Osman Nûri Topbaş Hocaefendi, israf ceşitlerini ve israfın en tehlikeli ceşidi olan iman ve itikatta israfı anlatıyor.
İSRÂFIN EN TEHLİKELİSİ, ÎMANDA VE ÎTİKATTA İSRAFTIR CenÂb-ı Hak:
“…Sacıp savurma!” (el-İsrÂ, 26) buyuruyor.
Demek ki burada -Allah korusun- sacıp savurmak, cok buyuk tehlike. Yani kendine kullanıyorsun, AllÂh ’ın emÂneti olan malı kendine kullanıyorsun.
O zaman israf nedir? Bu israf, aşağılık duygusunu bastırma hareketidir.
-Allah korusun- en tehlikeli israf;
Îmanda ve îtikatta israf:
FÂsıklarla beraber olursan, o zaman, in ’ikÂs dolayısıyla fÂsıklaşma başlar. CenÂb-ı Hak Tahrîm (Sûresi ’nde), iki peygamber karısının Cehennemlik olduğunu… Cunku onlar fÂsıklarla beraber oldu. Îtikatlarını kaybettiler, kendilerini ziyan ettiler.
Yine MevlÂn bir kopeği misal veriyor:
“Bak diyor, Kehf Sûresi ’nde, bir kopek diyor, Kur ’Ânî ifÂde kazandı diyor, cunku o, sÂlihlerle, sÂdıklarla beraber oldu.” buyuruyor.
Demek ki îmÂnı, îtikÂdı korumakta en muhim:
كُونُوا مَعَ الصَّادِقٖينَ
(“…SÂdıklarla beraber olun.” [et-Tevbe, 119]) Sadıklarla beraber olabilmek.
İmÂm RabbÂnî diyor:
“FÂsıklarla diyor, eğer diyor, bir ticarî munÂsebette bulunma zarureti olursa, ancak nasıl bir -af edersiniz- bir tuvalette bulunur insan, o kadar bulunmak, daha oteye gitmemek...”
Cunku dÂim bir in ’ikÂs var.
-SallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz Tebuk Seferi ’nde, Semud Kavmi ’nin kahrolunduğu yerden, o kuyudan abdest aldırmadı. Su aldırmadı, “dokun” dedi. “AllÂh ’ın kahrı tecellî etti bu mıntıkada” dedi. Ki o mıntıkanın insanları gideli iki bin sene olmuş, uc bin sene olmuş… (Bkz. BuhÂrî, EnbiyÂ, 17)
ÎmÂnı zaafa uğratmak, ekseriyetle fÂsıklarla beraber olmanın neticesinde oluyor.
Cennetlikler, Muddessir Sûresi ’nde, Cehennemliklere sorarlar, Sekar Cehennemi ’ne, uzaktan sorarlar:
“–Siz ne yaptınız da Cehennemlik oldunuz?” derler.
Onlar da beş madde sayarlar, Cehennemlik olmalarının sebebine. Onlardan biri de; “bÂtıla dalanlarla beraberdik derler, fÂsıklarla beraberdik” derler. (Bkz. el-Muddessir, 40-47)
Onun icin, birinci; îman ve îtikatta israf.
İkincisi; ibadette israf:
Namazımızı tÂdil-i erkÂn ile kılmak lÂzım. Namaz cok buyuk nîmet. Oruc buyuk bir nîmet.
لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
“…Umulur ki takv sahibi olursunuz.” (el-Bakara, 183) buyruluyor.
Bize oruc, merhametimizi hatırlatacak; AllÂh ’ın nîmetlerini hatırlatacak.
Namaz cok muhim. Cemaatle kılacağız namazı… Her şeye vaktimiz var, cemaatle kılmaya da vaktimiz olacak.
Yemek yemeye vaktimiz var, su icmeye vaktimiz var, dunyevî işler icinde koşmaya vaktimiz var… Fakat esas vaktimizi biz, ibadette harcayacağız, ibadeti israf etmeyeceğiz.
Orucumuzu -Allah korusun- yalan, gıybet, vs. dedikodu…
وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ
(“Arkadan cekiştirmeyi, yuze karşı eğlenmeyi Âdet edinen herkesin vay hÂline!” [el-Humeze, 1])
Bunlarla orucumuzu ziyan etmeyeceğiz, israf etmeyeceğiz orucumuzu.
ZekÂt, sadaka, infak… Bunu da enÂniyetle vermekle israf etmeyeceğiz. “İmh etmeyin” buyuruyor, “yok etmeyin” buyuruyor “verdiğiniz sadakaları” CenÂb-ı Hak buyuruyor. (Bkz. el-Bakara, 264)
“Ben” olmayacak “Y Rabbi, dÂim Sen!” olacak.
Hac ibadeti oyle: Refes yok, fısk yok, cidÂl yok.
Zamanda israf:
En zoru, en korkuncu bu. Onun insan hic farkında değil zamanda israfın. Fakat zamanda israfın insan nerede farkına varır? Son nefeste farkında olacak.
CenÂb-ı Hak son nefesten bir manzara bildiriyor:
“Herhangi birinize olum gelip de (hepimize gelecek) «Rabbim, beni yakın bir zamana kadar (az bir zaman) geciktirsen de (olumumu) sadaka versem ve sÂlihlerden olsam demeden once, verdiğimiz rızıklardan infak edin.” (el-MunÂfikûn, 10) buyruluyor.
En hazin durum da son nefeste olacak.
Hatt Efendimiz:
“SÂlihler de diyor son nefeste pişman olacak. Onlar da keşke daha oteye gitseydik…” (Bkz. Tirmizî, Zuhd, 59)
Onun icin en -Allah korusun- zamanın israfı…
Yine CenÂb-ı Hak FÂtır Sûresi ’nde bir misal veriyor:
Cehennemlikler, bu fecî Âkıbete uğrayanlar, diyecekler ki:
“–YÂ Rabbi, bizi cıkar! Cıkar, biz kotu amellerimizi iyiye cevirelim. Amel-i sÂlihe cevirelim.”
CenÂb-ı Hak iki şey soruyor orada:
“–Size dunyadayken duşunecek kadar bir zaman vermedik mi?”
Niye geldin, nereye gidiyorsun, kimin mulkunde yaşıyorsun?..
“–Duşunecek kadar bir zaman vermedik mi?”
İkincisi:
“–Bir peygamber, bir irşatcı gelmedi mi?”
“–Evet, y Rabbi, ikisi de oldu.” diyecekler. CenÂb-ı Hak:
“–AzÂbı tadın!” buyuracak. (Bkz. FÂtır, 37)
VelhÂsıl buyruluyor:
“Dort şey sorulmadıkca kulun ayakları yerinden kımıldayamaz:
Omrunden; neyle meşgul oldu? Gencliğinden; nerede curuttun? Malından; nereden kazandın ve nereye sarf ettin? AllÂh ’ın verdiği bilgilerle, ilminle ne amel ettin?” (Bkz. Tirmizî, KıyÂme, 1)
VelhÂsıl;
“İki nîmet vardır ki (Efendimiz buyuruyor) insanların coğu bu nîmetleri kullanmakta aldanmışlardır. Biri sıhhat (bunun ancak hastalanınca farkında oluyor), ikincisi de boş zaman.” (Bkz. BuhÂrî, Rikāk, 1)
İlimde israf:
Allah korusun, okuyor, okuyor, okuyor; mÂrifetullahtan şey yok. Okuduğunu hayata gecirmiyor. Bu ilim; “اَلْعِلْمُ لَا يَنْفَعُ (faydasız ilim).” İsterse bu ilim hadis ilmi olsun, fıkıh ilmi olsun, tefsir ilmi olsun…
CenÂb-ı Hak Cuma Sûresi ’nde o Âlimlere “kitap yuklu merkepler gibidir” buyuruyor. (Bkz. el-Cuma, 5) Zihinde kalmış, kalbe intikÂl etmemiş, tatbikÂta gecmemiş o ilim.
ثَمَنًا قَلِيلًا (az bir karşılık) (Bkz. el-Bakara, 79, 174; Âl-i İmrÂn, 77, 187, 199…)
AllÂh ’ın verdiği bu nîmeti, bir menfaat icin israf ediyor. Ona gore fetvÂlar veriyor. Onun icin CenÂb-ı Hak ne buyuruyor; “Allah ’tan, kullarım icinde ancak takv sahipleri AllÂh ’tan korkar.” buyuruyor. (Bkz. FÂtır, 28) Eğer ilim vermiş, takv yoksa, o ilim, “اَلْعِلْمُ لَا يَنْفَعُ (faydasız ilim)” buyuruyor -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz. (Bkz. Muslim, Zikir, 73)
AhlÂkî kıymetlerde israf:
Bugun maalesef bu cok. Bu iyice bir had safhada. Bilhassa iffetti, edepti, vesÂireydi… Bunlar, kaybettiğimiz guzel hasletlerimizdi.
Efendimiz ’e CenÂb-ı Hak:
“En yuce ahlÂk uzeresin.” (el-Kalem, 4) buyuruyor.
AhlÂkî guzelliklerden mahrum bir dînî hayat duşunulemez.
Goruyoruz; tesettur gitti. Gunler yapılıyor; mal satmak icin. Anneler gunu, babalar gunu, sevgililer gunu…
YÂhu her gun anneler gunu; işte Âyette okuduk. CenÂb-ı Hak; “Sakın ha «اُفٍّ» demeyin” buyuruyor, “kanatlarını ger” diyor. (Bkz. el-İsrÂ, 23)
Senede bir gun kapitalistler mal satmak icin anneler gunu, mal satmak icin babalar gunu yapıyor. Her gun anneler gunu, her gun babalar gunu. Sevgililer gunu; bu hangi sevgili bu! Meşrû sevgili mi, gayr-i meşrû sevgili mi? O da yok!..
VelhÂsıl -maalesef-;
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ
(“Gazaba uğramışların ve dalÂlet ehlinin yolunu değil.” [el-FÂtiha, 7])
Bu dalÂlette bulunanların, kapitalistlerin şeyleri maalesef dunyamıza girmeye başladı.
Duğunler… Protokole gore duğunler yapılıyor. HÂlbuki duğunlerde, Efendimiz; “Ne kotu bir duğundur diyor, oraya diyor, varlıklılar cağırılır diyor, fakirler, garipler cağrılmaz.” diyor. (Bkz. BuhÂrî, NikÂh, 72; Muslim, NikÂh, 107)
Esas duğun, onların duÂlarına muhtac. Onların kalpleri, kırık kalpler, AllÂh ’a yakın kalpler onlar.
Mûs -aleyhisselÂm- soruyor:
“‒YÂ Rabbi diyor, Sen ’i ben nerede arayayım? Nerede bulurum Sen ’i?” diyor.
CenÂb-ı Hak da:
“‒YÂ MûsÂ! Sen Ben ’i gariplerin, kalbi kırıkların yanında bulursun.” diyor.
Protokol mu saadet verecek evlenen yavrulara, yapılan duÂlar mı saÂdet verecek?
Bunlar hep bizim kaybettiğimiz şeyler. Bunu yeniden ihy etmemiz lÂzım. Bunları, israf ediyoruz bunları.
NezÂket, zarÂfet bir mu ’minde olacak. Kabalık olmayacak. Konuşmasında nezÂket olacak, zarÂfet olacak. Efendimiz ’de bunun zirve misallerini goruyoruz:
O zaman kumdandı butun mescitler. Efendimiz bir gun mescide giriyor; bakıyor, kıble tarafında bir tukuruk var. Efendimiz ’in birden bire sîmÂsı değişiyor. Girmiyor orada, geriye cekiliyor. Hemen sahÂbe ortuyor, ondan sonra geciyor. (Bkz. Muslim, MesÂcid, 53)
Muhtacın şeyini (ihtiyacını) verebilmek; o da Ânında. Hasan-ı Basrî Hazretleri, bir garip geliyor, bir şey istiyor. Elinde bir şey yok, hemen gomleğini cıkarıp veriyor. Arkadaşı diyor ki:
“‒Niye acele ettin, evinden gondersene!” diyor.
“‒YÂhu hic sorma diyor, başımdan benim bir hÂdise gecti diyor. Yine bir garip geldi diyor, acım dedi diyor. Ben de eve gidip gondereyim dedim, unuttum diyor. Sabahleyin geldim baktım ki diyor, garip diyor, koşede olmuş diyor. Cok uzuldum, vah vah, keşke dedim diyor. Hemen bir kefen aldım diyor, onu diyor, kefenledim diyor, gomdum diyor. Sabahleyin diyor, yakaza hÂlinde, aynı mescitte diyor, mihrapta diyor, benim ona sardığım kefeni gordum diyor mihrapta. Dediler ki; «Allah senin yaptığın hayrı kabul etmedi!»”
Onun icin ilk anda yapılan, tehir edilmeyen… Tehir edildikce fire vermeye başlar.
Diğer bir husus;
Tefekkurde israf:
CenÂb-ı Hak; “akletmez misiniz buyuruyor, idrÂk etmez misiniz, tefekkur etmez misiniz, umulur ki duşunursunuz, “لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ” ibret almaz mısınız?..”
Demek ki CenÂb-ı Hak… Her gorduğu manzarada kul, CenÂb-ı Hakk ’ı hatırlayacak. Tabi bu neye bağlı bu? Kalbin seviyesine bağlı. Onun icin muhim olan, kalbi inkişÃ‚f ettirmek.
CenÂb-ı Hak;
اِلَّا مَنْ اَتَى اللّٰهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ
(“…Ancak AllÂhʼa kalb-i selîm (temiz bir kalp) ile gelenler (o gunde fayda bulur).” [eş-ŞuarÂ, 88-89]) buyuruyor.
Kalb-i selîm ile davet ediyor, kalb-i munîb ile davet ediyor, nefs-i mutmainne ile davet ediyor CenÂb-ı Hak.
Bir ciceğe baktın; bir buket verene teşekkur ediyorsun, peki o buketleri veren vermeseydi, kim sana buket getirebilirdi?
İctiğin suyla tefekkur edeceksin. CenÂb-ı Hak VÂkıa Sûresi ’nde:
“Ya onu tuzlu olarak indirseydik (ne yapardınız buyuruyor) semÂdan?..” (Bkz. el-VÂkıa, 70)
Su Dunya ’ya iniyor yağmur olarak. İnsan yiyor, hayvan yiyor, muhtelif yerden tekrar cıkıyor, kirleniyor su. CenÂb-ı Hak tekrar onu buharlaştırıyor, tekrar temizliyor yukarıda, tekrar veriyor. Belki şu bardaktaki su, belki bin defa semÂya cıktı, indi…
Demek ki CenÂb-ı Hak her şeyi tefekkur istiyor.
EvlÂdın oldu, kim verdi sana onu? Şeklini, bicimini, kaderini sen mi cizdin? Sana onu emÂnet olarak verdi.
اَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ “…Duşunmez misiniz?” (el-En‘Âm, 50) CenÂb-ı Hak buyuruyor.
Nasıl yetiştireceksin onu? Nasıl o emÂnete, ona ne tahsili verdireceksin? Allah senden hangi tahsili vermeni istiyor? Ne oğrettin ona? Ne kadar AllÂh ’a yaklaştırdın? Ne kadar şerlerden uzaklaştırdın? Ne kadar onu televizyonun o menfî filmlerinden, internetin menfî sokaklarından, reklÂmların, modaların şerrinden ne kadar korudun onu?..
Bir bahcıvan, bir ziraatcı, ekmediği topraktan bir şey bekleyebilir mi?
VelhÂsıl bu israf, hayatımızın her safhasında israf. Maîşeti teminde israf. Bu da, helÂl… Oğretmen ise de zamanın hakkını verebilmek, imam ise zamanın hakkını vermek, esnafsa da, o da helÂlinden kazanmak…
VelhÂsıl bu maîşet, cok muhim.
MevlÂn diyor ki:
“Bu seherde diyor, bir tuluat olmadı, bir sunuhat olmadı, yureğimde bir hikmet doğmadı diyor, bu gece diyor. Anladım ki diyor, bir yanlış lokma ağzıma girmiş.” buyuruyor.
Eğer seherlerde kalkamıyorsak, tabi hastalıklar hÂric, duşunmemiz lÂzım:
Gozum yanlış ekranlara kaydı mı? Dilim yanlış sozler soyledi mi? Kulağım dedikodu, vs. onlara muhatap oldu mu?.. Yani dÂim hastalığın sebebini aramak lÂzım. Nasıl tıpta koruyucu hekimlik var, burada, bu mÂneviyatta da kalbi koruyucu hekimlik olması lÂzım.
VelhÂsıl bu israflar gidiyor… CenÂb-ı Hak bu israflardan korusun ki CenÂb-ı Hak işte Âyet-i kerîmede bize îkaz ediyor, bu, israftan korunma… Misaller cok. CenÂb-ı Hak buyuruyor:
“Zira boyle sacıp savuranlar, şeytanların arkadaşlarıdır...” CenÂb-ı Hak şeytandan misal veriyor, Allah duşmanından misal veriyor sacıp savuranlara. “…Şeytan ise Rabbine karşı cok nankordur.” buyuruyor. (Bkz. el-İsrÂ, 27)
İşte bu, israf, ashÂb-ı kirÂmın tanımadığı bir hayat tarzıydı. AshÂb-ı kirÂm dÂimÂ, “yarın konağımızın Âhiret olacağı” telÂkkîsi icinde yaşadı.
Tabi zirvede bir olcu;
Âişe VÂlidemiz, giyile giyile yıpranmış bir elbise gosterdi. “VallÂhi dedi, Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- rûhunu bu elbise icinde verdi.” diyor…
İslam ve İhsan