunu ifÂde etmişlerdir. (Ebû DÂvûd, Sunen, III, 51)
Hayvanları Sebepsiz Yere Oldurmeyin İbn-i Omer -radıyallÂhu anhumÂ- bir gun, bir kuşu hedef alarak ok atan Kureyşli genclere rastlamıştı. Hedefe isÂbet etmeyen her ok icin kuş sÂhibine para oduyorlardı. Gencler, İbn-i Omer ’in geldiğini gorunce etrafa dağıldılar. İbn-i Omer arkalarından şoyle seslendi:
“–Bunu yapan kim? AllÂh ona lÂnet etsin. Nitekim canlı bir hayvanı hedef olarak dikip ona atış yapana, RasûllullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de lÂnet okumuştu.” (BuhÂrî, ZebÂih, 25; Muslim, Sayd, 59)
Hayvanların Izdırabını Sinesinde Hisseden Hak Dostu BÂyezîd-i BistÂmî Hazretleri, AllÂh ’a muhabbetinin şiddetiyle rûhen o kadar hassaslaşır ve incelirdi ki, Yaratan ’dan oturu yaratılanlardan her birinin ıztırÂbını sînesinde hisseder ve muzdarip olurdu.
Bu Hak dostu bir gun, dovulmekten arkasından kan boşanmış bir merkep gordu. O anda BÂyezîd-i BistÂmî Hazretleri ’nin de baldırlarından kan sızmaya başladı.
Yine bu buyuk AllÂh dostu, yolculuk esnasında bir ağacın altında biraz istirahat ettikten sonra yolculuğa devÂm etmişti. Yolda torbaların uzerinde, dinlendiği yerde gorduğu birkac karıncanın gezindiğini fark etti. Onları yurtlarından ayrı duşurmemek ve onlara gurbet hayÂtı yaşatmamak icin o kadar yolu geri dondu. Dinlendikleri yere geldi ve karıncaları eski yerlerine bıraktı.
Nakşibend Hazretleri ’nin Hayvanlara Davranışı Buyuk AllÂh dostu ŞÃ‚h-ı Nakşibend Hazretleri, hayvanlara muÂmelenin şÃ‚hikası sayılabilecek benzersiz bir hÂlini şu şekilde anlatır:
Arayış icinde olduğum ilk gunlerde Allah TeÂl ’nın sevgili kullarından olan Emîr KulÂl Hazretleri ile karşılaştım. O zaman cezbe hÂlim ileri idi. Bana şoyle dedi:
“–Gonul almaya bak; gucsuzlere hizmet et! Zayıfları, gonlu kırıkları koru! Onlar oyle kimselerdir ki, halktan hicbir gelirleri yoktur. Bununla beraber tam bir kalp huzûru, tevÂzû, kırıklık icinde kalıp giderler. Onları ara bul!”
Bu kadri yuce zÂtın emrini tuttum. Soylediği yolda uzun sure calıştım. Bundan sonra o AllÂh dostu, bana hayvanlara bakmayı emretti. Onların hastalıklarını tedÂvî etmemi soyledi. Tek başıma onların yaralarını sarmayı, temizlemeyi ve bu işleri de iyi niyetle, ihlÂsla yapmamı tavsiye buyurdu.
Bu hizmeti de yerine getirdim. Bana nasıl tÂrif ettiyse oyle yaptım. Bu sıralarda benliğim o hÂle geldi ki, yolda giderken bir kopek gorecek olsam, olduğum yerde durur, once onun gecip gitmesini beklerdim. Ondan evvel adım atmazdım. Bu hÂlim yedi sene devam etti.
Bundan sonra bana kopeklere muhabbetle ve saygı ile bakmamı ve bu hizmetlerim vesîlesiyle ilÂhî inÂyete erişmeye calışmamı emretti. Şoyle buyurdu:
“–O kopeklerden birinin hizmetini yaparken, buyuk bir saÂdet duyacaksın.”
Onun bu emrini bir ganimet bildim. Hicbir gayreti elden bırakmadım. Onun işaretindeki mÂnÂyı anladım; verdiği mujdeyi bekledim ve kopeklerden birinin yanına gittim. Bende buyuk bir hÂl meydana geldi. Onun onunde durdum; beni bir ağlamak tuttu. Ben oyle ağlamakta iken o sırt ustu yattı, ayaklarını goğe dikti. Bundan sonra hazin hazin sesler cıkarmaya, ağlayıp inlemeye başladı. Ben de ellerimi actım, tevÂzû ve kırık bir gonulle:
“–Âmîn!” dedim. O da sustu ve dondu.
Yine o gunlerden biri idi. Evden cıkıp bÂzı yerlere gittim. Yolda oyle bir hayvan gordum ki, Guneş ’in rengine gore renk değiştiriyordu. Bana ondan, buyuk bir vecd hÂli geldi. Tam bir edep ve saygı ile karşısında durdum. Ellerimi kaldırdım. Derken o mubÂrek hayvan, daldığı Âlemden ayıldı ve sırt ustu yatarak goğe doğru yuzunu cevirdi. O bu hÂlde iken ben:
“–Âmîn!” diyordum...[1]
Kanuni Sultan Suleyman ile Karınca Bir gun KÂnûnî Sultan Suleyman, sarayın bahcesindeki armut ağaclarını kurutan karıncaların oldurulebilmesi icin ŞeyhulislÂm Ebu ’s-Suûd Efendi ’den aşağıdaki beyitle fetv istemişti:
Dırahta ger ziyÂn etse karınca
Zararı var mıdır Ânı kırınca?
PÂdişÃ‚h ’ın bu fetv talebi uzerine, Ebu ’s-Suûd Efendi de, bir beyitle şoyle cevap verdi:
Yarın Hakk ’ın dîvÂnına varınca;
Suleyman ’dan hakkın alır karınca!
Bir karıncayı bile incitmekten cekinecek kadar mukemmel bir mÂnevî terbiyeden gecmiş bulunan KÂnûnî Sultan Suleyman, hem dirÂyetli bir kumandan, hem cok zekî ve teşkilatcı bir devlet adamı, hem de Âlim ve edip bir şahsiyetti.
PertevniyÂl Valide Sultan ’ın İbretlik Şefkati İstanbul Aksaray ’daki VÂlide CÂmii ’ni yaptırmış olan PertevniyÂl VÂlide Sultan vefÂt ettiğinde, sÂlih bir kimse onu ruyÂsında guzel bir makamda gordu ve sordu:
“–Yaptırdığın mÂbed dolayısıyla mı AllÂh seni bu makÂma yukseltti?”
PertevniyÂl VÂlide Sultan:
“–Hayır.” dedi.
O sÂlih zÂt şaşırarak:
“–O hÂlde hangi amelinle bu mertebeye nÂil oldun?” diye sordu.
VÂlide Sultan şu ibretli cevÂbı verdi:
“–Cok yağmurlu bir gundu. Eyub Sultan CÂmii ’ne ziyÂrete gidiyorduk. Kaldırımın kenarında oluşan su birikintisi icinde cılız bir kedi yavrusunun cırpındığını gordum. Faytonu durdurdum; yanımdaki bacıya:[2]
«–Git de, şu kediciği alıver; yoksa zavallı yavru boğulacak!..» dedim.
Bacı ise:
«–Aman SultÂnım! Senin de benim de ustumuz kirlenir.» deyip yavruyu getirmek istemedi.
Ben de onu kırmamak icin arabadan kendim inip camurun icine girdim ve o kedi yavrusunu kurtardım. Kedicik titriyordu. Acıdım ve onu kucağıma alıp, iyice ısıttım. Cok gecmeden zavallıcık canlanıverdi.
Allah TeÂlÂ, o kediye olan kucuk hizmet ve merhametimden dolayı bana bu yuce makÂmı ihsÂn eyledi.”
İşte bÂzen, cok basit ve onemsiz gibi gorunen kucuk bir iyilik, CenÂb-ı Hakk ’ın merhametini o kadar celbedebilir ki, buyuk ikram ve lûtuflara vesîle olur. Bu yuzden insan, coğu zaman onemsiz zannedilen kucuk hayırlardan bile kendini mustağnî gormemelidir. Zîr insanın dunyÂda da ukbÂda da buyuk-kucuk her hayrın mÂnevî yardımına ihtiyÂcı vardır…
MahlûkÂt ile Dost Olmak Pederim Mûs Efendi, mahlûkÂt ile dost olmak husûsunda başlarından gecen bir vak ’ayı şoyle anlatmışlardı:
“Tahmînen kırk sene evvel, Muhterem Ustad SÂmi Efendi -kuddise sirruh- ile Medîne-i Munevvere ’de bir ev kiralamıştık. Zamanın şartlarına gore o zamanki evler kerpictendi. Kendi istirahatleri icin hazırladığımız odaya teşrif ettiklerinde koşede kıvrılmış bir yılan gorup gayr-i ihtiyÂrî heyecanlandık. Kendileri ise sukûn ve huzûr icinde:
«–AllÂh ’ın bu mahlûkunu kendi hÂline bırakın ve ona dokunmayın.» buyurdu. NihÂyet bir muddet sonra hayvancağız ortalıktan kayboldu.”
Buyuklerin NezÂket ve TevÂzuu Yine Mûs Efendi -rahmetullÂhi aleyh- şoyle anlatır:
“Bir hac mevsiminde idi. Muhterem UstÂd SÂmi Efendi Hazretleri ve evlÂtları ile Mekke-i Mukerreme ’de, Turkistanlı AbdussettÂr Efendi ’nin, Ciyad semtindeki evinde idik. Efendi Hazretleri ’nin odası, sokağa karşı, refikleri olan bizlerin ise ice doğru idi.
Bir oğle vakti, bulunduğumuz odanın kapısına geldiler ve:
«–Dışarıda bir kişinin gÂlib yemeğe ihtiyÂcı var!» buyurdular.
Fakir, hemen verilecek yemekleri hazırlayıp kapıya cıktığımda, ortalıkta kimseyi goremedim. Beklemeyip gittiğini tahmin ederek geri dondum. Sekiz on dakika gecmişti ki, Efendi Hazretleri tekrar kapıda gorunduler:
«–O muhtac tekrar geldi; iceriye bakıyor!» buyurdular.
Tekrar yemekleri alıp kapının onune cıktığımda, dilini dışarı cıkarıp iceriye bakan hayvancağızı, yÂni acıkmış kopeği gordum. Hemen yemekleri olduğu gibi onune koydum. Cok acıkmış olacak ki, hepsini yiyiverdi.”
İşte buyuklerin nezÂket ve tevÂzuu boyle olur. SÂmi Efendi Hazretleri, o acıkmış kopeği cins ismiyle anmamış, “kişi” tÂbirini kullanmıştı. Hatt cok zaman hayvanlardan bahsederken bile “mahlûk/yaratık” yerine, “AllÂh ’ın kulu” tÂbirini kullanırlardı. Cunku Yaratan ’dan oturu yaratılanlara gosterilen ahlÂk guzelliği, hakîkatte Yaratan ’a arz edilmiş, O ’na candan bağlı bir gonlun, yÂni kalb-i selîmin guzelliğidir.
Butun Varlıklara Karşı Guzel Davranın Yuce dînimiz İslÂm, her fırsatta ve pek cok vesîleyle, canlı-cansız butun varlıklara karşı guzel davranmamızı telkîn etmektedir. Bu cumleden olarak Mekke ’nin harem bolgesindeyken ve ihramlıyken ağac kesmek, ot koparmak, avlanmak, hatt avcıya avı gostermek gibi bÂzı fiilleri yasaklamış ve bu yasakları ciğneyenler hakkında muhtelif cezÂlar tÂyin etmiştir. Boylece mu ’minlerin, harem bolgesinde kucuk gunahları dahî işlememe, hicbir bitki ve canlıya zarar vermeme gibi tam mÂnÂsıyla “zararsızlık” ifÂde eden bir hÂl ve kıvÂma gelmelerini murÂd etmiştir.
İnsan, hac mevsiminde yaptığı temrinlerle oyle bir hassÂsiyet kazanacak ki, rafes, fısk ve cidÂli bertarÂf etme husûsunda zirveye cıkacak. Bir ot dahî koparmayacak, kadın-erkek birlikte tavÂf, sa ’y ve vakfe yaparken rafesten korunacak, devamlı ayaklarının ucuna bakarak fısktan ve cidÂlden berî kalacak…
İslÂm ’ın bu hassÂsiyeti sÂdece harem bolgesine ve ihram hÂline mahsus değildir. Nitekim RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Kim bir sidre ağacını keserse, AllÂh onun başını cehenneme uzatır.” (Ebû DÂvûd, Edeb, 158-159/5239)
Bu hadis hakkında kendisine sorulunca Ebû DÂvûd şu cevÂbı vermiştir:
“Bu hadis muhtasardır, mÂnÂsı şudur: Kırda bayırda yolcuların ve hayvanların golgesinden istifÂde ettikleri bir sidre ağacını, o ağacta herhangi bir hak sÂhibi olmayan bir kimse, haksız olarak keserse AllÂh onun başını cehenneme uzatır, demektir.”
Yaş Kesen Baş Keser İslÂm ’ın, insan ve hayvan ile birlikte nebÂtÂta dahî şÃ‚mil olan sevgi ve alÂkasına misal gosterilebilecek şu hÂdise ne kadar ibretlidir:
AsbÂb-ı kirÂmın ileri gelenlerinden Ebu ’d-Derd -radıyallÂhu anh- Şam ’da ağac dikmekteydi. Yanına birisi yaklaştı ve:
“–Sen, Hazret-i Peygamber ’in dostu olduğun halde, ağac dikmekle mi meşgul oluyorsun?” diyerek gorduğu hÂl karşısındaki şaşkınlığını ifÂde etti. Ebu ’d-Derd Hazretleri de o kimseye şu cevÂbı verdi:
“–Dur bakalım, hakkımda boyle rastgele, carcabuk hukum verme! Ben RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’i şoyle buyururken işittim:
«Bir kimse ağac diker de o ağacın meyvesinden bir insan veya AllÂh ’ın mahlûkÂtından herhangi bir varlık yerse, bu, o ağacı diken kimse icin sadaka olur.»” (Ahmed, VI, 444)
Tabiî bunun aksine bitkilere ve diğer canlılara zarar vermek de vebÂli mûcip bir davranıştır. Nitekim ecdÂdımız bunu; “Yaş kesen, baş keser.” diyerek veciz bir sûrette ifÂde etmişlerdir.
Ağac Dikmenin ve Cevreyi Yeşillendirmenin Fazileti Peygamber Efendimiz, insanları ağac dikmeye ve cevreyi yeşillendirmeye teşvik etmiştir. Kendisi de ashÂbına bu hususta bizzat ornek olmuştur. İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- şoyle nakleder:
Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, iki kabrin yanından gecerken onlar hakkında:
“İkisi de azap goruyorlar, ancak (kendilerine gore) buyuk bir gunahtan dolayı değil. Birisi soz goturup getirdiğinden, diğeri de kucuk abdest bozarken îcÂb ettiği sûrette korunmadığından (uzerine sıcrattığından) dolayı muazzeb oluyor.” buyurdu. Akabinde yaş bir hurma dalı istedi. Onu ikiye ayırdı ve daha sonra bunları kabirlerin başına birer birer dikti. Sonra da sozlerine şoyle devÂm etti:
“Kurumadıkları muddetce onların azÂbını hafifletmeleri umulur.” (Muslim, TahÂret, 111)
Zîr yaş bir yaprak dahî bizim idrÂkimizin dışında zikir hÂlindedir. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Yedi gok, yer ve bunlarda bulunan herkes O ’nu tesbîh eder. O ’nu hamd ile tesbîh etmeyen hicbir şey yoktur. Ne var ki siz, onların tesbîhini anlamazsınız. O, hilm sÂhibidir, bağışlayıcıdır.” (el-İsrÂ, 44)
BUTUN MAHLUKATA ŞEFKAT, MERHAMET VE MUHABBET ETMELİ VelhÂsıl, CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsı bÂzen buyuk bir şeyde, bÂzen orta, bÂzen de kucuk bir şeyde gizlidir. Gazabı icin de aynı şey gecerlidir. Oyleyse AllÂh ’ın butun mahlûkÂtına şefkat, merhamet ve muhabbetle yaklaşmalı, gerektiğinde hizmetlerine de koşmalıdır.
İslÂm, butun canlılara, insanlara, hayvanlara ve bitkilere dahî merhamet ve muhabbetle muÂmeleyi emreder. Onların her birine karşı insanoğlunun vazîfeleri vardır. İşte İslÂm ’ın guzelliği, butun varlıkları ihÂta eden bu Âlemşumûl muhabbet ve merhamet anlayışında gizlidir. Bir musluman, uzun yollar boyunca bin bir canlıya; hayvanÂta, ağaca, gule, sumbule, bulbule hizmet ederek akıp giden ve bereket taşıyan bir ırmak gibidir ki, sonunda onun varacağı menzil ancak sonsuzluk ve vuslat deryÂsıdır.
Guneş icin ısıtmamak nasıl imkÂnsız ise, buyuk ruhlar icin de mahlûkÂta acımamak oyle imkÂnsızdır. Merhamet, butun Âleme yayılmış ilÂhî bir cevherdir. O sevgi ve şefkatin kaynağı da CenÂb-ı Hak ’tır. Merhametten mahrûm olanlar, en buyuk hazineyi, yÂni saÂdetin kapısını acacak anahtarı yitirmişlerdir.
Muhabbetin kaynağına AllÂh ve Rasûlu ’nde erişen Hak dostları, ebediyyen butun mahlûkÂtın dostu olarak kalırlar. Onlar mÂzî olmazlar, omurleri, vefatlarından sonra da devÂm eder.
Dipnotlar:
[1] Bkz. Abdulmecid HÂnî, el-HadÂiku ’l-Verdiyye, trc. AbdulkÂdir Akcicek, İstanbul 1986, s. 545-547.
[2] VÂlide sultanların yanında Sudanlı zenci kadınlar calışırdı. Bunlara sarayda “bacı” denirdi. Sudanlılar temiz, nÂmuslu, iffetli oldukları icin Osmanlılar, sarayda hizmetkÂr olarak ozellikle onları istihdÂm ederlerdi.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
BUTUN MAHLUKATA MUHABBET