Deizm nedir? Deist kimdir? Deistlerin en cok merak ettiği ve en cok sorduğu sorular hangileridir? İnsanları deizme iten sorular nelerdir? İşte deist ve ateistlerin en cok sorduğu sorular ve cevapları...Deistlerin cevaplayamadığı ve en cok sorduğu soruların cevaplarını sizin icin hazırladığımız icerikde bulabilir ve okuyabilirsiniz...

"Aklın Cinneti Deizm" eseri deistlerin "Allah her şeyi bildiği hÂlde neden bizi yarattı?, Allah niye imtihan ediyor?, Kaderde cennete ve cehenneme gideceğimiz belliyse neden ibÂdet ediyoruz?" gibi akılları bulandıran sorularına ve daha fazlasına tumuyle cevap veriyor.
VESVESE GİRDABINDA SUALLER İnternette ve medyada, bir akademik araştırmadan(1) kaynaklı olarak, deizm ve ateizmle alÂkalı bir grup sual dolaşmaktadır. Bunlardan bazıları, oteden beri KelÂm Âlimlerince cevaplandırılan, vesveseye kapılmış bir akla takılabilecek suallerdir. Fakat bazıları pek cocuksu ve tabiri cÂiz ise sacma sorulardır. Cevap verilmek icin ciddiye alınmayacak lÂkırdılardır.
Bu tarz iddiaları, curutmek icin de olsa dile getirmek ve satırlara dokmek, mu ’min bir kalbe girÂn gelmektedir.
LÂkin;
Zihni bulanmış olanlara; hayırlı tebliğler, tefekkure hayat verici telkinler, zehirli şuphe ve vesveseleri giderici, tedavi edici îzahlarda bulunmak, cok luzumlu vazifelerdir.
Bunları bizzat aktarmanın yanında; mecmûa, kitap gibi yazılı yahut sesli ve goruntulu bir şekilde muhataplarına ulaştırmak, gunumuzde ne kadar muhim hizmetlerdir. Emr-i bi ’l-mÂrûfun şubeleridir.
Devrimiz, cÂhiliyyenin cok kuvvetli olduğu hem inkÂr cereyanlarının hem de dalÂlet / sapık fikir cereyanlarının her tarafta neşredilmeye calışıldığı bir devirdir.
Bu sebeple, bu suallerin bazılarına cevaplar verelim:
Bunların muhim bir kısmı, kader meselesiyle alÂkalı suallerdir.
Kader ise, insan idrÂkinin ustunde olan, teslîmiyetle yaklaşılması gereken bir husustur. Teslîmiyetle yoluna devam edemeyenler ya kaderi inkÂr ya iradeyi inkÂr bataklığına duşerler. Yahut da -hÂşÃ‚- sonsuz ilim ve kudretinden dolayı
CenÂb-ı Hakk ’ı suclamaya kalkmak gibi bir dalÂlete ve yanlışa savrulurlar.
CenÂb-ı Hak, sonsuz ilim ve kudret sahibidir. Rabbimiz, beşerî sıfatlardan munezzehtir. Dolayısıyla, biz istikbÂli bilmeyiz, fakat CenÂb-ı Hak icin gayb O kullarının Âkıbetlerini de bilir. CenÂb-ı Hak, kullarını imtihan etmektedir ve onların bu imtihanda elde edecekleri neticelerle onları Hesap Gunu ’nde cennete yahut cehenneme sevk edecektir. Bu iki hakikati, zihinde birleştiremeyenler, Rabbimiz ’i bir beşer gibi değerlendirme hatasına duşerek, matematiksiz bir yorumla, sadece tek taraflı ve mantıksız suallere kapılırlar. Aslında tamamen kendini alÂkadar ettiği ve kotu Âkıbetin ancak kendisini perişan edeceği hÂlde ne yazık ki yuce meseleleri, sırf kendisine yuk getirdiğinden fakat buna rağmen o mes ’ûliyetleri karşısında lÂkayt bir tembel ve duyarsız, hissiz ve şuursuz bir varlık olarak yaşayabilmek, yani insanken insanlık dışı bir kotu yapıya keyfince dalmak icin tuhaf saplantılar sergilerler. MeselÂ:
“–Allah bizim cennete ve cehenneme gireceğimizi biliyorsa, neden bizi imtihan ediyor?” derler. Ya da;
“–Allah her şeyi bildiği hÂlde neden bizi yarattı?” derler. Duşunmezler ki;
Kendileri karne adında, diploma adında en basit bir kÂğıt parcasını vermek icin eğitim deyip yıllarca imtihan ustune imtihan etmekteler. Tembelin kalacağını, calışkanın gececeğini bildikleri icin boyle yapmaktalar. Sonra bir işe alacaklarında da, ancak yığınla imtihanların başarı olcusune gore verilen diplomayı sormaktalar. Yoksa, kapıdan geri cevirmekteler.
Şimdi;
Şu olsun bu olsun, tum dunyada boyle bir nizÂm ile hareket eden bir insanın, aynı şekilde Rabbi tarafından imtihan edilip ona gore bir diploma ve gidiş yeri belirlemesine itiraz mantığı uretmesi, kendi kendisine aptal demesidir.
Kendisi;
Herkese kurduğu imtihan ve diploma sistemine gore mahrumiyet veya nÂiliyet yaşatırken AllÂh ’ın boyle yapmasını hangi mantıkla yanlış bulabilir? İmtihana gore değil de rastgele olsaydı hukumler, yani yok yere kendini doğrudan cehennemde bulsaydı, o zaman şoyle sormayacak mıydı:
“Allah beni niye imtihan etmedi?” Bunu soracaktı ve şunu demeyecekti: “Allah ilm-i ezelîsi ile benim cehennemlik olduğumu bilir. İmtihan etmesine gerek yoktur.” Bu suallerdeki «bildiği hÂlde niye» vurgusunun cevabı budur. Allah TeÂlÂ, insanları imtihan ederken, onların asla itiraz edemeyecekleri şahitler ve deliller tespit ettirir. Melekler şahittir, amel defterleri kayıtları tutmaktadır. Hatt uzuvlar, eller, ayaklar şahitlik edecektir. MekÂnlar şahitlik edecektir. Ayrıca insanın kendi vicdÂnı da kendi hukmu hususunda, itirafcı olacaktır.
CenÂb-ı Hak, kimseyle mukayese edilemez. LÂkin anlaşılması icin şoyle bir teşbih yapılabilir:
Tecrubeli bir muallim, bir talebesine;
“Calışmazsan sınıfta kalırsın!” dedikten sonra imtihanlar başlar ve talebe gercekten sınıfta kalır. Talebenin muvaffakiyetsizliğinin sebebi, muallimin îkazı mıdır? Onun başarısız olacağını bilmesi midir? Elbette değildir. Bu sualler, aslında;
“Allah niye imtihan ediyor?” “Nicin kendisini inkÂr edenlere, emrini tutmayanlara azÂb ediyor?” diye sormak icindir. Bu hususta haddimizi bilmemiz gerekir. Zira;
CenÂb-ı Hak, «FÂil-i Mutlak»tır; dilediğini yapabilecek yegÂne guc ve kudret sahibidir. «MÂliku ’l-Mulk»tur, butun kÂinat O ’nun mulkudur. «FÂil-i MuhtÂr»dır, yani mulkunde dilediği gibi tasarruf eder. Kimsenin O ’na -hÂşÃ‚- hesap sormaya hakkı yoktur, haddi de değildir.
Rabbimiz, imtihan etmeyi murÂd etmiştir. Cenneti ucuz değildir. Cehennemi de luzumsuz değildir.
CenÂb-ı Hak, bu imtihanda sonsuz merhamet sergilemiştir.
İnsanı bu imtihanda istîdatlı kılmıştır. Akıl ve idrÂk vermiştir. Mecnunları, kucukleri, imtihan hÂrici tutmuştur. KÂinattaki her şeyi bir tefekkur malzemesi olarak halk etmiştir. Eğer insan AllÂh ’ın verdiği aklı ve kalbi, guzelce kullanırsa, tefekkur onun icin bir îmÂn anahtarı olacaktır. CenÂb-ı Hak; insana verdiği akıl ve idrÂke yol gosterecek, semÂvî kitaplar, peygamberler gondermiştir. Onların yetiştirdikleri tebliğ, emr-i bi ’l mÂruf ve nehy-i ani ’l-munker vazifesini deruhte eden Hak dostları, kıyÂmete kadar devam edecektir. Âyet-i kerîmede buyurulur:
“(Yerine gore) mujdeleyici ve sakındırıcı olarak peygamberler gonderdik ki insanların peygamberlerden sonra AllÂh ’a karşı bir bahaneleri olmasın! Allah izzet ve hikmet sahibidir.” (en-NisÂ, 165)
CenÂb-ı Hak, idrÂk etmeye yetecek omur vermiştir. Âhirette sızlanan kişilere şoyle seslenileceği bildirilmiştir: “...«Sizi, duşunup oğut alacak kimsenin duşunup oğut alabileceği kadar yaşatmadık mı? Size uyarıcı da (peygamber) gelmişti. (Buna rağmen dinlemediniz!)
Oyle ise tadın azÂbı! Cunku zÂlimler icin hicbir yardımcı yoktur».” (FÂtır, 37)
CenÂb-ı Hak; insanı inkÂrı veya gunahı işler işlemez kahretmemiş, son nefese kadar tevbe ve ıslah icin muhlet vermiştir. Gunahların affı icin bircok vesileler halk etmekte, şerleri ancak misliyle cezalandırmakta, sÂlih amelleri ise en az 10 misliyle mukÂfatlandırmaktadır. Butun bunlara rağmen cehennemlik olanlar sebebiyle, Allah TeÂl ’yı -hÂşÃ‚- ithÂm etmek; kustahlıktır, edepsizliktir, haddi aşmaktır.
Mufessir Elmalılı Hamdi Efendi şoyle der:
“CenÂb-ı Hakk ’ın azÂbı mahz-ı adÂlet, mağfireti de mahz-ı fazl u ihsandır.”
Yani Rabbimiz, azÂb ediyorsa bu zulum değildir. Tamamen adÂlettir. Bağışlıyor ve cennet ihsÂn ediyorsa, bu da kulun hak edişi değildir. Tamamen Rabbimiz ’in comertce ikrÂmıdır.
AdÂlet; nimetlerin bedelini odeyip odememe husûsundadır. Lutufta adÂlet aranamaz. AllÂh ’ın bizleri var etmesi, O ’nun lutfundandır. Bizim hak etmemizden değildir. Lutfeden ise, isterse verir, istemezse vermez. Dilediğine az, dilediğine cok ihsÂn edebilir. Hic kimse O ’na bu hususta hesap sorma hakkına sahip olamaz.
Kul ise dÂim her bakımdan hesap ile muhataptır. Cunku kendisine nimetler, mes ’ûliyetler ve vazifeler verilmiştir.
Bizler de, bir bedel odemediğimiz hÂlde, meccÂnen, yani tamamen AllÂh ’ın lutfuyla yoktan var edildik. Varlıklar icinde insan, insanlar icinde ummet-i Muhammed ’den kılındık. Bir bedel odemeden nÂil olduğumuz butun bu nimetlere mukabil, bedel odeyerek Âhirete intikal edeceğiz.
Yani bu dunyada şukur borcumuzu îf etme mes ’ûliyetiyle yaşadıktan sonra, Rabbimiz ’in huzûruna cıkarılacağız. Orada, dunya imtihanının karnesi mevkiinde olan amel defterlerimizi okuyacağız. Hayat kasetimizi seyredeceğiz. Buyuk-kucuk hicbir şeyin ihmal edilmeden kaydedildiği hayat dosyalarımız onumuze serildiğinde, Rabbimiz ’den «adÂlet» değil, «merhamet» dileneceğiz.
Zira bu dunyada yaptığımız sÂlih ameller, Rabbimiz ’in bize olan lutufları karşısında Âdet bir hic mevkiinde kalacaktır.
Nitekim bir defasında Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz;
“‒Hic kimse amel (ve ibÂdet)i sayesinde kurtuluşa eremez!” buyurmuşlardı.
AshÂb-ı kiram hayretle;
“‒Siz de mi kurtulamazsınız ey AllÂh ’ın Rasûlu?” diye sordular.
Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-;
“‒(Evet) ben de ancak AllÂh ’ın rahmet ve keremiyle kurtulabilirim!” buyurdular. (Muslim, MunÂfikîn, 76, 78)
Hukukta menfaat ve zarar dengesi vardır.
Bu imtihanın sonunda ebedî cennet gibi yuksek bir nimet vardır. Butun ilÂhî yardımlara rağmen, kaybedenlere ise ebedî husran olması, adÂletin ta kendisidir.
İnsan, fÂnî bir mahlûk olduğu hÂlde; CenÂb-ı Hakk ’ın emrine ÂmÂde kıldığı yeryuzundeki diğer varlıklar uzerinde tasarruf ederken, kendini serbest hisseder.
MeselÂ, insan;
Koyunların, ineklerin, tavukların ve balıkların; etinden, sutunden, yumurtasından istifÂde eder. «Buna hakkım var mı?» diye sormaz. Varlıklar arasında değerli ve değersiz ayırımı yapar. Değersiz bulduğunu cope atar, kıymetli bulduğunu saklar. «Buna ne hakkım var!» demez. İşci calıştırır; «Ona emretmeye ne hakkım var?» demez. «Parasını veriyorum ya!» der. HÂl boyle iken;
CenÂb-ı Hakk ’ın bizzat var ettiği, can verdiği, akıl, fikir, idrak ve omur verdiği, peygamber ve kitap gonderdiği kullarından curuk cıkanları ve isyan edenleri azÂba ayırmasına kim ne hakla itiraz edebilir? Yukarıdaki suallere benzer birtakım mantıksız sualler de şoyle:
Sual: “Allah bizi seviyor da neden gunah işlememize izin verip sonra bizi yakıyor?” Sual: “Allah kotuluklere neden engel olmaz?” Sual: “Kaderde cennete ve cehenneme gideceğimiz belliyse neden ibÂdet ediyoruz?” Yahu;
Beşerî sistemde bile bir imtihanda cevaplar, imtihan edilene bağlıdır. Bir hoca, bir talebeyi seviyor diye onun imtihanda yanlış cevap vermesine mudahale edip de cevabı kendi yazarsa, yaptığı kopya ve kayırmadan dolayı meslekten atılıyor.
Fakat durust hocalık şartı nedir?
Sevdiğin talebe de olsa, imtihanda mudahale etmemek. Yani bir talebeye imtihanda yanlış yapmasına izin verip sonra da sınıfta bırakmak, hocanın sevgi veya sevgisizliğiyle değerlendirilmez. BilÂkis boyle bir hoca, hakkāniyetli ve mesleğine sadÂkatli diye takdir edilir. Kul icin boyle de, Allah icin niye bunun tersi bir mantık? Olmaz.
Sonra;
Cennete ve cehenneme gideceklerin belli oluşu husûsunda da birtakım kelime oyunları, ancak akıl terazileri bozuk kimselerin işidir. Bu oyunlar, doğru tartan hicbir terazide gecmez.
Cunku;
Cennete, îman ve ibÂdet edenlerin gideceği bellidir. CenÂb-ı Hakk ’ın Âyetleri bunu beyan buyurmuştur. Cehenneme de, munkir ve Âsîlerin gideceği bellidir.
Yani;
“Ne kadar îmanlı, ibÂdetli, teslîmiyetli ve rahmet-i RahmÂn ’a sığınmış da olsan sen cehennemlik yazıldı isen, caresiz cehenneme gideceksin!” diye bir hukm-i ilÂhî yoktur.
Yahut da;
“Ne kadar inkÂrcı, zÂlim, Âsî ve şeytana bağlı da olsan hic merak etme, cennetlik yazıldı isen cennete gideceksin!” diye de bir hukm-i ilÂhî yoktur!
Hukum;
Ozde inkÂrcıların cehenneme, ehl-i îmÂnın cennete gideceği şeklindedir.
Yapılan kelime oyunu;
Hukmu tersine cevirip soylemek. Yani neticeyi once, başlangıcı sonraya koymak. Fakat hakikat, asla oyle değil!.. «Cehennemlik yazılan kimse guzel amelleri boşuna niye yapsın?» mantığı yanlış. Boyle bir gercek yok.
Asıl hakikat şu:
Son nefese kadar bir imtihan suresi var ve bu surede doğru bir îman, sÂlih ameller, teslîmiyet ve rahmet-i RahmÂn ile dolu bir hayata cehennem yazılmayacak.
CenÂb-ı Hak, Kur ’Ân-ı Kerim ’de boyle bir hayat icin; «Cehennemliktir.» diye bir tane cumle dahî ifade buyurmamıştır.
Peki, kurulan bu kabil cumleler kimin?
«Tertemiz bir sutun cıktığı memeden geri sokulamayacağı!» gerceğini bilmeyen kasıtlı gafillerin ve cÂhillerin.
Bu da gosteriyor ki; doğru bir formulu, olmayacak şekilde tersine kullanmak, hakikat icin değil sadece ifsÂd icindir. Yani yuce Allah; «Kufur, zulum, isyan ehli cehenneme gidecek...» formulunu takdir etmişken bunu tersine cevirip de guya once cehennemlik yazılıyor da sonrasında cennetlik amellere zorlanıyormuş gibi bir hava estirmek, hicbir doğruluk terazisinde kabul gormez. Arka plÂnı imtihandan kacış icin ortaya atılan bu felsefe, en acı azÂba yakalanmayı tercihten başka bir şey değildir.
Hayrı da şerri de yaratan Allah TeÂl ’dır. Fakat Rabbimiz ’in şerre rızÂsı yoktur. Fakat imtihan olarak, şerri de halk etmiştir.
Rabbimiz ’in insanın gunah işlemesine izin vermesi, imtihan şartlarından dolayıdır.
Ki her zaman izin de vermez. Nice suc, niyet yahut teşebbus hÂlindeyken, Rabbimiz ’in izin vermemesiyle tahakkuk plÂnına gecmez.
Fakat, aksini duşunelim: CenÂb-ı Hak; hicbir gunahın işlenmesine musaade etmeseydi, o hÂlde, ortada imtihan diye bir şey kalmazdı. O zaman cennetin de mÂnÂsı kalmazdı.
Şoyle ki, dunyada imtihanların cÂrî olduğu mektepleri duşunelim. Herkese imtihansız tıp diploması verilseydi, doktor olmanın bir değeri kalır mıydı?
İnsanın fıtratı; yarışma, birbirini gecme, mucadele etme ve en azından biraz olsun hak etme yapısındadır. CenÂb-ı Hak buyurur:
“...Hayırlı işlerde birbirinizle yarışın!..” (el-MÂide, 48)
Âyet-i kerîmede buyurulur:
“O ki, hanginizin daha guzel davranacağını imtihan etmek icin olumu ve hayatı yaratmıştır...” (el-Mulk, 2)
Şunu da idrÂk etmek gerekir:
Dunyada bir insan; yarattığı, var ettiği değil, sadece maaşını verip calıştırdığı bir işcisini, emrine itaatsizlik ettiği zaman işten cıkarır. Onu işsizliğe ve belki de aclığa iter. Fakat bundan bir mes ’ûliyet hissetmez. “Emrimi tutmayacak ise onu beslemeye mecbur muyum?” diye duşunur.
Peki CenÂb-ı Hak; emrini yerine getirmeyen, hatt ZÂtını inkÂr eden kullarını, nimetler icinde yaşatmaya mecbur mudur? HÂşÃ‚!..
O -celle celÂluhû- dilediğini yapar. Fakat zulmetmez, adÂletle, merhametle ve hikmetle muÂmele eder. Bundan dolayıdır ki bu dunyada, nice isyanlarına rağmen munkirlerin bile rızıklarını kesmez.
Âyet-i kerîmelerde buyurulur:
“Şuphesiz ki Allah insanlara hicbir şekilde zulmetmez, fakat insanlar kendilerine zulmederler.” (Yûnus, 44) “...Onlara Allah zulmetmedi; fakat onlar kendilerine zulmediyorlar.” (Âl-i İmrÂn, 117, ayr. bkz. en-Nahl, 33) Şu sualler de yukarıdakilere benzer vasıfta:
“Bu dunyaya gelmek benim tercihim değil. Allah, benim bunu yuklendiğimi ve hatırlamadığımı soyluyor.” Yahu;
Senin sendeki ozelliklerinin neticesi olarak hayatta ve eşyada yaptığın butun tasarruflar da boyle değil mi?
Taşı bir guzel işleyip ortaya bir sanat Âbidesi cıkardığında; bunun secimi ve tercihi, taşa mı ait sana mı?
Sana.
Mantıklı olan da bu değil mi?
Oyle.
Peki, taşa ait olsaydı ne olurdu?
Hakk ’a karşı kullanmaya kalkıştığın bu husustaki carpık mantığı, taşta olduğu gibi kendin ve şekillendirdiğin eşyalar arasında kullanmaya kalksan, yaşayamazsın.
İştahla tercih edip yediğin meyvelere, onların tercihini hic soruyor musun?
Yine senin tercih edip iştahla yediğin etlere, balıklara ve lokmalara, onların tercihini hic sordun mu?
İstediğin gibi yonttuğun taşlara, hic bunu tercih edip etmediklerini sormayı duşundun mu?
Ayrıca;
O taşlar, senin sanatını kendileri yuklenmiş olmuyor mu?
Oluyor.
Onlarda gosterdiğin mahareti sergilemeye bir kÂğıt parcası veya teneke parcası musait mi?
Değil.
Yuklenmek, bunu yapabilmeye musaitlikle orantılıdır. Değilse, yanlış olur.
Mesel kavak ağacından koca bir binanın ana direği yapılmaz. O bunu yuklenemez. Cat diye kırılıp devrilir. Cunku yapısı buna musait değildir, dolayısıyla ustlenememiştir. Fakat kestane ağacı bunu yuklenir ve asırlarca yuk taşır. Cunku yapısı buna musait yaratılmıştır, o da bunu ustlenmiştir.
İşte insanın ilÂhî emÂneti yuklenmesi de bu kabil bir hakikattir. Butun varlıkların taşıyamayacağı hakikati, insan taşıyabilir yaratıldığından; tabiî olarak bu kendisine yuklenmiş ve insan da ustlenmiştir.
HÂl boyleyken;
“Benim tercihim değil!” ifadesin de bir kibir vardır. Aynı zamanda bir mantık hatası vardır.
İnsan var olmadıkca, tercihi sorulamaz. Var olduğunda yani yaratıldığında ise, artık sorulacak bir şey kalmamış Zaten yukarıda da nisbeten ifade edildiği gibi;
Her eser, kendi kendinin değil sanatkÂrının tercihi olmak mecburiyetindedir. İnsan; araba yapar, bu icraat, o nesnenin tercihi değildir, yapan ustanın maharetidir. Kimse de buna itiraz etmez, bilÂkis hayran kalır. İstifÂde eder sadece.
Yine;
İnsan; koltuk ve kanepe yapar, rahat rahat kullanır. Fakat bu, ağacın bir tercihi değildir. SanatkÂrının ustalığıdır. HÂl boyleyken;
İnsan AllÂh ’a sorduğunu zannettiği bu uyduruk mantığı kendi yaptıkları hakkında devreye soksa, ne bir Âlet yapabilir, ne bir bina dikebilirdi. Boyle bir sual şartı, hayatı felc ederdi.
Cunku kendi kendine hicbir maddenin kendi tercihiyle; ayakkabı, ev, araba ve ucak olmaya tercihi yoktur, hepsi de insanın tercihidir.
Yani dunya imtihanında yalnızca iki ihtimal vardı:
Ya yokluk ya imtihana tÂbî olmak.
İmtihandan kacış yok!
“Hem var olayım, hem de imtihan olmasın!” temennîsi boş bir hayaldir. Ustelik, var olmak bir nimettir. Boyle bir nimet karşısında; «Bana sorulmadı!» kustahlığı şuna benzer:
Bir yangın esnasında; telÂşla yangın mahallini boşaltan kişiler, uyuyan birini gorup uyandırıyorlar. O ise nankor bir şekilde diyor ki:
“–Benim uyanmak isteyip istemediğimi bana sordunuz mu da uyandırıyorsunuz?” Sorulsa zaten uyandırılmış olurdu. Ustelik, yanıp gitmeyi kim ister ki? Yok olmayı, var olmamayı kim ister ki?
İnsanı aldatan bir husus da boş temennîler ve hayallerle oyalanması ve avunmasıdır. Nitekim yolun sonunda, husran ehlinin;
«Keşke bir daha imtihan olsak, keşke toprak olsaydık, keşke olsek, yok olsak...» gibi faydasız temennîlerde bulunacağı Âyet-i kerîmelerde bildirilmiştir.
Rabbinin ihsÂnı olan, insan olma şerefiyle yaşamak, O ’na kul olup varlığın tÂcı olmak ve sonsuz ihsanlara erişmek dururken; boylesi temennîler de, altını cizdiğimiz kacışın ifadelerinden başka bir şey değildir.
CenÂb-ı Hak; insanı, yaratılmışların en şereflisi olan «insan» olarak halk etmiş, mukerrem/ustun kılmış ve ona kendi rûhundan uflemiştir. Hatt Âyet-i kerîmede buyurulduğu uzere onu, yeryuzundeki halîfesi kılmıştır:
“Sizi yeryuzunun halîfeleri kılan, size verdiği (nimetler) husûsunda sizi denemek icin kiminizi kiminizden derecelerle ustun kılan O ’dur...” (el-En‘Âm, 165)
Şeyh Gālib ne guzel soyler:
Hoşca bak zÂtına kim zubde-i Âlemsin sen,
Merdum-i dîde-i ekvÂn olan Âdemsin sen...
“Ey insan! Kendine gonul gozuyle hoşca bir bak ki; sen Âlemin, yani yaratılanların ozusun ve sen kÂinÂtın goz bebeği olan Âdemsin/insansın.”
Şimdi sormak lÂzım; İnsan, insan olmak vasfıyla dunyaya gelebilmek icin bir bedel mi odedi? Veya hangi fazîletinden dolayı CenÂb-ı Hak onu insan olarak halk etti?
«İnsan olmak benim tercihim değil!» diyen kişiye sormalı:
Değişir misin? Bir imkÂn olsa; insanlık varlığını, o aklı, o rûhu, o insanlık haysiyetini, bir solucanla, bir fareyle değişir misin?
Tercihin miymiş değil miymiş?
Bir kimseye, hicbir hakkı ve talebi yokken, her turlu ihtiyacını fazlasıyla karşılayacak buyuk bir hazine hediye edilmiş olsa, bu kimse, kendisine bu hazineyi hediye eden kimseye hitÂben;
“– Sen bu hazineyi bana nasıl hediye edersin! Benden izin aldın mı?!.” Tarzında memnuniyetsizlik ifadeleri sarf edebilir mi? Boyle demek icin, akıl nimetinden mahrum olması lÂzım gelmez mi? Zira akl-ı selîm sahibi bir kimsenin boyle bir hediyeye karşılığı ancak; minnet, muhabbet ve şukran duygularıyla O hediyeyi bahşedene meftun ve medyûn olmaktan ibaret olur.
Bu fÂnî dunyada, kendisine bir bardak su ikrÂm edene karşı dahî, vicdÂnen bir teşekkur etmek mecburiyeti varken, başta insanlık nimeti olmak uzere kuluna daha sayılamayacak pek cok nimeti ihsÂn eden CenÂb-ı Hakk ’a karşı sarf edilen boyle bir soz, ne kadar cirkin bir ifadedir.
İnsan istihkÂk ile, yani hak ettiği ve bir bedel odediği icin yaratılıp dunyaya gonderilmiyor. Aksine, «sıfır sermÂye» ile yoktan var edilip dunyaya gonderiliyor. Sahip olduğu her şey, tamamen bir lutf-i ilÂhî.
Zira CenÂb-ı Hak onu yerde surunen bir yılan olarak da yaratabilir ve o, buna hicbir sûrette itiraz edemezdi. Cunku insanlar ve cinler dışındaki mahlûkatta imtihan olunma keyfiyeti mevzubahis olmadığından, onlarda CenÂb-ı Hakk ’ın emrine muhalefet edebilecek bir tercih salÂhiyeti de bulunmamaktadır.
Hayvanların da yaratılışı abes değildir. Onların kendi aralarında bir nizam vardır. Onlar CenÂb-ı Hakk ’ın «el-BÂrî» ve «el-Musavvir» isimlerinin tecellîleridir. Her biri; orneksiz olarak yaratılmış, her birinin kendine mahsus husûsiyetleri vardır. Onlar cihanda kendi toplulukları icin mesutturlar. Onlar; kendi toplumlarından ayrıldıklarında, kendi hemcinslerine doğru koşarlar.
Bu da CenÂb-ı Hakk ’ın ayrı bir kudret tecellîsidir ki, her hayvana kendi toplumunu sevdirmiştir. Onlar hÂllerinden hoşnuttur. HayvanÂtın huzurlu ve mutevekkil hÂllerini şu misal ne guzel ifade eder:
“Ey insanoğlu! Âlem yaratıldığından beri, hicbir kuş, komşusundan daha fazla yuva yapmaya uğraşmadı; hicbir tilki; «Saklanacak tek bir kovuk bana yetmez!» diye kendini harap etmedi; hicbir sincap bir değil de iki kış yetecek kadar ceviz biriktiremediği icin endişeden olmedi ve hicbir kopek yaşlılık yılları icin birikmiş kemiği olmadığını dert ederek uykusuz kalmadı.”
Yani;
Butun mahlûkat CenÂb-ı Hakk ’ın kendisi hakkındaki takdirine rız hÂlindedir. Cunku CenÂb-ı Hak; her yarattığı mahlûku, onun saÂdet bulacağı bir kıvamda halk etmiştir.
Mesel yılan, kendi toplumu icinde mesuttur. Yine rengÂrenk kuşlar, kendi hayatlarından memnundur. Hatt MevlÂn Hazretleri ’nin buyurduğu gibi;
“Tahtanın icindeki kurt; «Kimin boyle guzel helvası var!»” diyerek huzurla hayÂtiyetini devam ettirir. Onların yegÂne hoşnutsuzluğu, insanoğlunun onları tabiî hayat şartlarından koparıp hayvanat bahcelerinde kafeslere koyması veya sirklerde eğlence malzemesi yapmasından kaynaklanmaktadır. Yine insanların; kuşları kafeslere, balıkları akvaryumlara hapsetmesi onlara yapılan ağır zulumlerdendir.
O hÂlde insanın memnuniyetsizlik ve isyan icinde Âdet Rabbine hesap sormaya kalkışması; kendisine bahşedilmiş olan yuksek vasıflara karşı dehşetli bir gaflet, muthiş bir ahmaklık ve buyuk bir nankorluk olur. Boylesi cÂhilÂne bir tavır, insana verilen akıl ve idrÂke iptal damgası vurmaktan farksızdır.
Yine insanın boyle bir hataya duşmesi; Yaratan ile yaratılan arasındaki muÂmeleyi, insanlar arasındaki muÂmele gibi zannetmesinden kaynaklanmaktadır.
Unutulmamalıdır ki;
CenÂb-ı Hak, yaratan ve yoktan var eden «HÂlık», insan ise yoktan var edilen bir «mahlûk»tur.
Bu suÂli daha cirkin vaziyette;
“Allah beni yaratırken, bana mı sordu?” Gibi ahmakca hezeyanlar hÂlinde ortaya attıklarını da duyuyoruz. CenÂb-ı Hak;
“Sen bir hictin, seni Ben yarattım.” buyuruyor.
Bir «hic», «Sonsuz Kudret» karşısında ne ifade eder? Sonra hic kusursuz olan yuce irade ve hukmun, tamamen kusurlu olan bir hice bir şey sorması ne kadar mantıklı?
Hem, bomboş hice ne sorulur?
Kaldı ki ey insan!
Yediğin yiyeceklere; «Bana rızık olur musunuz diye?» diye sen sordun mu? Yediklerinden hic tasdik aldın mı? Kime sordun da onları ciğniyorsun? İşlediğin, kestiğin ve doğradığın eşyaya, etinden-sutunden gıd veya derisinden giysiler yapmak icin canını aldığın hayvanlara sen sordun mu? Sen onların rızÂlarını aldın mı? Zevkin icin dalından kopardığın o zarif ciceklere hic soruyor musun?
Fakat yine de CenÂb-ı Hak sana soruyor:
“‒Ey insan, cenneti mi istiyorsun, cehennemi mi?”
Senin iradene bırakıyor. Gideceğin yer cennet mi olsun, cehennem mi? Yani tercih insana ait. Allah, kitap gonderiyor soruyor:
“‒Ey insan, cenneti mi istiyorsun, cehennemi mi?”
Peygamberler vesilesiyle soruyor:
“‒Ey insan, cenneti mi istiyorsun, cehennemi mi?”
Sonra da buyuruyor ki:
“İster şukredici ol, istersen nankor ol!” (Bkz. el-İnsÂn, 3)
Ey gafil ve cÂhil!
Sen, yuce AllÂh ’ın sana bıraktığı bu tercih hakkını gormeyip de; «Yaratırken bana sormadı.» diye boşu boşuna cehÂlet lÂkırdıları savuruyorsun.
Hayret;
AllÂh ’ın yarattığı şu emÂnet Âlemde her turlu tasarruf senin icin hak da, onları da seni de yaratan Allah icin mi -hÂşÃ‚- hak değil? Bu ne kustahlıktır!
Bu ne nankorluktur!
Unutma ki;
Sana bu cihanda tasarruf salÂhiyetini de Rabbin verdi. Âyet-i kerîmede buyurulur:
“O, goklerde ve yerde ne varsa hepsini, kendi katından (bir lutuf olarak) size ÂmÂde kılmıştır. Elbette bunda duşunen bir toplum icin ibretler vardır.” (el-CÂsiye, 13)
Unutma;
AllÂh ’ın sana ihtiyacı yok; O lutfen ve keremen seni sadece terbiye etmek ve boylece senin insÂnî sıfatını yuceltmek, yani seni fazîletli bir kul hÂline getirerek cennetlerinde ağırlamak istiyor. Şu Âyeti tekrar tekrar okumalısın:
“Ey insan! Seni, şekilsizlikten cıkarıp en guzel şekilde yaratan, ihsÂnı bol Rabbine karşı seni aldatan nedir?” (el-İnfitÂr, 6-8)
Aldanış dolu butun lÂkırdılar, cÂhillik ve hikmetsizliğin eseridir.
Bu ahmakca lÂfları soyleyenlere, gercekten sorulsa idi, yokluğu mu sececeklerdi? Yoksa o cennetlere mi talip olacaklardı?
Bu hususta tefekkur ettirici bir sual de biz soralım:
Nicin Allah kullarına sormak zorunda olsun? Nazarî / teorik olarak bile boyle mecburiyet yoktur:
Şoyle ki;
Trafiğe cıkanlar otomatik olarak, trafik kāidelerini kabul ediyorlar. Bir ulkede doğan vatandaşlar otomatik olarak, o ulkenin kanunlarına tÂbî oluyorlar.
Hayata gelen insanlar da hayatın kāidelerine karşı cıkamıyor, mecburen teslim oluyorlar. «Ateş nicin yakıyor, soğuk nicin donduruyor?» diye fizik kanunlarını sorgulamak hakkını kendilerinde bulamıyorlar. Onları kabul edilmesi mecburî olan esaslar olarak benimsiyorlar.
Fakat iş, insanca hayatın mÂnevî şartı olan, imtihana gelince, sacma sapan bir gaflet felsefesi olarak bu lÂkırdılara sığınıyorlar.
Unutmamalı;
İnsan, ancak bildikce sukûta burunur. Ancak mÂrifeti arttıkca hiclikteki idrÂki artar. İdraksizler de kendi kotuluklerini ortbas etmek icin sordukları;
“Allah kalplerini muhurlediği insanları nicin cehennemle cezalandırıyor?” Gibi suallerin girdabında boğulur.
Yahu;
Kul muhurletmedikce yuce Allah, kendi yarattığı bir kulunun kalbini muhurler mi? İşe yaramaz hÂle gelmemiş bir şeyi kimse cope doker mi? Kalbi muhurlu kimseye, her şeyden once, acaba ne yapıp da muhurlendiğine bakmalı.
Şu prensibi unutmamalı:
Allah sonsuz rahmet ve hikmet sahibidir. Kullarına zulmetmez. Abes, mÂnÂsız ve gayesiz bir iş de yapmaz.
Dolayısıyla; CenÂb-ı Hak bir kulunun kalbini muhurluyorsa, bunun sebeb-i hikmeti vardır. Biz bunu bilmesek de...
Nitekim Rabbimiz, Kur ’Ân ’da; «Allah (şu vasıftaki kişilere) hidÂyet vermez!» Âyetleriyle, sebeplerin bir kısmını bize bildirmiştir.
Dolayısıyla; nankorluk, zulum, fısk u fucur ve yalancılık gibi kotu ozelliklere ısrarla devam edenlerin kalpleri muhurlenmektedir. (Bkz. el-Bakara, 258, 264; Âl-i İmrÂn, 86; el-MÂide, 51, 67; el-En‘Âm, 144; et-Tevbe, 19, 24, 37, 80, 109; en-Nahl, 107; el-Kasas, 50; ez-Zumer, 3; el-Mu ’min, 28, el-Ahkāf, 10; es-Saff, 5, 7; el-Cuma, 5; el-MunÂfikûn, 6.)
Yine CenÂb-ı Hak, sevdiği ve sevmediği vasıfları zikretmiştir. Buna gore; Rabbinin sevmediği vasıflarda ısrar edenlerin, hidÂyetten mahrumiyetlerine şaşırmamak ve bunu -hÂşÃ‚- bir zulum olarak gormemek gerekir.
Goruleceği gibi buraya kadar gelen suallerin hepsi, varlık sebebimiz olan imtihanı sorgulamaya calışıyor. Onda bir mantık hatası aramaya calışıyor. HÂlbuki hakikat apacık ortada. Dolambaclı, keci yollarına sapmanın hic yeri yoktur. Ustelik; boyle vesveseler uretti diye, insan imtihandan kurtulacak da değildir.
Âyet-i kerîmede buyurulur: “Gor ki, kendi aleyhlerine nasıl yalan soylediler ve (mahşerde) uydurdukları şeyler kendilerinden nasıl kaybolup gitti!” (el-En‘Âm, 24)
Kimisi;
“Oldukten sonra dirileceksek neden oluyoruz?” Şeklinde boş duşuncelere kapılabiliyor.
Oysa;
Olum, insanın imtihanında iki taraflı bir vesiledir.
AllÂh ’a ve Âhiret gunune inanmayanlar, olumu bir son zannederler. Yani olumun varlığı, oteler Âleminin bir perdesi olur. Nitekim haşri inkÂr edenler, ellerine curumuş kemikleri alıp;
“–Bunu kim diriltilecek?” diye alaycı sualler sorarlardı.
Duşunmezlerdi ki;
“–Onu ilk kez yaratan kim ise, O diriltecek!” (Bkz. YÂsîn, 78-79)
ÎmÂn edenler ise, olumun, esas hayat olan Âhirete bir kapı olduğunu idrÂk ederler. Olumu tefekkur ederek, bu fÂnî hayatın aldatıcı tuzaklarına kapılmazlar. Bu cihÂnı bir istasyon kabul edip, onda oyalanmazlar.
Olum, fÂnîliğin îlÂnı olduğu icin, aslında hayat ve omur gibi bir nimettir. Mulk Sûresi ’nde buyurulur:
“O ki, hanginizin daha guzel davranacağını sınamak icin olumu ve hayatı yaratmıştır. O; mutlak galiptir, cok bağışlayıcıdır.” (el-Mulk, 2)
Hazret-i MevlÂn buyurur:
“Oğul, herkesin olumu kendi rengindedir. İnsanı AllÂh ’a kavuşturduğunu duşunmeden olumden nefret edenlere ve olume duşman olanlara, olum korkunc bir duşman gibi gorunur. Olume dost olanların karşısına da dost gibi cıkar.”
“Ey olumden korkup kacan can! İşin aslını, sozun doğrusunu istersen, sen aslında olumden korkmuyorsun, sen kendinden (gunahlarından) korkuyorsun.”
“Cunku olum aynasında gorup urktuğun, korktuğun, olumun cehresi değil, kendi cirkin yuzundur. Senin rûhun bir ağaca benzer. Olum ise, o ağacın yaprağıdır. Her yaprak, ağacın cinsine goredir...”
Eğer bu imtihanda olum olmasaydı, kıyÂmete kadar doğan herkes yaşamaya devam edecek olsaydı, imtihan cok daha ağır olurdu. HÂlbuki; yaşlanmak, orta yaşlardan sonra guc ve kuvvetin azalmaya başlaması ve sonunda olmek, bu cihÂnın fÂnî olduğunu, esas hayatın Âhiret olduğunu anlatan birer ipucudur.
Elbette gorene ve idrÂk edene...
YÂsîn-i şerifte buyurulur:
“Kime uzun omur verirsek Biz onun gelişmesini tersine ceviririz. Hic akıl erdirmiyorlar mı? (Bu fÂnî akış, bu yolculuk nereye?)” (YÂsîn, 68)
Olum vardır ki, insan acziyetini idrÂk etsin. CenÂb-ı Hak, VÂkıa Sûresi ’nde bir olunun başındaki kişilere şoyle seslenir:
“Hele can boğaza dayandığı zaman, o vakit siz bakar durursunuz. (O anda) Biz ona sizden daha yakınız, ama goremezsiniz. Mademki (inkÂrdaki iddianıza gore) ceza gormeyecekmişsiniz, onu (canı) geri cevirsenize, şayet iddianızda doğru iseniz!” (el-VÂkıa, 83-87)
Olum vardır ki; insan, yeniden dirilişten sonraki ebedî hayatın, CenÂb-ı Hakk ’ın iradesiyle gercekleştiğini iyice anlasın. Olum inkıtÂı olmasa, insanlar; “Biz zaten ebedî varlıklarız!” diye duşunurlerdi. İhtiras icinde de Âdet birbirlerini yerlerdi.
İnsan şunu duşunmeli ki;
Bu dunyaya gelen niye geliyor, bu dunyadan gidenler nereye gidiyor?
Kimin mulkunde yaşıyoruz? Kimin verdiği rızıkla merzuk durumdayız? Bu akış nereye?.. Bu tefekkurler, insanın, bu dunyanın bir mekteb-i Âlem olduğunu, bir imtihan diyarı olduğunu idrÂk etmesine vesile olur.
EŞİTLİK BAŞKA, ADÂLET BAŞKA!
Sual: “Bizler musluman ailede doğduğumuz icin mi AllÂh ’a inanıyoruz. İnanmayan aileden doğanların sucu ne?” Sual: “Allah neden bir kuluna eziyet verirken diğerine rahatlık veriyor. Rabbimiz neden bu konuda eşit davranmıyor?” Bu iki sual, kader sırrıyla alÂkalı olduğu icin, birlikte cevaplandıralım.
İnsanlar, ekseriy eşitlik ile adÂleti birbirine karıştırırlar. Eşitlik her zaman adÂlet değildir.
Eğer eşitlikten bahsedecek isek; yukarıda saydığımız, akıl ve idrak nimetlerini CenÂb-ı Hakk ’ın kullarına eşit şekilde verdiğini hatırlatırız.
Eşit olmayan şartlardaki insanlar, birbiriyle aynı şartlarda muhakeme edilirlerse o zaman adÂletsizlikten bahsedilebilir.
HÂlbuki CenÂb-ı Hakk ’ın muhakemesi ve hesabı, her bir ferde husûsîdir. CenÂb-ı Hak, bu hususta insanların endişelerini izÂle etmek icin şoyle buyurmuştur:
“Allah her şahsı, ancak gucunun yettiği olcude mukellef kılar...” (el-Bakara, 286)
Herkes, kendi bulunduğu şartlara gore imtihan olmaktadır.
Ayrıca CenÂb-ı Hak; hayattaki butun zorluk, musîbet ve sıkıntıları, ecir vesilesi kılmıştır.
Mesel bu cihanda Âm olarak yaşayan kişiler, sabrederlerse; Âhirette nÂil olacakları nimetler karşısında, dunyada iken Âm olduklarına şukredeceklerdir.
Allah kullarına zulmetmez. Âyet-i kerîmede buyurulur:
“Şuphe yok ki Allah zerre kadar haksızlık etmez...” (enNisÂ, 40)
İşte îman bu prensiplere de inanmayı gerektirir. Mu ’min, AllÂh ’ın rahmetinden şuphe etmez. O ’nun zulmedebileceğini duşunemez.
İslÂm dîninin mutlak hakikat olmadığını iddia etmek icin, bazı kişiler yukarıdaki sualde yer alan zihniyeti istismÂr etmektedir:
“Herkes kendi anne-babasının, toplumunun dînine inanıyor. O hÂlde, mutlak doğru bir inanc yoktur. İnanc, izÂfîdir. Herkesin doğrusu kendisine gore doğrudur...” diyorlar.
Hayır, bu yaklaşım doğru değildir. İslÂmiyet, asırlardır tebliğ ulaşmamış bir coğrafyada başladı. Oradaki insanlar; “Biz babalarımızın dîninden ayrılmayız!” dediler. Peygamberimiz, bu taassupla mucadele etti.
Her insanın, enfusî Âlemindeki imtihanı, şahsî olarak cereyan eder. Nice cami golgesinde yetişmiş insan, maalesef îmÂnını kaybeder veya fısk u fucûra dalarken, İslÂm ’dan fersah fersah uzak diyarlarda doğup yetişen nice insanlara hidÂyet nasîb olmaktadır.
Îman kaderi, bir sırr-ı ilÂhîdir.
Peygamberimiz ’e yıllarca kol-kanat geren Ebû TÂlib ’e îman nasîb olmaz iken; Hazret-i Hamza ’yı katlettirip, ciğerini dişleyen Hind ’e îman nasîb olmuştur. Bu nasiplerin hikmet tarafını bilmiyoruz. Zira bizim aklımız mahduttur.
Nitekim Kehf Sûresi ’nde Musa -aleyhisselÂm- ile Hızır -aleyhisselÂm- arasındaki kıssada; Musa -aleyhisselÂm-, Hazret-i Hızır ’ın gosterdiği uc vÂkıayı akıl ile cozemedi ve itiraz etti. Fakat hikmetini Hızır ’dan oğrendikten sonra, buyuk bir huzur duydu.
MeselÂ; Ebû TÂlib ’in îmÂn etmeyişinin bÂtınî sebebini bilmiyoruz fakat zÂhiren şoyle demişti:
“–Ey yeğenim, sana îmÂn edersem, beni Kureyş ’in kadınları ayıplar...” (Bkz. VÂhidî, EsbÂbu Nuzûli ’l-Kur ’Ân, s. 268 [et-Tevbe, 113])
Yani Kureyş kadınlarının ayıplamasını, Allah Rasûlu ’ne tÂbî olmaktan ustun tuttu.
Diğer taraftan;
KelÂm Âlimleri ise; kendisine hicbir ilÂhî davet ulaşmayan, peygamber sesini işitmeyen bir kişinin, bu cihandaki bin bir azamet ve hikmet tecellîlerine bakarak, AllÂh ’ın varlığını ve birliğini tasdik etmesini zarûrî gormuşlerdir.
Şu da unutulmamalıdır ki;
CenÂb-ı Hakk ’ın rahmeti de gazabı da kucuk bir şey ile tecellî edebilir. Bunun hikmetini anlamak, bizim idrÂkimizi aşar.
Bir başka sual veya vesvese şoyle:
Sual: “Sonsuzluk kavramı akıl almaz bir şey AllÂh ’ın sonsuz olmasını algılayamıyorum.” İnsan sınırlıdır. İnsanın idrÂkini de bir karınca anlayamaz.
OKYANUS, BİR BARDAĞA SIĞAR MI?
Bırakın, sonsuzluğu anlamayı, şu yaratılmış cihÂnı da anlamaktan Âciziz. Makro Âlemlerdeki sayıları telÂffuz edecek kelimelerimiz yok... Trilyon kere trilyon deyip kalıyoruz.
Mikro Âlemde de idrÂkimiz tıkanıyor ve tukeniyor.
İdrÂk edemediğimiz şeye; «Yok!» diyemeyiz. Bircok zekÂ, matematiğin bircok sahasını anlamaz. O anlamıyor diye o mesele ortadan kalkmaz. Âciziz. Oyleyse Hakk ’ın karşısında hicliğimizi mudrik olalım.
Ayrıca şunu ifade edelim:
Dînimiz, Âlemşumul olduğu ve zayıf-kuvvetli her idrÂki hedeflediği icin, zihinleri zorlayacak derin nazarî vazifeler vermemiştir. Îman ve ibÂdet vazifelerimiz; teslîmiyetle yaklaşıldığında, herkes tarafından gercekleştirilebilecek kadar kolay ve fıtrîdir. Zaten CenÂb-ı Hak; ZÂtının tefekkur edilmesini emretmemekte, hatt hadîs-i şerifler bu sahadan sakındırmaktadır.
Hadîs-i şerifte buyurulur:
“AllÂh ’ın yarattıkları uzerinde tefekkur edin, (yani sıfat tecellîleri, ilÂhî azamet akışları ve kudret nakışları uzerinde CenÂb-ı Hakk ’ın varlığını ve azametini tefekkur edin.)
ZÂtı uzerinde duşunmeyin. Zira siz O ’nun kadrini (kıymet ve azametini, O ’na lÂyık bir sûrette) asla takdir edemezsiniz...” (Deylemî, Musned, II, 56; Heysemî, Mecmau ’z-ZevÂid, I, 81)
Bizler, Rabbimiz ’in sıfatlarını, sonsuz azamet ve kudret akışlarını tefekkur ederiz ve bunlar da bize îmÂn anahtarı olur.
Bir bardağa, bir okyanusu sığdırmak mumkun mudur? Dolduğu anda taşmaya başlayacaktır. Basit bir misal olarak; bir ilk mektep talebesine, universite kitapları verilmez.
Kulun, AllÂh ’ı idrÂk etmeye kalkması bundan da imkÂnsız bir şeydir. Hudutlu bir varlık, hudutsuz bir varlığı kÂmil mÂnÂda anlayamaz.
Âyet-i kerîmede buyurulur:
“Eğer gercekten yeryuzundeki ağaclar kalem olsa, deniz de (murekkep olup) arkasından yedi deniz daha ona eklense, AllÂh ’ın kelimeleri (yazılmakla) tukenmez. Muhakkak ki Allah Azîz ’dir, Hakîm ’dir.” (LokmÂn, 27)
Sual: “Kaderde ne zaman oleceğimiz belli ise neden sadaka omru uzatıyor?” CenÂb-ı Hakk ’ın bu cihan dershÂnesindeki oluşları takdirlerine kader diyoruz. CenÂb-ı Hakk ’ı idrÂk edemeyeceğimiz icin, O ’nun ilmine oncelik, sonralık gibi bizi bağlayan zaman kayıtlarıyla yaklaşmamamız gerekir.
Mesel kaderimiz bellidir fakat ibÂdet ediyoruz, kaderimiz bellidir ama du ediyoruz, sadaka da veriyoruz. Cunku bizim tarafımızda bilgi yok.
Eğer du eder, sadaka verir isek, gaybı bilen Rabbimiz bunu da biliyor ve zaten kaderimizde du edip, sadaka vereceğimiz de yazılı demektir. Eğer Rabbimiz; bizim kaderimizi ve cuz ’î irademizle aldığımız kararları, amellerimizi, davranışlarımızı bilmese idi, bu O ’nun icin -hÂşÃ‚- bir noksan olurdu ki CenÂb-ı Hak, her turlu noksanlıktan munezzehtir. Gaybı / istikbÂli bilmemek, insanlara ait bir husustur. CenÂb-ı Hakk ’ı boyle bir bilgisizlikten tenzih ederiz.
Kader munakaşalarının kimseye bir faydası yoktur. Tarihte nice akılcılar, bu tartışmaların neticesinde ya kaderi inkÂr etmiş ya iradeyi reddetmiştir. İkisi de hakikatten uzak neticelerdir.
Biz, bize sorulacak hususları dert edinelim. Bize kıyÂmet gununde;
“–Kaderi cozdun mu?” diye sorulmayacak. Bize;
“–Omrunu nerede tukettin?”
“–İlminle ne gibi işler yaptın?”
“–Malını nereden kazanıp nerede harcadın?”
“–Vucudunu nerede yıprattın?” diye sorulacak.
Şu sual de cÂhilÂne ve ilÂhî kudreti tefekkurden mahrum bir sorudur:
Sual: “AllÂh ’ın ihtiyacı yokken bizi nicin test etmekte?” Allah TeÂl ’nın hicbir şeye ihtiyacı yoktur. İhtiyac, Âciz varlıklar icin duşunulur.
Fakat biz muhtacız.
Var olabilmek icin, AllÂh ’ın bizi yaratmasına muhtac idik. Bizi yarattı.
Hayat, akıl ve sıhhat nimetlerinin her birine muhtac idik. Verdi.
Şimdi de fÂnî hayat ile mutmain olmuyoruz. Ebedî hayat, yani cennet istiyoruz. Onun da yollarını gosterdi. Rehberlerini lutfetti.
“Sonra donup bizi niye imtihan ediyor?” diye sormak rev mıdır? BilÂkis, şukretmeliyiz.
Bize butun o nimetleri meccÂnen verdi.
“Şu mahdut omurde, şu rahmeten cok cok kolaylaştırılmış kulluk vazifelerini ed et de, sana ebedî cenneti de vereyim.” diyor.
Biz ise donup;
“–Niye bedava vermiyorsun?” demeye kalkıyoruz! Boyle bir duşunce akıl kÂrı değildir.
Sual: “Cennette birini istiyorum o da başka birini istiyorsa ne olacak?” Cennette her istediğimizin olması, elbette ki, diğer cennetliklerin de arzularıyla mutenÂsip olacaktır. Rabbimiz ’in rızÂsına gercekten ermiş isek, o diğerinin gonlunu de bizi ister hÂle getirebilir. Yahut o buna lÂyık değil ise, gonlumuzden o isteği silebilir.
Bu gibi duşunceler, korkunc mahşer ahvÂli yanında kayda değmez şeylerdir.
Cennette; sÂlih olan eşler, evlÂtlar, anne-babalar ile beraber olunacağı mujdelenmiştir. (Bkz. er-Ra‘d, 23; el-Mu ’min, 8)
Âyet-i kerîmede, kıyÂmet gununde yaşanacak şu manzara anlatılmakta:
Mahşer meydanında toplanan insanlardan CenÂb-ı Hakk ’a kul olanlar ve cennete gidecek olan kimseler, buyuk bir merasimle şoyle ikramkÂr bir hitapla karşılanacaktır:
“Onlara merhametli Rabbin soylediği selÂm vardır.” (YÂsîn, 58)
Fakat en yakınları da olsa, dunyada AllÂh ’a isyan hÂlinde yaşayanlara ise şoyle seslenilecek:
“Ayrılın bir tarafa bugun, ey gunahkÂrlar!” (YÂsîn, 59)
En hazin ayrılış, en acıklı firkat bu ayrılış olacaktır. Bu sebeple; ebedî ayrılığa dûcÂr olmamak icin, hem kendimizi ateşten korumalıyız hem de ailemizi, sevdiklerimizi... Bunun icin de evlÂtlarımıza İslÂm karakter ve şahsiyetini mîras bırakmak en muhim vazifelerimizdendir.
Dîni bilmemekten kaynaklanan cÂhilÂne bir başka sual ise şoyle:
Sual: “Biz putperestleri eleştiriyoruz ama biz de KÂbe ’nin etrafında donuyoruz.” KÂbe bir işaret noktasıdır.
KÂBE, BİR İSTİKAMET NOKTASI
Rabbimiz ’in şiarları vardır. KÂbe, Haceru ’l-Esved, Saf ve Merve tepeleri, hac ibÂdetinde vakfe yapılan Arafat ve Muzdelife, mîrÂcın gercekleştiği ilk kıblemiz Beyt-i Makdis gibi yerler, CenÂb-ı Hakk ’ın «meş‘ar, şiÂr» olarak belirlediği mukaddes mekÂnlardır.
Bunlara hurmet etmek, takvÂdandır.
İnsanların kendi uydurdukları kudsiyetler ise merduttur. Dînin kāidelerini koyma (teşr&#238 salÂhiyeti Rabbimiz ’e mahsus olduğu gibi; ibÂdet icin kıble, mekÂn, rukun belirleme salÂhiyeti de yalnızca Rabbimiz ’e aittir.
CenÂb-ı Hak, meleklere hitÂben;
«Âdem ’e secde edin!» buyurmuştur. Melekler bu emre itaat etmiş, iblis ise isyan etmiştir.
Hazret-i Âdem ’e doğru yapılması emredilen secde, -hÂşÃ‚ona kulluk secdesi değildir. Âdem -aleyhisselÂm- orada AllÂh ’a îf edilecek secdenin bir işareti, bir merkezî noktası hÂlindedir.
KÂbe icin de vaziyet aynıdır. AllÂh ’a gercekleştirilen secdenin, istikamet noktasıdır. Kıble birliği; dağınıklığı giderir, mu ’minleri tek bir noktada intizam hÂlinde birleştirir.
Mescid-i Haram avlusunda birlikte namaz kılan bir cemaatin muhteşem hÂli, ne guzel bir vahdet manzarasıdır!
Dînimizde her şey, Kitap ve Sunnet gibi esaslara dayandırılır. Bunlara edille-i şer‘iyye denilir. İbÂdetlerin tevkîfî sahasında kıyas da yapılamaz. Bu sebeple KÂbe, putlar gibi değildir. CenÂb-ı Hakk ’ın emriyle, Hazret-i İbrahim tarafından inşÃ‚ edilmiştir.
Mevzunun anlaşılması icin, şu kıssayı okumak yerinde olacaktır:
Hazret-i Omer, Haceru ’l-Esved ’e yaklaşıp opmuş ve şoyle demiştir:
“–Cok iyi bilirim ki sen zararı ve menfaati olmayan bir taş parcasısın... Fakat seni; Rasûlullah optuğu icin opuyorum.” Fıkıhta kāidedir: KÂbe, faraz mevcut mahallinden kaysa, o yerinden ayrılan binanın kudsiyeti ortadan kalkar. Zira kudsiyet mekÂndadır. Taş duvarlarda değildir. Nitekim tarihte birkac kez yenilenmiştir.
Sual: “Ya hıristiyan veya ateistler haklıysa?” Onların haklı olmasına ihtimal yoktur. Her şey ortadadır. Hıristiyanlığın nasıl beşer mahsûlu bir din hÂline geldiğini evvelki sayfalarımızda anlattık. Ateizmin nasıl bir korluk ve hamÂkat olduğunu da ifade ettik. Bunlara rağmen, ya haklıysa gibi bir duşunce yersizdir.
Fakat burada şunu zikredelim:
Dehrî (ateist, Âhireti inkÂr eden) bir şahıs, Hazret-i Ali ’ye;
“–Bu dunyada boş yere yorulup duruyorsunuz. Ya cennet, cehennem yoksa?” der.
Hazret-i Ali ’nin cevabı şoyle olur:
“–Sizin dediğiniz doğruysa ben bir şey kaybedecek değilim. (Zaten İslÂm ’ın emirleri, guzel bir insan olmanın îcaplarıdır.)
Fakat ya benim dediğim doğruysa ve cennet var ise siz ne kaybedeceğinizin farkında mısınız? Cehennem hak ise -ki elbette hak- siz nereye gireceğinizin farkında mısınız?”
Din, hayatın butun muhtevÂsını icine almalıdır. Bir beşerin butun suallerine cevap vermelidir. Butun beşerî dinler bu hususta nÂkıstır. Hayatın sadece belli noktalarına temas edebilmiş, onda da isabet edememişlerdir.
Her suÂle cevap verebilen bir din ancak Allah katından gelebilir. Bu din de İslÂm ’dır.
Âyet-i kerîmede buyurulduğu gibi:
“Allah katında din, İslÂm ’dır...” (Âl-i İmrÂn, 19)
FİZİK KANUNLARI, O KANUNLARI YARATANI TAHDİT EDEBİLİR Mİ?
Sual: “KelÂm dersinde mûcizeler olduğunu işitiyoruz ama hicbirinin delili yok. Sadece anlatılıyor, bana gore delil yok.” Bu itirazı dile getiren kişilere hatırlatalım ki, o mûcizelere gozleriyle şahit olanların bir kısmı da îmÂn etmediler. “Sihirdir, illuzyondur, gozumuzu boyadın!” deyip gectiler, inanmadılar.
Şuphesinde menfî olan kişilerin mûcizeyi kabulde zorlanması; zihninin, kÂinatta cÂrî olan kanunları mutlak ve zarûrî kabul etmesinden kaynaklanır.
HÂlbuki duşunseler, o kāideleri de CenÂb-ı Hakk ’ın koyduğunu bilirler.
CenÂb-ı Hakk ’ın koyduğu kanunlar, O sonsuz kudreti sınırlandırmaz.
Ayrıca insan yine bilmelidir ki, insanlık o kāidelerin tamamını ihÂta etmiş değildir. İstisnÂlardan habersizdir.
Mesel daha once hic mıknatıs gormemiş bir kişi; taş gibi bir maddenin, bazı metalleri cektiğini kabul edemez. Ama gorup oğrenince artık hayret etmez. Mûcizeleri var eden CenÂb-ı Hakk ’ın daha ust kāideleri var da biz onları bilmiyor isek, mûcizeleri anlayamayız. Fakat inkÂr etmemiz asla doğru olmaz.
Bugun insanlar; bilim-kurgu filmlerinde, boyutlar arasında pencerelerin acıldığını, eşyanın ve insanların uzaklara ışınlandığını, zamanda yolculuk yapıldığını seyrediyor ve o mantığın icinde bunları kabulde zorlanmıyor. “Bugun biz bu tekniğe ulaşmadık fakat senaryoda tasavvur edilen Âlemde bu mumkun.” diyor ve seyrediyor.
Aynı şahıs; Âlemlerin Rabbi, her şeyin yaratıcısı olan Allah TeÂl ’nın, her şeye kādir olduğunu, yapmak istediği bir şey icin sebepleri de derhÂl yaratabileceğini nicin kabul etmesin?
İnsanlar daha evvel; «beta, gama, alfa» gibi ışınları da bilmiyordu. Fakat bugun oğrenmiştir. CenÂb-ı Hak, insana verilen ilmin cok az olduğunu bildirmiştir. (Bkz. el-İsrÂ, 85) İnsan azıcık ilmiyle, bu keşifleri adım adım binlerce yıl gayret ederek gercekleştirebilmiştir. İnsanın emekleye emekleye geliştirdiği tekniğe inanıyorsun da, AllÂh ’ın sonsuz kudretini mi kabul edemiyorsun?
Hatt bazı Âlimler, mûcizelerin insan icin ilim ve teknik bahsinde bir ufuk cizdiğini soylemişlerdir.
Nitekim;
Hazret-i İbrahim; icine atıldığı ateşte, mûcize olarak yanmadı. Bugun insanlar ateşte yanmayan elbiseler, boyalar vs. îcat ediyorlar.
Hazret-i İsa; mûcize olarak oluleri diriltti, tedavisi bilinmeyen hastalıkları ve doğuştan ÂmÂları iyileştirdi. Bugun tıpta durmuş kalpleri şok ile yeniden calışır hÂle getirme vb. mudahaleler ve gecmişte bilinmeyen tedaviler, nakiller bulunmuştur.
Hazret-i Suleyman; ruzgÂrlarla, bir aylık yurume mesafesini bir gunde aşıyordu. Bugun insanlık, ucaklarla dunyanın bir ucundan bir ucuna bir gunde ulaşabiliyor.
Bunlar dahî, mûcizelerin hakikat olduğunu idrÂk etmemize yardımcı olabilecek hususlardır. Zira insan dahî ust uste koyduğu gayretlerle, kudretini geliştirip, dun yapamadığını bugun yapabilir hÂle gelirken; Kādir-i Mutlak olan CenÂb-ı Hakk ’ın mûcizelerine nicin hayret edilsin?
Sual: “Allah, nicin onceki kitapların bozulmasına izin vermiştir?” CenÂb-ı Hak, Kur ’Ân ’ı kıyÂmete kadar korumayı taahhut etmiştir.
Cunku ondan sonra bir daha kitap inmeyecektir. Onceki dinlerde ise surekli peygamber ve vahiy tazeleniyordu.
Zira insanların ihtiyacları ve toplumun yapısı değişe değişe gelmekteydi. 124.000 kusur peygamberin her biri, akāid sÂbit olmak uzere, gonderildikleri toplumun husûsiyetlerine gore şerîatlerle gelmişlerdir.
Sual: “İcki oncekilere yavaş yavaş yasaklanırken bizlere neden direkt haram kılındı?” Tedrîcîlik, vahiy inerken gercekleşti. Sonunda, din ikmÂl oldu. Elbette ikmÂl olandan geriye donulmez. Bu, keyfî bir davranış olur.
Fakat eğitimde bu tedrîcîlik esası yine devam eder. Mesel bugun İslÂm ile ilk defa tanışan bir fert yahut topluma tebliğde bulunurken, elbette bir sıralama gozetilir. Fakat bu, şerîati iptal mÂnÂsı taşımaz. Sadece musluman firÂsetinden ve basîretinden neş ’et eden bir uygulama kolaylığıdır.
Mesel Peygamberimiz Hazret-i MuÂz ’ı Yemen ’e gonderirken şoy