Techiz nedir? Tekfin ne demek? Teşyi nedir? Olunun ardından yapılan techiz, tekfin ve teşyi ne demek?Olen kişinin ardından yapılacak işler.
TECHİZ, TEKFİN VE TEŞYİ NEDİR?[1] VefÂt eden din kardeşimizin cenÂze namazını kılmak ve onu kabre defnetmek farz-ı kifÂye,[2] diğer hizmetler ise sunnet ve mustehab[3] kılınmıştır. Şayet bu vazifeler ihmÂl edilirse, butun bolge halkı farzı terk etmiş sayılarak gunahkÂr olur.
Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, cenÂzenin techîzine dÂim ihtimam gostermişler, bu vazifeyi yapan kimselerden de oluyu guzelce yıkayıp kokulayarak kefenlemelerini istemişlerdir. Bu vazifenin ehemmiyetini ifÂde sadedinde şoyle buyurmuşlardır:
“Oluyu yıkayıp da onda gorduğu hoş olmayan hÂlleri gizleyen kimseyi Allah TeÂl kırk kere bağışlar. Oluyu kefenleyene ipekten yapılmış Cennet elbiseleri giydirir. Kabir kazıp oluyu defnedene, bir fakiri kıyÂmete kadar kalacağı bir eve yerleştirmiş gibi ecir verir.” (HÂkim, I, 506/1307)
Bir kimsenin tekfîni esnÂsında dikkat edilmesi gereken bir husus da, insanın hayatta iken rahatsızlık duyacağı şeyleri vefÂt etmiş kişiye de edeben yapmamaktır. Mesel meyyit cok sıcak veya cok soğuk suyla yıkanmamalıdır.
Bunun yanında cenÂzenin techîz ve tekfîni, israf ve cimriliğe kacmadan, vasat bir şekilde yapılmalıdır.
CÂbir -radıyallÂhu anh- şoyle anlatıyor:
“Bir gun Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir hutbe îrÂd ettiler. Hutbede, ashÂbından vefÂt etmiş ve kifÂyetsiz bir kefene sarılıp geceleyin defnedilmiş bir zÂttan bahsettiler. Sonra uzerine namaz kılınabilmesi icin, mecbur kalınmadıkca cenÂzenin geceleyin gomulmesini yasakladılar. Daha sonra da şoyle buyurdular:
«Biriniz kardeşini kefenlediği zaman, kefenini guzel yapsın!»” (Muslim, CenÂiz, 49; Ebû DÂvûd, CenÂiz, 29-30/3148; NesÂî, CenÂiz, 37)
Kefen Neden Beyazdır? Yine Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuşlardır:
“Beyaz renk elbise giyiniz. Cunku beyaz elbise, temiz ve daha hoş gorunumludur. Olulerinizi de beyaz kefene sarınız!” (Tirmizî, Edeb, 46/2810)
Cenazeyi Bekletmek Caiz Mi? Ayrıca Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, cenÂzenin fazla bekletilmeyip bir an evvel defnedilmesi hususunda şu tavsiyede bulunmuşlardır:
“CenÂzeyi suratli taşıyın. Eğer o iyi biriyse, bu onun icin bir hayırdır; onu bir an evvel kabirdeki hayır ve sevÂbına kavuşturmuş olursunuz. İyi biri değilse, bu da bir şerdir; onu cabucak omuzlarınızdan atmış olursunuz.” (BuhÂrî, CenÂiz, 51; Muslim, CenÂiz, 50, 51)
Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in bu husustaki tÂlimÂtına rağmen, bazı yerlerde cenÂze namazına yetişebilmek adına mevtÂnın bekletildiği gorulmektedir. HÂlbuki aslolan, mevtÂyı kesinlikle bekletmeyip hemen defnetmektir. Zira cenÂze namazı, daha evvel ifÂde ettiğimiz gibi, farz-ı kifÂyedir. Hazır bulunan cemaat namazı kılar, yetişemeyenler de geldiklerinde, isterlerse kendileri yeniden kılabilirler.[4] Ayrıca gelemeyenlerin, bulundukları yerde gıyÂbî cenÂze namazı kılmaları da mumkundur.
Ancak cenÂzenin otopsi vb. zaruret sebebiyle bekletilmesi gerekiyorsa, o zaman morga konulabilir. LÂkin zaruret olmadan morga veya soğuk depolara koymak, cenÂzeye eziyet hukmune girer.
Kabrin Başına Taş Koymak Caiz Mi? Kabrin başına taş koymak, yerini belli etmek cÂizdir. Muttalib bin Ebî VedÂa şoyle anlatır:
“Osman bin Maz ’ûn -radıyallÂhu anh- vefÂt ettiği zaman, cenÂzesi Medîne ’den dışarı cıkarıldı ve gomuldu. Osman -radıyallÂhu anh-, muhÂcirlerden ilk vefÂt eden kimse idi. Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, bir adama Osman -radıyallÂhu anh- icin bir kaya (getirerek mezar yerini belli etmesini) emrettiler. Adam (bir taş aldı, fakat) taşımaya guc yetiremedi. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bizzat gidip kollarını sıvadılar (taşı kendileri aldılar).”
RÂvî der ki:
“Sanki ben, kollarını sıvadığı sırada ResûlullÂh ’ın o mubÂrek kollarının beyazlığını gorur gibiyim.
Sonra kayayı getirip Osman ’ın baş tarafına koydular ve:
«–Bununla, kardeşimin kabrini tanır ve bulurum. Ailemden olenleri de bunun yanına gomerim.» buyurdular.” (Ebû DÂvûd, CenÂiz, 57-59/3206. Bkz. İbn-i MÂce, CenÂiz, 42)
Kabirde Ağlamak Gunah Mı? Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Hudeybiye Umresi icin Mekke ’ye giderken Ebv ’ya uğramışlardı:
“‒Şuphesiz Allah TeÂl Muhammed ’e annesinin kabrini ziyaret etmesi icin izin verdi!” buyurdular.
Sonra yanına varıp kabri guzelce duzelttiler ve yanında ağladılar. Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ağladığı icin Muslumanlar da ağladılar. Daha sonra nicin boyle yaptığı sorulduğunda ise şoyle buyurdular:
“‒Annemin bana olan şefkat ve merhametini hatırladım da onun icin ağladım.” (İbn-i Sa‘d, I, 116-117. Ayrıca bkz. Muslim, CenÂiz, 105-108)
Peygamberimizin Duzelttiği Kabir Kabri duzgun yapmak; İslÂm ’ın emrettiği, işini sağlam ve nezÂketle yapma esÂsının bir gereğidir.
Nitekim oğlu İbrahim ’in kabri ortulduğu zaman Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- kabrin yanında bir taş kadar yerin duzgun olmadığını gorduler. Bir taraftan orayı mubÂrek elleriyle duzeltirken bir yandan da şoyle buyuruyorlardı:
“Sizden biriniz, bir iş yaptığı zaman, onu sağlam yapsın! Cunku boyle yapmak, acıya uğrayan kişilerin gonlunu tesellî eden hususlardan biridir!” (İbn-i Sa‘d, Tabakāt, I, 141-142)
Diğer rivÂyete gore Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, oğlu İbrahim ’in kabrinin kenarındaydılar. LÂhitte bir acıklık gorduler. Mezar kazan kişiye orayı duzlemesi icin biraz camur verdiler ve şoyle buyurdular:
“‒Bunun oluye ne zararı ne de faydası olur; lÂkin (kabrin duz olması) dirinin gozunu aydın eder, onu mesrur ve memnun eder!” (İbn-i Sa‘d, Tabakāt, I, 142, 143; BelÂzurî, EnsÂbu ’l-EşrÂf, I, 451)
Toprağı sağlamlaştırmak icin kabrin uzerine su serpmekte bir beis yoktur. Oğlu İbrahim gomulduğu zaman, Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
“‒Bir kırba su getirecek kimse var mı?” diye sordular.
EnsÂrdan bir zÂt hemen bir kırba su getirdi.
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- o zÂta:
“‒Onu İbrahim ’in kabrinin uzerine serp!” buyurdular. (İbn-i Sa‘d, Tabakāt, I, 141)
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, bir taş getirilmesini emrettiler. Taş, Hazret-i İbrahim ’in kabrinin başına dikildi.[5] Kabrinin uzerine ilk defa su serpilen de, o oldu.[6]
Kabre Ağac Dikmenin Oluye Faydası Var Mıdır? Kabrin uygun bir yerine ağac dikmek ve etrafını yeşillendirmek de guzel gorulmuştur. Nitekim bir hadîs-i şerîfte bildirildiği uzere Re­sûl-i Ek­rem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efen­di­miz, iki kab­rin ya­nın­dan ge­cer­ken o kabirlerde bulunanların azap gorduğunu haber vermişlerdi. Sonra da yaş bir hur­ma da­lı is­temiş, o dalı iki­ye ayır­ıp bun­la­rı ka­bir­le­rin ba­şı­na bi­rer bi­rer dik­mişler ve:
“Ku­ru­ma­dık­la­rı mud­det­ce on­la­rın az­bı­nı ha­fif­let­me­le­ri umu­lur.” buyurmuşlardı. (Mus­lim, Ta­h­ret, 111)[7]
Mu­fes­sir, muhaddis ve fıkıh Âlimi olan İmÂm Kur­tu­bî, bu ha­dîs-i şe­rî­fin îzÂhında şoyle demektedir:
“Hadîste gecen, «ku­ru­ma­dık­la­ rı mud­det­ce» ifÂdesi, o dal­la­rın yaş kal­dık­la­rı mud­det­ce tes­bih et­tik­le­ri­ne işa­ret et­mek­te­dir. Ni­te­kim Âlim­le­ri­miz şoy­le de­miş­ler­dir:
«Ka­bir­le­re ağac dik­mek­ten ve ora­da Kur ’Ân-ı Ke­rîm oku­mak­tan ora­da­ki mevt isti­f­de eder. Bir ağac dik­mek bi­le olu­le­rin az­bı­nı ha­fif­le­tir­se, bir mu ’mi­nin Kur ’Ân oku­ma­sın­dan kim bi­lir ne ka­dar is­ti­f­de eder­ler? Olu­ye he­di­ye edi­len şe­yin se­v­bı da ken­di­si­ne ula­şır.»” (Kur­tu­bî, X, 267)
Kabrin Ustune Basmak Caiz Midir? Kabirlerin uzerine basmak ve oturmak mekruhtur. Bu hususta Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz şoyle buyurmuşlardır:
“Birinizin kor uzerine oturup elbisesini yakması, oradan da ateşin bedenine ulaşması, kendisi icin bir kabrin uzerine oturmasından daha hayırlıdır.” (Muslim, CenÂiz, 96; Ebû DÂvûd, CenÂiz, 77; NesÂî, CenÂiz, 105)
Yine bu mevzuyla ilgili olarak Hazret-i CÂbir -radıyallÂhu anh- da, Resûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in kabirlerin kireclenmesini, uzerine oturulmasını ve uzerine bina yapılmasını yasakladığını nakletmiştir.[8]
Ayrıca oluyu kabre defnettikten sonra “telkin”de bulunma hususunda ihtilÂf edilmiş, bunu yapmanın guzel olacağını soyleyenler olmuştur. Nitekim “Olulerinize YÂsîn okuyunuz.”[9] hadîs-i şerîfi de hem olumden once hem de olumden sonra YÂsîn Sûresi ’ni sık sık okuma tavsiyesi olarak anlaşılmaktadır.
Dipnotlar:
[1] Techîz: VefÂt eden kimse icin genel olarak yapılması gereken hazırlıklar.
Tekfîn: VefÂt eden kimsenin kefenlenmesi.
Teşyî: VefÂt etmiş kimsenin tabuta konulup musallÂya, yani cenÂze namazının kılınacağı yere ve namazdan sonra da kabristana taşınması.
[2] Farz-ı kifÂye: Bir veya yeterli sayıda kişi tarafından yerine getirilmesi ile başkaları uzerinden sorumluluğu kalkan farz.
[3] Mustehab: Yapılması dînen emredilmediği hÂlde makbul sayılan şeyler. İşleyen sevap kazanır, işlemeyen gunaha girmez.
[4] CenÂze namazını ikinci defa kılmak, Hanefîlere ve MÂlikîlere gore mekruhtur. ŞÃ‚fiîlere ve Hanbelîlere gore ise cenÂzeye yetişemeyenin, definden sonra bile olsa, ayrıca cenÂze namazı kılması cÂizdir; hatt ŞÃ‚fiîlere gore bu, sunnettir.
[5] İbn-i Sa‘d, Tabakāt, I, 144; BelÂzurî, EnsÂb, I, 451.
[6] İbn-i Abdilberr, İstiÂb, I, 59; İbn-i Esîr, Usdu ’l-GÂbe, I, 51; KastalÂnî, MevÂhibu ’l-Ledunniyye, I, 259.
[7] Hadîs-i şerîfin tam metni icin bkz. sf. 131.
[8] Bkz. Muslim, CenÂiz 94; Ebû DÂvûd, CenÂiz 76; Tirmizî, CenÂiz 58.
[9] Ebû DÂvûd, CenÂiz 19-20; Ahmed ibn-i Hanbel, Musned V, 26, 27; İbn-i HibbÂn, Sahih, V, 3.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ebediyet Yolculuğu, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan