Zenginlik ve fakirlik kader midir? Zenginlik insanı bozar mı? Allah her istediğimizi verir mi? Allah kullarına neden zenginlik ve fakirlik verir? Fakirlik ve zenginlik ile ilgili ayet ve hadisler nelerdir? İslam ’da fakirlik ve zenginlik...Hazret-i Enes ’ten rivÂyet edilen bir hadîs-i kudsîde şoyle buyrulmaktadır:
“Bazı mu ’min kullarımı ancak zenginlik sağlam (bir Musluman) eyler. Onu fakir etsem, bu durum onu ifsÂd eder.
Bazı mu ’min kullarımı da fakirlik sağlam tutar. Ona rızkı bol versem bu durum onu ifsÂd eder.
Bazı mu ’min kullarım, kullukta bir derece ister. Fakat Ben, ucba girmesin, boylece kendini beğenmesi onu ifsÂd etmesin diye, bu isteğini ona vermem.
Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak sıhhat sağlam tutar; onu hasta etsem bu durum onu ifsÂd eder.
(RÂvî der ki: Zannediyorum şunu da dedi
Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak hastalık korur. Onu sıhhatli etsem bu durum onu ifsÂd eder.
Ben kullarımın işlerini, kalplerine dÂir ilmimle tedbir ederim. Ben her şeyi bilen ve her şeyden haberdÂr olanım.” (Beyhakî, el-Esm ve ’s-Sıfat, s. 122)
ZENGİNLİK VE FAKİRLİK Bu hadîs-i kudsîde verilen mesajları madde madde ele alacak olursak:
1) “Bazı mu ’min kullarımı ancak zenginlik sağlam (bir Musluman) eyler (onun îmÂnını korur); onu fakir etsem, bu durum onu ifsÂd eder:
CenÂb-ı Hak şoyle buyurmaktadır:
“İnsan var ya, Rabbi kendisini imtihan edip de ikramda bulunduğunda ve bol nîmet verdiğinde «Rabbim bana ikram etti» der.” (el-Fecr, 15)
“Onu imtihan edip rızkını daralttığında ise (isyÂna duşerek) «Rabbim beni onemsemedi» der.” (el-Fecr, 16)
MAHŞERDE ZENGİNE SORULACAK SORU Yani bazı kullar, bollukta şukreder de darlıkta şukur hÂlini kaybederler. HÂlbuki makbul olan; zenginlikte de fakirlikte de hamd, şukur ve rız hÂlini muhÂfaza ederek kalbî muvÂzeneyi korumaktır. RivÂyet edilir ki:
“KıyÂmet gununde zengin bir kul getirilir. Allah TeÂl ona:
«–Seni Bana kulluktan alıkoyan ne idi?» buyurur. O zengin:
«–YÂ Rabbi! Malımın cokluğu beni meşgul etti.» der.
CenÂb-ı Hak, Hazret-i Suleyman ’ı (a.s.) misal getirerek:
«–Sen Suleyman kulumdan da mı zengin idin? Onu niye mulku o kadar meşgul etmedi?» buyurur.” (Bkz. Bursevî, Rûhuʼl-BeyÂn, IV, 258; Beyhakî, Şuabu ’l-ÎmÂn, V, 202-203)
Kalbin sanatı; mal ve mulku CenÂb-ı Hakkʼın rızÂsı istikÂmetinde kullanabilmektir. Kalbini dunyanın kasası yapmayan şukur ehli comert zenginler ile; kanaatkÂr, sabırlı ve haysiyetli fakirler, insanlık şerefinde ve ilÂhî rızÂda beraberdirler.
FAKİRLİĞİ DE ZENGİNLİĞİ DE YAŞAMIŞ SAHABİLER Fakirliği de zenginliği de yaşamış olan Hazret-i Ebûbekir ve Abdurrahman bin Avf her iki hÂle de en guzel misaldir. Ancak İslÂm ’da, kibirli ve hasis zenginler ile kendisine takdîr edilene sabredemeyip isyanda bulunan fakirlerin de zemmedildiği unutulmamalıdır.
ZENGİNLİK İNSANI BOZAR MI? 2) Bazı mu ’min kullarımı da fakirlik sağlam tutar (îmÂnını korur); ona rızkı bol versem bu durum onu ifsÂd eder:
SÂlebe ve KÂrun bunun en bÂriz iki misÂlidir. Fakirken sÂlih birer muʼmin hayatı yaşayan bu insanlar, muazzam nîmetlerle imtihan edildiklerinde, bunu kaldıramamış, şımarıp azgınlaşmış, neticede ebedî bir husrana dûcÂr olmuşlardır.
Ayrıca, sıkıntılı zamanlarda CenÂb-ı Hakk ’a devamlı iltic ederken, ferahlığa kavuşmasıyla hÂl ve tavırlarını değiştiren kimselerin durumu, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle nakledilmektedir:
“Sizi karada ve denizde gezdiren O ’dur. Hatt siz gemilerde bulunduğunuz, o gemiler de icindekileri tatlı bir ruzgÂrla alıp goturdukleri ve (yolcular) bu yuzden neşelendikleri zaman, o gemiye şiddetli bir fırtına gelip catar, her yerden onlara dalgalar hucum eder ve onlar cepecevre kuşatıldıklarını anlarlar da dîni yalnız AllÂh ’a hÂlis kılarak; «Andolsun eğer bizi bundan kurtarırsan mutlak şukredenlerden olacağız.» diye AllÂh ’a yalvarırlar.
Fakat Allah onları kurtarınca bir de bakarsın ki onlar, yine haksız yere taşkınlık ediyorlar...” (Yûnus, 22-23)
Yani bazı kulların icinde bulundukları fakr u zarûret hÂli, Âhiret penceresinden bakıldığında, aslında kendileri icin bir rahmet vesîlesidir. Tabiî ki sabredip şukredebilirlerse… Bu ise ancak, “takv” ile mumkundur…
ALLAH HER İSTEDİĞİMİZİ VERİR Mİ? 3) Bazı mu ’min kullarım, kullukta bir derece ister. Fakat Ben ucba girmesin, boylece kendini beğenmesi onu ifsÂd etmesin diye, bu isteğini ona vermem:
Kulun mÂnevî kemÂlinin farkında olmaması da kimi zaman bir rahmet vesîlesidir. Zira kendini kÂmil goren; rehÂvete kapılmaktan, gurur ve kibre duşmekten kolay kolay kurtulamaz.
Bundan dolayı TÂh el-Harîrî Hazretleri şoyle buyurmuştur:
“Keşif ehli sÂlik ile keşfi kapalı sÂlikin hÂli, gozu goren ile gozu gormeyen iki kişinin Hicaz seferine benzer. Her ikisi de yol boyunca devamlı olarak gÂyelerine yaklaşmaktadırlar. Fakat gozu gormeyenin sevÂbı daha coktur.
Seyr u sulûkte de keşfi olmayan sÂlik, her ne kadar gorunmuyorsa da, devamlı terakkî hÂlinde olduğu icin, keşfi acık olandan daha kazanclıdır.”[1]
BELAM BİN BAURA HİKAYESİ Yani keşfinin kapalı olması, bircok sÂlik icin daha hayırlıdır. Zira acık olsaydı, belki o hÂle tahammul edemeyip ayakları kayardı. Tıpkı Belam bin BÂûr gibi... KurʼÂn-ı Kerîmʼde onun hÂli şoyle bildirilmektedir:
“Onlara (Yahudîlere), kendisine Âyetlerimizden verdiğimiz, fakat onlardan sıyrılıp cıkan, o yuzden de şeytanın tÂkibine uğrayan ve sonunda azgınlardan olan kimsenin haberini oku.
Dileseydik elbette onu bu Âyetler sÂyesinde yukseltirdik. Fakat o, dunyaya saplandı ve hevesinin peşine duştu. Onun durumu tıpkı kopeğin durumuna benzer: Ustune varsan da dilini cıkarıp solur, bıraksan da dilini sarkıtıp solur. İşte Âyetlerimizi yalanlayan kavmin durumu boyledir. Kıssayı anlat; belki duşunurler.” (el-A‘rÂf, 175-176)
Bu yuzden, esas mesele istikÂmettir, kerÂmet değil.
HZ. EBUBEKİR ’İN KERAMETİ Nitekim peygamberlerden sonra insanlığın en fazîletlisi sayılan Hazret-i Ebûbekir ’in zÂhiren cok fazla bir kerÂmeti yoktu. Onun en buyuk kerÂmeti; Allah Resûluʼne tam bir teslîmiyetle ittib hassÂsiyeti idi. DÂim istikÂmet uzere olmaya calışmasıydı.
MÂneviyat semÂsının yıldızları mesÂbesindeki Hak dostları da; gurur, kibir ve ucba suruklenme endişesiyle, dÂim zÂhirî kerametlerden korkmuş, yuksek hÂl ve makamlarını ifşÃ‚ etmekten kacınmışlardır.
4) Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak sıhhat sağlam tutar; onu hasta etsem, bu durum onu ifsÂd eder:
Hazret-i Ebûbekir buyurur:
“Allah ’tan Âfiyet isteyin. Hic kimseye kat ’î bir îmandan sonra, Âfiyetten daha fazîletli bir şey verilmemiştir.”
HASTA DUASI Hazret-i Enes şoyle nakletmektedir:
Resûlullah son derece zayıflamış bir hastayı ziyaret etti ve:
“–AllÂh ’a bir şey icin du ediyor muydun veya O ’ndan bir şey istiyor muydun?” diye sordu. Hasta:
“–Evet; «AllÂh ’ım! Bana Âhirette vereceğin cezÂyı bu dunyada hemen peşin olarak ver!» diye du ederdim.” cevÂbını verdi. Allah Resûlu şoyle buyurdu:
“–SubhÂnallÂh! Senin buna gucun yetmez. Şoyle du etseydin olmaz mıydı:
«...Rabbimiz! Bize dunyada da iyilik ver, Âhirette de iyilik ver ve bizi Cehennem azÂbından koru!» (el-Bakara, 201)”
Bunun uzerine adam bu duÂyı yaptı ve şif buldu. (Muslim, Zikir, 23; Tirmizî, DeavÂt, 71/3487)
KULLUK EDEBİ Yani kulluk edebi; CenÂb-ı Hakkʼın bize takdir ettiği imtihan tecellîlerini, sabır, şukur ve rız hÂli ile karşılamayı gerektirir.
CenÂb-ı Hak, imtihan icin verdiği bir iptilÂnın yanında, sÂlih kulları icin o iptilÂya sabredebilme gucunu de ihsÂn eder. Fakat kul, kendi irÂdesiyle imtihan edilmeyi talep ederse, bu bir nevî curetkÂrlık sayılır ki, ona sabretmeye tÂkat getiremeyebilir.
RAHMET VESİLESİ 5) Bazı mu ’min kullarımın îmÂnını ancak hastalık korur; onu sıhhatli etsem, bu durum onu ifsÂd eder:
Bazı kullar, hasta iken CenÂb-ı Hakk ’a daha cok iltic eder. Daha cok “Y Rabbi!” der.
Cunku hastalıkta nefs zayıf duştuğu icin, sıhhatli ve guclu zamanlardaki gibi azgınlık ve taşkınlıklara mecÂl bulamaz. Dolayısıyla Âhiret terazisiyle olculduğunde; hastalık ve iptilÂlar, sabredebilen kullar icin, buyuk bir rahmet vesîlesidir.
Diğer taraftan kul, gucu kuvveti yerindeyken nÂfile ibadetlere istikrarlı bir şekilde devam ederse, zor zamanlarında, hastalık veya yaşlılıkta onları îf edemese bile yuce Rabbimiz, bu ibadetlerin ecrini yine ihsÂn eder. Mufessirler bu mÂnÂyı, şu Âyet-i kerîmeden cıkarmışlardır:
“Fakat îmÂn edip sÂlih amel işleyenler icin, eksilmeyen, devamlı bir ecir vardır.” (et-Tîn, 6)
Resûlullah Efendimiz şoyle buyurmuşlardır:
“Kul, yolculuğa cıkar yahut hastalanırsa, Allah, ona mukîm ve sıhhatli iken yaptığı amellerin benzerini yazar.” (BuhÂrî, CihÂd, 134; Ahmed, IV, 410, 418)
“Gece namaz kılmayı îtiyad hÂline getiren kimse uyuyakalır da teheccud namazına kalkamazsa, Allah ona teheccud sevÂbını yazar, uyuması da kendisi icin bir sadaka olur.” (Muvatta, SalÂtu ’l-Leyl, 1)
Diğer bir hadîs-i şerîfte de şoyle buyrulmuştur:
“Erkek olsun kadın olsun, mu ’min; AllÂh ’a gunahsız olarak kavuşuncaya kadar, kendisinden, coluk cocuğundan ve malından iptil (imtihan) eksik olmaz.” (Tirmizî, Zuhd, 57)
Muhim olan, bu iptil ve musîbetlerin birer ilÂhî imtihan tecellîsi olduğunun farkına varıp, onları sabır ve rız ile karşılamaktır. CenÂb-ı Hakkʼa karşı kalbî muvÂzeneyi bozmamaktır.
6) Ben kullarımın işlerini, kalplerine dÂir ilmimle tedbir ederim. Ben her şeyi bilen ve her şeyden haberdÂr olanım.” (Beyhakî, el-Esm ve ’s-Sıfat, s. 122)
Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Gaybın anahtarları AllÂhʼın yanındadır; onları Oʼndan başkası bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; Oʼnun ilmi dışında bir yaprak bile duşmez. O, yerin karanlıkları icindeki tek bir taneyi dahî bilir...” (el-EnʼÂm, 59)
VelhÂsıl kul, Âhirette kendilerine korku ve huzun olmayan bahtiyar kullar zumresine dÂhil olabilmek icin, CenÂb-ı Hakk ’ın kendisi hakkındaki takdîrine rÂzı olmalı. O ’nun takdîrini, kendi arzusundan daha hayırlı telÂkkî etmeli. Yokluğu da varlığı da, hastalığı da sıhhati de CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsını kazanmaya vesîle edinmeli. Yani kul, Rabbine tam teslîm olup O ’na hamd, şukur ve rız duygularıyla kulluğunu îf etmeli ki, Rabbi de ondan rÂzı olsun.
[1] Prof. Dr. Hasan KÂmil Yılmaz, Altın Silsile, s. 208.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ebediyet Yolculuğu, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan