Olumden sonra tekrar dirilmeye ne denir? Oldukten sonra yeniden dirilme ile ilgili ayet ve hadisler.KıyÂmet gunu yaşanacak ba‘s yani diriliş, İsrÂfîl -aleyhisselÂm- ’ın Sûr ’a ikinci defa uflemesiyle vukū bulacaktır. Bu ikinci ufleyişle, daha evvel bu fÂnî cihanda yaratılmış olan butun canlılar tekrar diriltileceklerdir. Buna “Baʻsu baʻde ’l-mevt” yani “olumden sonra diriliş” denmektedir.
YENİDEN DİRİLME İLE İLGİLİ AYET VE HADİSLER Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh- Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e, Sûr ’a iki ufleniş arasında ne kadar zaman gececeğini sormuş, Efendimiz de “kırk” diye cevap vermişlerdir.
Ebû Hureyre ’ye, bu ifÂdeyle kırk yıl mı, kırk ay mı yoksa kırk gun mu kastedildiği tek tek sorulduğunda her birine ısrarla; “Bir şey diyemem.” şeklinde mukÂbelede bulunmuştur. Sonra da Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in hadîsini nakletmeye devam ederek şoyle buyurmuştur:
“Allah gokten su indirecek ve insanlar yerden sebze biter gibi bitecekler. İnsanda bir kemik haric hepsi curur. Bu curumeyen, «Acbu ’z-Zeneb»[1] denen kuyruk sokumu kemiğidir. KıyÂmet gunu yeniden yaratılış bundan terkip edilecektir.” (BuhÂrî, Tefsîr, 39/3; Muslim, Fiten, 141; Muvatta ’, CenÂiz, 48; Ebû DÂvûd, Sunnet, 24; NesÂî, CenÂiz, 117)
Bazı rivÂyetlerde iki Sûr arasındaki surenin kırk sene olduğu ifÂde edilmiş[2] ve umûmiyetle bu şekilde kabul gormuştur.[3]
Mufessir ve dil Âlimi Ferr ’ya gore:
“İnsanlar ve butun mahlûkat ilk Sûr ile olurler. Bununla diğer Sûr arasında kırk sene vardır. Bu esnÂda Allah TeÂl bir yağmur gonderir. Kırk gun erkeklerin menileri kıvamında yağar. İnsanlar, annelerinin karnında yetiştikleri gibi kabirlerinde inbÂt ederler. Bu durum şu Âyet-i kerîmede ifÂde edilen şeydir:
«…İşte oluleri de boyle cıkaracağız…» (el-A‘rÂf, 57)
Yani olu yerden yağmurla bitkileri cıkardığımız gibi oluleri de kabirlerinden cıkarırız.”[4]
YENİDEN DİRİLME NASIL OLACAK? Âyet-i kerîmelerde CenÂb-ı Hak, yeniden dirilmenin nasıl gercekleşeceği hususunda şuphesi olanlara şoyle hitÂb etmektedir:
“Ey insanlar! Eğer yeniden dirilmekten şuphede iseniz, şunu bilin ki, Biz sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra alekadan (aşılanmış yumurtadan), sonra uzuvları belli belirsiz bir ciğnem et parcasından yarattık ki size (kudretimizi) gosterelim. Ve dilediğimizi, belirlenmiş bir vakte kadar rahimlerde bekletiriz; sonra sizi bir bebek olarak dışarı cıkarırız.
Sonra kuvvetli cağınıza ulaşmanız icin (sizi buyuturuz). İcinizden kimi vefÂt eder, kimi de omrun en zayıf cağına (yani ihtiyarlığa) kadar goturulur. TÂ ki bilen bir kimse olduktan sonra bir şey bilmez hÂle gelsin! (Boylece bedenî guc azaldığı gibi, zihnî melekeler de dumura uğrar.)
(Yeniden yaratılışın bir misÂli de şudur ki) sen, yeryuzunu kupkuru ve olu bir hÂlde gorursun; fakat Biz, uzerine yağmur indirdiğimizde o, kıpırdanır, kabarır ve her ceşitten (veya ciftten) ic acıcı bitkiler verir.
Cunku Allah hakkın ta kendisidir. O, oluleri diriltir; yine O, her şeye hakkıyla kÂdirdir.
KıyÂmet vakti de gelecektir; bunda hic şuphe yoktur. Ve hakîkaten Allah kabirdekileri diriltip kaldıracaktır.” (el-Hac, 5-7)
Mu ’minûn Sûresi ’nde ise, insanın ana rahminde gecirdiği ibretli safhalar, dunya hayatı, olumu ve ardından tekrar dirileceği hakîkati şoyle anlatılmaktadır:
“Andolsun Biz insanı, camurdan (suzulup cıkarılmış) bir ozden yarattık. Sonra onu sağlam bir karargÂhta nutfe hÂline getirdik. Sonra nutfeyi aleka (aşılanmış yumurta) yaptık. Peşinden, alekayı, bir parcacık et hÂline soktuk. Bu bir parcacık eti kemiklere (iskelete) cevirdik. Bu kemikleri etle kapladık. Sonra onu başka bir yaratışla insan hÂline getirdik. Yapıp-yaratanların en guzeli olan Allah pek yucedir.
Sonra, muhakkak ki siz, bunun ardından elbet oleceksiniz. Sonra da şuphesiz, sizler kıyÂmet gununde tekrar diriltileceksiniz.” (el-Mu ’minûn, 12-16)
DİRİLİŞ HADİSİ CenÂb-ı Hakk ’ın beyÂn ettiği bu diriliş hakîkatini, Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de Ebû Rezin -radıyallÂhu anh- ile aralarında gecen bir konuşmada şoyle ifÂde buyurmuşlardır:
Ebû Rezin el-Ukaylî -radıyallÂhu anh- naklediyor:
Bir gun:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! Allah TeÂlÂ, mahlûkÂtı yeniden nasıl diriltir? Bunun dunyadaki misÂli nedir?” diye sordum.
Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“−Sen hic, kavminin yaşadığı vÂdiden kurak mevsimde gecmedin mi? Sonra bir kere de her tarafın yemyeşil olduğu bahar mevsiminde oraya uğramadın mı?” buyurdular. Ben:
“−Elbette!” deyince, Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“−İşte bu, AllÂh ’ın yeniden yaratmasına delildir. Allah, oluleri de boyle diriltecektir!” buyurdular. (Ahmed, IV, 11)
İNKAR EDENLERİN PİŞMANLIĞI Âhireti inkÂr edenlerin, yeniden diriltildikleri zaman, icine duşecekleri buyuk şaşkınlık ve pişmanlık, Âyet-i kerîmelerde şoyle haber verilmektedir:
“O (diriltme) korkunc bir sesten ibÂret olacak, o anda hemen onların gozleri acılıp etrafa bakacaklar.
(Durumu goren kÂfirler korku ve pişmanlıkla
«–Eyvah bize! Bu cez gunudur!» derler.
İşte bu, yalanlamış olduğunuz hukum gunudur.” (es-SÂffÂt, 19-21)
“Sanki etrafa yayılmış cekirge surusu gibi bakışları perişan (ve utanctan yere bakar) bir hÂlde ve davetciye (İsrÂfîl ’e) koşarak kabirlerden cıkarlar. O esnÂda kÂfirler:
«–Bu, cok cetin bir gundur!» derler.” (el-Kamer, 7-8)
Zira onlar Âhiret hayatını yalan sayıyor ve hayatlarının sadece bu dunyada yaşadıklarından ibÂret olduğunu zannediyorlardı. Bu hakîkat Âyet-i kerîmede şoyle bildirilmektedir:
“Dediler ki:
«–Hayat ancak bu dunyada yaşadığımızdır. Oluruz ve yaşarız. Bizi ancak zaman helÂk eder.»
Bu hususta onların hicbir bilgisi de yoktur. Onlar sadece zanna gore hukum veriyorlar.
Onlara acıkca Âyetlerimiz okunduğu zaman:
«–Doğru sozlu iseniz atalarımızı getirin!» demelerinden başka delilleri yoktur.
De ki:
«–Allah sizi diriltir, sonra oldurur. Sonra sizi şuphe goturmeyen kıyÂmet gununde bir araya toplar. Fakat insanların coğu bilmezler.»” (el-CÂsiye, 24-26)
İslÂm ’ın en azılı duşmanlarından biri olan Ubey bin Halef, oldukten sonra dirilişi inkÂr ettiği icin, bir defasında yerden curumuş bir kemik alıp elinde ufalamış ve Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e donerek, alaycı bir tavırla:
“–AllÂh ’ın, bu curumuş kemikleri tekrar dirilteceğine mi inanıyorsun?” demişti.
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de ona cevÂben:
“–Evet, Allah seni tekrar diriltecek ve Cehennem ’e koyacak!” buyurdular. (Kurtubî, el-CÂmî, XV, 58; VÂhidî, s. 379)
Ardından da şu Âyet-i kerîmeler nÂzil oldu:
“İnsan gormez mi ki, Biz onu bir nutfeden yarattık. Bir de bakıyorsun ki apacık duşman kesilmiş. Kendi yaratılışını unutarak Biz ’e karşı misal getirmeye kalkışıyor ve:
«–Şu curumuş kemikleri kim diriltecek?» diyor.
De ki:
«–Onları ilk defa yaratmış olan diriltecek. Cunku O, her turlu yaratmayı gayet iyi bilir.»” (YÂsîn, 77-79)
OLUMDEN SONRA DİRİLİŞ CenÂb-ı Hak, KıyÂme Sûresi ’nin başında, insanları oldukten sonra yeniden diriltmenin kendisi icin hic de zor olmadığını şoyle beyan buyurmaktadır:
“KıyÂmet gunune yemin ederim.” (el-KıyÂme, 1)
“Nefs-i levvÂmeye (kendini kınayıp pişmanlık duyan tutarsız nefse) yemin ederim ki (diriltilip hesÂba cekileceksiniz).” (el-KıyÂme, 2)
“İnsan, kendisinin kemiklerini bir araya toplayamayacağımızı mı sanır?” (el-KıyÂme, 3)
“Evet, Biz ’im, onun parmak uclarını[5] bile aynen eski hÂline getirmeye gucumuz yeter.” (el-KıyÂme, 4)
Lokman sûresinde de Rabbimiz şoyle buyuruyor:
“(Ey insanlar!) Sizin yaratılmanız ve diriltilmeniz, ancak tek bir kişinin yaratılması ve diriltilmesi gibidir. Şuphesiz ki, Allah her şeyi işiten ve gorendir.” (LokmÂn, 28)
Hic şuphesiz ki ilk yaratma, ikinci yaratmaya da delil teşkil etmektedir. Zira yoktan yaratmak, var olanı yok edip tekrar hayata dondurmekten daha zordur. Zoru kabul edip de, kolayın olamayacağını ileri surmek, hic de akıllıca bir iddia değildir. Kaldı ki sonsuz ilim ve kudret sahibi olan Allah TeÂlÂ, ilk yaratmada da asl bir Âcizlik gostermemiş, her biri birer hilkat bedîası olan sayısız varlıklar halketmiştir.
Nitekim CenÂb-ı Hak kullarına şoyle sormaktadır:
“İlk yaratmada Âcizlik mi gosterdik? Hayır, onlar yeni bir yaratma hususunda şuphe icindedirler.” (Kāf, 15)
İnsanoğlunun dirilip kabrinden kalktığındaki hÂli, Âyet-i kerîmelerde şoyle tasvîr edilmektedir:
“Nihayet Sûr ’a ufurulecek. Bir de bakarsın ki onlar kabirlerinden kalkıp koşarak Rab ’lerine giderler!
(İşte o zaman
«–Eyvah, eyvah! Bizi uyuduğumuz yerden[6] kim diriltip cıkardı? Bu, RahmÂn ’ın vaad ettiğidir. Peygamberler gercekten doğru soylemişler!» derler.” (YÂsîn, 51-52)
“O gun onlar, sanki dikili bir şeye koşuyorlar gibi, gozleri horluktan aşağı duşmuş ve kendileri zillete burunmuş bir hÂlde kabirlerinden fırlaya fırlaya cıkarlar. İşte bu, onların tehdit edilegeldikleri gundur!” (el-MeÂric, 43-44)
“O gun yer, onların uzerinden yarılıp acılır ve suratle cıkıp koşarlar! Bu, ancak Biz ’e kolay olan bir haşirdir.” (Kāf, 44)
“Kabirlerde bulunanlar diriltilip dışarı atıldığı ve kalplerde gizlenenler ortaya konduğu zaman, insan (hÂlinin ne olacağını) duşunmez mi? Şuphesiz Rab ’leri o gun onlardan tamamıyla haberdardır.” (el-ÂdiyÂt, 9-11)
O gunun şiddet ve vahÂmeti, Âyet-i kerîmelerde şoyle ifÂde edilmektedir:
“Sûr ’a uflendiği zaman artık aralarında akrabalık bağları kalmamıştır; birbirlerini de arayıp sormazlar!” (el-Mu ’minûn, 101)
“Kulakları sağır eden o ses geldiğinde, işte o gun, kişi kardeşinden, annesinden, babasından, eşinden ve cocuklarından kacar. O gun, herkesin kendine yetip artacak bir derdi vardır.” (Abese, 33-37)
Hazret-i Âişe -radıyallÂhu anhÂ- VÂlidemiz şoyle nakletmektedir:
“Bir gun Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
«–KıyÂmet gunu, yalınayak, cıplak ve sunnetsiz olarak AllÂh ’ın huzûrunda toplanacaksınız.» buyurmuşlardı.
Bunun uzerine ben (şaşkınlık icerisinde):
«–YÂ RasûlÂllah! Erkekler ve kadınlar birbirlerine bakarlar!?» dedim.
Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
«‒O zamanki vaziyet, onların boyle bir şeyi duşunemeyecekleri kadar şiddetli ve dehşet vericidir.» buyurdular. (BuhÂrî, Rikāk, 45; Muslim, Cennet, 56)
Diğer bir hadîs-i şerîfte bildirildiği uzere oluler yeniden diriltilince kendisine ilk elbise giydirilecek olan kişi İbrahim -aleyhisselÂm- olacaktır.[7] Daha sonra Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e elbisesi giydirilecektir. Bundan sonra Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Arş ’ın sağ yanında duracak ve orada yalnız Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bulunacaktır. Bu sebeple evvelkiler de sonrakiler de Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e imreneceklerdir.
CenÂb-ı Hak, vucûdun parcalarını bir araya getirip ruhları da onlara iÂde ederek oluleri kabirlerinden cıkaracaktır. Yeniden yaratılan insanlar icin, artık sonu olmayan bir hayat başlamış olacaktır.
KıyÂmet gunu ilk olarak dirilip kabrinden cıkacak kişi ise, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’dir.[8]
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bir gun Mescid ’e girmişlerdi. Bir tarafında Hazret-i Ebû Bekir -radıyallÂhu anh- diğer tarafında da Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- vardı. Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- onların ellerini tuttu ve:
“KıyÂmet gunu biz işte boyle diriltileceğiz.” buyurdular. (Tirmizî, MenÂkıb, 16/3669)
Dipnotlar:
[1] Sahih rivÂyetlere gore toprak, insanın butun cesedini yiyip tuketecek, ama Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in teşbîhiyle bir hardal tanesi gibi olan (Ahmed, III, 28) ve insan bedeninin cekirdeği sayılan “Acbu ’z-Zeneb: Kuyruk sokumu kemiği” curumeyecektir. İnsan “Acbu ’z-Zeneb”den diriltilip tekrar hayat bulacaktır. (Bkz. Muslim, Fiten, 141-143)
[2] İbn-i Mende, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. Muhammed b. Yahya el-Abdî (v. 395), el-ÎmÂn (I-II), thk. Ali b. Muhammed b. NÂsır el-Fakîhî, Beyrut: Muessesetu ’r-RisÂle, 1406, II, 794; Beyhakî, Şuabu ’l-Îman, I, 541.
[3] GazÂlî, Ebû HÂmid Muhammed b. Muhammed (v. 505), ed-Durretu ’l-FÂhire fî Keşfi Ulûmi ’l-Âhire (Mecmuatu ResÂili ’l-İmÂm el-GazÂlî icinde), Beyrut: DÂru ’l-Kutubi ’l-İlmiyye, 1409, s. 118; Beğavî, VII, 132; Kurtubî, et-Tezkire, I, 287; Suyûtî, el-Budûru ’s-SÂfire, s. 86-88; Bebek, “Sûr” md., DİA, XXXVII, 534.
[4] FerrÂ, I, 382. Taberî de aynı rivÂyeti senetsiz olarak zikreder. Onun rivÂyetinde bu yağmura “MÂu HayevÂn” denildiği zikredilir. (Taberî, XII, 493-494) Krş. İbn-i Ebî HÂtim, VIII, 2784; Beyhakî, Şuab, I, 541; Ebû HayyÂn, V, 79.
Allah TeÂl ’nın semÂdan bir su indireceği ve olulerin bununla yeşilliklerin buyuduğu gibi yeniden yaratılacağı, sahih rivÂyetle haber verilmiştir. (BuhÂrî, “Tefsîr”, 78/1) LÂkin bu suyun kemiyet ve keyfiyetine dair rivÂyetler zayıftır.
[5] Gunumuzde “daktiloskopi” denilen ve parmak izlerini inceleyen bir ilim dalı vardır. Bu ilim, parmak izlerinin omur boyunca hic değişmediğini ve hicbir insanın parmak izinin bir başkasınınkiyle aynı olmadığını ortaya koymuştur.
Bu sebeple emniyet ve hukukta en guvenilir huviyet tespiti, parmak ucu iziyle yapılmaktadır. Bu hakîkat, 19. asrın sonlarında keşfedilmiştir. Oysa Kur ’Ân-ı Kerîm, parmak uclarının bu husûsiyetine 14 asır once nÂzil olan Âyetinde dikkat cekerek ayrı bir mûcize sergilemiştir. Bu da Kur ’Ân ’ın dÂim onden gittiğinin, musbet ilmin de onu şerh ve tasdik ederek ardından geldiğinin sayısız misallerinden biridir.
[6] Mufessirlerin bu husustaki goruşleri şoyledir:
Burada olum uykuya benzetilmiştir. Zira ikisinde de hareket yoktur. O gunun dehşetinden insanların akılları karışacak ve kendilerini uykuda zannedecek olabilirler. Burada uyku yerinin kastedilmesi de cÂizdir. Kabirden sonraki hÂlleri ve Cehennem azÂbının dehşetini idrÂk edince, kabrin onlara nisbetle bir uyku gibi olduğunu duşunecekler ve bu sozu soyleyeceklerdir. (Bkz. Âlûsî, Rûhu ’l-MeÂnî, XII, 31) [7] Bkz. BuhÂrî, EnbiyÂ, 8.
[8] Bkz. DÂrimî, Mukaddime, 8. Ayrıca bkz. Tirmizî, MenÂkıb, 1/3616.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ebediyet Yolculuğu, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
KIYAMET GUNU HAŞR NASIL OLACAK?