Ahiret hayatının evreleri nelerdir? Ahiret hayatının evreleri ile ilgili ayet ve hadisler nelerdir? Yeniden diriliş (Ba's) nedir? Havz ne demek? Haşr ve mahşer ne demek? Peygamberimizin şefaati nasıl olacak? Sem ehlinin yeryuzune inmesi nasıl gercekleşecek? Ahiret hayatının diğer safhaları nelerdir? Ahiret hayatının evreleri sırasıyla...Ahiret hayatının belli başlı evreleri şunlardır:
1. Ba ’s (Diriliş)
2. Havz
3. Haşr ve mahşer
4. Peygamber Efendimiz ’in şefaati
5. Sem ehlinin yeryuzune inmesi
6. CenÂb-ı Hakk ’ın tecellî etmesi
7. Hesapsız cennete girecek olanlar
8. Hesapsız cehenneme girecek olanlar
9. Amel defterlerinin acılması
10. Hesap
11. Mizan
12. Sırat
Ahiret hayatının belli başlı aşamaları:
1. BA ’S (DİRİLİŞ) KıyÂmet gunu yaşanacak ba‘s yani diriliş, İsrÂfîl ’in Sûr ’a ikinci defa uflemesiyle vukū bulacaktır. Bu ikinci ufleyişle, daha evvel bu fÂnî cihanda yaratılmış olan butun canlılar tekrar diriltileceklerdir. Buna “Baʻsu baʻde ’l-mevt” yani “olumden sonra diriliş” denmektedir. Ebû Hureyre Allah Resûlu ’ne, Sûr ’a iki ufleniş arasında ne kadar zaman gececeğini sormuş, Efendimiz de “kırk” diye cevap vermişlerdir. Ebû Hureyre ’ye, bu ifÂdeyle kırk yıl mı, kırk ay mı yoksa kırk gun mu kastedildiği tek tek sorulduğunda her birine ısrarla; “Bir şey diyemem.” şeklinde mukÂbelede bulunmuştur. Sonra da Rasûlullah Efendimiz ’in hadîsini nakletmeye devam ederek şoyle buyurmuştur: “Allah gokten su indirecek ve insanlar yerden sebze biter gibi bitecekler. İnsanda bir kemik haric hepsi curur. Bu curumeyen, «Acbu ’z-Zeneb»[1] denen kuyruk sokumu kemiğidir. KıyÂmet gunu yeniden yaratılış bundan terkip edilecektir.” (BuhÂrî, Tefsîr, 39/3; Muslim, Fiten, 141; Muvatta ’, CenÂiz, 48; Ebû DÂvûd, Sunnet, 24; NesÂî, CenÂiz, 117)
Bazı rivÂyetlerde iki Sûr arasındaki surenin kırk sene olduğu ifÂde edilmiş[2] ve umûmiyetle bu şekilde kabul gormuştur.[3] Mufessir ve dil Âlimi Ferr ’ya gore: “İnsanlar ve butun mahlûkat ilk Sûr ile olurler. Bununla diğer Sûr arasında kırk sene vardır. Bu esnÂda Allah bir yağmur gonderir. Kırk gun erkeklerin menileri kıvamında yağar. İnsanlar, annelerinin karnında yetiştikleri gibi kabirlerinde inbÂt ederler. Bu durum şu Âyet-i kerîmede ifÂde edilen şeydir: «…İşte oluleri de boyle cıkaracağız…» (el-A‘rÂf, 57) Yani olu yerden yağmurla bitkileri cıkardığımız gibi oluleri de kabirlerinden cıkarırız.”[4]
Âyet-i kerîmelerde CenÂb-ı Hak, yeniden dirilmenin nasıl gercekleşeceği hususunda şuphesi olanlara şoyle hitÂb etmektedir: “Ey insanlar! Eğer yeniden dirilmekten şuphede iseniz, şunu bilin ki, Biz sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra alekadan (aşılanmış yumurtadan), sonra uzuvları belli belirsiz bir ciğnem et parcasından yarattık ki size (kudretimizi) gosterelim. Ve dilediğimizi, belirlenmiş bir vakte kadar rahimlerde bekletiriz; sonra sizi bir bebek olarak dışarı cıkarırız. Sonra kuvvetli cağınıza ulaşmanız icin (sizi buyuturuz). İcinizden kimi vefÂt eder, kimi de omrun en zayıf cağına (yani ihtiyarlığa) kadar goturulur. TÂ ki bilen bir kimse olduktan sonra bir şey bilmez hÂle gelsin! (Boylece bedenî guc azaldığı gibi, zihnî melekeler de dumura uğrar.) (Yeniden yaratılışın bir misÂli de şudur ki) sen, yeryuzunu kupkuru ve olu bir hÂlde gorursun; fakat Biz, uzerine yağmur indirdiğimizde o, kıpırdanır, kabarır ve her ceşitten (veya ciftten) ic acıcı bitkiler verir. Cunku Allah hakkın ta kendisidir. O, oluleri diriltir; yine O, her şeye hakkıyla kÂdirdir. KıyÂmet vakti de gelecektir; bunda hic şuphe yoktur. Ve hakîkaten Allah kabirdekileri diriltip kaldıracaktır.” (el-Hac, 5-7)
Mu ’minûn Sûresi ’nde ise, insanın ana rahminde gecirdiği ibretli safhalar, dunya hayatı, olumu ve ardından tekrar dirileceği hakîkati şoyle anlatılmaktadır: “Andolsun Biz insanı, camurdan (suzulup cıkarılmış) bir ozden yarattık. Sonra onu sağlam bir karargÂhta nutfe hÂline getirdik. Sonra nutfeyi aleka (aşılanmış yumurta) yaptık. Peşinden, alekayı, bir parcacık et hÂline soktuk. Bu bir parcacık eti kemiklere (iskelete) cevirdik. Bu kemikleri etle kapladık. Sonra onu başka bir yaratışla insan hÂline getirdik. Yapıp-yaratanların en guzeli olan Allah pek yucedir. Sonra, muhakkak ki siz, bunun ardından elbet oleceksiniz. Sonra da şuphesiz, sizler kıyÂmet gununde tekrar diriltileceksiniz.” (el-Mu ’minûn, 12-16)
CenÂb-ı Hakk ’ın beyÂn ettiği bu diriliş hakîkatini, Peygamber Efendimiz de Ebû Rezin ile aralarında gecen bir konuşmada şoyle ifÂde buyurmuşlardır: Ebû Rezin el-Ukaylî naklediyor: Bir gun: “–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! Allah TeÂlÂ, mahlûkÂtı yeniden nasıl diriltir? Bunun dunyadaki misÂli nedir?” diye sordum. Efendimiz: “−Sen hic, kavminin yaşadığı vÂdiden kurak mevsimde gecmedin mi? Sonra bir kere de her tarafın yemyeşil olduğu bahar mevsiminde oraya uğramadın mı?” buyurdular. Ben: “−Elbette!” deyince, Allah Rasûlu: “−İşte bu, AllÂh ’ın yeniden yaratmasına delildir. Allah, oluleri de boyle diriltecektir!” buyurdular. (Ahmed, IV, 11)
Yeniden Diriliş İle İlgili Ayetler Âhireti inkÂr edenlerin, yeniden diriltildikleri zaman, icine duşecekleri buyuk şaşkınlık ve pişmanlık, Âyet-i kerîmelerde şoyle haber verilmektedir: “O (diriltme) korkunc bir sesten ibÂret olacak, o anda hemen onların gozleri acılıp etrafa bakacaklar. (Durumu goren kÂfirler korku ve pişmanlıkla «–Eyvah bize! Bu cez gunudur!» derler. İşte bu, yalanlamış olduğunuz hukum gunudur.” (es-SÂffÂt, 19-21) “Sanki etrafa yayılmış cekirge surusu gibi bakışları perişan (ve utanctan yere bakar) bir hÂlde ve davetciye (İsrÂfîl ’e) koşarak kabirlerden cıkarlar. O esnÂda kÂfirler: «–Bu, cok cetin bir gundur!» derler.” (el-Kamer, 7-8)
Zira onlar Âhiret hayatını yalan sayıyor ve hayatlarının sadece bu dunyada yaşadıklarından ibÂret olduğunu zannediyorlardı. Bu hakîkat Âyet-i kerîmede şoyle bildirilmektedir: “Dediler ki: «–Hayat ancak bu dunyada yaşadığımızdır. Oluruz ve yaşarız. Bizi ancak zaman helÂk eder.» Bu hususta onların hicbir bilgisi de yoktur. Onlar sadece zanna gore hukum veriyorlar. Onlara acıkca Âyetlerimiz okunduğu zaman: «–Doğru sozlu iseniz atalarımızı getirin!» demelerinden başka delilleri yoktur. De ki: «–Allah sizi diriltir, sonra oldurur. Sonra sizi şuphe goturmeyen kıyÂmet gununde bir araya toplar. Fakat insanların coğu bilmezler.»” (el-CÂsiye, 24-26)
İslÂm ’ın en azılı duşmanlarından biri olan Ubey bin Halef, oldukten sonra dirilişi inkÂr ettiği icin, bir defasında yerden curumuş bir kemik alıp elinde ufalamış ve Rasûlullah Efendimiz ’e donerek, alaycı bir tavırla: “–AllÂh ’ın, bu curumuş kemikleri tekrar dirilteceğine mi inanıyorsun?” demişti. Allah Rasûlu de ona cevÂben: “–Evet, Allah seni tekrar diriltecek ve Cehennem ’e koyacak!” buyurdular. (Kurtubî, el-CÂmî, XV, 58; VÂhidî, s. 379) Ardından da şu Âyet-i kerîmeler nÂzil oldu: “İnsan gormez mi ki, Biz onu bir nutfeden yarattık. Bir de bakıyorsun ki apacık duşman kesilmiş. Kendi yaratılışını unutarak Biz ’e karşı misal getirmeye kalkışıyor ve: «–Şu curumuş kemikleri kim diriltecek?» diyor. De ki: «–Onları ilk defa yaratmış olan diriltecek. Cunku O, her turlu yaratmayı gayet iyi bilir.»” (YÂsîn, 77-79)
CenÂb-ı Hak, KıyÂme Sûresi ’nin başında, insanları oldukten sonra yeniden diriltmenin kendisi icin hic de zor olmadığını şoyle beyan buyurmaktadır: “KıyÂmet gunune yemin ederim.” (el-KıyÂme, 1) “Nefs-i levvÂmeye (kendini kınayıp pişmanlık duyan tutarsız nefse) yemin ederim ki (diriltilip hesÂba cekileceksiniz).” (el-KıyÂme, 2) “İnsan, kendisinin kemiklerini bir araya toplayamayacağımızı mı sanır?” (el-KıyÂme, 3) “Evet, Biz ’im, onun parmak uclarını[5] bile aynen eski hÂline getirmeye gucumuz yeter.” (el-KıyÂme, 4)
Lokman Sûresi ’nde de Rabbimiz şoyle buyuruyor: “(Ey insanlar!) Sizin yaratılmanız ve diriltilmeniz, ancak tek bir kişinin yaratılması ve diriltilmesi gibidir. Şuphesiz ki, Allah her şeyi işiten ve gorendir.” (LokmÂn, 28) Hic şuphesiz ki ilk yaratma, ikinci yaratmaya da delil teşkil etmektedir. Zira yoktan yaratmak, var olanı yok edip tekrar hayata dondurmekten daha zordur. Zoru kabul edip de, kolayın olamayacağını ileri surmek, hic de akıllıca bir iddia değildir. Kaldı ki sonsuz ilim ve kudret sahibi olan Allah TeÂlÂ, ilk yaratmada da asl bir Âcizlik gostermemiş, her biri birer hilkat bedîası olan sayısız varlıklar halketmiştir.
Nitekim CenÂb-ı Hak kullarına şoyle sormaktadır: “İlk yaratmada Âcizlik mi gosterdik? Hayır, onlar yeni bir yaratma hususunda şuphe icindedirler.” (Kāf, 15) İnsanoğlunun dirilip kabrinden kalktığındaki hÂli, Âyet-i kerîmelerde şoyle tasvîr edilmektedir: “Nihayet Sûr ’a ufurulecek. Bir de bakarsın ki onlar kabirlerinden kalkıp koşarak Rab ’lerine giderler! (İşte o zaman «–Eyvah, eyvah! Bizi uyuduğumuz yerden[6] kim diriltip cıkardı? Bu, RahmÂn ’ın vaad ettiğidir. Peygamberler gercekten doğru soylemişler!» derler.” (YÂsîn, 51-52) “O gun onlar, sanki dikili bir şeye koşuyorlar gibi, gozleri horluktan aşağı duşmuş ve kendileri zillete burunmuş bir hÂlde kabirlerinden fırlaya fırlaya cıkarlar. İşte bu, onların tehdit edilegeldikleri gundur!” (el-MeÂric, 43-44) “O gun yer, onların uzerinden yarılıp acılır ve suratle cıkıp koşarlar! Bu, ancak Biz ’e kolay olan bir haşirdir.” (Kāf, 44) “Kabirlerde bulunanlar diriltilip dışarı atıldığı ve kalplerde gizlenenler ortaya konduğu zaman, insan (hÂlinin ne olacağını) duşunmez mi? Şuphesiz Rab ’leri o gun onlardan tamamıyla haberdardır.” (el-ÂdiyÂt, 9-11)
O gunun şiddet ve vahÂmeti, Âyet-i kerîmelerde şoyle ifÂde edilmektedir: “Sûr ’a uflendiği zaman artık aralarında akrabalık bağları kalmamıştır; birbirlerini de arayıp sormazlar!” (el-Mu ’minûn, 101) “Kulakları sağır eden o ses geldiğinde, işte o gun, kişi kardeşinden, annesinden, babasından, eşinden ve cocuklarından kacar. O gun, herkesin kendine yetip artacak bir derdi vardır.” (Abese, 33-37)
Hazret-i Âişe şoyle nakletmektedir: “Bir gun Rasûlullah Efendimiz: «–KıyÂmet gunu, yalınayak, cıplak ve sunnetsiz olarak AllÂh ’ın huzûrunda toplanacaksınız.» buyurmuşlardı. Bunun uzerine ben (şaşkınlık icerisinde): «–YÂ RasûlÂllah! Erkekler ve kadınlar birbirlerine bakarlar!?» dedim. Peygamber Efendimiz: «‒O zamanki vaziyet, onların boyle bir şeyi duşunemeyecekleri kadar şiddetli ve dehşet vericidir.» buyurdular. (BuhÂrî, Rikāk, 45; Muslim, Cennet, 56)
Diğer bir hadîs-i şerîfte bildirildiği uzere oluler yeniden diriltilince kendisine ilk elbise giydirilecek olan kişi Hazret-i İbrahim olacaktır.[7] Daha sonra Peygamber Efendimize elbisesi giydirilecektir. Bundan sonra Allah Rasûlu Arş ’ın sağ yanında duracak ve orada yalnız Rasûlullah bulunacaktır. Bu sebeple evvelkiler de sonrakiler de Efendimize imreneceklerdir. CenÂb-ı Hak, vucûdun parcalarını bir araya getirip ruhları da onlara iÂde ederek oluleri kabirlerinden cıkaracaktır. Yeniden yaratılan insanlar icin, artık sonu olmayan bir hayat başlamış olacaktır. KıyÂmet gunu ilk olarak dirilip kabrinden cıkacak kişi ise, Rasûlullah ’tır.[8] Allah Rasûlu bir gun Mescid ’e girmişlerdi. Bir tarafında Hazret-i Ebûbekir diğer tarafında da Hazret-i Omer vardı. Efendimiz onların ellerini tuttu ve: “KıyÂmet gunu biz işte boyle diriltileceğiz.” buyurdular. (Tirmizî, MenÂkıb, 16/3669)
Kur ’an-ı Kerim ’de Diriliş Ornekleri Dirilişin cismÂnî mi, rûhÂnî mi olacağı hususunda ihtilÂf edilmişse de Kur ’Ân-ı Kerîm ’de, dirilişin cismÂnî olacağına dÂir pek cok Âyet-i kerîme bulunmaktadır. Allah TeÂlÂ, her insanı bedeniyle diriltip rûhunu da iÂde edecektir. Olumden sonra dirilişin gercek olduğu ve bunun Allah icin hic de zor olmadığı hususunda gonullerin tatmin olması maksadıyla, CenÂb-ı Hak daha dunyada iken bazı oluleri diriltmiş, bunun misallerini de Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle zikretmiştir:
a. Parcalanmış Kuşların Canlandırılması:
Âyet-i kerîmede buyrulur: “İbrahim Rabbine: «–Ey Rabbim! Oluyu nasıl dirilttiğini bana goster!» demişti. Rabbi ona: «–Yoksa inanmadın mı?» dedi. İbrahim: «–Hayır, inandım. Fakat kalbimin mutmain olması icin (gormek istedim).» dedi. Bunun uzerine Allah: «–Oyleyse dort tane kuş yakala, onları yanına al, sonra (kesip parcala), her dağın başına onlardan bir parca koy. Sonra da onları kendine cağır; koşarak sana gelirler. Bil ki Allah azîzdir, hakîmdir.» buyurdu.” (el-Bakara, 260)
RivÂyete gore Allah TeÂlÂ, İbrahim -aleyhisselÂm- ’a, yakaladığı dort kuşu kesmesini, tuylerini yolmasını ve etlerini sıyırıp parcalara ayırmasını emretti. Sonra başlarını yanında saklamak sûretiyle, her dağın başına onlardan birer parca koymasını istedi. İbrahim -aleyhisselÂm-, rivÂyete gore birer tavus, horoz, karga ve kartal tuttu. Bunların her birini dort parcaya ayırdı, hamur yapıp birbiriyle karıştırdı ve dağların tepesine bundan birer parca koydu. Sonra onları; “AllÂh ’ın izniyle bana gelin!” diyerek cağırdı. Her bir parcanın bir diğerine doğru ucup, bir cusse teşkil ettiğini ve gelip kendine Âit başla birleşerek eski hÂlini aldığını gordu.[9]
Hazret-i İbrahim ’in kuşları dağların uzerine koymasının, etrafında buyuk bir kalabalığın olduğuna işaret ettiği de ifÂde edilmiştir. Yani insanlar tarafından rahatca gorulebilsin diye o kuşları yuksek bir yere koymasının emredilmiş olabileceği bildirilmiştir. Buna gore İbrahim -aleyhisselÂm-, Âhirette yeniden dirilişi inkÂr edenlere bunu ispat etmek icin CenÂb-ı Hak ’tan bir mûcize istemiş ve bu hÂdise gercekleşmiştir. MÂlum olduğu uzere İbrahim -aleyhisselÂm-, buyuk bir peygamberdir. Dolayısıyla AllÂh ’ın oluleri dirilteceği hususunda herhangi bir şuphesinin olması duşunulemez. Muhakkak ki CenÂb-ı Hak da, İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın îman ehli olduğunu biliyordu. Fakat İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın; “Rabbim! Oluleri nasıl dirilttiğini bana goster!” sozuyle ne kastettiğinin herkes tarafından bilinmesi icin ona; “Yoksa inanmadın mı?” diye sormuştur. İbrahim -aleyhisselÂm- da, Âyet-i kerîmede beyÂn edildiği uzere, hakîkati bizzat gorerek kalbinin iyice mutmain olması ve bu ilÂhî azamet tecellîsini seyrederek inancının “hakka ’l-yakîn” derecesine yukselmesi icin CenÂb-ı Hak ’tan boyle bir talepte bulunduğunu ifÂde etmiştir. Zira insanın, inandığı bir şeyi kendi gozleriyle de gorduğu takdirde inancının daha da percinlenerek sarsılmaz bir hÂle geleceği muhakkaktır. Diğer taraftan, İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın boyle bir talepte bulunmasının, kendisinin “AllÂh ’ın dostu” olduğu hususunda kalbinin tam bir itmi ’nÂna ermesi icin olduğu da ifÂde edilmiştir.
Ayrıca bu Âyet-i kerîmeden, bir insanın hangi mÂnevî makama erişirse erişsin, îmÂnının kemÂli ve kalbinin itmi ’nÂnı icin hÂl alacağı mesafeler olduğu hakîkati ortaya cıkmaktadır. Zira “ulu ’l-azm” peygamberlerden biri olan, “Halîlullah/AllÂh ’ın Dostu” rutbesini taşıyan ve pek cok ilÂhî iltifÂta nÂil olduğu Âyet-i kerîmelerde bildirilen İbrahim -aleyhisselÂm- bile, itmi ’nÂnının artması icin AllÂh ’a yalvarıyor ve O ’ndan yardım istiyor. Şurası muhakkak ki, kulun CenÂb-ı Hakk ’a yakınlığı arttığı nisbette, gonul Âleminde muazzam ufuklar acılır. Dolayısıyla CenÂb-ı Hakk ’a karşı kendi Âcizlik, muhtaclık, noksanlık ve hicliğini cok daha berrak bir sûrette idrÂk eder.
Nitekim İbrahim -aleyhisselÂm- da bu hiclik ve mahviyet hissiyÂtı icinde CenÂb-ı Hakk ’a şoyle niyÂz etmiştir: “(Y Rabbi! İnsanların) dirilecekleri gun beni mahcub etme. O gun, ne mal fayda verir ne de evlÂt. Ancak AllÂh ’a kalb-i selîm (temiz bir kalp) ile gelenler (bunun faydasını gorur).” (eş-ŞuarÂ, 87-89) Hazret-i İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın olulerin diriltilmesini gormek isteyişiyle alÂkalı Âyet-i kerîmenin işÃ‚rî tefsîrinde de şoyle denilmektedir: “Hazret-i İbrahim, bu suÂliyle Allah ’tan kalbinin ihyÂsını istemiştir. Allah TeÂl da ona, gonlunun başka şeylerle olan bağlantılarını kesmesi gerektiğini haber vermiştir. Buna gore İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın parcalara ayırdığı dort kuş ile, nefiste bulunan dort kotu sıfata işaret edilmiştir. Tavus ziyneti, karga tûl-i emeli (tukenmek bilmeyen arzuları), horoz şehveti ve kartal da hırsı temsil etmektedir. Dolayısıyla mucÂhede ve riyÂzatla nefsinin bu mezmum sıfatlarını boğazlayamayanlar, muşÃ‚hedeyle kalbini diriltme imkÂnı bulamazlar.” (Kuşeyrî, LetÂifu ’l-İşÃ‚rÂt, I, 121)
b. Yıldırım Carpmasıyla Olenlerin Tekrar Diriltilmesi:
Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle buyrulmuştur: “Bir zamanlar: «–Ey MûsÂ! Biz AllÂh ’ı apacık gormedikce asl sana inanmayız!» demiştiniz de gozleriniz gore gore o anda sizi yıldırım carpmıştı. Sonra olumunuzun ardından sizi dirilttik ki şukredesiniz.” (el-Bakara, 55-56) Âyet-i kerîmelerden de anlaşıldığı uzere Mûs -aleyhisselÂm- ’ın kavminden bazıları; AllÂh ’ı gormedikce îmÂn etmeyeceklerini soylemiş, bunun uzerine de Allah TeÂl onlara yıldırım gondermişti. Yıldırım carpmasıyla olen bu kimseleri CenÂb-ı Hak bir muddet sonra diriltmiş, boylece onlar, AllÂh ’ın kudretini bizzat yaşamak sûretiyle idrÂk etmişlerdi. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de bildirilen bu hÂdise de, oldukten sonra dirilişi inkÂr edenlere, bunun Allah icin hic de zor olmadığını gostermektedir.
Nitekim Âhirette dirilişi inkÂr eden insanlara AllÂh ’ın kudretini gostermek icin Hazret-i Îs -aleyhisselÂm- ’a oluleri diriltme mûcizesinin verilmiş olduğu, AshÂb-ı Kehf ’in uc yuz kusur yıl uyutulduktan sonra uyandırıldıkları da mÂlumdur.
c. Yuz Yıl Olu Kalanın Dirilmesi:
Rasûlullah ’a muşriklerin en fazla îtiraz ettikleri hususlardan biri, olulerin yeniden diriltilecek olmasıydı. Hem bunu nefsÂniyetleri gereği kabul etmek işlerine gelmiyordu, hem de curuyup yok olmuş cesetlerin nasıl tekrar canlanacağını bir turlu anlayamıyorlardı. CenÂb-ı Hak Peygamber Efendimiz ’e, muşriklerin bu istifhamlarını giderecek bircok Âyet-i kerîme vahyetti. Olumden sonra diriliş gerceğini bircok misalle Kur ’Ân-ı Kerîm ’de îzah buyurdu. Nitekim bu misallerden biri de, Uzeyir -aleyhisselÂm- zamanında gercekleşen ve yuz yıl olu kaldıktan sonra tekrar diriltilen kimsedir.
Âyet-i kerîmede buyrulur: “Yahut gormedin mi o kimseyi ki, evlerinin duvarları catıları uzerine cokmuş (harÂb olmuş) ıssız bir kasabaya uğradı; «–Olumunden sonra Allah bunları nasıl diriltir acaba!» dedi. Bunun uzerine Allah onu hemen oldurup yuz sene bıraktı, sonra tekrar diriltti: «–Ne kadar kaldın burada?» dedi. «–Bir gun yahut daha az.» dedi. Allah ona: «–Hayır, bilÂkis yuz sene kaldın. Yiyeceğine ve iceceğine bak, henuz bozulmamıştır. Bir de eşeğine bak. Seni insanlara bir ibret kılalım diye (yuz sene olu tuttuk, sonra tekrar dirilttik). Şimdi sen kemiklere bak, onları nasıl duzenliyor, sonra ona nasıl et giydiriyoruz!» dedi. Durum kendisince anlaşılınca: «–Şimdi iyice biliyorum ki, Allah her şeye kÂdirdir.» dedi.” (el-Bakara, 259)
Bazı tefsirlerde, Uzeyir -aleyhisselÂm- olduğu zikredilen bu kişi, oturanları olup gitmiş ve harÂbe hÂline gelmiş olan kasabaya uğradığında, kendi kendisine, AllÂh ’ın oluleri nasıl dirilteceğini duşunur ve konakladığı bu yerde uyuyakalır. Allah onu oldurup yuz sene sonra tekrar diriltir. O şahıs dirildiğinde, kendisinin kısa bir sure uyuyup uyandığını zanneder. Cunku yiyecekleri henuz bozulmamıştır. Fakat merkebine bakınca anlar ki o oleli cok olmuş. Zira sadece curumeye yuz tutmuş kemikleri kalmıştır. Allah TeÂlÂ, onun gozu onunde merkebini diriltir. Boylece o kişi, AllÂh ’ın kullarını nasıl oldureceğini ve tekrar nasıl dirilteceğini bizzat muşÃ‚hede etmiş olur.
2. HAVZ Kabirlerinden susuz bir vaziyette cıkacak olan insanların, susuzluklarını giderebilmek icin canhıraş bir şekilde, Mahşer meydanında bulunan Havz ’a koşacakları haber verilmektedir. LÂkin oraya herkes varamayacaktır. Nitekim bir hadîs-i şerîfte, dunyada iken îman nîmetinden yuz cevirip bÂtıl yollara sapan kimselerin, Havz ’ın suyunu icmekten men edilecekleri şoyle haber verilmektedir:
Rasûlullah bir gun kabristana gittiler ve: “SelÂm size ey mu ’minler diyarının sÂkinleri! İnşÃ‚allah bir gun Biz de sizin yanınıza geleceğiz.” (diyerek orada medfun bulunan kabir ehlini selÂmladılar. Ardından da “–Kardeşlerimizi gormemizi cok isterdim!” buyurdular. AshÂb-ı kirÂm şaşkınlıkla: “–Biz Siz ’in kardeşleriniz değil miyiz, y RasûlÂllah?” diye sordular.
Rasûl-i Ekrem Efendimiz: “–Sizler benim ashÂbımsınız, kardeşlerimiz ise henuz gelmemiş olanlardır.” buyurdular. Bunun uzerine ashÂb-ı kirÂm: “–Ummetinizden henuz gelmemiş olanları nasıl tanıyacaksınız, ey AllÂh ’ın Rasûlu?” diye sordular. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de onlara: “–Bir adamın alnı ve ayakları beyaz olan bir atı olduğunu duşunun. O adam bu atını, hepsi de simsiyah olan bir at surusu icinde tanıyamaz mı?” diye sordular.
SahÂbe-i kirÂm: “–Evet, tanır ey AllÂh ’ın Rasûlu!” cevÂbını verdiler. Bunun uzerine Rasûlullah şoyle buyurdular: “–İşte kardeşlerimiz de abdestten dolayı yuzleri nurlu, el ve ayakları parlak olarak geleceklerdir. Ben, onceden gidip Havz ’ımın başında ikram etmek icin onları bekleyeceğim. Dikkat edin! Birtakım kimseler, yabancı devenin suruden kovulup uzaklaştırıldığı gibi, benim Havz ’ımdan kovulacaklardır. Ben onlara; «Buraya gelin!» diye nid edeceğim. Bana: «–Onlar Sen ’den sonra hÂllerini değiştirdiler, (Sen ’in Sunnet ’ini terk edip başka yollara saptılar!)» denilecek.[10] Bunun uzerine ben de: «–Uzak olsunlar, uzak olsunlar!» diyeceğim.” (Muslim, TahÂret 39, FedÂil 26)[11] Havz ’ın suyundan sadece oraya vÂsıl olabilenler icecektir. Havz ’dan icemeyenler ise, Sırat ’tan da gecemeyecek olanlardır.
Peygamber Efendimiz bir hadîs-i şerîfinde Havz ’ını şoyle tÂrif buyurmuştur: “Benim havzım, bir aylık yuruyuş mesafesi kadar buyuktur. Suyu sutten daha beyaz, kokusu miskten daha hoştur. Bardakları da semÂnın yıldızları gibi coktur. Kim on­dan icerse, bir daha ebediyyen susamaz.” (BuhÂrî, Rikāk, 53; Muslim, FedÂil, 27) Dolayısıyla Havz ’dan icemeyen ise ebediyyen suya kanamayacak, dÂim susuzluk cekecektir. RivÂyete gore Havz ’ın yanına ilk varacak olan Rasûlullah ’tır. Herkesten evvel oraya varıp ummetine ikram etmek icin hazırlanacaktır.[12] Havz ’a ilk gelecek insanlar ise, MuhÂcirlerin fakirleridir.
Yine Rasûlullah şoyle buyurmuşlardır: “(KıyÂmet gunu) her peygamberin bir havzı vardır ve onlar kimin havzına daha fazla kişi geliyor diye birbirlerine karşı iftihar edip sevinirler. Ben, havzına en fazla kişi gelen peygamber olmayı umid ediyorum!” (Tirmizî, KıyÂmet, 14/2443) Bizler de Âlemler SultÂnı Efendimiz ’in bu umîdini boşa cıkarmamak icin, O ’nun Sunnet-i Seniyye ’sine tam bir ittib hassÂsiyeti icinde olmalıyız. Ayrıca en yakınlarımızdan başlayarak cevremizdekileri de bu istikÂmette yaşatabilmeye gayret etmeliyiz.
3. HAŞR VE MAHŞER CenÂb-ı Hak, olumlerinden sonra dirilteceği butun mahlûkÂtı, hesap ve mîzÂn icin Mahşer meydanında toplayacaktır. Nitekim bu hakîkat, Âyet-i kerîmelerde şoyle ifÂde buyrulmaktadır: “Ey Rabbimiz! Gelmesinde şuphe edilmeyen bir gunde, insanları mutlaka toplayacak olan Sen ’sin. Allah asl sozunden donmez.” (Âl-i İmrÂn, 9. Bkz. el-Kehf, 99) “O gunde Sûr ’a uflenir ve Biz o zaman gunahkÂrları, gozleri (korkudan) gomgok bir hÂlde Mahşer ’de toplarız.” (TÂhÂ, 102) “Rabbine andolsun ki, muhakkak sûrette onları (o insanları) şeytanlarla birlikte Mahşer ’de toplayacağız; sonra onları diz ustu cokmuş vaziyette Cehennem ’in cevresinde hazır bulunduracağız.” (Meryem, 68) “O gun insanlar amellerini gormeleri (karşılığını almaları) icin darmadağınık geri donup gelirler.” (ez-ZilzÂl, 6)
Mahşer Yeri Nasıl Olacak? Bir hadîs-i şerîflerinde Peygamber Efendimiz insanların toplanacağı Mahşer meydanını şoyle tasvir etmişlerdir: “KıyÂmet gunu insanlar; beyaz, du­ru ve kepekten arınmış undan yapılan corek gibi bir saha uzerinde toplanırlar.” Hadîsin rÂvîlerinden biri, şu acıklamayı yapmıştır: “O sahada, hic kimse icin bir şeye delÂlet edecek, yol gosterecek (dağ-taş gibi) herhangi bir al­met yoktur!” (BuhÂrî, Rikāk, 44) Nitekim Kur ’Ân-ı Kerîm ’de, Sûr ’a uflendiği zaman dağların un ufak olup savrulacağı, yerlerinin dumduz ve bomboş kalacağı, herhangi bir iniş veya yokuşun bulunmayacağı bildirilmektedir.[13]
Mahşer meydanına toplanacak insanlar, dunyadaki mÂnevî durumlarına gore farklı hÂllerde oraya geleceklerdir. Bu hususta da Peygamber Efendimiz: “KıyÂmet gunu sizler yaya olarak, binitli olarak ve yuzustu surunerek Mahşer yerine toplanacaksınız.”[14] buyurmuşlardır.
Mahşer meydanına yuzustu surunerek gelecek olanlar, İslÂm ’ın hidÂyet nûrundan uzak duran gÂfillerdir. Bu hakîkat, Âyet-i kerîmelerde şoyle bildirilmektedir: “Allah kime hidÂyet verirse, işte doğru yolu bulan odur. Kimi de hidÂyetten uzak tutarsa, artık onlara, Allah ’tan başka dostlar bulamazsın. KıyÂmet gununde onları kor, dilsiz ve sağır bir hÂlde yuzukoyun haşrederiz. Onların varacağı ve kalacağı yer Cehennem ’dir ki, ateşi yavaşladıkca onun alevini artırırız.” (el-İsrÂ, 97) “Yuzukoyun Cehennem ’e (surulup) toplanacak olanlar; işte onlar, yerleri en kotu, yolları en sapık olanlardır.” (el-FurkÂn, 34)
Enes bin MÂlik -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır: “Bir kişi gelip: «‒Ey AllÂh ’ın Rasûlu! KÂfir kıyÂmet gunu yuzu uzerinde nasıl haşrolunur?» diye sordu. Rasûlullah: «‒Dunyada onu iki ayağı uzerinde yuruten Allah, kıyÂmet gu­nunde yuzu uzerinde yurutmeye kÂdir değil midir?» diye cevap ver­diler.” Bu hadîsi rivÂyet eden KatÂde -radıyallÂhu anh- sonunda şoyle der: “‒Evet, Rabbimiz ’in izzetine yemin ederim ki, kÂdirdir!” (BuhÂrî, Rikāk, 45; Muslim, MunÂfikûn, 54)
Mahşer meydanında vukū bulacak hÂdiselerden biri de Guneş ’in insanlara yaklaştırılmasıdır. Nitekim Rasûlullah bu husustaki hadîs-i şerîflerinde şoyle buyurmuşlardır: “Guneş, kıyÂmet gunu insanlara bir mil[15] mesÂfe kalıncaya kadar yaklaştırılır. İnsanlar, işledikleri kotu amelleri kadar tere batarlar. Kimi topuklarına, kimi dizlerine, kimi de kuşak yerlerine kadar ter icinde kalır; bazılarının da ter Âdeta ağızlarına gem vurur.” (Muslim, Cennet, 62; Tirmizî, KıyÂmet, 2/2421) “KıyÂmet gunu insanlar Mahşer yerinde (sıkışma, şiddet ve Guneş ’in yaklaşması sebebiyle) terleyecektir. Oyle ki; dokulen ter, yetmiş zirÂʻ derinliğinde yere gece­cek, daha sonra yukselerek ağızlarını gemleyecek ve hatt kulaklarına ula­şacaktır.” (BuhÂrî, Rikāk, 47) “«O gun insanlar Âlemlerin Rabbi icin ayağa kalka­caklar!»[16] Onlardan biri, kulaklarının yarısına kadar ulaşmış olan teri icinde ayağa kalkacaktır.” (BuhÂrî, Rikāk, 47; Muslim, Cennet, 60)
GUNAHLARIN AHİRETTEKİ CEZALARI - VİDEO

Yeri gelmişken, berzah ve Âhiret hayatının kendine has şart ve imkÂnlarının, bu dunyadaki hayat şartlarından cok farklı olacağını ifÂde etmek lÂzımdır. Mesel bu dunyada Guneş yeryuzune yaklaştırılacak olsa butun her şey yanar ve kul olur. Yine buyuk bir tûfan sebebiyle bu cihÂnın her tarafı sular altında kalsa, butun insanlar olur. LÂkin Âhirette ise bu gibi şeyler, herkesin kendi hÂline gore tecellî edeceğinden, kıyÂmet gunu Guneş ’in yaklaştırılmasıyla bir gunahkÂr cok buyuk azap hissedecek, fakat asl olmeyecektir. Cunku orada olum yoktur. Yine Guneş ’in harÂretinden Mahşer ahÂlisi terlediğinde, herkes kendi teri icine gark olacak, fakat kendi teri yanındakilere asl zarar vermeyecektir. Bu aynen, kıyÂmet gununde herkesin kendi ışığında yuruyeceği hakîkati gibidir.
Nitekim Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle buyrulmaktadır: “Mu ’min erkeklerle mu ’min kadınları, onlerinden ve sağlarından, (amellerinin) nurları aydınlatıp giderken gorduğun gunde (onlara); «‒Bugun mujdeniz, zemininden ırmaklar akan ve iclerinde ebedî kalacağınız Cennetlerdir.» denilir. İşte buyuk kurtuluş budur. MunÂfık erkeklerle munÂfık kadınların, mu ’minlere; «‒Bizi bekleyin, nûrunuzdan bir parca ışık alalım!» diyeceği gunde kendilerine; «‒Arkanıza donun de bir ışık arayın!» denilir. Nihayet onların arasına; icinde rahmet, dışında (munÂfıklar tarafında) azap bulunan ve kapısı olan bir sur cekilir.” (el-Hadîd, 12-13)
O dehşetli gunde her insanın nûru, ancak kendine yetecek kadar olup başkasına fayda vermeyecektir. İşte bu husus, kıyÂmet gununun farklı ve hÂrikulÂde hÂllerinden biridir. Dunyada bunun misÂli, şuna benzemektedir: Mu ’min bir kimse, îmÂnının ışığında yurur, yanındaki kÂfir de kufrunun karanlığı icinde kalır ve îman nûrundan hic istifÂde edemez. KezÂ, Âm biri de gozu goren birinin yanında yurur, ancak o goren kimsenin gozunun nûrundan istifÂde edemez.
İmÂm ŞÃ‚rÂnî Hazretleri, Mahşer gunu insanların dokeceği muthiş ter hususunda şoyle demektedir: “Şu muhakkaktır ki o gun terleyen insanlar, dunyada iken Aziz ve Celil olan AllÂh ’ın rızÂsı uğrunda cihÂd etmek, hacca gitmek, oruc tutmak, namaz kılmak, muslumanların işlerini gormek, insanlar suyundan icsinler diye kuyular kazmak gibi amel-i sÂlihlerde ve hayır işlerinde ter dokmemişlerdir. (Bunlardan uzak kalmışlardır.) Bu sebeple Mahşer meydanında terlere batarlar. Bunun yanında Mahşer meydanında beklerken hissettikleri hayÂ, korku ve endişe sebebiyle de ter dokerler.” (İmÂm ŞÃ‚rÂnî, Olum KıyÂmet Âhiret, sf. 159) VelhÂsıl, Mahşer gununun o kadar dehşet verici korkuları vardır ki, kabrinde Cennet ’e gideceği mujdelenen insanlara dahî, bu ilÂhî rahmet ve mağfireti unutturacak hÂllerin yaşanacağı haber verilmiştir.[17] Butun bu korkulardan CenÂb-ı Hakk ’a sığınırız...
4. PEYGAMBER EFENDİMİZİN ŞEFAATİ Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh- şoyle nakleder: Bir yemek dÂvetinde Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ile beraber bulunuyorduk. Kendisine etin kol tarafı ikram edildi. Rasûl-i Ekrem Efendimiz etin kol tarafını severdi. Ondan bir lokma kopardıktan sonra şoyle buyurdular: “–KıyÂmet gununde insanların efendisi benim. Bu da neden biliyor musunuz? Allah TeÂlÂ, gelmiş-gelecek butun insanları duz bir yere toplayacak. Orası, insanlara bakan kimsenin hepsini gorebileceği, onlara seslenen kişinin hepsine sesini duyurabileceği bir yerdir. Guneş onlara yaklaşacak, insanlar sıkıntıdan ve kederden artık dayanamayacak hÂle gelince (ki diğer bir rivÂyette bu bekleyişin yetmiş sene sureceği haber verilmektedir)[18] birbirlerine: «–İcinde bulunduğunuz sıkıntıyı, başınıza gelen hÂli gormuyor musunuz? HÂlinizi Rabbinize arz ederek size şefaat edecek birini bulmayı duşunmuyor musunuz?» diyecekler.
Bazıları: «–Babanız Âdem ’e gidiniz!» diyecek. İnsanlar Hazret-i Âdem ’e gidip: «–Ey Âdem! Sen insanların babasısın. Seni Allah kudret eliyle yarattı. Sana kendi rûhundan ufledi. Meleklere sana secde etmelerini emretti, onlar da secde ettiler. Seni Cennet ’e yerleştirdi. Rabbine varıp bizim icin şefaat et! İcinde bulunduğumuz hÂli, başımıza gelen derdi gormuyor musun?» diyecekler. O da: «–Bugun Rabbim cok gazaplı. Ne daha once boylesine gazaplandı ne de bundan sonra boyle gazaplanır. Rabbim o ağaca yaklaşmamı yasakladı, ama ben O ’nu dinlemedim. Asıl benim nefsim şefaat edilmeye muhtactır; benim nefsim, benim nefsim! Siz başkasına gidin; Nûh ’a gidin!» diyecek. Onlar da Hazret-i Nûh ’a giderek: «–Ey Nûh! Sen yeryuzu halkına gonderilen rasûllerin ilkisin. Allah TeÂl senin icin “Cok şukreden kul”[19] demişti. İcinde bulunduğumuz perişan hÂli gormuyor musun? Başımıza gelenleri gormuyor musun? Rabbinin huzûrunda bize şefaat etmeyecek misin?» diyecekler. O da: «–Bugun Rabbim benzeri gorulmedik şekilde gazaplıdır. Ne daha once boylesine gazaplandı ne de bundan sonra boyle gazaplanır. Benim bir duÂm vardı; onu da kavmimin aleyhine kullandım. Asıl benim nefsim şefaat edilmeye muhtactır; benim nefsim, benim nefsim!
Siz başkasına gidin; İbrahim ’e gidin!» diye karşılık verecek. Onlar da Hazret-i İbrahim ’e giderek: «–Sen AllÂh ’ın Peygamberi ’sin, yeryuzu halkı icinde AllÂh ’ın Halîli/dostu sensin. Rabbinin huzûrunda bize şefaat et! İcinde bulunduğumuz perişan hÂli gormuyor musun?» diyecekler. O da şunları soyleyecek: «–Bugun Rabbim benzeri gorulmedik şekilde gazaplıdır. Ne daha once boylesine gazaplandı ne de bundan sonra boyle gazaplanır. Ben vaktiyle uc tÂrizli soz soylemiştim. Asıl benim nefsim şefaat edilmeye muhtactır; benim nefsim, benim nefsim! Siz başkasına gidin; Mûs ’ya gidin!» Onlar da Hazret-i Mûs ’ya gelerek şoyle diyecekler: «–Ey MûsÂ! Sen AllÂh ’ın Rasûlu ’sun. Allah TeÂlÂ, peygamberlik vermek ve konuşmak sûretiyle seni diğer insanlardan ustun kılmıştır. Rabbinin huzûrunda bize şefaat et. İcinde bulunduğumuz hÂli gormuyor musun?» O da: «–Bugun Rabbim benzeri gorulmedik şekilde gazaplıdır. Ne daha once boylesine gazaplandı ne de bundan sonra boyle gazaplanır. Ben oldurulmesine dÂir emir almadığım bir adamı hatÂen oldurdum. Asıl benim nefsim şefaat edilmeye muhtactır; benim nefsim, benim nefsim! Siz başkasına gidin; Îs ’ya gidin!» diyecek. Onlar da Hazret-i Îs ’ya giderek: «–Ey ÎsÂ! Sen AllÂh ’ın Rasûlu, O ’nun Meryem ’e ilkā ettiği kelimesi ve O ’nun yarattığı bir ruhsun. Sen daha beşikte iken insanlarla konuştun. Rabbinin huzûrunda bize şefaat et! İcinde bulunduğumuz perişan hÂli gormuyor musun?» diyecekler.
Hazret-i Îs da: «–Bugun Rabbim benzeri gorulmedik şekilde gazaplıdır. Ne daha once boylesine gazaplandı ne de bundan sonra boyle gazaplanır!» diyecek, ama bir gunah zikretmeyecek. Sonra da, asıl benim nefsim şefaat edilmeye muhtactır; benim nefsim, benim nefsim! Siz başkasına gidin; Muhammed ’e gidin!» diyecek.”
Resûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz hÂdisenin devamını diğer bir rivÂyette şoyle nakletmektedir: “Onlar da bana gelerek: «–Y Muhammed! Sen AllÂh ’ın Rasûlu ve Son Peygamber ’sin. Allah TeÂlÂ, Sen ’in gelmiş ve gecmiş butun gunahlarını bağışlamıştır.[20] Rabbinin huzûrunda bize şefaat et! İcinde bulunduğumuz perişan hÂli gormuyor musun?» diyecekler. Ben de yuruyup Arş ’ın altına geleceğim, Rabbime secdeye kapanacağım. (Bu secde tam bir hafta surecek.)[21] Sonra Allah TeÂl daha once kimseye oğretmediği en guzel hamd u senÂları bana ilham edecek. (Onlarla uzun muddet hamd u senÂda bulunduktan sonra) CenÂb-ı Hak bana: «–Y Muhammed! Secdeden başını kaldır! İste, istediğin Sana verilecek; şefaat et, şefaatin kabul edilecek!» buyuracak. Ben de başımı secdeden kaldıracağım ve: «–Y Rabbi! Ummetimi bana bağışla! Y Rabbi! Ummetimi kurtar! Y Rabbi! Ummetimi bağışla!» diye yalvaracağım. O zaman bana: «–Y Muhammed! Ummetinden hesÂba cekilmeyecek olanları Cennet kapılarının en sağındaki BÂbu ’l-Eymen ’den iceri al! Onlar başkalarıyla beraber Cennet ’in diğer kapılarından da gireceklerdir!» buyrulacak. Canımı kudretiyle yaşatan AllÂh ’a yemin ederim ki, Cennet kapılarının iki kanadı arasındaki mesafe, Mekke ile (Bahreyn ’deki) Hecer veya Mekke ile (Suriye ’deki) Busr arasındaki mesafe kadar geniştir.”[22]
Allah Resûlu başka bir rivÂyette de şoyle buyurmuşlardır: “…Rabbimden şefaat icin izin isterim. Bana izin verilir. Rabbimin huzûrunda durup O ’na, şimdi bilmediğim şekilde hamd ederim. Bu hamd cumlelerini o vakit Allah TeÂl bana ilham eder. Sonra O ’nun icin secdeye kapanırım. Bana: «‒Ey Muhammed! Başını kaldır ve soyle, sozun dinlenecek; iste, arzun yerine getirilecek; şefaat et, şefaatin kabul edilecek!» buyrulur. Ben de: «‒Y Rabbi! Ummetim, ummetim!» derim. Bana: «‒Git, kimin kalbinde buğday veya arpa tanesi ağırlığınca îman varsa onu Cehennem ’den cıkar!» buyrulur. Ben de gider soyleneni yaparım. Sonra tekrar Rabbimin huzûruna donup O ’na bu hamd cumleleri ile hamd ederim…”
Rasûlullah ’ın ikinci murÂcaatında kendisine; “kalbinde hardal tanesi ağırlığınca”, ucuncu murÂcaatında ise “bir hardal tanesinden daha da az” miktarda îmÂnı olan kimseleri Cehennem ’den cıkarması soylenecektir. (Bkz. Muslim, ÎmÂn, 326, 322) Hadîs-i şerîflerde gorulduğu uzere kıyÂmet gununun şiddet, eziyet ve korkularından kurtulmak icin butun insanlar bir kurtarıcı arayacaklardır. LÂkin uzandıkları butun dalların birer birer ellerinde kaldığını hayret ve dehşetle seyredeceklerdir. Nihayet umitlerinin tukenmeye başladığı bir sırada, o korkunc meydanda yegÂne hatırı sayılacak kişinin İki Cihan Serveri -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz olduğunu anlayacaklar ve O ’na muracaat edeceklerdir.
Rahmet Peygamberi -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de onlara şefaat edip bu dehşetli korkulardan kurtulmalarına vesîle olacaktır. Fahr-i KÂinÂt Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, peygamberlerin bile kendi nefsinin derdine duştuğu bir zamanda ummetini duşunecek, sozune değer verilecek ve duÂsı kabul edilecek olan yegÂne Sultan ’dır. Bu sebeple Suleyman Celebi şoyle seslenir: Merhab ey Âsi ummet melcei Merhab ey caresizler eşfai Yani; “Merhaba ey gunahkÂr ummetin iltic edeceği şefkat sığınağı! Merhaba ey cÂresizlerin en buyuk şefaatcisi!” Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in kendi ummetine daha husûsî şefaatleri de olacaktır. Nitekim bir defasında şoyle buyurmuşlardır: “Şefaatim, (oncelikle) ummetimden buyuk gunah işleyenleredir.” (Ebû DÂvûd, Sunnet, 20-21/4739; Tirmizî, KıyÂmet, 11/2435-6; İbn-i MÂce, Zuhd, 37; Ahmed, III, 213)
Bu hadîs-i şerîflerinde Peygamber Efendimiz ’in buyuk gunah işleyenlere şefaat edeceklerini ifÂde buyurmaları, şefaatin yalnız onlara has olduğu mÂnÂsına gelmemektedir. Elbette buyuk gunah işleyenler, şefaate en fazla ihtiyac duyacak olanlardır. Fakat şefaatin pek cok ceşidi vardır. Bu sebeple AllÂh ’ın dilediği herkes, kendi hÂliyle mutenÂsip bir sûrette şefaatten hissedÂr olacaktır. Ote yandan bu hadîs-i şerîf, bizleri asl rehÂvete sevk etmemeli, kulluk vazifelerimizi ihmÂle sebebiyet vermemelidir. Zira bizim kucuk gorduğumuz, ehemmiyet vermediğimiz, yahut “nasıl olsa affedilir” diye duşunduğumuz bir davranış, Allah katında cok buyuk bir gunah olabilir. Nitekim Âyet-i kerîmede buyrulur: “…Hakkında bilgi sahibi olmadığınız şeyi ağızlarınızda geveleyip duruyorsunuz. Bunun onemsiz olduğunu sanıyorsunuz. HÂlbuki bu, Allah katında cok buyuk (bir suc)tur.” (en-Nûr, 15)
Bir hadîs-i şerîfte de, ac bırakmak sûretiyle bir kedinin olumune sebep olan kadının Cehennem ’e dûcÂr olduğu bildirilmiştir.[23] Tabiî ki bunun aksi de mumkundur. Yani kucuk olarak gorduğumuz bir hayır, belki CenÂb-ı Hakk ’ın rız ve rahmetine ermemize vesîle olabilir. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz şoyle buyurmuşlardır: “Vaktiyle bir adam yolda giderken cok susadı. Bir kuyu buldu, icine indi, su icti ve dışarı cıktı. Bir de ne gorsun; bir kopek, dili bir karış dışarıda soluyor ve susuzluktan nemli toprağı yalayıp duruyor. Adam kendi kendine: «−Bu kopek de tıpkı benim gibi pek susamış!» deyip bir vicdan muhÂsebesi yaptı. Hemen kuyuya indi, ayakkabısını su ile doldurdu, onu ağzına alarak yukarıya cıktı ve kopeği suladı. Adamın bu hareketinden Allah TeÂl hoşnud oldu ve onu bağışladı.” SahÂbîler: “−Ey AllÂh ’ın Rasûlu! Bizim icin hayvanlardan dolayı da sevap var mı?” dediler. Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz: “−Her canlı sebebiyle sevap vardır.” buyurdu. (BuhÂrî, Şurb, 9; Muslim, SelÂm, 153)
Yine Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuşlardır: “Adamın biri, yol uzerinde bir ağac dalı gordu ve «AllÂh ’a yemin ederim ki, bunu muslumanları rahatsız etmemesi icin buradan kaldıracağım.» dedi (kaldırdı ve) bu yuzden Cennet ’e konuldu.” (Muslim, Birr, 128) Dolayısıyla, elimizden geldiği kadar butun gunahlardan sakınmalı ve buyuk-kucuk demeden her hayrı îfÂya gayret gostermeliyiz. CenÂb-ı Hakk ’ın; “…Rabbinin Sen ’i ovguye değer bir makÂma gondereceğini umabilirsin!” (el-İsrÂ, 79) Âyetinde zikrettiği “MakÂm-ı Mahmûd”, buyuk şefaat yetkisidir. Yukarıdaki hadîs-i şerîfte zikredildiği uzere o makam, sadece Âlemler SultÂnı Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e mahsustur. O zaman Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in elinde LivÂu ’l-Hamd (Hamd Sancağı) bulunacak, Hazret-i Âdem -aleyhisselÂm- da dÂhil olmak uzere butun peygamberler, bu sancağın altında toplanacaklardır.[24]
Şunu da ifÂde etmek lÂzımdır ki, Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’den once şefaat etmeleri icin kendilerine başvurulan peygamberlerin, şahsî zellelerinden bahsederek kendilerini şefaat etmeye lÂyık gormemeleri, hem yuksek edep ve tevÂzularının bir gostergesidir, hem de şefaatin derece derece olduğunun, en buyuk şefaat yetkisinin de Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’de bulunduğunun bir ifÂdesidir. Daha sonra CenÂb-ı Hakk ’ın izin vermesiyle diğer peygamberler de şefaat edeceklerdir.
Yine Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir hadîs-i şerîflerinde, CenÂb-ı Hakk ’ın kendisine uc makbul du hakkı verdiğini ifÂde buyurmuş, sonra da sozlerine şoyle devam etmişlerdir: “…Bunun uzerine ben: «AllÂh ’ım! Ummetimi mağfiret eyle! AllÂh ’ım! Ummetimi mağfiret eyle!» diye du ettim. Ucuncu isteğimi de butun mahlûkÂtın, hatt İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın bile bana muhtac olacağı ve benden şefaat dileyeceği gune bıraktım.” (Muslim, MusÂfirîn, 273)
Butun bu hakîkatlere rağmen bazı kimseler, Allah ’tan başka kimsenin şefaat edemeyeceğini soyleyerek, ne kadar sahih olursa olsun, şefaat konusundaki hadislerden sarf-ı nazar ederek bunları kabule yanaşmamaktadırlar. HÂlbuki bircok Âyette Allah TeÂl ’nın izin verdiklerinin şefaat edebileceği acıkca beyÂn edilmiştir. MeselÂ: “…İzni olmadan O ’nun huzûrunda kim şefaat edebilir?..” (el-Bakara, 255) “…Onun izni olmadan hicbir şefaatci şefaat edemez…” (Yûnus, 3) “RahmÂn nezdinde soz ve izin alandan başka hicbirinin şefaate gucu yetmeyecektir.” (Meryem, 87) “AllÂh ’ın huzûrunda kendisinin izin verdiği kimselerden başkasının şefaati fayda vermez.” (Sebe ’, 23) Âyetleri bunu gostermektedir. Ozellikle de; “O gun RahmÂn ’ın izin verdiği ve sozunden hoşlandığından başkasının şefaati fayda vermez.” (TÂhÂ, 109) Âyet-i kerîmesi, AllÂh ’ın izniyle şefaatin hak olduğunu gosteren bÂriz bir delildir.
5. SEM EHLİNİN YERYUZUNE İNMESİ Resûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in şefaati ile artık Mahşer meydanındaki korku ve sıkıntı dolu bekleyiş sona erecek ve hesap gorulmeye başlanacaktır. Bunun icin sem ehli, bir rivÂyete gore kulların amel defterleriyle birlikte[25] yeryuzune inip onların etrafını kuşatmaya başlar. Âyet-i kerîmelerde buyrulur: “O gun gokyuzu beyaz bulutlar ile yarılacak ve melekler boluk boluk indirileceklerdir.” (el-FurkÂn, 25) “İşte o gun, gercek mulk (hukumranlık) cok merhametli olan AllÂh ’ındır. KÂfirler icin de pek cetin bir gundur o.” (el-FurkÂn, 26)
İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- bu Âyet-i kerîmeleri tilÂvet ettikten sonra, bu buyuk hÂdisenin nasıl vukū bulacağını şoyle nakletmiştir: “Dunyanın semÂsı yarılır ve butun katlardaki melekler yere iner. Birinci kat semÂnın ehli iner; onlar yeryuzundeki cinlerden ve insanlardan daha fazladır. Dunya halkı onlara: «‒Rabbimiz aranızda mı?» diye sorarlar. Onlar da: «–Hayır!» derler. Sonra ikinci kat semÂnın ehli iner. Onlar da birinci kat semÂnın ve yeryuzu ehlinin hepsinden daha coktur. Yeryuzu halkı: «‒Rabbimiz aranızda mı?» diye sorarlar. Onlar da: «–Hayır!» derler… Bu şekilde yedinci kat semÂya kadar butun melekler sırayla iner ve saf saf dizilirler.[26] Her katta bulunan melekler, kendilerinden once inen ve yeryuzunde bulunanların tamamından daha fazladır.” (HÂkim, IV, 613/8699)
6. CENÂB-I HAKK ’IN TECELLÎ ETMESİ Sem ehlinin yeryuzune nuzûlunden sonra CenÂb-ı Hak -subhÂnehû ve teÂlÂ- tecellî eder. Bu esnÂda butun ummetler ve melekler saf saf dizilmiştir. Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulmuştur: “Onlar, ille de buluttan golgeler icinde AllÂh ’ın (emrinin) ve meleklerinin gelmesini[27] mi beklerler? HÂlbuki o zaman iş bitirilmiş olur. Butun işler yalnızca AllÂh ’a dondurulur.” (el-Bakara, 210) “Yeryuzu, Rabbinin nûru ile aydınlanır, kitap konulur, peygamberler ve şahitler getirilir ve aralarında hakkÂniyetle hukum verilir. Onlara asl zulmedilmez.” (ez-Zumer, 69) Bir diğer Âyet-i kerîmede ise, o zor ve dehşet verici kıyÂmet gununden bir sahne, bizlere şoyle nakledilmektedir: “Yeryuzu parca parca dokulduğu, Rabbin(in emri) geldiği ve melekler saf saf dizildiği zaman (her şey ortaya cıkacaktır).” (el-Fecr, 21-22) Hadîs-i şerîfte kulların, CenÂb-ı Hak tecellî ettiğinde, O ’nun heybet, kudret ve azametine dayanamayarak duşup bayılacakları haber verilmektedir. İlk olarak kendine gelecek olan da Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’dir.[28]
Abdullah bin Omer -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır: “Bir gun Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’i minberin uzerinde şoyle buyururlarken gordum: «Allah -azze ve celle- semÂları ve yerleri durup toplayarak iki eline alacak ve: “Allah benim! Melik benim! Nerede yeryuzu melikleri? Nerede cebbÂrlar, nerede mutekebbirler?!” buyuracak.» Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bunları soylerken mubÂrek parmaklarını yumup acıyorlardı. O esnÂda minbere baktım; kokunden sallanıyordu. Oyle ki kendi kendime; «Minber devrilerek Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’i duşurur mu?!» diye endişeleniyordum.” (Bkz. Muslim, MunÂfikûn, 23-26)
O gun insanların saflar hÂlinde dizilerek huzûr-i ilÂhîye arz edileceği, Âyet-i kerîmede şoyle beyÂn edilmektedir: “Hepsi de saf saf Rabbinin huzûruna arz edilmişlerdir. (Onlara «Andolsun ki, sizi ilk defa yarattığımız gibi huzûrumuza geldiniz. HÂlbuki size vaad edilen şeylerin tahakkuk edeceği bir zaman tÂyin etmediğimizi sanmıştınız, değil mi?» (denir.)” (el-Kehf, 48) CenÂb-ı Hak bu Âyet-i kerîmede, kullarının bir gun AllÂh ’ın huzûruna donup gelecekleri hususunda dunya hayatındayken sergiledikleri buyuk gafleti de ifÂde etmiş olmaktadır. LÂkin artık her şey bitmiş olduğundan, orada pişmanlığın hicbir faydası olmayacaktır!
7. HESAPSIZ CENNETE GİRECEK OLANLAR Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir hadîs-i şerîflerinde, ebedî olan Cennet yurduna bazı kimselerin sorgu ve suÂlin sıkıntısını yaşamadan gireceklerini şoyle haber vermişlerdir: “Rabbim bana, ummetimden yetmiş bin kişiyi hesap ve azap gormeden Cennet ’e koyacağını vaad etti. Aynı zamanda her bin kişiyle birlikte yetmiş bin kişi ve Rabbimin avucuyla uc avuc dolusu[29] kişinin daha Cennet ’e gireceğini vaad etti.” (Tirmizî, KıyÂmet, 12/2437; İbn-i MÂce, Zuhd, 34; Ahmed, V, 250) Diğer bir hadîs-i şerîfle