Kibirli insanlara karşı tavrımız nasıl olmalıdır? Kibrin zararları nedir, kibir nasıl aşılır?Gonullerin îmÂn guzellikleri ve ahlÂkî fazîletlerle tezyîn edilebilmesi, ancak “kibir ve ucub”dan temizlenmesiyle mumkundur. Geldiği yeri duşunmeden, gideceği yeri hesÂba katmadan, kendisine turlu nîmet ve imkÂnlar bahşeden AllÂh TeÂl ’nın emirlerine muhÂlefet ile kibre saplanmak, ne hazin bir gaflet ve ne korkunc bir Âhiret sefÂletidir. Mutekebbir KisrÂları kırıp yerin dibine geciren, zÂlim Kayserleri helÂk fırtınalarıyla savuran, Fir ’avunlara azap denizinin ortasında cÂresizlik ve acziyetin en fecîsini tattıran kibir ve ucbun, bu nevî hazin akıbetlerini hatırdan cıkarmamak îcÂb eder.
Duny ve Âhiret hayÂtına bu derecede zarar veren kibir ve ucub da, diğer menfî temÂyuller gibi -mutlak sûrette değilse de- kontrol altına alınarak bertaraf edilebilir. Yeter ki AllÂh ’ın emir ve nehiylerine lÂyıkıyla gonul verilebilsin. Zîr İslÂm, yalnız kibir ve ucbu değil, benzer butun menfîlikleri bertaraf etmek, musbet temÂyulleri de, geliştirmek husûsundaki recetelerin en mukemmellerine sÂhiptir. Bunların hayata tatbiki icin de, RasûlullÂh (sallÂllÂhu aleyhi ve sellem) ’in numûne-i imtisÂl hÂl ve tavırları, cok zengin bir fiilî kıstaslar deryÂsı teşkîl eder. YÂni AllÂh ’ın rÂzı olacağı bir hayat yaşayabilmek icin, ilÂhî emirleri doğru oğrenmek, bunları tatbik husûsunda AllÂh Rasûlu (sallÂllÂhu aleyhi ve sellem) ’i elden geldiğince taklîde calışmak, ayrıca butun guc ve imkÂnları AllÂh ’ın rızÂsını kazanmaya yonlendirmek şarttır. Bu, işin zÂhirî kısmıdır. Bir de mÂnevî veche vardır. O da, guzel ahlÂk sÂhibi olmak husûsunda, CenÂb-ı Hakk ’a dÂimî bir du ve iltic hÂlinde bulunarak haramlardan korunmaya calışmaktır. ZîrÂ, haram gıd ve gÂfilÂne davranışlar, negatif enerji vermek sûretiyle idrÂki matlaştırır.
SALİH VE SADIKLARLA BERABER OLUN Ayrıca, rûhunu tasfiye ederek mÂnen yucelmiş kimselerle berÂber olmaya da dikkat edilmelidir ki, onların rûhÂniyetinden istifÂde edilebilsin. Butun bu mÂnevî olculere riÂyet edildiği takdirde bertaraf edilemeyecek bir menfîlik yoktur. SÂlih ve sÂdık kimselerle berÂber olmak tedbîri de, fevkalÂde ehemmiyetlidir. Zîr hÂller sÂrîdir. Kişiye, muhabbet duyduğu kimsenin kaderinden musbet vey menfî bir pay isÂbet eder. Bu yuzden kişi, unsiyette bulunduğu insanlara dikkat etmek mecbûriyetindedir.
CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede:
“Ey îmÂn edenler! AllÂh ’tan korkun ve sÂdıklarla berÂber olun!” (et-Tevbe, 119) buyurmaktadır. YÂni sÂdıklarla berÂberlik, onların hÂlleriyle hÂllenmek istikÂmetinde bir rûhî alışveriş imkÂnı sağlar.
Diğer taraftan, insanda fıtrî bir sermÂye olarak bulunan kibir duygusu, iki ağızlı bir bıcak gibi hayra da şerre de kullanılmaya musÂittir. Bu yuzden makbûl olan; bu temÂyulu mutlak bir sûrette yok etmek değil, onu kontrol altına alıp hayra istikÂmetlendirmektir.
KİBİRLİYE KARŞI KİBİR SADAKADIR Zîr fıtrî bir sermÂye olan kibir temÂyulunu kullanmanın cÂiz, hatt gerekli olduğu durumlar da vardır. Nitekim bunlardan biri olmak uzere; “Kibirliye karşı kibir, sadakadır.” (MunÂvî, Feyzu ’l-Kadîr, IV, s. 366/5299) buyrulmuştur.
Yine İslÂm ’a karşı mutecÂviz bir durumda olan inancsızlara ve fÂsıklara karşı İslÂm ’ın izzet ve haysiyetini muhÂfaza etmek icin yapılan tekebbur de makbûl sayılmıştır. Zîr boyle durumlarda bu fıtrî sermÂye yerinde, haklı ve musbet bir sûrette kullanılmış olur ki, o zaman “vakar” adını alır.
Vakar da, tevÂzû gibi ahlÂk-ı hamîdedendir. Zîr CenÂb-ı Hak, rÂzı olduğu kullarının vasıflarını bildirdiği Âyet-i kerîmede:
“(O sÂlih kullar), yalan yere şÃ‚hitlik etmezler, boş sozlerle karşılaştıklarında vakar ile (oradan) gecip giderler.” (el-FurkÂn, 72) buyurmaktadır.
Nasıl ki tevÂzûun gerekli olduğu durumlarda kibir gostermek, cirkin ve iğrenc ise, vakar vasfındaki tekebburun cÂiz ve hatt gerekli olduğu durumlarda tevÂzû gostermek de zillettir.
YÂni yaratılıştaki butun istîdatları lÂyık olduğu olcude tutmak ve onları İslÂm ’ın cizdiği hudutlar cercevesinde kullanmak lÂzımdır. HayÂtı numarasız gozlukler gibi tavır yeknesaklığı icinde yaşamak, İslÂm nazarında ne makbul sayılan, ne de arzu edilen bir durumdur. Zîr yeri geldiğinde zehir bile şif olur.
VelhÂsıl, ebedî saÂdet icin, hayatı, sonsuz ilim sÂhibi olan Hak TeÂl ’nın emirleri istikÂmetinde yaşamak ve bu emirlerin -tÂbir cÂizse- mantığını kavrama husûsunda buyuk bir hassÂsiyet gostermek şarttır.
CenÂb-ı Hak, ilÂhî intikam ve kahrını celbeden iğrenc vasıflardan lÂyıkı vechile sakınabilmeyi cumlemize nasîb eylesin. Bizleri, İslÂm ’ın izzet ve vakarını taşıyan; ilÂhî kudret ve azameti karşısında ise, “hicliğini” idrÂk edip haddini bilen, yersiz ovunmelerden sakınan ve:
“O RahmÂn ’ın (has) kulları ki, yeryuzunde mutevÂzî olarak dolaşırlar…” (el-FurkÂn, 63) Âyet-i kerîmesinden lÂyıkıyla hissedÂr olan kullarından eylesin!
Âmîn!
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ab-ı Hayat Katreleri, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan