İslam ’da ahiret inancı nedir? Ahiret inancı nasıl olmalı? Ahirete iman etmek insanların dunyadaki hayatını nasıl etkiler? Ahiret inancının onemi nedir? Allah kullarına neden zenginlik ve fakirlik verir? Ahiret inancı ile ilgili ayet ve hadisler nelerdir? Ahirete iman hakkında bilgiler...İslÂm akÂidinin temel esaslarından biri olan Âhirete îman, inanc esasları arasındaki ehemmiyetine binÂen bircok Âyet-i kerîmede “AllÂh ’a îman” ile yan yana zikredilmiştir. Nitekim bu Âyet-i kerîmelerden birkacı şoyledir:
“…AllÂh ’a ve Âhiret gunune îmÂn edip sÂlih amel işleyen kimselerin Rab ’leri katında buyuk ecirleri vardır. Onlar icin korku yoktur, onlar mahzun da olmazlar.” (el-Bakara, 62)
“…Eğer herhangi bir şeyde ihtilÂfa duşerseniz, AllÂh ’a ve Âhiret gunune gercekten îmÂn ediyorsanız onu AllÂh ’a ve Resûl ’une goturun!” (en-NisÂ, 59)
“AllÂh ’a ve Âhiret gunune inanan bir milletin, -babaları, oğulları, kardeşleri yahut akrabaları da olsa- AllÂh ’a ve Resûl ’une duşman olanlarla dostluk ettiğini goremezsin…” (el-MucÂdele, 22) Yine CenÂb-ı Hak mu ’minleri medih şÃ‚nında da:
“...(Onlar ki) AllÂh ’a ve Âhiret gunune îmÂn ederler...” (et-Tevbe, 44) buyurmaktadır.
Gayba Âit bir husus olması dolayısıyla, insanın idrÂk gucunu aşan “olum ve Âhiret” muammÂsını sırf akıl ile cozmek mumkun değildir. Bu noktada insanın, ilÂhî beyanların irşÃ‚dına şiddetle ihtiyacı vardır. CenÂb-ı Hak da kullarını bu hususta asl yardımcısız bırakmamıştır. Kur ’Ân-ı Kerîm ’deki pek cok sûrede, bazen apacık delillerle, bazen misaller vermek sûretiyle ve uhrevî hayata dÂir beyanları sık sık tekrar etmekle, Âhiret inancının gonullere en kuvvetli şekilde nakşolmasını arzu buyurmuştur.
Nitekim nubuvvetinin ilk yıllarında Peygamber Efendimiz ’e ibadetlerden ziyÂde îman esaslarını sağlamlaştıran Âyet-i kerîmelerin nÂzil olması ve hicretten sonra nuzûl eden ibadet ve muÂmelÂt hukumleri arasında yine bu mevzulara sık sık temas edilmesi, bu hikmete binÂendir. Zira cÂhiliye devrinin en muhim fesat sebeplerinden biri de “Âhireti inkÂr”dır. EsÂsen, Âhiretin varlığını inkÂr etmek, akıl ve mantık dışıdır. Duşunmek lÂzımdır ki:
“Mesel bir tiyatro grubunun, birinci sahneyi sergiledikten sonra perdeyi kapatıp, hÂdiseleri paramparca, dağınık ve îzaha muhtac bir vaziyette yarım bırakarak oyunu bitirdiği hic gorulmemiştir. Boyle bir durum soz konusu olsa, duşunceleri tam harekete gecmiş, sinirleri gerilmiş, oyunun ve yazarının maksadını ve ana fikrini oğrenmeye heveslenmiş seyirciler ne duşunurler acaba? Akıllı bir cocuk bile oyunun bu şekilde bitirilmesini uygun gormez. O hÂlde her şeyi mukemmel yaratan ve her işten haberdar olan AllÂh ’ın, bu koskoca kÂinat kıssasını, bir cocuğun bile yapmadığı şekilde bitirmesi nasıl duşunulebilir?”
Yani her fırsatta sebepler Âleminde yaşadığını soyleyen insanoğlunun, bu sebeplerin neticelerini goreceği Âhirete îman etmesi, aklen de zarurîdir.
ÂşikÂr bir hakîkattir ki, herkes bu dunyaya bir kapıdan, yani ana rahminden gelmekte, sonra da nefsÂnî ve rûhÂnî davranış ve hislerle dolu, Âdeta engelli bir koşu yeri olan dunyada fÂnî hayatını yaşamaktadır. Kundak ile tabut arasındaki bu kısacık koridoru gectikten sonra da, ecel kapısından ebedî Âlemin ilk konağı olan kabre adım atmaktadır. Kabir ise, kıyÂmet gunu hesÂba cekileceğimiz ilÂhî mahkemenin Âdeta bekleme salonudur. Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulmaktadır:
“İnkÂrcılar: «KıyÂmet bize gelmeyecek!» dediler. De ki: «Hayır! Gaybı bilen Rabbim hakkı icin o, mutlak size gelecektir. Goklerde ve yerde zerre miktarı bir şey bile O ’ndan gizli kalmaz. Bundan daha kucuk ve daha buyuğu de şuphesiz, apacık kitapta (yazılı)dır.»” (es-Sebe ’, 3)
“Allah -ki O ’ndan başka hicbir ilÂh yoktur- elbette sizi kıyÂmet gunu toplayacaktır. Bunda asl şuphe yoktur. Soz bakımından Al-lah ’tan daha doğru kim vardır?” (en-NisÂ, 87)
“(İnsan «KıyÂmet gunu de ne zaman(mış?» diye) sorar. Gozlerin (hayret ve dehşetle) kamaştığı, Ay tutulduğu, Guneş ve Ay birleşip (karardığı) zaman! İşte o gun insan; «Kacacak yer neresi?» diyecek. Hayır, o gun kacılmayacak. Sığınacak hicbir yer olmayacak. O gun herkesin varıp karar kılacağı yer, ancak Rabbinin huzûrudur. O gun insana, onden yolladığı ve geri bıraktığı ne varsa hepsi haber verilecek.” (el-KıyÂme, 6-13)
“De ki: Allah sizi diriltir, sonra oldurur. Sonra sizi şuphe goturmeyen kıyÂmet gununde bir araya toplar. Fakat insanların coğu bilmezler.
Goklerin ve yerin mulku AllÂh ’ındır. KıyÂmetin kopacağı gun var ya, işte o gun, bÂtıla sapanlar husrÂna uğrayacaklardır.” (el-CÂsiye, 26-27)
“De ki; «–İster taş olun, ister demir, isterse gozunuzde buyuyen herhangi bir mahlûk!» (Bunlar, AllÂh ’ın sizi yeniden diriltmesini gucleştirmez.) Diyecekler ki:
«–Bizi tekrar (hayata) kim dondurecek?» De ki:
«–Sizi ilk kez yaratan.» Bunun uzerine onlar, Sana alaylı bir tarzda başlarını sallayacak ve;
«–Ne zamanmış o?» diyecekler. De ki:
«–Yakın olsa gerek!»” (el-İsrÂ, 50-51)
İşte dunya, iki kapılı bir han misÂli, Hazret-i Âdem ’den (a.s.) gunumuze kadar sayısız insanla dolup dolup boşaldı. Peki onlar şimdi neredeler? Veya bir muddet sonra biz nerede olacağız, bilen var mı? Mechul! Ama şurası kesin ki, zÂlimlere de mazlumlara da, Âbidlere de fÂsıklara da olum muhakkak gelip catıyor ve herkes ebedî hayatın başlangıcı olan kıyÂmeti bekliyor…
Şoyle bir duşunecek olursak, uzerine basıp gectiğimiz yer, bugune kadar gelen milyarlarca insanın toprağa donmuş cesetleriyle dolu. Sanki ust uste cakışmış milyarlarca golge gibi… Yarın bizler de toprağın sînesine amellerimizle gomulerek bu kesif golgenin icine suzuleceğiz. Ondan sonra ebedî bir hayat ve sonsuza yolculuk başlayacak. MÂdem ki bundan kacış yok, o hÂlde biraz durup duşunelim:
ÂHİRETİN YANINDA DUNYA… Bu fÂnî Âlemde omur uzun olmuş, kısa olmuş, ne ifÂde eder ki? Cunku şu fÂnî dunya hayatı, ebedî Âhiret hayatı karşısında bir sabun kopuğunden farksızdır. İnsanoğlu bu fÂnî Âlemde, ne kadar uzun yaşarsa yaşasın, onun omru, Âhiretteki hayata kıyasla kısacık bir muddetten ibÂrettir.
Nitekim bu hakîkat, Âyet-i kerîmelerde şoyle bildirilmektedir:
“(Allah inkÂrcılara
«–Yeryuzunde kac yıl kaldınız?» diye sorar.
«–Bir gun veya gunun bir kısmı kadar kaldık. İşte sayanlara sor.» derler. (Allah) şoyle der:
«–Cok az bir zaman kaldınız. Keşke bunu (daha once) bilmiş olsaydınız.»” (el-Mu ’minûn, 112-114)
Diğer bir Âyet-i kerîmede de CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“(Onlar) kıyÂmet gununu gorduklerinde (dunyada) sadece bir akşam vakti ya da kuşluk zamanı kadar kaldıklarını sanırlar.” (en-NÂziÂt, 46)
Peygamber Efendimiz de, dunya hayatına nisbetle Âhiretin muddet, kıymet ve buyukluğu hakkında, insanın idrÂkini kolaylaştırmak icin şoyle bir kıyasta bulunmuştur:
“VallÂhi, Âhirete gore dunya, sizden birinizin işaret parmağını denize daldırıp cıkarmasından başka bir şey değildir! O kişi parmağının uzerinde ne kadarcık su kaldığına baksın!” (Muslim, Cennet, 55)
O hÂlde butun vazifemiz; Âhirete kıyasla kısacık bir muddet olan omru, Hakk ’a kulluk, ibadet ve tÂatle tezyîn edebilmektir.
DUNYA HAYATINI NASIL YAŞAMALIYIZ? Ote yandan, şu kısacık dunya hayatının gunleri, Âhirete nisbetle pek kıymetlidir. Zira Âhiret, karşılık gorme yeri; dunya ise kazanma mahallidir. RivÂyet olunur ki Hazret-i İlyas (a.s.), Olum Meleği ’ni karşısında gorunce dehşet icinde urperdi. AzrÂil (a.s.) bunun sebebini merak ederek:
“–Ey AllÂh ’ın Peygamberi! Olumden mi korktun?” diye sordu. Hazret-i İlyas (a.s.) cevÂben:
“–Hayır! Olumden korktuğum icin değil, dunya hayatına ved edeceğim icin bu hÂldeyim…” dedi. Sonra sozlerine şoyle devam etti:
“–Dunya hayatında Rabbime kulluk yapmaya, iyilikleri tavsiye edip kotuluklerden sakındırmaya gayret ediyor, vaktimi ibadet ve amel-i sÂlihlerle geciriyor, guzel ahlÂk ile yaşamaya calışıyordum. Bu hÂl benim huzur kaynağım oluyor, gonlum surur ve mÂnevî neşelerle doluyordu. Olunce bu zevkleri ve lezzetleri yaşayamayacağım ve kıyÂmete kadar mezarda rehin kalacağım icin uzulmekteyim!”
NEDEN AĞLIYORSUN? TÂbiîn neslinden Âmir bin Abdikays, olumu yaklaşınca ağlamaya başladı.
“–Nicin ağlıyorsun?” diye sordular. O da şu cevÂbı verdi:
“–Ne olum korkusuyla, ne de dunyaya duyduğum hırs sebebiyle ağlıyorum. LÂkin sıcak gunlerde oruc tutmaktan ve geceleri ibadet icin kalkmaktan (teheccudden) mahrum kalacağım diye ağlıyorum.” (Zehebî, Siyer, IV, 19)
AHİRET DUNYADA KAZANILIR? Âhiret saÂdetinin bu dunyada kazanılması hakîkatine binÂen Cuneyd-i BağdÂdî Hazretleri şoyle buyurmuştur:
“Dunyanın bir gunu, Âhiretin bin yılından daha hayırlıdır. Zira kazanc ve kayıp keyfiyetleri bu dunyaya Âittir. Âhirette artık kurtuluşa kavuşturacak bir şey yapma imkÂnı yoktur.”
Duşunmeliyiz ki; Allah bize bin sene omur verse, mesel 1000 yılında dunyaya gelmiş olsak ve 2000 yılına kadar dunyada bolluk icinde saltanat sursek, yine de olmuş olurduk. Yani ne kadar uzun yaşarsak yaşayalım, esas ve ebedî hayat olan Âhiretin yanında fÂnî dunya hayatı, kısacık bir fasıldan ibarettir. O hÂlde;
ÂNI SONSUZA TERCİH ETMEK, HANGİ AKLIN KÂRIDIR? Âhireti dunyaya tercih edenlerin idrÂki, iştah acan binbir ceşit gıdÂyı bilmediği icin, elindeki kokulu soğanı en leziz gıd zanneden bir cocuğun idrÂkinden farksızdır. FÂnî dunyayı sonsuz Âhirete tercih etmek, ucsuz bucaksız gokyuzunde kanat cırpmak dururken daracık bir kafese koşan zavallı kuşun idraksizliğini paylaşmaktır. Hikmet ehli zÂtlardan biri şoyle buyurur:
“Dunya altından yapılmış, ama fÂnî olsa, Âhiret de camurdan ama bÂkī olsa, akıllı insan bÂkī olanı fÂnîye tercih eder. Peki durum bunun aksine olur da dunya camurdan ve fÂnî, Âhiret de altından ve bÂkī olursa acaba ne yapmak lÂzımdır?”
Şuphesiz ki sÂlim bir akıl ve mantığın îcÂbı; kucuk, basit ve gecici menfaatleri; faydası ebediyyen surecek buyuk kazanclar ile değişmeyi gerekli kılar. Bu sebeple aklı başında her insanın vazifesi; fÂnî dunyanın cÂzibesine kapılmaktan sakınıp ebedî olan Âhiret saÂdetini kazanmaya calışmak olmalıdır. Hadîs-i şerîfte de, gercek akıl sahipleri şoyle tÂrif edilir:
“Akıllı (insan), nefsine hÂkim olup onu hesÂba cekerek olumden sonrası icin calışandır. Ahmak ise nefsini hevÂsına tÂbî kıldığı hÂlde Allah ’tan (Âhirette hayır) umandır.” (Tirmizî, KıyÂmet, 25/2459)
İşte bir insanın ne kadar akl-ı selîm sahibi olduğu, bu gercekler ışığında mîzÂn edilmelidir. Yani fÂnîyi verip bÂkīyi kazanan, akıllı kimsedir. Âhireti unutup dunyaya aldanan, gÂfil kimsedir. -Hazret-i Omer ’in ifÂdesiyle- başkasının dunyası icin Âhiretini satan ise cÂhil ve ahmak kimsedir!.. Zira Allah katında bir sineğin kanadı kadar bile değeri olmayan dunyaya dalarak Âhireti unutan kimseye, Allah da değer vermez. Bunun icindir ki Lokman Hakîm de şu tavsiyede bulunmuştur:
“Âhiretin icin dunyanı fed et, her ikisini de kazanırsın. Dunya icin Âhiretini fed etme, her ikisini de kaybedersin.”
Dunya, kemÂle erememiş ham nefisler icin, su gibi gorunen aldatıcı bir seraptan ibÂrettir. Cocukların heves ettiği bir elma şekeri gibidir ki, dışı tatlı bir renk cumbuşu olsa da, ici ekşi ve curuktur. Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“Bilin ki dunya hayatı ancak bir oyun, eğlence, bir sus, aranızda bir ovunme ve daha cok mal ve evlÂt sahibi olma isteğinden ibarettir. Tıpkı bir yağmur gibidir ki, bitirdiği, ziraatcilerin hoşuna gider. Sonra kurur da sen onun sapsarı olduğunu gorursun; sonra da cer cop olur. Âhirette ise cetin bir azap vardır. Yine orada AllÂh ’ın mağfireti ve rızÂsı vardır. Dunya hayatı aldatıcı bir gecimlikten başka bir şey değil-dir.” (el-Hadîd, 20)
“Allah dilediğine rızkını bollaştırır da daraltır da. Onlar dunya hayatıyla şımardılar. Oysa Âhiretin yanında dunya hayatı, gecici bir faydadan başka bir şey değildir.” (er-Ra‘d, 26)
“Bu dunya hayatı sadece bir eğlenmeden, bir oyundan ibÂrettir. Âhiret yurduna gelince, şuphe yok ki o, hayatın ta kendisidir. Keşke bunu bilmiş olsalardı.” (el-Ankebût, 64)
“Dunya hayatı bir oyun ve eğlenceden başka bir şey değildir. Takv sahipleri icin Âhiret yurdu muhakkak ki daha hayırlıdır. HÂl akıl erdiremiyor musunuz?” (el-En‘Âm, 32)
“Dunya hayatını Âhirete tercih edenler, Allah yolundan alıkoyan-lar ve onun eğriliğini isteyenler var ya, işte onlar (haktan) uzak bir sapıklık icindedirler.” (İbrahim, 3)
“Bu (azap), onların dunya hayatını Âhirete tercih etmelerinden ve AllÂh ’ın kÂfirler topluluğunu asl doğru yola iletmeyeceğindendir.” (en-Nahl, 107)
“İşte onlar, Âhirete karşılık dunya hayatını satın alan kimselerdir. Bu yuzden ne azapları hafifletilecek ne de kendilerine yardım edilecektir.” (el-Bakara, 86)
“Onlara de ki: «Dunya gecimliği azdır. Âhiret, AllÂh ’a karşı gelmekten sakınan kimse icin daha hayırlıdır…»” (en-NisÂ, 77)
“Her kim bu carcabuk gecen dunyayı dilerse ona, yani dilediğimiz kimseye dilediğimiz kadarını dunyada hemen verir, sonra da onu, kınanmış ve kovulmuş olarak gireceği Cehennem ’e sokarız.” (el-İsrÂ, 18-19)
“Hayır! Doğrusu siz, carcabuk geceni (dunya hayatını ve nîmetlerini) seviyor, Âhireti bırakıyorsunuz.” (el-KıyÂme, 20-21)
“...Şuphesiz bu dunya hayatı gecici bir eğlencedir. Ama Âhiret, gercekten kalınacak bir yurttur.” (el-Mu ’min, 39) Bu hakîkat Resûlullah Efendimiz ’in mubarek lisanlarından da şu sozlerle sÂdır olmuştur:
“AllÂh ’ım! Asıl hayat, Âhiret hayatıdır. (Asıl saÂdet, ebediyet saÂdetidir!)” (BuhÂrî, CihÂd 33, SalÂt 48)
Abdullah bin Mesut ’un naklettiği şu hÂdise, bizler icin ne buyuk bir nasihattir:
Resûlullah Efendimiz, bir hasır uzerinde yatıp uyumuştu. Efendimiz uyandığında, o hasır, mubÂrek vucudunun yan tarafında iz bırakmıştı. Biz:
“–YÂ ResûlÂllah! Sizin icin bir doşek edinsek?” dedik. Bunun uzerine Resûl-i Ekrem Efendimiz:
“–Benim dunya ile ne alÂkam var ki? Ben bu dunyada, bir ağacın altında golgelenen, sonra da bineğine binip orayı terk eden bir yolcu gibiyim.” buyurdular. (Tirmizî, Zuhd, 44/2377)
Yine bir gun Hazret-i Omer, Peygamber Efendimiz ’in hÂne-i saÂdetlerine gelmişti. Odanın icine şoyle bir goz gezdirdi. Her taraf bomboştu. Evin icinde hurma yapraklarından orulmuş bir hasır vardı. Allah Resûlu onun uzerine yaslanmıştı. Kuru hasır, Hazret-i Peygamber ’in mubÂrek teninde izler bırakmıştı. Bir koşede bir olcek kadar arpa unu vardı. Onun yanında da, civide asılı eski bir su kırbası duruyordu. Hepsi bu kadardı! Arabistan Yarımadası ’nın Fahr-i KÂinÂt Efendimiz ’e tÂbî olduğu bir gunde, O ’nun dunyaya Âit mal varlığı bunlardan ibaretti.
Hazret-i Omer bunu gorunce, icini cekti. Kendini tutamadı, gozleri doldu ve ağlamaya başladı. Peygamber Efendimiz:
“–Nicin ağlıyorsun ey Omer?” diye sordu. O da:
“–Nicin ağlamayayım y ResûlÂllah! Kayser ve Kisr dunya nîmetleri icinde yuzuyor! AllÂh ’ın Resûlu ise kuru hasır uzerinde yaşıyor!” dedi. Efendimiz, Hazret-i Omer ’in gonlunu aldı ve:
“–Ağlama ey Omer! Dunyanın butun nîmet ve zevkleriyle onların, Âhiretin de bizim olmasını istemez misin?” buyurdu. CenÂb-ı Hak, kufur ehlinin dunyevî zenginlik, refah ve saltanatları-na bakarak onlara imrenmekten, mu ’min gonulleri şoyle îkaz buyurmaktadır:
“Şayet insanların kufurde birleşmiş bir tek ummet olması (tehlikesi) bulunmasaydı, RahmÂn ’ı inkÂr edenlerin evlerinin tavanlarını ve cıkacakları merdivenleri gumuşten yapardık. Evlerinin kapılarını ve uzerine yaslanacakları koltukları da (hep gumuşten yapardık). Ve onları ziynetlere boğardık. Butun bunlar, sadece dunya hayatının gecimliğidir. Âhiret ise, Rabbinin katında, AllÂh ’ın azÂbından sakınıp rahmetine sığınanlara mahsustur.” (ez-Zuhruf, 33-35)
“İnkÂrcıların (refah icinde) diyar diyar dolaşması, sakın seni aldatmasın! Azıcık bir menfaattir o. Sonra onların varacakları yer Cehennem ’dir. O ne kotu varış yeridir!” (Âl-i İmrÂn, 196-197)
“Şuphesiz Biz, Âhirete inanmayanların işlerini kendilerine suslu gosterdik; o yuzden bocalar dururlar. İşte bunlar, azÂbı en ağır olanlardır; Âhirette en cok ziyana uğrayacaklar da onlardır.” (en-Neml, 4-5) Hazret-i MevlÂn ne guzel buyurmuştur:
“FÂnî olan dunyayı arayan kişi; olmayacak, kotu bir şeyi aradı. Âhireti arayan ise; iyiyi, guzeli, doğruyu aramış oldu.” Bir kişi SufyÂn-ı Sevrî Hazretlerine giderek:
“–Bana tavsiyede bulun!” demişti. O da şu nasihatte bulundu:
“–Dunyada kalacağın kadar dunyana calış, Âhirette kalacağın kadar Âhiretine calış, vesselÂm.” (Ebû Nuaym, Hilye, VII, 56) O hÂlde sık sık duşunelim:
Uc gunluk dunya hayatına ne kadar ehemmiyet veriyoruz, ebedî olan Âhiret hayatına ne kadar? Bugun insanlık, dunyada biraz daha uzun yaşayabilmek, hatt olumden kurtulabilmek icin pek cok araştırmalar yapıp bu uğurda ilÂc ve kozmetiğe buyuk meblÂğlar sarf ediyor. Oysa esas ve sonsuz hayat olan Âhirette hic kimse; “dunyada az yaşadım, cok yaşadım” derdinde olmaya-cak. Orada herkesin derdi, Âhiretin yanında bir akşam vakti ya da kuşluk zamanı kadar kısa olan dunya hayatını ne kadar ebedî saadet sermayesi kılabildiği hususunda olacak…
LÂkin nice insan, bu hakîkatleri bilse bile, nefsine uyup gaflete dûcÂr olmaktan kurtulamaz. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de:
“Fakat siz (ey insanlar) Âhiret daha hayırlı ve daha devamlı olduğu hÂlde dunya hayatını tercih ediyorsunuz.” (el-A ’lÂ, 16-17) buyrulduğu uzere, Âhiret deryÂsı karşısında bir damla hukmunde bile olmayan dunyÂyı ukbÂya tercih eder. Bu hususta gonlumu derin duşuncelere sevk etmiş olan bir muşÃ‚hedemi burada arz etmek isterim:
Bir gun sabah namazı icin evden cıkmak uzere iken, dışarıda iki kedinin canhıraş feryatlarını duydum. Merak ettim ve bahceye cıktığımda onlara dikkat ettim. Gordum ki, iki kedi karşı karşıya duruyor ve saldır-maya hazır birer kucuk kaplan gibi hırlayarak hic kıpırdamadan birbirlerine cakmak cakmak bakıyorlardı. Tuyleri diken diken olmuştu. En ufak bir hamlede yekdiğerini parcalama azminde idiler.
Bu kadar aşırı hasımlaşmanın sebebi nedir acaba diye duşunurken gordum ki, ortada bir fare var; olmuş, kucuk bir fare. Meğer kediler o fare leşini elde etmek icin bunca mucÂdeleye girişmişler. Meğer yekdiğerini hırpalama veya onun tarafından hırpalanma pahasına birbirlerine karşı goze aldıkları zararın sebebi, ortadaki kucuk bir fare leşi imiş!
Basit gibi gorunen bu tablo, aslında buyuk bir ibret sergiliyordu. Bir lÂşeden mustağnî kalamayışın dûcÂr ettiği ve edeceği kotu neticeleri aksettiriyordu. Bir bakıma dunyaya rÂm olanların boş ihtirasları uğruna Âhiret husranını tercih etmelerini tedÂî ettiriyordu. Nice gaflet erbÂbının sımsıkı sarılıp peşine duştuğu fÂnî heves, istek ve meyiller ile gecici makam, mevkî ve riyÂset dÂvÂlarının, bir lÂşeden ibÂret olduğunu anlatıyor ve bunların ebedî bir saltanatı heb etmeye değmeyeceğine işarette bulunuyordu. Nitekim, AllÂh ’ın rÂzı olduğu helÂl ve meşrû nîmetlerle yetinmeyip nefsÂnî cÂzibelere aldanmanın, kişiyi ne kadar da fecî bir Âkıbete dûcÂr edeceğine, şu hÂdise muşahhas bir misÂldir:
Mîrac esnÂsında CebrÂîl (a.s.) ile Resûlullah azap icinde bir grup insan gormuş-lerdi. Onlerinde, guzelce pişmiş leziz et yemekleri ile ciğ ve kokuşmuş leşler vardı. Fakat onlar, o guzelim yemekleri bırakıp pis ve kokuşmuş leşleri yiyorlardı. Allah Resûlu, bunların kim olduğunu sorduğunda CebrÂîl (a.s.) şu cevÂbı verdi:
“–Onlar ummetinden helÂl hanımını bırakıp da haram olan kadına giden erkeklerle, kocasını bırakıp haram olan erkeklere giden kadınlardır.” (Heysemî, I, 67, 68)
İşte bunun gibi; Âhireti, hesÂbı ve azÂbı goz ardı ederek, dunyevî lezzetlere helÂl-haram demeden hırsla atılmak, kulu dehşetli bir mahrûmiyet, mahcûbiyet ve eziyete mahkûm eden, hazin bir aldanıştır.
Dolayısıyla ebediyet yurdu olan Âhirete îmÂn ettiği hÂlde, sırf fÂnî dunya icin calışıp cabalayan kimseye, ne kadar hayret edilse yeridir! Şu kısacık omur sermayesini hic bitmeyecekmiş gibi hoyratca tuketmekten ve Âhiret sermayesi hÂline getirememekten daha dehşetli bir hamÂkat olamaz. Zira bu cihan, bir oyun-eğlence mahalli değil, Âhiret sermayesinin tedÂrik edilebildiği yegÂne yerdir. Nitekim Âyet-i kerîmede:
“AllÂh ’ın sana verdiğinden (O ’nun yolunda harcayarak) Âhiret yurdunu iste; ama dunyadan da nasîbini unutma! AllÂh ’ın sana ihsÂn et-tiği gibi sen de (insanlara) iyilik et!” (el-Kasas, 77) buyrulmaktadır. Bu ilÂhî tÂlimatta, insanın ukb saÂdetine nÂil olabilmek icin dunyadan el etek cekmesi değil, CenÂb-ı Hakk ’ın kendisine ihsÂn ettiği nîmetleri O ’nun rÂzı olduğu şekilde sarf ederek birer Âhiret sermayesi hÂline getirmesinin luzumuna dikkat cekilmiştir. Hak dostlarından Cuneyd-i BağdÂdî Hazretleri bir gun buz satan birine rastlar. Satıcının;
“–Sermayesi erimekte olan insana yardım edin!” diye nid ettiğini duyunca şiddetle sarsılır ve ardından duşup bayılır.
Zira Asr Sûresi ’nde de ifÂde buyrulduğu uzere insan, sermayesi gunbegun, anbean tukenip gitmekte olan bir ebediyet yolcusudur. Eğer dunya sermayesini îman ufkuyla Âhiret sermayesine donuşturemez ise; dunyadaki gayretleri, şeytanların paylaşacakları nasipler olur. Bunun neti-cesi ise buyuk bir husran ve elîm bir azaptır.
VelhÂsıl Hazret-i Osman ’ın buyurduğu uzere:
“Muhakkak ki dunya fÂnî, Âhiret ise bÂkīdir. FÂnî olan sizi şımartıp azdırmasın, bÂkī olandan alıkoymasın. Siz, bÂkīyi fÂnî olana tercih ediniz. Zira dunya sonludur, donuş AllÂh ’adır. Allah ’tan korkunuz.” (İbn-i Ebi ’d-DunyÂ, Mevsû‘a, I, 77)
AHİRET AZIĞI Hepimiz her an CenÂb-ı Hakkʼın huzûruna doğru mesafe alan yolcularız. Fakat hicbir yolculuğa hazırlıksız ve azıksız cıkılmaz.
Peygamber Efendimiz, bir defasında Ebû Zer ’e:
“–Bir yolculuğa cıkmak istersen onun icin hazırlık yapar mısın?” diye sormuşlardı. Ebû Zer:
“–Evet y ResûlÂllah.” diye cevap verdi. Efendimiz devamla:
“–Peki, kıyÂmet gunu yolculuğu nasıl olacak? Beni dinle; o gun sana yarayacak olanı soyleyeyim mi?” diye tekrar sordular. Ebû Zer buyuk bir heyecanla:
“–Evet y ResûlÂllah! Anam ve babam yoluna fed olsun!” karşılığını verdi. Âlemlerin Efendisi bu defa şoyle buyurdular:
“–Yeniden dirilme gunu cok sıcak bir gundur. O gun ferahlamak icin şimdiden oruc tut! Kabir yalnızlığı icin gece karanlığında iki rekÂt (teheccud) namazı kıl. KıyÂmetin buyuk hÂdiseleri icin bir kere haccet ve muhtÂca bir sadaka ver. Ya haklı yere bir soz soyle, yahut kotu bir soz soylemekten dilini alıkoy!” (İbn-i Ebi ’d-DunyÂ, KitÂbu ’t-Teheccud; GazÂlî, İhyÂ, I, 354)
CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede şoyle buyuruyor:
“Ey îmÂn edenler! Allah ’tan korkun ve herkes yarına ne hazır-ladığına baksın. Allah ’tan korkun, cunku Allah, yaptıklarınızdan ha-berdardır.” (el-Haşr, 18)
CenÂb-ı Hak bu Âyet-i kerîmede Âhiretten “yarın” diye bahsediyor. Yani kÂfirlere hic gelmeyecekmiş gibi, gÂfillere ise cok uzakmış gibi gorunen kıyÂmet ve Âhiretin vaktini, zaman ve mekÂndan munezzeh olan Rabbimiz, “yarın” kadar yakın bir zamanla ifÂde buyuruyor.
Zaman mefhumunun ne kadar izÂfî olduğunu da;
“…Muhakkak ki, Rabbinin nezdinde bir gun, sizin saymakta olduklarınızdan bin yıl gibidir.” (el-Hac, 47) buyurarak haber veriyor.
Dolayısıyla, hakîkatte “yarın” kadar yakın bulunduğumuz, sonsuz hayat olan Âhirette saÂdet mahsullerini derebilmek icin, bugun dunya tarlasına sÂlih amel tohumlarını ekmekte gec kalmamalı, ihmalkÂrlık goster-memeliyiz. Vaktimizi oyle guzel değerlendirmeliyiz ki, bize “Yarın ole-ceksin!” denilse bile, hayat programımızda herhangi bir değişiklik yapma ihtiyacı hissetmemeliyiz!
Şeyh SÂdî-i ŞîrÂzî ’nin şu îkazları ne kadar hikmetlidir:
“Âhiret azığını hayatında kendin tedÂrik et! Cunku sen oldukten sonra akraba hırsa kapılır; senin rûhun icin hicbir iyilikte bulunmazlar.
Altını, nîmeti elinde iken bugun sen ver! Sen oldukten sonra bunlar elinden cıkar, sahip olamazsın! Iztırap cekmemek istersen, ıztırap cekenleri hatırından cıkarma! Bugun hazine elinde iken lÂzım gelen yerlere cabuk dağıt, yarına bırakma! Cunku yarın anahtar elinden cıkmış olur. Azığını bugun sen kendin gotur. Oldukten sonra karından, cocuğundan şefkat bekleme!
Azığını obur dunyaya kendi goturen kimse, devlet topunu celmiş demektir. Sırtımı beni duşunerek ancak kendi tırnağım kaşır, başkası kaşımaz. Ne gibi servetin varsa avucunun ortasına koy, verilecek yerlere ver! Veremezsen, yarın dişinle elinin arkasını ısırırsın.”
Ebediyet yolculuğunda lÂzım olan en hayırlı azığımızı, Yuce Rabbimiz şoyle beyÂn ediyor:
“…Ne hayır işlerseniz Allah onu bilir. (Ey muʼminler! Âhiret icin) azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvÂdır. Ey akıl sahipleri! Benʼden (yani emirlerime muhÂlefetten) sakının.” (el-Bakara, 197)
CenÂb-ı Hak, kullarıyla dost olmak istiyor. Dostluğuna ulaşmanın yollarını, ilÂhî tÂlimatlarıyla tÂrif ediyor.
Dostluk ise, muştereklikten kaynaklanır. CenÂb-ı Hak ’la dost olmak icin; O ’nun sevdiğini sevmek, sevmediklerini de terk etmek şarttır. Âhirete goturulecek en kıymetli azık olan “takv” da AllÂh ’ın sevdiği guzel vasıflarla vasıflanıp O ’nun sevmediği cirkin vasıflardan titizlikle sakınma hassÂsiyetidir. CenÂb-ı Hakk ’ın dostluğuna nÂiliyet icin, O ’na takv hassÂsiyetiyle tezyîn edilmiş selîm bir kalp goturebilmek îcÂb eder.
Bu hakîkatten hareketle MevlÂn Hazretleri Mesnevî ’sinde şoyle der:
“CenÂb-ı Hakk ’ı dost edinmek istersen, şunu iyi bil ki, dostların yanına eli boş gidilmez. Dostların yanına eli boş gitmek, değirmene buğdaysız gitmeye benzer.
CenÂb-ı Hak Mahşer gununde kullarına;
«–KıyÂmet gunu icin ne armağan getirdiniz?» diye soracak ve ardından;
«–Sizi ilk yarattığımızda olduğu gibi, eli boş, azıksız olarak, tek başınıza ve muhtac bir hÂlde geldiniz. Haydi soyleyin bakalım; kıyÂmet gunu icin ne hediye getirdiniz? Yoksa sizde dunyadan Âhirete donmek ve AllÂh ’ın huzûruna cıkmak umidi yok muydu? Kur ’Ân ’ın kıyÂmet hakkındaki haberi, size boş mu gorunmuştu?» buyuracak.
Ey ahsen-i takvîm, yani en guzel vasıfta yaratılan insan! KıyÂmet gununu inkÂr etmiyorsan, O Dost ’un kapısına boyle eli boş olarak nasıl ayak atıyorsun? Bu fÂnî Âlemde uykuyu ve yemeyi-icmeyi azalt da, CenÂb-ı Hak ’la buluşacağın zaman icin bir hediye hazırla!”
VelhÂsıl CenÂb-ı Hakk ’a goturulecek en guzel hediye, Oʼnun cemÂlî esmÂsının tecellî hÂlinde olduğu, munevver, musaff ve latîf bir gonul aynasıdır.
AHİRETE İMANIN FAYDALARI Dunyanın fÂnî, Âhiretin ise ebedî olduğu şuuruyla yaşayan bir mu ’min; dunyaya gonlunu kaptırmaz, fÂnî nîmetlerin ilÂhî bir imtihan vesîlesi olduğunu duşunur ve butun nîmetleri AllÂh ’ın rızÂsı istikÂmetinde kullanır. Yani Âhiret endişesi ve olume hazırlık gayreti, kulun istikÂmetini duzeltici bir tesir icr eder. Nitekim;
“Biz, cetin ve belÂlı bir gunde Rabbimiz ’den (O ’nun azÂbına uğ-ramaktan) korkarız.” (el-İnsÂn, 10) diyen bir mu ’minin gunahlardan uzaklaşacağı ve sÂlih amellere daha cok rağbet edeceği ÂşikÂrdır.
GÂfil bir insan ise Âhiret endişesinden uzak, keyfince bir hayat ya-şar. Nefsinin hevÂsına mağlûptur da farkında bile değildir. SefÂletini saÂdet zanneder. Kabirde ve Âhirette kendisini bekleyen nice korkunc saf-ha hic yokmuşcasına, dehşetli bir rehÂvet icinde omur tuketir.
HÂlbuki hicbir vÂkıa, onu yok saymakla yok olmaz. Nitekim, olumden, Âhiretten ve Allah ’tan kacanların kurtulduğuna dÂir bir haber asl duyulmamıştır. Olumden kuru kuruya korkmanın da ecele bir faydası ol-duğunu goren olmamıştır.
Olum ve Âhiret gerceği, kendisini inkÂr edenlerin de bir gun muhakkak karşısına cıkıverir. Gaflet ehlinin bugunku yalancı saÂdetleri ve sahte kahkahaları, o gun ağır bir husran ve can yakıcı bir pişmanlığa donuşur.
Âhirete îman, akl-ı selîm sahibi her insana, bir gun dunya ile alÂkasının kesileceğini, hayır veya şer nÂmına ne yapmışsa onlarla baş başa kalacağını, musbet-menfî butun amellerinin karşılığını eksiksiz goreceğini duşundurur. Yani olumu ve Âhireti tefekkur etmek; şuurlanmaya, dunyaya gonul kaptırmamaya, hÂl ve tavırlara cekiduzen vermeye, gunahlardan daha cok el cekmeye vesîle olur.
Varlık ve bolluk icindeyken olumu duşunmek, kulu zenginliğin Âfetlerinden korur. Fakr u zarûret icindeyken olumu tefekkur etmek; kanaat, rızÂ, hamd ve şukur ile gonul huzuruna kavuşmaya vesîle olur.
İnsan icin en buyuk imtihan ve en dehşetli musîbet, olumdur. Ama ondan daha kotu olanı, olum ve sonrasından habersiz yaşamak, bunu hatırından uzak tutmak ve Hakk ’a lÂyık ameller işleyemeden omur sermayesini tuketmektir. Aklı başında bir insana yakışan; olum gelmeden evvel ona hazırlanmak, bunun icin de evvel nefsini kotu huylardan arındırmaktır.
Zira ilÂhî olculerle terbiye edilmemiş ham bir nefis, fÂnîliği ve olumu hicbir zaman kabul etmek istemez. Nitekim İsmail Hakkı Bursevî g nefis hakkında şoyle buyurur:
“Nefis nasıl Musluman olur ki?! O kufrun anasıdır. Şeytan bile nefis yuzunden kÂfir olmuştur.”
Yani bir kimsede nefis dizginlenip arzu ve ihtirasları asgarîye indirilmediği takdirde, kişinin olum ve sonrasını tefekkur etmesine fırsat vermez ve son nefeste nefsÂniyet rûhÂniyete gÂlip gelerek -Allah korusun- kişinin îmansız gitmesine sebep olabilir.
Bu buyuk tehlikeden kurtulabilmek icin nefsin muhakkak tezkiye ve terbiye edilmesi, rûhun da ibadetler ve AllÂh ’ın zikri ile kuvvetlendi-rilmesi şarttır.
Şeyh SÂdî g olmeden evvel nefsi terbiye etmenin luzûmuna şoyle işaret eder:
“Ey kardeş, sonunda toprak olacaksın! Toprak olmadan once toprak gibi mutevÂzı olmaya bak!”
AHİRET İNANCININ İNSANA KAZANDIRDIKLARI Resûlullah Efendimiz buyurur:
“AllÂh ’a ve Âhiret gunune îman eden kimse, komşusunu rahatsız etmesin! AllÂh ’a ve Âhiret gunune îman eden kimse, misafirine ikram etsin! AllÂh ’a ve Âhiret gunune îman eden kimse, ya faydalı soz soylesin veya sussun!” (BuhÂrî, NikÂh 80, Edeb 31, 85, Rikāk 23; Muslim, ÎmÂn 74, 75)
Bu nebevî tÂlimatlara kulak ve gonul veren bir mu ’min, insanlar arasındaki munÂsebetlerini de dÂim rahmet, nezÂket, zarÂfet, edep, hurmet ve kul hakkına riÂyet olculeriyle gercekleştirir.
Yine Âhiret inancı, kalplerde mes ’ûliyet duygusunu kuvvetlendirir. Vazife ve sorumluluklarını titizlikle îf edebilme gayreti meydana getirir. CenÂb-ı Hakk ’ın devamlı kendisini gorduğunu, yapıp ettiklerinin surekli kayıt altına alınmakta olduğunu ve Âhirette dunya hayatından hesÂba cekileceğini bilen bir insan, kimsenin gormediği yerlerde bile yanlış hareketler yapmaktan sakınma hassÂsiyeti kazanır. BilÂkis fÂnîlerin nazarlarından gizli ve tenh yerlerde yapılan sÂlih amellerin, “ihlÂs” sırrına daha muvÂfık olduğu duşuncesiyle, boyle zaman ve zeminleri CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsını tahsil icin mustesn bir fırsat olarak gorur. Boylece gizli-ÂşikÂr her hÂline îtimÂd edilen temiz bir insan hÂline gelir.
Diğer taraftan Âhiret; hem zÂlimler hem de mazlumlar, hem fÂsıklar hem de sÂlihler icin mevcûdiyeti zarurî bir Âlemdir. Zira iyilerin mukÂfÂta nÂil, kotulerin de cezÂya dûcÂr olmalarından daha tabiî bir şey olamaz. Nitekim bu fÂnî Âlem şartlarında dahî iyilerin başını sokacağı yerler ve kotulerin de icine konulacağı zindanlar olmasaydı, hayat cekilmez hÂle gelirdi!
Sırf bu hikmet dolayısıyla bile Âhiret yurdunun mevcûdiyetine îman zarurîdir.
İnsanoğlu kendi vucûdunu ısıran bir sineğe bile kızıp onu cezalandırmak istemekte, diğer taraftan da bir kahvenin hatırını kırk yıl saymakta değil midir? Dolayısıyla kendisinden bir omur boyu sÂdır olan musbet ve menfî davranışların Allah indinde karşılıksız kalacağını zannetmek kadar abes bir duşunce olamaz. Zira bu dunyada zÂlimin zulmu, mazlumun Âhı; kÂfirin kufru, mu ’minin de îmÂnı vardır.
Şayet bunların mukÂfat ve mucÂzÂtı olmasaydı, butun mevcudÂtı insanın emrine ÂmÂde kılan ilÂhî program mÂnÂsız kalır, insanın yaratılışı abes olur ve bu da CenÂb-ı Hakk ’ın “el-Adl” ve “el-Hakîm” esmÂsıyla tezat teşkil ederdi. HÂlbuki Hak TeÂl butun noksanlıklardan munezzeh olduğu gibi kullarına karşı haksızlıkta bulunmaktan da, abes ve hikmetsiz bir fiil, irÂde ve tasarrufta bulunmaktan da munezzehtir.
Nitekim CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Goğu, yeri ve ikisi arasındaki şeyleri Biz boş yere yaratmadık. Bu, inkÂr edenlerin zannıdır. Vay o inkÂr edenlerin ateşteki hÂline! Yoksa Biz, îman edip de sÂlih ameller işleyenleri, yeryuzunde bozgunculuk yapanlar gibi mi tutacağız? Veya (Allah ’tan) korkanları, yoldan cıkanlar gibi mi sayacağız?” (SÂd, 27-28)
“Yoksa kotuluk işleyenler, olumlerinde ve sağlıklarında kendilerini, îmÂn edip sÂlih amel işleyen kimselerle bir tutacağımızı mı sandılar? Ne kotu hukum veriyorlar? Allah, gokleri ve yeri, yerli yerince yaratmıştır. Boylece herkes kazancına gore karşılık gorur. Onlara haksızlık edilmez.” (el-CÂsiye, 21-22)
Yani CenÂb-ı Hak Âhirette, ilÂhî adÂletiyle kotuleri cezalandırır, iyileri de mukÂfatlandırır. Kur ’Ânî ifÂdeyle;
“Kim zerre ağırlığınca iyilik yapmışsa onu gorur. Kim de zerre ağırlığınca kotuluk yapmışsa onu gorur.” (ez-ZilzÂl, 7-8) Lokman Sûresi ’nde de şoyle buyrulur:
“Yavrucuğum! Yaptığın iş (iyilik veya kotuluk), bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa ve bu, bir kayanın icinde veya goklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu (senin karşına) getirir. Doğrusu Allah, en ince işleri gorup bilmektedir ve her şeyden haberdardır.” (LokmÂn, 16)
Ayrıca kalbinden Âhiret fikri, Allah korkusu ve muhabbeti silinen insanlar; şahsî maksat ve menfaatlerine perestiş edeceklerinden, onların, bu Âlemin en zararlı unsurları hÂline gelecekleri şuphesizdir. Bu tur insanlar nazarında; dînî, vicdÂnî ve ulvî mes ’ûliyetler, vatan ve millet sevgisi, umûmun maslahatı, toplumun menfaati gibi yuksek duygular, gayet gulunc şeylerdir. O gÂfiller icin yegÂne ustunluk ve meziyet, insan aldatmaktan ibÂrettir.
Bir Âyet-i kerîmede CenÂb-ı Hak, Âhirete inanmayanların şahsiyet ve karakter bozukluklarına bir misal sadedinde şoyle buyurmaktadır:
“Ey îmÂn edenler! Sakın sizler de, AllÂh ’a ve Âhiret gunune inanmadığı hÂlde insanlara gosteriş icin malını dağıtan kimse gibi, başa kakmak ve gonul kırmak sûretiyle sadakalarınızı boşa cıkarmayın!” (el-Bakara, 264)
Dolayısıyla, insanlardaki din ve Âhiret fikrini zayıflatmak, toplumları helÂke surukleyecek olan son derece tehlikeli bir teşebbustur. Uzak ve yakın tarihte bunun misallerine cokca tesaduf edilmiştir.
Şunu da ifÂde etmek lÂzımdır ki; Âhirete îmÂn eden ve hayatını ona gore tanzim eden mu ’minlerde, son nefesi îmÂn selÂmetiyle verip vere-meme endişesi olsa da “olum korkusu” olmaz. AllÂh ’ın rızÂsını elde etme ve ebedî huzura ulaşma ideali, insanda hayatı dolu dolu yaşama gayretine yol acar. Ayrıca dunyanın gelgec cile ve ıztıraplarına karşı da tahammul gucu verir. Zira gecici dunya lezzetleri, insanın rûhunu asl tatmin edemez. Rûhun huzuru, îmÂnın kazandıracağı ulvî zevklerde ve mÂnevî hazlardadır.
Nitekim bircok Âyette olum ve Âhiret hayatı “buluşmak, sevdiğine kavuşmak” mÂnÂsındaki “likā” (likāullah, likāu ’l-Âhira) kelimesiyle ifÂde edilmiştir. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Kim AllÂh ’a kavuşmayı umuyorsa, bilsin ki AllÂh ’ın tayin ettiği o vakit elbet gelecektir. O, her şeyi işiten ve bilendir.” (el-Ankebût, 5)
Yani her ne kadar olum, geride kalanlar icin acı ve hasret dolu bir ayrılık ise de, îmanlı gonuller icin rûhun ten kafesinden kurtuluşunu, fÂnîlikten ebedîliğe, gurbetten sılaya vuslatını temin eden bir vesîledir. Ayrıca, kendisine Âit olduğumuz AllÂh ’a tekrar yuz akıyla ve vicdan huzuruyla geri donebilme gayreti olmadan, bu hayatta gercek bir başarıdan da bahsedilemez. Âhirete inanmayan kimseler hakkında Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle buyrulmaktadır:
“Kim AllÂh ’a karşı yalan uydurandan daha zÂlim olabilir? Onlar (kıyÂmet gununde) Rab ’lerine arz edilecekler, şahitler de: «İşte bunlar Rab ’lerine karşı yalan soyleyenlerdir!» diyecekler. Bilin ki, AllÂh ’ın lÂneti zÂlimlerin uzerinedir! Onlar, (insanları) AllÂh ’ın yolundan alıkoyan ve onu eğri gostermek isteyenlerdir. Âhireti inkÂr edenler de onlardır.” (Hûd, 18-19)
“AllÂh ’ın huzûruna cıkmayı yalanlayanlar, gercekten ziyana uğramıştır. Nihayet onlara kıyÂmet vakti ansızın gelip catınca, onlar, gunahlarını sırtlarına yuklenerek diyecekler ki: «Dunyada iyi amelleri terk etmemizden dolayı vah bize!» Dikkat edin, yuklendikleri şey ne kotudur!” (el-En‘Âm, 31)
“Ey îmÂn edenler! AllÂh ’a, Peygamber ’ine, Peygamber ’ine indirdiği KitÂb ’a ve daha once indirdiği kitÂba îman(da sebat) ediniz. Kim AllÂh ’ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberlerini ve kıyÂmet gununu inkÂr ederse tam mÂnÂsıyla sapıtmıştır.” (en-NisÂ, 136)
ALLAH KULUNU HUZÛRUNA NASIL DAVET EDİYOR? CenÂb-ı Hak, kullarını DÂru ’s-SelÂm ’a, yani selÂmet ve saÂdet yurdu olan Cennet ’e davet ediyor. Tabiî ki her davetin bir kabul şartı, her nîmetin de bir bedeli vardır. Cennet ’e ancak tertemiz, mucellÂ, musaffÂ, pÂk ve latîf bir kalple girilebilir. Bu gonul sÂfiyeti, Âdeta Cennet ’e giriş vizesidir. Ebûʼl-Hasan Harakānî Hazretleri buyurur:
“Allah TeÂl sizi dunyaya temiz olarak gonderdi; siz de Oʼnun huzûruna kirli olarak gitmeyiniz!”
İnsan doğduğu zaman, bulanık bir me ’hazdan geldiği hÂlde, mis gibi kokar; gozlere aydınlık, gonullere ferahlık verir. Bu, onun mÂsumiyet ve gunahsızlığının getirdiği bir letÂfetin eseridir. CenÂb-ı Hak bizim de, dun-yaya gonderildiğimiz gibi tertemiz kalmamızı, nezih bir hayat yaşayıp le-kesiz bir amel defteriyle, yine tertemiz bir kalple kendisine donmemizi istiyor.
Zira bir letÂfet diyÂrı olan Cennet ’e gunahların kesÂfetiyle girilemez. Gunahlar, kalbi karartan lekelerdir. Bu lekelerin coğalması; gonul gozunun kapanmasına ve neticede haramlardan sakınma hassÂsiyetinin kaybolmasına sebebiyet verir. Omer bin Abdulazîz Hazretleri buyurur ki:
“Haramlar bir ateştir. Ona ancak kalbi oluler uzanır. Eğer el uza-tanların kalpleri diri olsaydı, o ateşin acısını muhakkak duyarlardı.” Demek ki gunahlarla kararıp mÂnen olu hÂle gelen kalpler, hakîkat nûruna Âm kesilirler. Nitekim Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“…Gercek şu ki, gozler kor olmaz; lÂkin goğusler icindeki kalpler (kalp gozleri) kor olur.” (el-Hac, 46)
“Bu dunyada (gaflete dalmak sebebiyle) kalbi kor olan (yani ilÂhî hakîkatlerin uzağında kalan), Âhirette de kor ve daha şaşkındır.” (el-İsrÂ, 72)
“Her kim Benʼim zikrimden (Kur ’Ân ’dan) yuz cevirirse, mutlak ona dar bir gecim vardır. Bir de onu kıyÂmet gununde kor olarak haşrederiz.” (TÂhÂ, 124)
“O da şoyle der:
«‒Rabbim! Dunyada goren bir kimse olduğum hÂlde, nicin beni kor olarak haşrettin?»” (TÂhÂ, 125)
“(Allah) buyurur ki: «İşte boyle. Cunku sana Âyetlerimiz geldi; ama sen onları unuttun (ilÂhî hakîkatlere Âm kesildin). Bugun de aynı şekilde sen unutuluyorsun!»” (TÂhÂ, 126)
VelhÂsıl icinde yaşadıkları ilÂhî imtihan dershÂnesinde alık ve abus bir cehreyle dolaşanların dunyada gÂfilce oynadıkları korebe oyunu, Âhirette ebedî bir korluğe donuşecektir.
ALLAH ’IN EN COK KIYMET VERDİĞİ ŞEY CenÂb-ı Hakk ’ın davet ettiği Cennet ’in yolunu ise kalp gozu gunah karanlıklarıyla korelmiş olanlar bulamazlar. Bu itibarla, CenÂb-ı Hakk ’ın huzuruna temiz bir kalp goturmemiz şarttır. Nitekim Âhirette kula fayda sağlayacak husûsun da ancak bu olduğunu, Resûlullah Efendimiz şoyle haber vermişlerdir:
“Allah TeÂl sizin sûretlerinize ve mallarınıza bakmaz! Fakat sizin (ihlÂs ve takv bakımından) kalplerinize ve amellerinize bakar.” (Muslim, Birr, 34)
Kur ’Ân-ı Kerîm ’e baktığımızda, CenÂb-ı Hakk ’ın, kullarını huzûruna kalb-i selîm, kalb-i munîb ve nefs-i mutmainne ile davet ettiğini goru-yoruz. Bunları biraz acmak gerekirse:
Kalb-i selîm; nefsÂnî temÂyullerden ve onların tasallutundan ko-runmuş veya gunahların kasvetinden arındırılmış tertemiz bir kalptir. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“(İnsanların dirileceği) o gun, ne mal fayda verir, ne de evlÂt. Ancak AllÂh ’a kalb-i selîm (temiz bir kalp) ile gelenler mustesnÂ.” (eş-ŞuarÂ, 88-89)
Yani kul, ebedî kurtuluşu icin, Âhiretin tarlası olan bu fÂnî cihanda, Allah TeÂl ’nın en cok kıymet verdiği şeyi, yani kalb-i selîmi kazanmaya gayret etmelidir.
Kalb-i selîme nÂiliyet icin de oncelikle aşk ile yaşanan bir îmÂnın kalbe yerleşmesi şarttır. Cunku ancak bu sÂyede ibadetler kalp ve beden Âhengi icerisinde ve huşû uzere îf edilebilir. Bu kıvamda îf edilen ibadetler de ruh icin bir vitamin mesabesindedir.
Allah TeÂl ’nın, kuluna temiz fıtratıyla birlikte ihsÂn ettiği ve on-dan muhafazasını talep ettiği selîm kalbe ise ancak “tezkiye-i nefs” ve “tasfiye-i kalp” denilen tasavvufî terbiye usûlleriyle ulaşılabilir.
CenÂb-ı Hak, kalb-i selîme sahip olan hakikî mu ’minlerin vasıflarından birkacını şoyle haber veriyor:
“…(Gercek) mu ’minler iseniz Allah ’tan korkun, aranızı duzeltin, Allah ve Resûl ’une itaat edin! Mu ’minler ancak, Allah anıldığı zaman yurekleri titreyen, kendilerine AllÂh ’ın Âyetleri okunduğunda îmanlarını artıran ve yalnız Rab ’lerine dayanıp guvenen kimselerdir.
Onlar namazlarını dosdoğru kılan ve kendilerine rızık olarak verdiğimizden (Allah yolunda) infÂk eden kimselerdir. İşte onlar gercek mu ’minlerdir. Onlar icin Rab ’leri katında nice dereceler, bağışlanma ve tukenmez bir rızık vardır.” (el-EnfÂl, 1-4)
Kalb-i munîb ise, dÂim Hakk ’a yonelen, her hÂlukÂrda hakkı ve hayrı bulan bir kalptir. Bu kalp, hayır ile şerri net olarak ayırt eden, bir pusula gibi dÂim Hakk ’ın rÂzı olduğu istikÂmeti gosteren, her fırsatta Allah rızÂsını arayan bir kalptir. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“İşte size vaad edilen Cennet! Ki o, AllÂh ’a yonelen, emirlerine riÂyet eden, goremediği hÂlde Rahman ’dan korkan ve «kalb-i munîb» (AllÂh ’a yonelmiş bir kalp) ile gelen kimselere mahsustur.” (Kāf, 32-33)
Nefs-i mutmainne de CenÂb-ı Hakk ’ın emirlerine lÂyıkıyla uyup, men ettiklerinden titizlikle sakınmak sûretiyle mÂnevî hastalıklardan kurtulmuş, hakikî ve kuvvetli bir îman ile de huzur, sukûn ve itmi ’nÂna kavuşmuş bir nefstir. Kalp, zikrullah bereketiyle şuphe ve tereddutlerden arınmış, her an şukur ve sen hÂlindedir.
Bu mertebede kotu ve cirkin vasıflar, yerini guzel ahlÂka terk etmiş-tir. Davranış olgunluğunda zirveyi teşkil eden ve butun beşeriyete numûne olan Hazret-i Peygamber ’in yuk-sek ahlÂkı, tÂrifsiz bir zevk ile guzelce yaşanmaktadır. Kulun kalbi; sabır, tevekkul, teslîmiyet ve rız ile taclanmıştır.
SÂmi Efendi Hazretleri şoyle buyurur:
“Hakîkî mÂnÂda İslÂm ’a girebilmek, nefs-i emmÂreyi bertaraf etme-ye ve ilÂhî emirlere tÂbî olmaya bağlıdır. BinÂenaleyh, nefs-i mutmainneye ermeden evvel, yalnız kalbî tasdîk ile meydana gelen İslÂm ’a, «İslÂm-ı mecÂzî» derler. Nefs, mutmainne makÂmına erdikten sonra olan îmÂna da, îmÂn-ı hakîkî denir.”
Bu makamda gozleri perdeleyen beşerî kesÂfet yok olmuş, latîf duygularla hakîkat nûru zuhûr etmiştir. Bu sebeple:
“Ey itmi ’nÂna ermiş (itaatkÂr) nefs!” (el-Fecr, 27) şeklindeki iltifatkÂr hitÂb-ı ilÂhîye mazhariyet nasîb olmuştur. Ki bu nefs, Âyet-i kerîmede buyrulduğu uzere Rabbinden dÂim rÂzı olduğundan, CenÂb-ı Hakk ’ın da rızÂsını, hoşnutluğunu kazanmıştır. (Bkz. el-Fecr, 28)
ALLAH KULLARINA NEDEN ZENGİNLİK VE FAKİRLİK VERİR? Hazret-i Enes ’ten rivÂyet edilen bir hadîs-i kudsîde şoyle buyrulmaktadır:
“Bazı mu ’min kullarımı ancak zenginlik sağlam (bir Musluman) eyler. Onu fakir etsem, bu durum onu ifsÂd eder. Bazı mu ’min kullarımı da fakirlik sağlam tutar. Ona rızkı bol versem bu durum onu ifsÂd eder.
Bazı mu ’min kullarım, kullukta bir derece ister. Fakat Ben, ucba girmesin, boylece kendini beğenmesi onu ifsÂd etmesin diye, bu isteğini ona vermem. Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak sıhhat sağlam tutar; onu hasta etsem bu durum onu ifsÂd eder. (RÂvî der ki: Zannediyorum şunu da dedi
Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak hastalık korur. Onu sıhhatli etsem bu durum onu ifsÂd eder. Ben kullarımın işlerini, kalplerine dÂir ilmimle tedbir ederim. Ben her şeyi bilen ve her şeyden haberdÂr olanım.” (Beyhakî, el-Esm ve ’s-Sıfat, s. 122)
Bu hadîs-i kudsîde verilen mesajları madde madde ele alacak olursak:
1) “Bazı mu ’min kullarımı ancak zenginlik sağlam (bir Musluman) eyler (onun îmÂnını korur); onu fakir etsem, bu durum onu ifsÂd eder:
CenÂb-ı Hak şoyle buyurmaktadır:
“İnsan var ya, Rabbi kendisini imtihan edip de ikramda bulunduğunda ve bol nîmet verdiğinde «Rabbim bana ikram etti» der.” (el-Fecr, 15)
“Onu imtihan edip rızkını daralttığında ise (isyÂna duşerek) «Rabbim beni onemsemedi» der.” (el-Fecr, 16)
Yani bazı kullar, bollukta şukreder de darlıkta şukur hÂlini kaybederler. HÂlbuki makbul olan; zenginlikte de fakirlikte de hamd, şukur ve rız hÂlini muhÂfaza ederek kalbî muvÂzeneyi korumaktır. RivÂyet edilir ki:
“KıyÂmet gununde zengin bir kul getirilir. Allah TeÂl ona:
«–Seni Bana kulluktan alıkoyan ne idi?» buyurur. O zengin:
«–YÂ Rabbi! Malımın cokluğu beni meşgul etti.» der. CenÂb-ı Hak, Hazret-i Suleyman ’ı (a.s.) misal getirerek:
«–Sen Suleyman kulumdan da mı zengin idin? Onu niye mulku o kadar meşgul etmedi?» buyurur.” (Bkz. Bursevî, Rûhuʼl-BeyÂn, IV, 258; Beyhakî, Şuabu ’l-ÎmÂn, V, 202-203)
Kalbin sanatı; mal ve mulku CenÂb-ı Hakkʼın rızÂsı istikÂmetinde kullanabilmektir.
Kalbini dunyanın kasası yapmayan şukur ehli comert zenginler ile kanaatkÂr, sabırlı ve haysiyetli fakirler, insanlık şerefinde ve ilÂhî rızÂda beraberdirler.
Fakirliği de zenginliği de yaşamış olan Hazret-i Ebûbekir ve Abdurrahman bin Avf her iki hÂle de en guzel misaldir. Ancak İslÂm ’da, kibirli ve hasis zenginler ile kendisine takdîr edilene sabredemeyip isyanda bulunan fakirlerin de zemmedildiği unutulmamalıdır.
2) Bazı mu ’min kullarımı da fakirlik sağlam tutar (îmÂnını korur); ona rızkı bol versem bu durum onu ifsÂd eder:
SÂlebe ve KÂrun bunun en bÂriz iki misÂlidir. Fakirken sÂlih birer muʼmin hayatı yaşayan bu insanlar, muazzam nîmetlerle imtihan edildiklerinde, bunu kaldıramamış, şımarıp azgınlaşmış, neticede ebedî bir husrana dûcÂr olmuşlardır.
Ayrıca, sıkıntılı zamanlarda CenÂb-ı Hakk ’a devamlı iltic ederken, ferahlığa kavuşmasıyla hÂl ve tavırlarını değiştiren kimselerin durumu, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle nakledilmektedir:
“Sizi karada ve denizde gezdiren O ’dur. Hatt siz gemilerde bulunduğunuz, o gemiler de icindekileri tatlı bir ruzgÂrla alıp goturdukleri ve (yolcular) bu yuzden neşelendikleri zaman, o gemiye şiddetli bir fırtına gelip catar, her yerden onlara dalgalar hucum eder ve onlar cepecevre kuşatıldıklarını anlarlar da dîni yalnız AllÂh ’a hÂlis kılarak; «Andolsun eğer bizi bundan kurtarırsan mutlak şukredenlerden olacağız.» diye AllÂh ’a yalvarırlar. Fakat Allah onları kurtarınca bir de bakarsın ki onlar, yine hak-sız yere taşkınlık ediyorlar...” (Yûnus, 22-23)
Yani bazı kulların icinde bulundukları fakr u zarûret hÂli, Âhiret penceresinden bakıldığında, aslında kendileri icin bir rahmet vesîlesidir