İnsan hayatı kac donemden oluşur?CenÂb-ı Hak, beşer hayatı icin beş safha takdir buyurmuştur. Bunların birincisi Âlem-i ervÂh, ikincisi ana rahmi, ucuncusu dunya hayatı, dorduncusu berzah/kabir Âlemi, beşincisi ise Cennet veya Cehennem ’le neticelenen ebedî Âhiret hayatıdır.
Bu safhalardan ucuncusu olan dunya hayatı, insan icin bir imtihan Âlemi olarak tanzim edilmiştir. Ebedî saÂdet veya azap, beşerin bu Âlemdeki fiil ve davranışlarına bağlı kılınmıştır.
Nitekim Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulmaktadır:
“O ki, hanginizin (ihsan duygusu icinde) daha guzel amel işleyeceğini denemek icin olum ve hayatı yaratmıştır. O, mutlak guc sahibidir, cok bağışlayandır.” (el-Mulk, 2)
“Her canlı olumu tadar. Bir imtihan olarak sizi hayırla da şerle de deniyoruz. Ve siz ancak Biz ’e donduruleceksiniz.” (el-EnbiyÂ, 35)
LÂkin ne tuhaftır ki, her fÂnî varlığın tazelik ve zindeliğinin zaman değirmeninde dÂimî bir sûrette oğutulduğunu goren insanoğlu, birkac gun misafir olarak bulunduğu şu dunyada yine de kendini aldatır durur. Her gun cenÂze sahnelerini seyrettiği hÂlde, olumu kendine dÂim uzak gorur. Kendisini, kaybedilmesi her an muhtemel olan fÂnî emÂnetlerin dÂimî sahibi zanneder.
HÂlbuki MevlÂn Hazretleri ne guzel buyurur:
“Ey sÂlik; aynadaki son nakşa bak! Bir guzelin ihtiyarlığındaki cirkinliğini ve bir binÂnın harÂbe hÂline geleceğini duşun de aynadaki yalana aldanma!..”
Zira insan, rûhuna beden elbisesi giydirilerek bir kapıdan dunyaya dÂhil edildiğinde, o artık bir olum yolcusu demektir.
Olumu bilen, fÂnî dunya lezzetlerine aldanmaz. Bir ebediyet yolcusu olduğunun farkında olan da kısa bir muddet icin konakladığı misafirhÂnenin dekoruna, susune, eşyasına gonul kaptırmaz! Cunku eşya, ondan ayrılmayacak bir sûrette dunya misafirhÂnesine Âittir.
Butun fÂnî nîmetler bir kişide toplansa ve o, saÂdet ve saltanat icinde bin yıl yaşasa ne fayda!.. Sonunda gireceği yer, bu kara toprağın altı, bu yağız yerin dar bir cukuru değil midir?!.
Ne gariptir ki insanoğlu, dÂim bu dunyada daha uzun omurlu olabilmenin, birkac gun daha fazla yaşayabilmenin, hummÂlı bir arayışı icindedir. HÂlbuki kıyÂmet gunu hic kimse; “Keşke dunyada daha fazla yaşasaydım!” diye bir hasret ve temennî icerisinde olmayacaktır. Onların tek hasretleri, dunyada gecirdikleri zamanı ne kadar sÂlih amellerle susleyebildikleri hususunda olacaktır. Zira muhim olan, dunyada iken sayılı nefeslerin nasıl tuketildiğidir.
Dışarıdan her ne kadar sessiz bir toprak yığını gibi gorunse de insanoğlunun girecek olduğu kabir, aslında bir mahşer numûnesidir. Hadîs-i şerîfte Âhiret menzillerinin ilki olarak bildirilen kabir,[1] dunyada AllÂh ’ın emirlerine tÂbî olup olmadığımıza gore şekillenecektir. Nitekim Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, bu hakîkati şoyle beyan buyurmuşlardır:
“Kabir, ya Cennet bahcelerinden bir bahce ya da Cehennem cukurlarından bir cukurdur…” (Tirmizî, KıyÂmet, 26)
Daha evvel de ifÂde ettiğimiz gibi dunya hayatı, ebedî olan Âhiret yurdunu kazanabilmek icin yegÂne amel işleme yeridir. Dolayısıyla da hayat, beşikle tabut arasındaki mesafeye sığmayacak kadar ulvî bir hakîkattir.
HAYAT NEDİR? Şayet bir insanın idrÂkinde zuhûr eden “Hayat nedir?” suÂline, sadece toprağın rutubeti ve mezar taşlarının katılığı nihÂî cevap olarak yukseliyorsa, boyle gÂfilÂne bir hayattan daha acı ne olabilir? Boyle bir hayat; cocuklukta oyun, genclikte şehvet, erginlikte gaflet, ihtiyarlıkta elden gidenlere hasret ve binbir turlu nedÂmet cırpınışından ibÂrettir.
Hayat ve hÂdisÂtı îman ufkundan seyredebilen Ârif mu ’minler ise, olumun ardındaki hakîkî hayatın da farkında olarak omurlerini buyuk bir dikkat, rikkat ve hassÂsiyetle yaşarlar. Dolayısıyla ebediyet yolculuğuna ciddiyetle hazırlanabilmek icin, insanda gercek bir îman şuurunun teşekkul etmesi zarûrîdir.
Zira her insanın fÂnî hayatta işlediği sevap ve gunahları, kıyÂmet ekranında seyredeceği muhakkaktır. MevlÂn Hazretleri der ki:
“Sen aklını başına al da, omrunu, şu icinde bulunduğun bugun say. Bak bakalım, bugunu hangi sevdÂlarla harcıyorsun.”
“KÂh cuzdanını para ile doldurmak kaygısı, kÂh yemek-icmek endişesi ile bu fÂnî omur gecip gitmede, verilen her nefes de eksilmede...”
“Peki, sende ne var, sen ne elde ettin? Denizin dibinden nasıl bir inci cıkardın? İşte bu, olum gununde kesinlik kazanacaktır.”
Hic şuphesiz ki olum, herkesin başına gelecek en cetin istikbal gerceğidir. Olumun urkutucu ağırlığını kelimelerin zayıf omuzları taşıyamaz! Olumler, sessiz ve kelimesiz derslerdir ki; duygulu ve hassas gonullere en fasih sozlerden daha tesirli bir ibret, hikmet ve hakîkat sergiler. Olum, lisÂn-ı hÂliyle, derin bir sukûta ne muazzam mÂnÂlar gommuştur. Tabiî ki duyabilen, gorebilen ve hissedebilenler icin…
Şu kıssa bu hakîkati ne guzel ifÂde etmektedir:
Hasan-ı Basrî Hazretleri bir cenÂzeye katılmıştı. Orada yaşlı bir zÂt gordu. Defin işlemleri bittikten sonra ona:
“–Ey ihtiyar! Sana Allah icin soruyorum; ne dersin, acaba vefÂt eden bu zÂt, şu anda dunyaya geri donup sÂlih amellerini artırmayı ve gecmiş gunahlarına istiğfÂr etmeyi duşunuyor mudur?” diye sordu.
O zÂt da hic tereddut etmeden:
“–Evet, tabiî ki duşunuyordur.” dedi.
Bunun uzerine Hasan-ı Basrî Hazretleri:
“–O hÂlde bize ne oluyor ki bu vefÂt eden kişi gibi duşunmuyoruz?” dedi ve yurudu. Giderken şoyle diyordu:
“Olum, ne muthiş bir nasihat! Kalplerde hayat olsa, ne kadar beliğ ve tesirli bir mevʻiza, lÂkin nid ettiği kimselerde hayat yok!”[2]
OMUR DEDİĞİN.. Omur, sanki metrajı belli olmayan bir makara gibidir ki, nerede kopacağı veya ne zaman biteceği mechuldur. Ecel, sadece ihtiyarların cağrıldığı bir randevu değildir. Her doğan canlı, olume namzettir. Her insan, olebilecek yaştadır. Nitekim bir kabristana gitsek, orada bizden daha kucuk yaşta olmasına rağmen vefÂt etmiş nicelerinin mezarlarıyla karşılaşabiliriz.
Bu yuzden, namazı, haccı emekliliğe bırakmak; tevbeyi, sÂlih amelleri ve kulluğu, geleceği mechul yarınlara ertelemek, buyuk bir husran sebebidir. Zira oyle bir gun gelecek ki, o gunun yarını olmayacak! O gun, hepimiz icin mechul bir gun! CenÂb-ı Hak, o gune her an hazırlıklı olalım diye, onun vaktini mechul bırakmış.
Bu sebeple İslÂm dîni, olum ve “ebediyet yolculuğu”nu asl unutmamayı, bilÂkis sık sık hatırlayıp tefekkur etmeyi ve her an hazır ve uyanık olmayı gercek bir “akıl ve zek”nın en buyuk alÂmeti saymıştır.
Nitekim bir sahÂbî, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e:
“–Hangi mu ’min daha akıllıdır y RasûlÂllah?” diye sorduğunda, Efendimiz ’den şu cevÂbı almıştır:
“–Olumu cok duşunen ve ona karşı hazırlığını tamamlamakla meşgul olan kimsedir. İşte gercek akıllı insanlar onlardır...” (İbn-i MÂce, Zuhd, 31)
Ebedî saÂdet mujdeleriyle gelen bir olum, ancak Peygamber Efendimiz ’in tÂrif ettiği “akıllı” mu ’minlerin nasîbidir. Zira bu mu ’minler, omur harmanından dÂim hakîkat dÂneleri toplamış, fazîlet bahcesinden saÂdet meyveleri dermiş, îman tarlasına hamd, şukur ve rız tohumları ekmişlerdir.
Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in buyurduğu uzere:
“…Esas hayat, ancak Âhiret hayatıdır. (Asıl saÂdet, ebediyet saÂdetidir!)” (BuhÂrî, CihÂd 33, SalÂt 48, Rikāk 1)
Bizler de dunyaya Âhiret icin geldiğimizi hicbir zaman unutmayalım. Sık sık tefekkur edelim ki; “Bu kadar mahlûkÂtın seyr u seferi nereden nereye? Dunyaya geliş ve Âhirete gidiş; bir taraftan doğumlar, obur taraftan olumlerle bu ibret dolu akış nicin? Dunyaya niye geldik, kimin mulkunde yaşıyoruz, yolculuğumuz nereye? Âkıbetimiz ne olacak? Mahşerdeki hesÂba hazır mıyız? Âhiretimiz icin bugun ne hazırladık?..”
CenÂb-ı Hak bizi sık sık kıyÂmeti tefekkure dÂvet ediyor. Kur ’Ân-ı Kerîm ’in bilhassa son uc cuzunde hep kıyÂmetten haberler veriyor. Yeryuzu ne olacak, semÂvÂt ne olacak, insanlar ne hÂle gelecek?.. İşte bizler de bu hakîkatlerin tefekkurunde derinleşerek takvÂda merhale almaya gayret etmeliyiz.
Yine unutmamalıyız ki hayat sahnesinin son perdesi olan olum, herkesin ebedî Âkıbetini seyredeceği bir ayna gibidir. Oyleyse son nefes aynasını, bugun gunah, gaflet ve mÂsiyet lekeleriyle karartmayalım ki olum bize bir felÂket değil, vuslat sevinci olarak gelsin.
Bu şekilde “olumu guzelleştirebilmek” icin yegÂne cÂre de:
“Sana yakîn (olum) gelinceye kadar Rabbine kulluk et!” (el-Hicr, 99) fermÂn-ı ilÂhîsine lÂyıkıyla riÂyet etmektir.
O hÂlde Hakkʼa kulluğumuzun seviyesini bir duşunelim:
Yaşadığımız hayat bizi Cennetʼe goturur mu? İşlediğimiz ameller, Mîzan ’da yuzumuzu ak cıkarır mı? Yaptığımız fedakÂrlıklar bizi Sıratʼtan gecirir mi? Alev alev yanan kufur ve fısk u fucur ateşinde iki dunyalarını da yakıp kul eden nicelerinin vebÂli bize sorulduğunda; “‒YÂ Rabbi! Ben elimden geleni yaptım…” diyebilecek derecede bir tebliğ gayretimiz var mı?..
Dipnotlar:
[1] Bkz. Tirmizî, Zuhd, 5/2308; Ahmed, I, 63-64.
[2] İbnu ’l-Cevzî, ÂdÂbu ’l-Haseni ’l-Basrî, thk. Suleyman el-Harş, DÂru ’n-NevÂdir, 1428, s. 29.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ebediyet Yolculuğu, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan