Kur'an-ı Kerim Allah yolunda malları ve canları ile mucadele eden yiğit muminleri nasıl mujdeliyor? İşte malları ve canları ile imtihan edilen ve bu uğurda mucadele eden muminlerin mukafatı...Kur ’Ân-ı Kerim ’de; Mekke ’den Medine ’ye hicretten sonra, tedrîcî olarak muslumanların savaşmalarına izin verildi. Bu donemde nÂzil olan şu iki Âyet-i kerîmede; mu ’minlerin malları ve canları ile imtihan edilecekleri haber verilmekte ve sabredenler mujdelenmektedir:
“Andolsun ki sizi biraz korku ve aclık; MALLARDAN, CANLARDAN ve urunlerden biraz azaltma (fakirlik) ile deneriz. (Ey Peygamber!) SABREDENLERİ mujdele!” (el-Bakara, 155) “Andolsun ki, MALLARINIZ ve CANLARINIZ husûsunda imtihana cekileceksiniz; sizden once kendilerine kitap verilenlerden ve muşriklerden bircok uzucu sozler işiteceksiniz. Eğer SABREDER ve takv gosterirseniz, muhakkak ki bu, (yapılacak) işlerin en değerlisidir.” (Âl-i İmrÂn, 186)
Mekke ’de sabır, sebat ve tahammul şeklinde gercekleşen cihad; Medine ’de artık bir devlete kavuşan muslumanlar icin nizÂmî bir hÂl aldı. Mekkeli muşriklerin tehditlerine karşı, Peygamber Efendimiz, mu ’minleri cihÂda hazırladı.
MALLARI VE CANLARI İLE İMTİHAN EDİLENLERİN MUKAFATI Nitekim daha Akabe Bey‘atlerinde Abdullah bin RevÂha -radıyallÂhu anh- ayağa kalkarak, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e; “–Y RasûlÂllah! Rabbin ve kendin icin bize istediğin şartı koşabilirsin.” demişti. Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurdu: “–Rabbim icin şartım, O ’na ibÂdet etmeniz ve hicbir şeyi O ’na şirk koşmamanızdır. Kendi hakkımdaki şartım ise, CANLARINIZI ve MALLARINIZI nasıl koruyorsanız, beni de oylece korumanızdır.” Medine ’den gelen mubÂrek sahÂbe topluluğu sordular: “–Boyle yaparsak karşılığında bize ne vardır?” Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- cevÂben; “–Cennet vardır!” buyurunca, oradakiler; “–Ne kÂrlı bir alışveriş! Bundan ne doneriz ne de donulmesini isteriz!” dediler. (İbn-i Kesîr, Tefsîr, II, 406) Bugun de O ’nu, O ’na îmanı, O ’nun ahlÂkını ve sunnet-i seniyyelerini korumak bu cercevededir. O ’nun sunnetini yaşamanın ve O ’nun sunnetini mudafaa etmenin bir lutfu ve bereketi de O ’nun rahmet şemsiyesinin altına girebilmektir. Eğer gonlumuzde O -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- olursa, O ’na muhabbet ve ittib olursa, iki cihanda ilÂhî azaptan -biiznillÂh- muhafaza olunuruz. Âyet-i kerîmede buyurulur: “HÂlbuki Sen onların icinde iken Allah, onlara azap edecek değildir. Ve onlar mağfiret dilerlerken de Allah onlara azap edici değildir.” (el-EnfÂl; 33) Bu Âyet-i kerîme; Rasûlullah Efendimiz yaşadığı muddetce, O ’nun icinde bulunduğu topluma azap inmeyeceğini mujdelemektedir. Mufessirler; Efendimiz ’in sunnetinin, bir toplumda yaşanmaya devam ettiği muddetce de ummetine toplu azabın inmeyeceğini ifade etmişlerdir. Bu Âyet Peygamberimiz ’in Allah katındaki şeref ve kıymetine delildir. UftÂde -kuddise sirruhû- Hazretleri der ki: “KÂinattaki butun intizam Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in şerefli vucudu iledir. O, Hakk ’ın zÂtının mazharı ve Âlemlerin tılsımıdır. Hatt İsa -aleyhisselÂm-, cesediyle birlikte semÂya yukseldiği hÂlde, O ’nun pÂk cisminin dunyada kalmasının, cesetler Âleminin ıslah ve intizamı icin olduğu soylenmiştir. (Bursevî, Rûhu ’l-beyÂn, III, 342) CenÂb-ı Hak, muhÂcirleri MALLARI ve CANLARIYLA cihÂd edenler olarak tarif etti ve onların ensÂr ile kardeşliklerini meth u sen buyurdu: “ÎmÂn edip de hicret edenler, Allah yolunda MALLARIYLA, CANLARIYLA cihÂd edenler ve (muhÂcirleri) barındırıp yardım edenler var ya, işte onların bir kısmı diğer bir kısmının dostlarıdır…” (el-EnfÂl, 72) Bu Âyette birbirine kardeş olan muhÂcir ve ensÂrın, birbirine mîrascı oldukları da bildirilmekteydi. Daha sonra bu hukum kaldırıldı. Bedir Gazvesi, mu ’minlerin ilk harbi ve ilk zaferi oldu. Îman asabiyeti, ırkî asabiyeti bertaraf etti. Uhud ’da ise cihad husûsunda bazı imtihanlar yaşandı.
Başta istişÃ‚re esnasında Peygamberimiz ’in mudafaayı tercih eden goruşune muhalefet, Daha sonra harp esnasında okcuların muhim bir kısmının mevzilerini terk etmesi ve Muşriklerin orduyu arkadan kuşatması esnasında bazı muslumanların dağılması gibi birtakım imtihanlar yaşandı. Uhud Gazvesi ’nden sonra Saff Sûresi nÂzil oldu. Bu sûrede; mu ’minlere cihad husûsunda «yapamayacakları iddiÂlı şeyleri soylememeleri» tÂlim edilmiş; CenÂb-ı Hakk ’ın boyle iddiÂlı tavırlarla konuşanları değil, bunyÂn-ı mersûs / kenetlenmiş bir bina gibi, saflar hÂlinde savaşanları sevdiği bildirilmiştir. Sûrenin sonunda cihÂda teşvik sadedinde şu Âyet-i kerîmeler nÂzil oldu: “Ey îmÂn edenler! Sizi acı bir azaptan kurtaracak ticareti size gostereyim mi?” (es-Saff, 10) “Allah ve Rasûlu ’ne inanır (îmÂn eder, îmÂnın gostergesi olarak) MALLARINIZ ve CANLARINIZLA Allah yolunda cihÂd edersiniz. Eğer bilirseniz, bu sizin icin daha hayırlıdır. İşte bu takdirde; Allah; sizin gunahlarınızı bağışlar, sizi zemininden ırmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki o guzel meskenlere koyar. İşte bu en buyuk kurtuluştur.” (es-Saff, 11-12) “Seveceğiniz başka bir şey daha var: Allah ’tan yardım ve yakın bir fetih. Mu ’minleri (bunlarla) mujdele!” (es-Saff, 13) Hicretin altıncı senesinde; umre icin cıkılan yolun sonunda, Saff Sûresi ’nde mujdelenen «Fetih ve Zafer»e bir adım daha yaklaşılmış, Hudeybiye MusÂlahası akdedilmişti. Bu donemde cevreden bircok kabîle İslÂm ’a girdiler. İlk muslumanların yaşadığı cilelerden gecmeyen bu kişiler; musluman olmalarını, Peygamber Efendimiz ’e minnet olarak yuklemeye kalkıyor, bir menfaat vesilesi yapmaya calışıyorlardı. Ancak CenÂb-ı Hak, onların îman kıvÂmının henuz yeterli olmadığını bildirdi. Gercek mu ’mini, yine «canları ve mallarıyla cihÂd edenler» vasfıyla tarif etti: “Bedevîler; «–İnandık» dediler. De ki: «–Siz îmÂn etmediniz, ama; ‘Boyun eğdik. ’ deyin! Henuz îman kalplerinize yerleşmedi. Eğer AllÂh ’a ve elcisine itaat ederseniz, Allah işlerinizden hicbir şeyi eksiltmez. Cunku Allah cok bağışlayan, cok merhamet edendir.» Mu ’minler ancak AllÂh ’a ve Rasûlu ’ne îmÂn eden, ondan sonra asla şupheye duşmeyen, Allah yolunda MALLARIYLA ve CANLARIYLA cihÂd edenlerdir. İşte sÂdık olanlar / gercek mu ’minler ancak onlardır.” (el-HucurÂt, 14-15) Hicretin sekiz ve dokuzuncu yıllarında; Mekke Fethi, Mekke ’nin muşriklerden temizlenmesi ve Tebuk Seferi esnasında nÂzil olan Tevbe Sûresi; «Canları ve mallarıyla cihÂd etmek» husûsiyetinin en cok tekrarlandığı sûredir. Siyak itibarıyla; Mekke muşriklerinin, sikāye, ridÂne gibi Harem vazifeleriyle ovunmelerine cevap icinde Rabbimiz, yine malları ve canlarıyla cihÂd eden mu ’minleri methetti ve mujdeledi: “ÎmÂn edip de hicret edenler ve Allah yolunda MALLARIYLA, CANLARIYLA cihÂd edenler; derece bakımından Allah katında daha ustundurler. Kurtuluşa erenler de işte onlardır. Rableri onlara, tarafından bir rahmet ve hoşnutluk ile, kendileri icin, icinde tukenmez nimetler bulunan cennetler mujdeler. Onlar orada ebedî kalacaklardır. Şuphesiz ki Allah katında buyuk mukÂfat vardır.” (et-Tevbe, 20-22) Mûte ’nin akabinde, dokuzuncu yılda; Bizans ’ın buyuk hazırlıklarına karşı, Tebuk Seferi kararlaştırıldı. Bu «Zorluk Seferi» icin Allah yolunda cihÂda teşvik ise şu Âyet-i kerîmelerle duyuruldu: “(Ey mu ’minler!) Gerek hafif gerek ağır olarak savaşa cıkın, MALLARINIZLA ve CANLARINIZLA Allah yolunda cihÂd edin! Eğer bilirseniz, bu sizin icin cok hayırlıdır.” (et-Tevbe, 41) Tebuk Seferi ’ne katılmamak icin; munafıklar ve îmÂnı zayıf bazı mu ’minler, Allah Rasûlu ’nden izin istediler. Boş mazeretler ileri surduler. CenÂb-ı Hak, gercek mu ’minlerin cihaddan geri kalmak istemeyeceğini bildirdi: “AllÂh ’a ve Âhiret gunune îmÂn edenler, MALLARIYLA, CANLARIYLA savaşmaktan (geri kalmak icin) Sen ’den izin istemezler. Allah takv sahiplerini pek iyi bilir.” (et-Tevbe, 44) MuteÂkip Âyet, boyle mazeretleri ancak inancta şuphe icindeki kişilerin ileri surebileceğini bildirdi: “Ancak AllÂh ’a ve Âhiret gunune inanmayan, kalpleri şupheye duşup, kuşkuları icinde bocalayanlar senden izin isterler.” (et-Tevbe, 45) Tebuk ’e katılmayanların; cihÂdı kerih gormeleri, korkaklıkları şu Âyetlerle kınandı: “AllÂh ’ın Rasûlu ’ne muhalefet etmek icin geri kalanlar (sefere cıkmayıp) oturmaları ile sevindiler; MALLARIYLA, CANLARIYLA Allah yolunda cihÂd etmeyi cirkin gorduler; «–Bu sıcakta sefere cıkmayın» dediler. De ki: «–Cehennem ateşi daha sıcaktır!» Keşke anlasalardı!” (et-Tevbe, 81) Samimî mu ’minler ise, cihÂda koştular ve ilÂhî mujdelere nÂil oldular: “Fakat Peygamber ve O ’nunla beraber inananlar; MALLARIYLA, CANLARIYLA cihÂd ettiler. İşte butun hayırlar onlarındır ve onlar kurtuluşa erenlerin kendileridir.” (et-Tevbe, 88) Abdullah Zu ’l-BicÂdeyn -radıyallÂhu anh- bu seferde şehîd olmak icin du istemiş, Peygamber Efendimiz de onu şehÂdetle mujdelemişti. Sıcak catışmanın olmadığı bu seferde, bu sahÂbî seferde hastalanarak şehîd oldu. Peygamberimiz, onu kabrine bizzat koydu. Ebû Hayseme -radıyallÂhu anh- başlangıcta seferin zorluğu sebebiyle Medine ’de kalmış, orduya iştirÂk edememişti. İslÂm ordusu yola cıktı. O gunlerden birinde; bahcesindeki cardakta ailesi kendisine mukellef bir sofra hazırlamış, onu da davet etmişlerdi. Ebû Hayseme; ikramlara bakarken, Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ve ashÂbının kızgın collerdeki hÂlini tefekkur etti. Bir anda aklı başına geldi ve kendi kendisine; “Onlar bu sıcakta Allah yolunda zorluklara katlanmaktayken, benim bu yaptığım olacak şey mi?!.” dedi. Sofraya el bile surmeden derhÂl yola duştu, Tebuk ’te İslÂm ordusuna katıldı. Onun geldiğini goren Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, sevindi ve; “–Y Eb Hayseme! Az kaldı helÂk olacaktın!..” buyurarak onun affı icin CenÂb-ı Hakk ’a du etti. (İbn-i HişÃ‚m, IV, 174; VÂkıdî, III, 998) Tebuk Seferi ’ne mazeretsiz katılmayan uc sahÂbî ise, donuşte cetin bir imtihanla karşı karşıya kaldılar. Peygamberimiz bu uc sahÂbîyle goruşme yasağı koydu. Kimse onlarla muhatap olmadı. Onlara Âyet-i kerîmenin ifadesiyle, yeryuzu dar geldi. 55 gunluk bu tecrîdin ardından, onların tevbelerinin kabulunu mujdeleyen Âyetler nÂzil oldu. Bu sahÂbîler, o gune kadar gercekleşen butun harplere katılmışlardı. Fakat Tebuk ’e katılmamaları uzerine boyle ağır bir şekilde tecziye edildiler. Demek ki, cihÂd emrinin gercekleştirilmesi husûsunda; “Ben şu kadar gayret ettim, yeter!” gibi bahaneler, Allah katında asla makbul değildir. Nitekim Âyet-i kerîmede buyurulur: “Allah yolunda infÂk ediniz de, kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayınız. Bir de ihsanda bulununuz, zira Allah (iyilikte bulunan ve ihsan şuuru ile yaşayan) muhsinleri sever.” (el-Bakara, 195) Bu Âyet-i kerîmenin sebeb-i nuzûlunu bildiren şu kıssa cok ibretlidir: HÂlid bin Zeyd Ebû Eyyûb el-EnsÂrî -radıyallÂhu anh- iki kez İstanbul ’a gercekleştirilen seferlere katıldı. Bir seferinde Rumlar, arkalarını şehrin surlarına vermiş savaşırlarken; Medineli bir cengÂver, atını Bizanslıların ortasına kadar surdu. Bunu goren mu ’minler hayretler icinde; “–L ilÂhe illÂllah! Şuna bakın! Kendini goz gore gore tehlikeye atıyor!” demişlerdi. Bunun uzerine Ebû Eyyûb el-EnsÂrî şoyle dedi: “–Ey mu ’minler! (Yanlış anlaşılmasın!) Bu Âyet, biz ensar hakkında nÂzil oldu. (Biz ensar, Allah Rasûlu ’ne misafirperverlik ettik, O ’nunla gazvelere iştirÂk ettik. Neyimiz varsa, Allah Rasûlu ’nun yoluna bezlettik. Daha sonra Allah, Peygamberi ’ne yardım edip dînini galip kıldığında biz; «Artık mallarımızın başında durup onların ıslahı ile meşgul olalım.» demiştik. Bunun uzerine Allah TeÂlÂ, bu Âyeti vahyetti. Bu Âyet-i kerîmedeki «kendi eliyle kendini tehlikeye atmak»tan maksat, bağ ve bahce gibi dunya malıyla uğraşmaya dalıp, Hak yolunda gayreti terk ve ihmÂl etmemizdir.” Bu ilÂhî îkāza butun samimiyetiyle kulak verip ittib eden Ebû Eyyûb el-EnsÂrî Hazretleri; dunyanın susune ve rahatına hicbir zaman iltifat etmeyerek Allah yolunda hizmetten geri kalmamış ve nihayet katıldığı bu sefer esnasında şehîd olarak, surların yakınına (bugun kendi adıyla anılan Eyup semtine) defnedilmiştir. (Bkz. Ebû DÂvûd, CihÂd, 22/2512; Tirmizî, Tefsîr, 2/2972) Zira cihÂd emrinde, namazdaki gibi vakit ve rekÂt sayısı; farz oructaki gibi gun tahdidi; zekÂttaki gibi hudûdu belirleyen nisab ve nisbetler yoktur. Hac gibi, omurde bir kez edÂsı da mukellefiyeti ortadan kaldırmaz. Âyet-i kerîmede buyurulur: وَجَاهِدُوا فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِه۪ۜ “Allah uğrunda, hakkını vererek cihÂd edin!..” (el-Hacc, 78) CihÂdın hakkı, yakîn gelene kadar, yani son nefese kadar butun gayretlerin Allah yolunda sarf edilmesidir. Cihadsız bir muslumanlığın olamayacağını Peygamber Efendimiz şu kıssada bildirmektedir: Beşîr bin HasÂsiyye -radıyallÂhu anh- anlatıyor: Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e bey‘at etmek icin geldim. Bana, Allah ’tan başka ilÂh olmadığına ve Muhammed ’in de O ’nun kulu ve Rasûlu olduğuna şahÂdet etmemi, namaz kılmamı, zekÂt vermemi, İslÂm uzere haccetmemi, Ramazan orucunu tutmamı ve Allah yolunda cihÂd etmemi şart koştu. Ben de şoyle dedim: “–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! VallÂhi bunlardan ikisine gucum yetmez. Onlar da cihad ve sadakadır. İnsanlar cihaddan kacan kimseye AllÂh ’ın gazab ettiğini soyluyorlar. Ben ise cihad meydanına gelince nefsimi olum korkusu kaplayıp kacmaktan endişe ediyorum. Sadakaya gelince, benim malım kucuk bir koyun surusu ve on deveden ibarettir. Onlar da ehlimin maîşet kaynağı ve binek hayvanlarıdır.” Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- elimi tuttu, salladı ve şoyle buyurdu: “–Cihad yok, sadaka yok; peki o hÂlde nasıl cennete gireceksin?!.” Bunun uzerine; “–Y RasûlÂllah! Bey‘at ediyorum.” dedim ve Allah Rasûlu ’ne, koştuğu butun şartlar uzerine bey‘at ettim. (Ahmed, V, 224) Âyet-i kerîmede ise şoyle buyurulur: “Allah; mu ’minlerden, MALLARINI ve CANLARINI, kendilerine (verilecek) cennet karşılığında satın almıştır. Cunku onlar Allah yolunda savaşırlar, oldururler, olurler. (Bu); Tevrat ’ta, İncil ’de ve Kur ’Ân ’da Allah uzerine hak bir va‘ddir. Allah ’tan daha cok sozunu yerine getiren kim vardır! O hÂlde O ’nunla yapmış olduğunuz bu alışverişinizden dolayı sevinin. İşte bu, (gercekten) buyuk kazanctır.” (et-Tevbe, 111) Tebuk ’ten sonra nÂzil olduğu bildirilen şu Âyet-i kerîme ise, cihÂdın ustunluğunu tebÂruz ettirdi: “Mu ’minlerden -ozur sahibi olanlar dışında- oturanlarla, MALLARI ve CANLARIYLA Allah yolunda cihÂd edenler bir olmaz. Allah; MALLARI ve CANLARI ile cihÂd edenleri, derece bakımından oturanlardan ustun kıldı. Gerci Allah hepsine de guzellik (cennet) va‘detmiştir; ama mucÂhidleri, oturanlardan cok buyuk bir ecirle ustun kılmıştır. Kendinden dereceler, bağışlama ve rahmet vermiştir. Allah cok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.” (en-NisÂ, 95-96) RivÂyete gore; Bu Âyet ilk nÂzil olduğunda -ozur sahibi olanlar dışında- ibÂresi mevcut değildi. Âm sahÂbî İbn-i Ummu Mektûm; uzuntusunu belirtince, bu ifade ile Âyet tekrar nÂzil oldu. Abdullah İbn-i Ummu Mektûm -radıyallÂhu anh-; yine de bu fazîletten mahrum olmamak icin, o gunden sonra yapılacak savaşlara katılacağını soyleyip sancağın kendisine verilmesini istemiştir. Âm olduğu icin harpte faydalı olamayacağını soyleyenlere şoyle dediği rivÂyet edilir: “–Benim bu hÂlimle de size buyuk bir faydam dokunabilir. Cunku ben Âm olduğum icin, duşman kılıclarını goremem, bu yuzden de cesaretim kırılmadan en onde sancağı taşırım. Benim korkusuzca duşman ustune yuruduğumu goren muslumanların da cesaret, kahramanlık ve heyecanı artar.” Ne buyuk bir îman heyecanı!.. Rabbimiz, bizlere yolunda canları ve mallarıyla cihÂd eden ashÂb-ı kirÂmın şuurunu nasîb eylesin. Cephelerde din ve vatan duşmanlarıyla mucÂhede eden Mehmetciklerimize zaferler ve fetihler nasîb eylesin! Âmîn!.. Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Yuzakı Dergisi, Yıl: 2019 Ay: Ocak, Sayı: 167
İslam ve İhsan