Allah ’ın varlığının ve birliğinin delilleri nelerdir?Allah inancı insanda fıtrî (yaratılıştan) olduğu icin, normal şartlarda cevreden olumsuz bir şekilde etkilenmemiş bir kişinin Allah ’ın varlığını ve birliğini kabullenmesi gerekir. Bu sebeple Kur ’Ân-ı Kerîm ’de Allah TeÂl ’dan bahseden Âyetlerin coğu, O ’nun sıfatlarını konu edinmiştir.
ALLAHIN VARLIĞININ VE BİRLİĞİNİN DELİLLERİ Allah ’ın var oluşu konusu, Kur ’an ’da insan icin bilinmesi tabii, zorunlu ve apacık bir gercek olarak kabul edilmiştir. İslÂm akaidine gore Allah birdir ve tektir. Bu bir oluş, sayı yonuyle bir “bir”lik değildir. Cunku sayı bolunebilir ve katlanabilir. Allah boyle olmaktan yucedir. O ’nun bir oluşu, zÂtında, sıfatlarında, isimlerinde ve fiillerinde, rab oluşunda ve hÂkimiyetinde eşi ve benzeri olmayışı yonundendir. İhlÂs sûresinde Allah ’ın bir olduğu, hicbir şeye muhtac olmadığı, doğurmadığı ve doğurulmadığı, O ’nun hicbir denginin bulunmadığı ifade edilirken, KÂfirûn sûresinde de ibadetin ancak Allah ’a yapılacağı, Hz. Peygamber ’in, kÂfirlerin taptıklarına onceden tapmadığı gibi, sonra da tapmayacağı ısrarla vurgulanmaktadır. Kur ’Ân-ı Kerîm ’in pek cok sûresinde Allah ’ın birliğini, eşi ve benzerinin bulunmadığını vurgulayan pek cok Âyet vardır:
“Allah evlÂt edinmemiştir. O ’nunla beraber hicbir ilah da yoktur. Aksi takdirde her ilah kendi yarattığını sevk ve idare eder ve onlardan biri mutlaka diğerine ustunluk sağlardı. Allah onların yakıştırdıkları şeylerden munezzehtir.” (el- Mu ’minûn 23/91) “Eğer yerde ve gokte Allah ’tan başka ilahlar bulunsaydı yer ve gok kesinlikle bozulup gitmişti…” (el-Enbiy 21/22) Evrendeki duzen Allah ’ın birliğinin en acık delilidir.
Şu ucsuz bucaksız kÂinatta akılları hayret ve acze duşuren bir nizam ve Âhenk olduğu ÂşikÂrdır. Bu nizam ve Âhenk, kÂinÂt yaratıldığından beri son derece mukemmel, ince ve hassas hesapların ebedî dengesi icerisinde, hic şaşmadan devam edip gitmektedir.
Bir meyve bahcesinin sahibi, bir sabah kalktığında fidanların bÂzılarının duzensiz bir şekilde devrilmiş bulunduğunu gorse, bunu bir fırtınanın veya tabiî bir Âfetin neticesi olarak kabullenebilir. Ancak ağacların devrilişinde bir hesap ve duzen olsa, mesel her uc veya beş ağactan biri sırayla devrilmiş bulunsa, bunun tabiî bir Âfetle meydana geldiğini kabul edemez. Anlar ki, bu hasara, hesaba muktedir bir varlık sebep olmuştur. O hÂlde duşunmelidir ki, beş-on ağacın devrilmesinden ibaret bir hÂdisenin, şuuru olmayan sebeplere bağlanmasını kabul edemeyen idrÂkler, kÂinattaki bunca hesÂbî inceliğe rağmen onun tesÂdufen veya kendi kendine var olduğunu iddi etmesi ne abes bir gaflettir![1]
ŞÃ‚ir Necip Fazıl, boyle bir gaflete suruklenenlere şoyle seslenir:
Yon yon sarılmışım ne yana baksam,
Sarılan olur da saran olmaz mı?
Kim bu yuzu cizen sanatkÂr ressam;
Gecip de aynaya soran olmaz mı?
Fıtratı bozulmamış her sÂlim akıl, kÂinattaki sebepler zincirini şuurlu bir şekilde fark eder ve hepsinin bir musebbibu ’l-esbÂba, yani butun sebeplerin asıl sebebi olan CenÂb-ı Hakk ’a vardığını idrÂk ile îmÂn eder. Ancak bu hususta şeytan, beşer tefekkurunu yanıltmak icin her koşe başında insanoğluna binbir hîle ve tuzak kurmuştur. Dolayısıyla, sÂlim bir kafayla duşunup insafla hareket ederek şeytanın tuzaklarından kurtulmak îcÂb eder.
Kur ’Ân-ı Kerîm ’de:
“Kulları icinde ancak ilim sahibi olanlar Allah ’tan (lÂyıkıyla) korkarlar.” buyrulur. (FÂtır, 28)
Bu sebeple AllÂh ’ın azamet ve kudretini lÂyıkıyla kavramak, her şeyden once bir ilim işidir. Bu gercek dolayısıyladır ki makro ve mikro Âlemlerin incelikleri uzerinde calışan Âlimler, muşÃ‚hede ettikleri dehşet verici nizam ve kÂnunlar sebebiyle Yaratıcı ’nın varlığını ve kudretini herkesten daha mukemmel bir şekilde idrÂk ederler.
Bunun bir misÂlini Hint Âlimlerinden Doktor İnÂyetullah el-Maşrikî şoyle anlatır:
1909 yılında yağmurlu bir Pazar gunu Cambridge Universitesi profesorlerinden meşhur astronomi Âlimi Sir James Jones ’i gordum. İncil ve şemsiyesi koltuğunun altında olduğu hÂlde kiliseye gidiyordu. Ona yaklaşarak selÂm verdim, cevap vermedi. Tekrar selÂm verince:
“–Benden ne istiyorsun?” dedi.
“–İki şey istiyorum beyefendi! Birincisi, yağmurun bu şiddetine rağmen şemsiyeniz neden koltuğunuzun altında duruyor?” dedim.
Gulumseyerek derhÂl şemsiyesini actı. Devamla dedim ki:
“–İkincisi de, sizin gibi dunya capında soz sahibi olan bir Âlimi kiliseye gitmeye sevk eden şey ne olabilir?”
Sir James, bu suÂlim karşısında kısa bir sure durakladıktan sonra:
“–Bugun bize gel de akşam cayını birlikte icelim!” dedi.
Akşam evine gittiğimde, bana semÂvî cisimlerin yaratılışından, onlardaki muthiş sistemlerden, aralarındaki korkunc uzaklık ve farklardan, bu cisimlerin mÂcerÂlarından, mihverlerinden, cekimlerinden, akıllara durgunluk veren ışık tufanlarından vs. bahseden bir konferans vermeye başladı ki, o anda kalbimin AllÂh ’ın azamet ve heybetinden titrediğini hissediyordum. Sir James ’in ise Allah korkusuyla sacları diken diken olmuş, gozlerinden yaşlar boşanmış ve elleri tir tir titriyordu. Bir ara durdu ve sozlerine şoyle devÂm etti:
“−İnÂyetullah dostum! AllÂh ’ın yaratmış olduğu butun bu guzelliklere ve ihtişÃ‚ma goz attığımda, AllÂh ’ın celÂlinden vucûdum titremeye başlar. CenÂb-ı Hakk ’ın huzûrunda eğilerek O ’na: «AllÂh ’ım Sen buyuksun!» dediğimde, vucûdumdaki her bir hucrenin bu sozumu tasdik ettiğini hissederim. İşte o zaman ben, buyuk bir huzur ve saÂdet duyarım ve bu saÂdetimin, diğer insanların saÂdetinden bin defa daha ustun olduğunu bilirim.”
Bunun uzerine ben de kendisine, o anda hatırıma gelen şu Âyet-i kerîmeyi okudum:
“Kulları icinde ancak ilim sahibi olanlar Allah ’tan (lÂyıkıyla) korkarlar.” (FÂtır, 28)
Sir James, Âyet-i kerîmeyi işitince birdenbire haykırdı:
“–Ne diyorsun, «Kulları icinden ancak Âlimler, Allah ’tan (gereğince) korkarlar.» oyle mi? Bu cok muthiş, aynı zamanda cok garip ve acÂyip bir şey!.. Benim elli yıllık uzun araştırma ve tecrubelerim neticesinde keşfettiğim bir şey, Hazret-i Muhammed ’in onceden haber verdiği şeyler arasında mı bulunuyor? Bu Âyet hakîkaten Kur ’Ân ’da var mı? Eğer oyleyse, Kur ’Ân-ı Kerîm ’in Allah tarafından vahyedilmiş bir kitap olduğuna şÃ‚hitlik ettiğimi bir tarafa yaz!.. Hazret-i Muhammed ummî idi, okuma-yazma bilmiyordu. Bu yuzden O ’nun bu sırrı kendi kendine keşfetmesi mumkun değildir. O hÂlde bu sırrı O ’na bildiren CenÂb-ı Allah ’tır.” (Vahiduddin Han, İslÂm Meydan Okuyor, s. 251-253)
Boyle musbet ilimlerle meşgul olan nice gayr-i muslim ilim erbÂbı musluman olmuş ve niceleri de îmÂn etmese bile kendilerini hakkı teslîm etmek mecbûriyetinde hissetmişlerdir. Bu hÂl, Kur ’Ân-ı Kerîm ’in bir mûcizesidir. Allah TeÂl buyurur:
“(Habîbim!) Gercek ilim erbÂbı, Rabb ’inden Sana indirilen ilÂhî vahyin tamÂmen hakîkatten ibaret olduğunu ve Hamîd olan AllÂh ’ın yoluna ilettiğini elbette goreceklerdir.” (es-Sebe ’, 6)
“İnsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde Âyetlerimizi gostereceğiz ki, onun (Kur ’Ân ’ın) hak olduğu kendilerine iyice belli olsun! Rabb ’inin her şeye şÃ‚hid olması yetmez mi?..” (Fussilet, 53)
KÂinÂta ibret nazarıyla bakan her goz, onda bu Âyet-i kerîmelerin sayısız tezÂhur sahnelerini seyreder:
KUDRET-İ İLAHİYYE MİSALLERİ Dunyada sadece insanlar ve hayvanlar mevcut olsaydı, havadaki butun oksijeni kullanıp karbondioksite cevirirler ve bir muddet sonra oksijenin azalmasına mukàbil gittikce artan karbondioksit ile zehirlenip yok olurlardı. Ancak bu Âlemi var eden kudret bir de bitkileri yaratmış ve onlara da karbondioksiti kullanıp oksijene donuşturme kÂbiliyeti vermek sûretiyle Âlemde bir denge ve devam edip giden bir akış meydana getirmiştir.
Diğer taraftan CenÂb-ı Hak, dunyanın dortte ucunu su ile doldurmuştur. Dortte birinin buyuk kısmını da bitki yetiştirme kÂbiliyeti olmayan kayalıklar veya coller olarak yaratmıştır. Geride kalan cok az bir kısmı topraktır. Ancak o ne yuce bir kudrettir ki, bu toprağı, ebedî bir değişim ve hÂlden hÂle geciş ile butun canlıları doyuracak gıdÂların kaynağı kılmıştır. Şoyle ki:
Bir hayvan turunu ele alalım. Bu turden ne kadar canlı gelmiş ve gelecek ise hepsi dunyaya bir anda gonderilmiş olsa idi, dunya mekÂn olarak sadece o ture kÂfî gelmeyeceği gibi, gıdÂlar da onlara yetmezdi. Ancak Allah TeÂlÂ, onları zaman sırrı ile mekÂndakinden daha geniş bir şekilde yayıp bir teselsul kanunu ile yaratmaktadır. Butun canlılar icin aynı nukte gecerlidir. Dolayısıyla Dunya, zaman ve mekÂn sırrı ile, normal kapasitesinin trilyonlarca katı fazlasına sahne olabilmektedir. Yani varlıkların Âlemimizde yer alışları da bir denge ile tahdîde tÂbîdir.
Mesel bir cınar ağacı, her yıl milyonlarca tohum uretir. Bunların etrafa dağılması icin tuyden Âdeta birer paraşutleri bulunur. Bu tohumlar ruzgÂr vÂsıtasıyla cok uzak mekÂnlara ulaşır. Eğer bir tek cınar ağacına Âit butun tohumlar yeni bir cınar olsaydı, kısa bir zaman sonra Dunya ’nın her tarafı cınarların istilÂsına uğrardı. Yani koca Dunya bir tek ağaca dar gelirdi. Diğer butun varlıklar icin de bu misÂli şumullendirmek mumkundur. Bu da kÂinatta kolay kolay akıl sır erdirilemeyecek bir Âhenk ve dengenin mevcûdiyetini gosterir.
Boylesine mukemmel, girift ve cok ince bir hesap mekanizmasının varlığı, Yaratcı ’sının varlık ve birliğine, kudret ve azametine ulvî bir nişÃ‚nedir. Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“O, semÂyı yukseltti ve mîzÂnı (olcu ve dengeyi) koydu.” (er-RahmÂn, 7)
“O ki, birbiri ile Âhenktar yedi goğu yaratmıştır. RahmÂn olan AllÂh ’ın yaratışında hicbir uygunsuzluk goremezsin. Gozunu cevir de bir bak, bir bozukluk gorebiliyor musun? Sonra gozunu, tekrar tekrar cevir bak; goz (aradığı bozukluğu bulmaktan) Âciz ve bitkin hÂlde sana donecektir.” (el-Mulk, 3-4)
Ayrıca CenÂb-ı Hak, butun bu canlılara oyle husûsiyetler vermiştir ki, benzer gıdÂlarla beslenenler dahî farklı mahsuller meydana getirmekte ve bunlar da hayatı butunuyle mumkun kılacak şekilde birbirlerini tamamlamaktadır. Mesel yeşil bir dut yaprağını sığır veya koyun yese, ondan et, sut ve yun hÂsıl ettiği hÂlde, kucucuk bir kurtcuk olan ipek boceği aynı yapraktan ipek istihsÂl etmektedir. Aynı şeyi bir cins geyik yese, ondan misk yapar. Arının cicek tozlarından bal yapabilmesi, kÂinattaki en mukemmel varlık olan insanın iktidÂrı hÂricindedir. Ciceklerin topraktan bulup cıkardığı renkler, kokular ve hayat kudretini hÂiz yapraklar, hicbir kimyagerin muktedir olamayacağı hÂrika keyfiyetlerdir. Hayvan, otu et ve sut yaparken, insan bir kimya laboratuvarında tonlarca ottan bir gram et veya sut îmÂl etmeye muktedir değildir.
Akl-ı selîm sahibi bir insan bu kÂinÂtta nereye yonelse, AllÂh ’ın varlık ve azametini seyreder. Peygamber gondermek, onların diliyle, ilmiyle, ahlÂkıyla beşeriyeti kemÂle erdirmek, aralarından Âlimler yetiştirmek gibi tecellîler, hep ilÂhî lûtfun eseridir. Diğer taraftan insana binbir istifadeler takdîm ederek hizmet eden butun ilimlerin neticesi de, nihÂyet AllÂh ’ın varlık ve azametini gosterip beşere aczini tattırmak ve bulunduğu kulluk makamını idrÂke yardımcı olmaktır. İnsan kendisine ve kÂinÂta insafla bakınca derhÂl anlar ki, zÂhir olan ilÂhî kudret ve saltanat karşısında îmÂn etmemek ne kadar gulunc ve tuhaf olur!
Gokyuzunde siyah ve beyaz delikler mevcuttur. CenÂb-ı Hak, musbet ilmin yeni keşfettiği bu boşluklara şoyle yemîn etmektedir:
“Hayır! Yıldızların yerlerine yemin ederim ki, bilirseniz bu, gercekten buyuk bir yemindir.” (el-VÂkıa, 75-76)
Bugunku ilmin henuz tespit edebildiği şu hakîkat ne kadar dehşet verici bir ihtişamla karşı karşıya olduğumuzu gosterir. Yıldızların doğduğu yere beyaz delik; olduğu yere de kara delik adı verilir. Beyaz deliklerden kucuk bir cisim cıkmakta ve Ânî bir genişlemeyle govdesinin trilyonlarca katı buyuyerek dev bir yıldız kutlesini meydana getirmektedir. Diğer taraftan dunyamızdan kat kat buyuk nice dev yıldızlar da, vakti gelince kara deliklerin icine girip olmektedir. Bu itibarla bizim semÂmızı aydınlatan Guneş de bir gun:
“Guneş durulup ışığı kalmadığı zaman...”[2] Âyetinde buyrulan gerceği yaşayacaktır.
O gun onun omru de sona erecektir. O gun elbette ki kıyÂmet gunu olacaktır. Oradan otesi!..
İnsan icin, derhÂl secdeye kapanıp AllÂh ’a sığınmaktan başka bir cÂre yok!
ElhÂsıl goren gozler idrÂk eder ki, ilÂhî saltanat karşısında bu dunya, fezÂda yuzen milyarlarca, trilyonlarca tozdan sadece bir tanesidir. Dağlar, ovalar, okyanuslar ve insan da bu tozun icerisindedir. İşte bu acziyetiyle insan, kulluğu dışında sadece bir hicten ibÂrettir!..
Okyanuslardan bir damla kabîlinden verdiğimiz bu misÂller; HÂkim, KÂdir, Kayyûm, RezzÂk… bir varlığın mevcûdiyetini kabul etmenin mantıkî bir zarûret olduğunu ifÂdeye kÂfîdir. Fakat bu hakîkati gormek icin basardan ziyÂde basîretin, yani baş gozlerinden ziyÂde gonul gozlerinin acık olması lÂzımdır. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Hic yeryuzunde dolaşmadılar mı? Zira dolaşsalardı elbette duşunecek kalpleri ve işitecek kulakları olurdu. Ama gercek şu ki, gozler kor olmaz; lÂkin goğusler icindeki kalpler kor olur.” (el-Hac, 46)
HER ŞEY HAREKET VE DEĞİŞİM HALİNDE Duşunecek olursak, şu gorduğumuz Âlemde her şey değişiyor. Bir sûretten diğer bir sûrete geciyor. Mesel nutfe alekaya, aleka mudğaya, mudğa et ve kemiğe donuşuyor. Bu tur tahavvulÂt/değişim, yıldızlarda, gezegenlerde, madenlerde, bitkilerde, yani her şeyde oluyor.
Atomun icinde muazzam bir hareket var. Elektronlar cok ince bir hesapla ve akla hayÂle sığmayacak bir hızla donuyorlar. Cekirdek elemanları olan proton ve notronlar ise, cok daha kucuk bir hacme sıkıştıklarından, hızları da elektronlara nisbetle fevkalÂde yuksektir. Oyle ki saniyede yaklaşık 60.000 kilometreyi aşan bir hızla donerler.
Bir milimetre kare kabul ettiğimiz bir toplu iğne başında yaklaşık 100 trilyon atom olduğunu hatırlarsak, kÂinÂttaki hareketleri idÂre eden Yuce ZÂt ’ın kudretini tam olarak anlamanın imkÂnsız olduğunu daha iyi idrÂk ederiz.
İşte butun bu hareket ve değişimin meydana gelmesi icin hakîkî bir muessire ihtiyac vardır. O da HallÂk-ı MuteÂl olan Allah TeÂl ’dır. Zira aklı hayrete duşuren şu hÂrikulÂde hÂllerin herhangi bir muessir olmadan meydana gelmesi veya şuursuz bir fÂilden zuhûr etmesi, kesinlikle mumkun değildir.
Bunları tefekkur ettiğimizde, eserden muessire intikal edebilmek icin bir zerrenin bile kÂfî olduğunu goruruz. ŞÃ‚ir bunu ne guzel ifÂde eder:
Varlığın bilme ne hÂcet kure-i Âlem ile,
Yeter isbÂtına halk ettiği bir zerre bile. (ŞinÂs&#238
AYNI MADDEDEN FARKLI EDERLER VUCUDA GELİYOR Cevremizde gorduğumuz farklı varlıkların aslı hep aynıdır. Hepsi de maddeden vucûda gelmiştir. Farklı unsurlar hep aynı mÂhiyetin parcalarıdır. Mesel gok cisimleri de hep aynı maddeden meydana gelirler. Ancak her birinin kendine mahsus bir huviyeti, vaziyeti, miktarı ve omru vardır. Bir kısmı soğuk, bir kısmı son derece sıcaktır…
Azot, karbon, oksijen, hidrojen gibi elementlerden bitkiler ve hayvanlar meydana geliyor. HÂlbuki bu maddelerle hayat arasında ve hele ilim, irÂde, kudret, işitme, gorme gibi sıfatlar arasında asl bir munÂsebet yoktur.
İşte butun bunlar, ilÂhî sanat hÂrikalarıdır. KÂinÂtta gorduğumuz bu kadar farklı ve mukemmel varlık, yuce kudret sahibi bir sanatkÂrın eseridir. Bu kadar sanat hÂrikasını meydana getiren bir varlığın sonradan olanlara benzemesi mumkun değildir. O, VÂcibu ’l-Vucûd olan, yani varlığı zarûrî, kendinden ve ezelî olan CenÂb-ı Hak ’tır.
HER ŞEY BİR GAYE İLE YARATILMIŞ Şu Âlemde her şeyin bir hikmet ve fayda icin yaratıldığı acıkca goruluyor.
- Guneş ve Ay ’ın ışığıyla Dunya uzerindeki mahlûkÂt aydınlanıp neşv u nem buluyor. Dunya ve Ay ’ın Guneş etrafında donmesiyle vakitler meydana geliyor. Yer ’in donuşuyle mevsimler, seneler, gun ve geceler; Ay ’ın donuşuyle aylar husûle geliyor.
- Devamlı teneffus ettiğimiz hava, akciğere giderek kanı temizliyor. Vucûdumuzun her şeyden cok ona ihtiyacı olduğu icin hava son derece kolay ve cok bulunuyor.
- RuzgÂrlar bulutları sevk ederek ihtiyac olan yere yağmur goturuyor. Yine ruzgÂrlar, bitkileri ve ağacları aşılıyor, sıcaklığı ayarlıyor, havayı temizliyor…
- Aynı şekilde denizlerin faydaları da saymakla bitmez…
Butun bunların ve burada saymakla bitiremeyeceğimiz daha nice hususların, insan hayatındaki ehemmiyeti mÂlûmdur. Dolayısıyla bunları ibret nazarıyla seyredip tefekkur eden bir insan şu neticeye varır ki, butun eşyÂnın yaratılışında buyuk bir hikmet ve gÂye bulunmaktadır. Bunu tesÂduf olarak kabullenmek ise, akıl, iz ’an ve insafın iptali demektir. Bunlar, ilim, hikmet, kudret ve azamet sahibi bir ZÂt ’ın eseridir. O da Allah TeÂl Hazretleridir.
HÂsılı akl-ı selîm sahibi olup da tefekkur eden bir insanın Rabb ’ini bulması, O ’na ve bu ilÂhî ihtişam ve azamete hayran olması gÂyet kolaydır. Bu, selîm aklın ve berrak bir vicdÂnın en tabiî neticesidir. Bir insan, kÂinÂtta ve kendisinde olup bitenleri hakkıyla tefekkur etse, kÂfir ise îmÂna kavuşur, mu ’min ise îmÂnına seviye kazandırır; mÂrifet ve muhabbet basamaklarında yol almaya başlar.
Dipnotlar:
[1] Bkz. İsmÂil Fennî Ertuğrul, Îman Hakîkatleri Etrafında Suallere Cevaplar, İstanbul, 1978, s, 21-22.
[2] el-Tekvîr, 1.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hak Din İslam, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan