Atpazarî Osman Efendi k.s. ornekleriyle Allah'ın 3 ceşit kullundan bahsediyor.CenÂb-ı Hak buyuruyor: “Kıyamet koptuğu zaman, ki onun oluşunu yalanlayacak hicbir kimse yoktur; O, alcaltıcı ve yukselticidir. Yer şiddetle sarsıldığı, dağlar parcalandığı, dağılıp toz duman haline geldiği, ve sizler de uc sınıf olduğunuz zaman, sağdakiler, ne mutlu o sağdakilere! Soldakiler, ne bahtsızdırlar onlar! (Hayırda) onde olanlar, (ecir de) ondedirler. İşte bunlar, naîm cennetlerinde (Allah ’a) en yakın olanlardır.” (VÂkıa, 1-12)

Rasûlullah (sav) buyurdular: “Rabbiniz arada bir tercuman bulunmaksızın, her birinizle konuşacaktır. Kişi sağına bakar, onceden gonderdiği iyi işleri gorur; soluna bakar vaktiyle yaptığı kotu işleri gorur. Onune bakar, onunde sadece cehennemi gorur. Yarım hurma ile de olsa cehennemden korununuz.” (BuhÂrî, ZekÂt 9; Muslim, ZekÂt 67.)

Atpazarî Osman Efendi yazdığı bazı eserlerinde demiştir ki: Kullar uc bolumdur.

a) Unutanlar, b) Zikredenler, c) İhsan ehli olanlar.

Birinci tur kullar her bakımdan zayıf olanlardır. Bunlarda hicbir yonden huzur yoktur. Onlar hayırdan ve iyilikten uzak olup, iyiliğe hicbir yakınlıkları yoktur. Onlar, “Soldakiler, ne bahtsızdır onlar” diye bahsedilen kimselerdir. Bunlar gadab, celÂl ve kahra uğrayacak olanlardır. Onlar icin cehennemde acıtıcı azap ve kaynar su vardır.

İkinci tur kullar, bir yonu ile zayıf bir yonu ile de huzûr ehli olanlardır. Bu yonu ile hayırdan uzak iken diğer yonu ile de iyiliğe ve hayra yakınlıkları vardır. Onlar, “Sağdakiler, ne mutlu o sağdakilere!” ayetinde zikredilen kişilerdir. İşte onlar Allah ’ın rahmet, lutuf ve cemal sıfatının tecellîsine mazhar olacaklardır. Onlar icin nimetlerle dolu aydınlık cennete buyuk ve kalıcı sevinc vardır.

Ucuncu tur kullar, her yonu ile ve mutlak mÂnÂda huzûr ve saÂdet sahibi olanlardır. Bunlarda hayırlı işleri yapmada asla hicbir zayıflık yoktur. Onlar, Allah ’ın rahmetinin yakınlarıdır, hayra, iyiliğe uzaklıkları yoktur. Onlar onde olanlardır. “(Hayırda) onde olanlar, (ecirde de) ondedirler. İşte bunlar, naim cennetlerinde (Allah ’a) en yakın olanlardır.” Âyetleri bunları dile getirmektedir. Onlar tertemiz, seckin, rız ve kemal sÂhipleridir. Naîm sırrında visÂl cenneti, sohbetin devamı, muşÃ‚hede ve muÂyene vardır onlar icin. Yine onlar icin mutlak cemÂl ve CenÂb-ı Hakk ’ın vechinin tecellîsinin bakÂsı vardır. Bunlar, CenÂb-ı Hakk ’ın celÂl ve cemÂl yuzune muteveccih kemÂl sÂhipleridir.

Kaynak: İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu ’l-BeyÂn-20.Cilt, 453-455. Sayfa, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan