Olum ve otesi icin hazırlık nasıl yapılır? Olum ve otesi icin hazırlıkla ilgili ornekler.İnsan, kÂinat manzûmesine ibret nazarı ile baktığında, hayatta en cok alÂkadar olması gereken husûsun “olum” gerceği olduğunu idrÂk eder.
Nitekim CenÂb-ı Hak şoyle buyurmaktadır:
“Yeryuzunde bulunan her şey fÂnîdir...” (er-RahmÂn, 26)
“Her can, olumu tadacaktır.” (el-EnbiyÂ, 35)
Ne tuhaftır ki insan, bir-iki gunluk misafir olarak bulunduğu bu dunyÂda kendini aldatır. Her gun cenÂze sahnelerini seyrettiği hÂlde, olumu kendine uzak gorur. Kendisini, kaybetmesi her an muhtemel olan fÂnî emÂnetlerin mutlak sÂhibi zanneder. HÂlbuki insan, rûhuna ceset giydirilerek bir kapıdan dunyÂya dÂhil edildiğinde, artık o bir olum yolcusu demektir. O yolun hazırlık mekÂnına girmiştir de bunu hic hatırına getirmez. Bir gun gelir, ruh cesetten ayrılır. Âhiret kapısı olan kabirde diğer bir buyuk yolculuğa uğurlanır. Allah TeÂl buyurur:
“Kime uzun omur verirsek, Biz onun gelişmesini tersine ceviririz. Hic (bu manzarayı) duşunmuyorlar mı? (Bu ibretli yolculuğu idrÂk etmiyorlar mı?)” (YÂsîn, 68)
İnsanoğlu icin duny hayÂtının esas gÂyesi, AllÂh ’ın rÂzı olduğu bir kulluk hayÂtı yaşamak sûretiyle Âhiret saÂdetini elde edebilmektir. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurur:
“Akıllı kimse, nefsinin hev ve hevesine uymayan ve olumden sonrası icin hazırlık yapandır...” (Tirmizî, KıyÂmet, 25/2459)
Merhum Necip FÂzıl bunu ne guzel ifÂdelendirir:
Hasis sarraf, kendine bir başka kese diktir;
Mezarda gecer akca neyse onu biriktir!..
Hayat, bir bardağı dolduran damlalar gibidir. Bardaktaki suyun berraklığı ise damlaların berraklığına bağlıdır. Bardağı dolduran son damla, son nefestir.
CENNET ’E GİRMEYE VESİLE OLAN SOZ Hadîs-i şerîfte buyrulur:
“Kimin (hayatta soylediği) en son sozu «La ilahe illalah» olursa, Cennet ’e girer.” (Ebû DÂvûd, CenÂiz, 15-16/3116; HÂkim, I, 503)
YÂni kalbindeki luzumsuz hevÂ, heves ve nefsÂnî arzu ilÂhlarını yok ederek gonlunu AllÂh ile doldurur ve son Ânına kadar bu minvÂl uzere rûhÂnî bir hayat yaşarsa, îmanla gocup cennete nÂil olması umulur. Zîr farklı bir hayat yaşayan kimsenin son nefeste, “L ilÂhe illÂllÂh” diyebilmesi cok zordur. Nitekim:
“Kişi yaşadığı hÂl uzere olur ve olduğu hÂl uzere haşrolunur.”[1] hakîkati de bunu ifade etmektedir.
Son nefes; buğusuz, berrak bir ayna gibidir. İnsanoğlu kendisini en net olarak son nefesinde tanır. HayÂtın muhÂsebesi, kalbinin ve gozunun onunde sergilenir. Bu sebeple insanoğlu icin olum Ânından daha ibretli bir manzara yoktur.
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- buyurur:
“Kabir, (amellere gore) ya Cennet bahcelerinden bir bahce veya Cehennem cukurlarından bir cukurdur.” (Tirmizî, KıyÂmet, 26/2460)
Guzel bir kul olarak bu fÂnî Âleme ved edebilmek ve kabrimizin cennet bahcelerinden bir bahce olabilmesi icin, sayılı nefesleri son nefese iyi hazırlamak zarûrîdir. YÂni mes ’ûd bir Âhiret hayÂtı icin; amel-i sÂlihlerle muzeyyen, feyizli ve istikÂmet uzere bir duny hayÂtı elzemdir. Zîr CenÂb-ı Hak:
“Sana yakîn (olum) gelinceye kadar Rabbine kulluk et!” (el-Hicr, 99) buyurmaktadır.
Omrunu bu şekilde AllÂh ve Rasûlu ’nun aşkıyla geciren ve bu istikÂmette amel-i sÂlihlerle susleyen has kullar, -AllÂh ’ın lûtfuyla- son demlerinde kelime-i şehÂdetin mÂnevî huzûruyla gocerler. Bunun aksine, toprak ustunde fÂnî, izÂfî ve nefsÂnî cÂzibelerin aldatmacalarına kanan ve bu sûretle rûhÂnî vasıflarını zaafa uğratan bedbahtlar da, ekseriyetle, yaşantılarına uygun bir şekilde olup, toprak altında da husran ve zillete dûcÂr olurlar.
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, biz ummetini îkaz sadedinde:
“–Olup de pişmanlık duymayacak hicbir kimse yoktur.” buyurmuştu.
“–O pişmanlık nedir y RasûlÂllah?” diye soruldu. Efendimiz:
“–(Olen), muhsin (ihsan sÂhibi, sÂlih) bir kişi ise, bu hÂlini daha fazla artıramamış olduğuna; şÃ‚yet kotu bir kişi ise, kotulukten vazgecerek hÂlini ıslah etmediğine pişman olacaktır.” cevÂbını verdiler. (Tirmizî, Zuhd, 59/2403)
CenÂb-ı Hak bu hususta kullarını şoyle îkÂz eder:
“Ey îmÂn edenler, sizi ne mallarınız, ne evlÂtlarınız AllÂh ’ın zikrinden alıkoymasın. Kim bunu yaparsa işte onlar husrÂna uğrayanların t kendileridir. Herhangi birinize olum gelip de: «Ey Rabbim, beni yakın bir zamana kadar geciktirsen de sadaka versem ve sÂlihlerden olsam!» demesinden evvel size rızık olarak verdiklerimizden AllÂh yolunda harcayın. Zîr Allah TeÂlÂ, hic kimseyi eceli gelince asla geri bırakmaz. AllÂh ne yaparsanız, hakkıyla haberdardır.” (el-MunÂfikûn, 9-11)
VelhÂsıl, olumumuz ve kıyÂmete kadar surecek olan kabir hayÂtımız, dunyÂdaki vaziyetimize ve amellerimize gore şekillenecektir.
Hazret-i MevlÂn ne guzel soyler:
“Oğul, herkesin olumu kendi rengindedir, insanı AllÂh ’a kavuşturduğunu duşunmeden olumden nefret edenlere ve olume duşman olanlara, olum korkunc bir duşman gibi gorunur. Olume dost olanların karşısına da dost gibi cıkar.”
“Ey olumden korkup kacan can! İşin aslını, sozun doğrusunu istersen, sen aslında olumden korkmuyorsun, sen kendinden korkuyorsun.”
“Cunku olum aynasında gorup urktuğun, korktuğun, olumun cehresi değil, kendi cirkin yuzundur. Senin rûhun bir ağaca benzer. Olum ise, o ağacın yaprağıdır. Her yaprak, ağacın cinsine goredir…”
Demek ki olumun guzelleşmesi, hayÂtın sÂlih amellerle guzelleştirilmesine bağlıdır.
OLUM VE OTESİ İCİN HAZIRLIKLA İLGİLİ ORNEKLER AbdullÂh bin Omer -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ile birlikte idim. EnsÂr ’dan bir zÂt gelip Allah Rasûlu ’ne selÂm verdi ve:
“–YÂ RasûlÂllah! Mu ’minlerin en fazîletlisi kimdir?” diye sordu. Efendimiz:
“–AhlÂkca en guzel olanlardır!” cevÂbını verdi. Bu sefer o zÂt:
“–Peki mu ’minlerin en akıllısı kimdir?” diye sordu. Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm-:
“–Olumu en cok hatırlayan ve sonrası icin en guzel şekilde hazırlık yapanlardır. İşte (gercek) akıllılar bunlardır.” buyurdu. (İbn-i MÂce, Zuhd, 31)
Herkesin Başına Gelecek Ber -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
“Biz RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ile birlikte bir cenÂzede beraberdik. Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-, kabrin kenarına oturup ağladılar, oyle ki (gozyaşlarıyla) toprak ıslandı. Sonra da:
«–Ey kardeşlerim! İşte (hepimizin başına gelecek olan) şu olume iyi hazırlanın!» buyurdular.” (İbn-i MÂce, Zuhd, 19)
Olumu Unutma Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- bir hizmetkÂrına:
“–YÂ Omer olumu unutma!” cumlesini hergun kendisine tekrar etmesini emretmişti. LÂkin sakalına ak duşunce:
“–KÂfî! Aklaşan sakalım bana olumu her an tebliğ ediyor.” dedi.
Hakîkaten nefsimizin arzularını dizginleyebilmek icin fÂnîliği, yÂni olumu unutmamak gerekir.
Kıyamet ve Ahiret Ahvalinden Manzaralar Fahr-i KÂinÂt -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, duşunup ibret almamız ve son nefese, olum ve otesine hazırlanmamız icin kabir, kıyÂmet ve Âhiret ahvÂlinden bÂzı manzaralar nakletmiştir. Bunların bir kısmı şoyledir:
“Bir musluman, muhtazar olduğu (can cekişme Ânına girdiği) zaman, rahmet melekleri, beyaz bir ipek (elbise) ile gelirler ve şoyle derler:
«–Sen Rabbinden rÂzı, Rabbin de senden rÂzı olarak bedenden cık. AllÂh ’ın rahmet ve reyhÂnına ve sana gazabı olmayan Rabbine kavuş!»
Bunun uzerine ruh, en guzel bir misk kokusu gibi cıkar. Oyle ki, melekler onu birbirlerine verirler, t semÂnın kapısına kadar getirirler ve:
«–Size arzdan gelen bu koku ne kadar guzel!» derler. Sonra onu mu ’minlerin ruhlarına getirirler. Onlar, onun gelmesi sebebiyle sizden birinin kaybettiği şeyi bulduğu zamanki sevincinden daha cok sevinirler. Ona:
«–Falanca ne yaptı? Falanca ne yaptı?» diye (dunyÂdakilerden haber) sorarlar. Bir kısım ruhlar da, kendisinden sorulan biri hakkında:
«–Bırakın onu, o duny telÂşına dalmıştı.» derler. Bunun uzerine gelen ruh:
«–Falan olmuştu, yanınıza gelmedi mi?» der. Onlar:
«–(Oyle mi? O hÂlde) o, gideceği yere, HÂviye cehennemine goturuldu!» derler.
KÂfir muhtazar olduğu vakit, azap melekleri mish (denilen kıldan yapılmış kaba bir elbise) ile gelirler:
«–Bu cesedden kendin ofkeli, AllÂh ’ın da gazabını celbetmiş olarak cık ve AllÂh ’ın azÂbına koş!» derler.
Bunun uzerine, cesedden, en kotu bir cîfe kokusuyla cıkar. Melekler onu arzın kapısına getirirler. Orada:
«–Bu koku ne kadar da pis!» derler. Sonunda onu kÂfir ruhların yanına getirirler.” (NesÂî, CenÂiz, 9)
Ahirette Gafillerin Akıbeti Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle haber verir:
“KıyÂmet gununde Âdemoğlu Âdeta bir kuzu gibi getirilip AllÂh ’ın huzûrunda durdurulacak ve Allah TeÂl ona şoyle buyuracak:
«–Sana bolca nîmet verdim, mulk verdim, bu kadar lûtuf ve ihsanda bulundum. Buna karşılık sen ne yaptın?»
«–Y Rabbi biriktirdim, artırdım, olduğundan daha fazla bir hÂlde geride bıraktım. Beni (dunyÂya) geri gonder de onu Sana getireyim.» diyecek. Allah TeÂl şoyle buyuracak:
«–Haydi bana onceden Âhirete gonderdiklerini goster.»
«–YÂ Rabbi onları biriktirdim, artırdım, olduğundan daha fazla bir hÂlde geride bıraktım. Beni (dunyÂya) geri gonder de onu Sana getireyim.» diyecek.
Zîr bu kul, onceden hicbir hayır gondermemiştir. İşte bu sebeple de cehenneme atılacaktır.” (Tirmizî, KıyÂmet, 6/2427)
İşte duny hayÂtında boyle bir gaflet icinde omrunu tuketip, Âhiret icin hazırlıkta bulunmayanlar hazin bir Âkıbete uğrayacaklardır. Bunu CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmelerde şoyle haber vermektedir:
“Kimin de kitÂbı arkasından verilirse, derhÂl yok olmayı isteyecek; alevli ateşe girecektir. Zîr o, (dunyÂda) Âilesi icinde (mal-mulk sebebiyle) şımarmıştı. O, hÂlinin hicbir zaman değişmeyeceğini ve Rabbinin huzûrunda hesÂba cekilmeyeceğini sanmıştı.” (el-İnşikÂk, 10-14)
DunyÂda servetine, mevkiine, kuvvetine guvenerek şımaranların dûcÂr olduğu fecî sona diğer bir misÂl de KÂrun ’dur. CenÂb-ı Hak, onun ibret dolu kıssasını Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle bildirmektedir:
“KÂrun, Mûs ’nın kavminden idi de, onlara karşı azgınlık etmişti. Biz ona oyle hazineler vermiştik ki, anahtarlarını guclu kuvvetli bir topluluk zor taşırdı. Kavmi ona şoyle demişti: Şımarma! Bil ki AllÂh şımarıkları sevmez. AllÂh ’ın sana verdiğinden (O ’nun yolunda harcayarak) Âhiret yurdunu iste; ama dunyadan da nasîbini unutma. AllÂh ’ın sana ihsÂn ettiği gibi, sen de (insanlara) iyilik et. Yeryuzunde bozgunculuğu arzulama. Şuphesiz ki AllÂh, bozguncuları sevmez.
KÂrun ise: «–O (servet) bana ancak kendimdeki bilgi sÂyesinde verildi.» demişti. Bilmiyor muydu ki AllÂh, kendinden onceki nesillerden, ondan daha guclu, ondan daha cok taraftarı olan kimseleri helÂk etmişti. GunahkÂrlardan gunahları sorulmaz (AllÂh onların hepsini bilir).
Derken KÂrun, ihtişÃ‚mı icinde kavminin karşısına cıktı. Duny hayatını arzulayanlar: «–Keşke KÂrun ’a verilenin bir benzeri bize de verilseydi; doğrusu o cok şanslı!» dediler.
Kendilerine ilim verilmiş olanlar ise şoyle dediler: «–Yazıklar olsun size! ÎmÂn edip sÂlih ameller işleyenler icin AllÂh ’ın mukÂfÂtı daha ustundur. Ona da ancak sabredenler kavuşabilir.»
NihÂyet Biz, onu da, sarayını da yerin dibine gecirdik. Artık AllÂh ’a karşı kendisine yardım edecek avenesi olmadığı gibi, o, kendini savunup kurtarabilecek kimselerden de değildi.” (el-Kasas, 76-81)
KÂrun ’un hÂli, duny uzerinde servetine ve gucune guvenerek şımaran ve bir gun oleceğini hatırına getirmeyen gÂfillerin Âkıbetine bÂriz bir misaldir.
Kıyamet Gunu Rabbimiz ’i Gorebilecek Miyiz? Bir gun Peygamber Efendimiz ’e:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! KıyÂmet gunu Rabbimiz ’i gorebilecek miyiz?” diye sordular. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Bulutsuz bir gunde, oğle vaktinde Guneş ’i gorebilmek icin hic izdiham yaşıyor musunuz?” diye sordu. AshÂb-ı kirÂm:
“–Hayır!” deyince:
“–Bulutsuz bir gecede ayı gorebilmek icin birbirinizi itip kakar mısınız?” diye tekrar sordu. AshÂb yine:
“–Hayır y RasûlÂllah!” deyince şoyle buyurdu:
“–Nefsim kudret elinde olan ZÂt-ı ZulcelÂl ’e yemin olsun ki, Rabbiniz ’i gorme husûsunda da hicbir itişip kakışmanız olmayacak. Tıpkı Guneş ve Ay ’ı gormede itişip kakışmanız olmadığı gibi. Boylece kul, Rabbiyle karşı karşıya gelecek. Allah TeÂlÂ:
«–Ey filÂn! Ben sana ikrÂm etmedim mi? Seni efendi yapmadım mı? Sana zevce vermedim mi? Atı, deveyi sana musahhar kılmadım mı (hizmetine vermedim mi)? Reislik yapmana, ganimet malından dortte bir almana musÂade etmedim mi?» diye sorar. Kul:
«–Evet ey Rabbim!» der. Allah TeÂlÂ:
«–Peki Ben ’imle karşılaşacağını hic duşunmedin mi?» buyurur. Kul bu soruya:
«–Hayır y Rabbi!» karşılığını verir. Hak TeÂl da:
«–Oyleyse şimdi de Ben seni unutuyorum. Tıpkı (dunyÂda) senin Ben ’i unuttuğun gibi!» buyurur.
Sonra ikinci kul AllÂh ’ın karşısına cıkar. Allah TeÂl ona da aynı şeyleri soyler. Sonra ucuncuye de aynısını soyler. Kul, (her seferinde Rabbinin soylediklerini tasdîk mecbûriyetinde kalarak): «Evet, ey Rabbim!» der. Allah TeÂl da:
«–Benimle karşılaşacağını hic aklından gecirdin mi?» diye sorar. Kul:
«–Ey Rabbim, Sana, kitaplarına ve peygamberlerine inandım. Namaz kıldım, oruc tuttum, sadaka verdim!» der ve elinden geldiğince (Hak TeÂl hakkında) guzel medh u senÂlarda bulunur. AllÂh -celle celÂluhû-:
«–Dur oyleyse! Şimdi senin aleyhine bir şÃ‚hit gonderilecek!» der. Kul kendi kendine:
«–Benim aleyhime şÃ‚hitlik yapacak da kim?» diye duşunur. Kulun ağzı muhurlenir. Uyluğuna, etine ve kemiklerine: «Haydi konuşun!» denir. Uyluğu, eti ve kemikleri konuşup, onun yaptığı her şeyi anlatır. Bu, ona, ileri surebileceği bir ozur bırakmamak icindir. Bu kimse, AllÂh ’ın gazabına uğrayan munÂfıktır.” (Muslim, Zuhd, 16)
Butun ÂzÂların ve yeryuzunun şÃ‚hitlik yapacağı bir mahkemede kul, gunahlarını nasıl gizleyebilir ki? Bu yuzden orada mahcûb olmamak icin, hayatımızı cok titiz yaşamamız lÂzımdır.
Kabirde Mumin ile Kafir veya Munafıkların Durumu RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- buyurdular ki:
“Kul kabrine konulup, yakınları da ondan ayrılınca -ki o, geri donenlerin ayak seslerini işitir- kendisine iki melek gelir. Onu oturtup:
«–Muhammed -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- hakkında ne duşunuyordun?» diye sorarlar. Mu ’min kimse bu soruya:
«–ŞehÂdet ederim ki, O, AllÂh ’ın kulu ve elcisidir!» diye cevap verir. Ona:
«–Cehennemdeki yerine bak! AllÂh orayı cennette bir mekÂna tebdîl etti.» denilir. (Adam bakar) her ikisini de gorur. AllÂh da ona, kabrinden cennete bakan bir pencere acar.
Eğer olen kÂfir veya munÂfık ise (meleklerin sorusuna):
«–(Sorduğunuz zÂtı) bilmiyorum. Ben de herkesin soylediğini soyluyordum!» diye cevap verir. Kendisine:
«–Anlamadın ve tÂbî olmadın!» denilir. Sonra kulaklarının arasına demirden bir sopa ile vurulur. (Sopanın acısıyla) oyle bir cığlık atar ki, onu insan ve cinler Âlemi hÂricinde ona yakın olan butun varlıklar işitir.” (BuhÂrî, CenÂiz, 68, 87; Muslim, Cennet, 70)
Allah ’ın Kabul Ettiği Tesbih Hazret-i DÂvûd ’un oğlu Suleyman -aleyhisselÂm- toprak suren bir ciftcinin yanından gecmişti. Ciftci:
“–Şuphesiz DÂvûd Âilesine buyuk bir saltanat verilmiştir!” dedi.
RuzgÂr bu sesi Suleyman -aleyhisselÂm- ’ın kulağına iletti. Suleyman -aleyhisselÂm- hemen bineğinden indi ve yuruyerek ciftcinin yanına vardı:
“–Sana yuruyerek geldim ki guc yetiremeyeceğin bir şeyi temennî etmeyesin!” dedi. Sonra da sozlerine devÂm ederek:
“–Allah TeÂl ’nın kabul buyurduğu bir tesbîh, DÂvûd Âilesine verilen mulk ve saltanattan muhakkak daha hayırlıdır.” buyurdu.[2]
Hakîkaten bu fÂnî Âlemde ihlÂs ile yapılan sÂlih ameller, ebediyet Âlemindeki saÂdet sermÂyemiz olacaktır. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Ey îmÂn edenler! Allah ’tan korkun ve herkes, yarına ne hazırladığına baksın. Allah ’tan korkun, cunku AllÂh, yaptıklarınızdan haberdardır.” (el-Haşr, 18)
Olumden Kacış Yok Olumden kacış mumkun değildir. Tek cÂre ona hazırlanmaktır. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“DÂvûd -aleyhisselÂm-, gayret-i dîniyyesi pek şiddetli ve nÂmusuna da cok duşkun biriydi. Evden cıktığı zaman kapıyı iyice kapatır, donunceye kadar da kimse oraya giremezdi. Bir gun yine evinden cıkıp kapısını kapattı… DÂvûd -aleyhisselÂm- geri donduğunde evin ortasında duran bir adam gordu. Ona:
«–Sen kimsin?» diye sordu. O da:
«–Ben, o kimseyim ki, krallardan korkmam ve perdeler (engeller) bana mÂnî olamaz.» dedi. Bunun uzerine DÂvûd -aleyhisselÂm-:
«–Oyleyse, vallÂhi sen olum meleğisin. AllÂh ’ın emriyle hoş geldin.» dedi.
Bir muddet sonra da rûhu kabzolundu…” (Ahmed, II, 419)
İşte, her an olume hazır olanların, AzrÂîl -aleyhisselÂm- ’ı karşılaması…
Merhum Necip FÂzıl ne guzel soyler:
O demde ki perdeler kalkar, perdeler iner,
AzrÂil ’e hoş geldin diyebilmekte huner…
Bir Malda Uc Ortak Vardır Allah TeÂl ’nın bahşettiği nîmetleri, elde imkÂn varken Âhirete gondermeli, kıyÂmetin o “zor ve belÂlı gunu” icin hazırlık yapmalıdır. Ebû Zer -radıyallÂhu anh- ’ın şu hikmetli sozleri, olum ve otesine hazırlanmanın luzûmunu ve yolunu ne guzel hulÂsa etmektedir:
“Bir malda uc ortak vardır. Birincisi mal sÂhibi, yÂni sen, ikincisi kaderdir. O, hayır mı, yoksa felÂket ve olum gibi şer mi getireceğini sana sormaz. Ucuncusu mîrascıdır. O da bir an once başını yere koymanı (yÂni olmeni) bekler, olunce malını alır goturur, sen de hesÂbını verirsin. Eğer gucun yeterse sen bu uc ortağın en Âcizi olma!
Allah TeÂlÂ: «Sevdiğiniz şeylerden infÂk etmedikce birre (hayrın kemÂline) eremezsiniz…» (Âl-i İmrÂn, 92) buyuruyor. İşte benim en sevdiğim malım şu devemdir, (Âhirette karşıma cıkması icin) onu kendimden once gonderiyor (sadaka olarak veriyor)um.” (Ebû Nuaym, Hilye, I, 163)
Paramı Ahirete Gonderdim Osmanlı doneminde Ucbaş Nûreddin Hamza Efendi[3] diye meşhur bir Âlim varmış. Parasını harcamaya kıyamayıp biriktirirmiş. Ata binmez, eski elbise ve ayakkabı ile yetinir, boylece malından tasarruf edermiş. Bu sebeple halk arasında “Paracı Hoca” olarak tanınırmış.
Bu hocaefendi, biriktirdiği para ile FÂtih Karagumruk ’te once Ucbaş Medresesi ’ni, daha sonra da Ucbaş Mescidi ’ni yaptırmış. Âlimlerin ve fukarÂnın kalması icin odalar yaptırarak bunlar icin pek cok vakıflar tahsis etmiş. Bunu duyan tanıdıkları şaşırmışlar ve:
“–Hocam sen parayı bu kadar cok sevdiğin hÂlde harcamaya nasıl kıydın?” diye takılmışlar. Hocaefendi de şu mÂnidar ve nukteli cevÂbı vermiş:
“–Kıymetli dostlarım! Sizler haklısınız. Ben parayı cok severim. Bunun icin de paramın dunyÂda kalmasına gonlum rÂzı olmadı. Onu kendimden once Âhirete gonderdim.”
Bugun Amel İşleme Gunudur Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- şoyle demiştir:
“Duny arkasını donmuş gidiyor. Âhiret ise yuzunu donmuş geliyor. Her birinin kendine has evlÂtları (tÂlipleri) vardır. Siz Âhiretin evlÂtları olun, dunyÂnın evlÂtlarından olmayın! Bugun amel işleme gunudur, hesap yoktur. Yarın ise hesap vardır, amel işleme imkÂnı yoktur.” (BuhÂrî, Rikàk, 4)
Tıpkı imtihan salonundan cıkan bir talebenin, artık imtihan sorularına cevap yazamayacağı, notunu artıramayacağı gibi…
BÂzı Hak dostları, Hazret-i Ali ’nin bu sozunden istifÂdeyle şoyle demişlerdir:
“Duny arkasını donmuş gidiyor, Âhiret ise bize doğru yonelmiş geliyor. Hayret o kimseye ki arkasını donup gidene yoneliyor da, kendisine doğru gelene sırt cevirip onunla meşgul olmuyor.”
Sizin En Hayırlınız Ebu ’d-Derd -radıyallÂhu anh- şoyle derdi:
“Sizin, insanı eğlendiren nîmetlere dalarak, gizli bir şehvete kapılmanızdan korkuyorum. Bu şehvet, ilim bakımından ac kaldığınız hÂlde mîdenizi yemekle iyice doldurduğunuz zaman ortaya cıkar. Sizin en hayırlınız, arkadaşına şu nasihati yapandır:
«–Haydi gel, olmeden evvel oruc tutalım.»
En hayırsızınız da dostuna şoyle diyendir:
«–Gel de olmeden once eğlenelim, yiyip icelim, hayÂtın tadını cıkaralım...»” (Ebû Nuaym, Hilye, I, 218)
Hz. Yusuf ’un (a.s.) Olum Endişesi SufyÂn-ı Sevrî Hazretleri ’nin genc yaşta beli bukulmuştu. Sebebini soranlara şoyle derdi:
“–Kendisinden ilim tahsil ettiğim bir hocam vardı. VefÂtı esnÂsında ona telkînde bulunduğum hÂlde bir turlu kelîme-i tevhîdi soyleyemedi. İşte bu hÂli gormek, benim belimi buktu.”
Son nefes husûsunda peygamberler hÂricinde hic kimse emniyette değildir. HÂtt Yûsuf -aleyhisselÂm- ’ın CenÂb-ı Hakk ’a:
“…(Ey AllÂh ’ım!) Benim cÂnımı Musluman olarak al ve beni sÂlihler zumresine ilhÂk eyle!” (Yûsuf, 101) diye iltic etmesi, peygamberlerin bile son nefes endişesi taşıdıklarını ifÂde etmektedir. Bu sebeple mu ’min, havf ve rec duyguları arasında surekli calışmalı, Âhiret azığı biriktirmelidir.
Mezarlığa Bakarken İbret Alın Şakîk-i Belhî, bir mezarlığın kenarından gecerken ibretle baktı ve yanındakilere:
“–Buradakilerin coğu dunyÂda iken aldandıklarının farkına vardılar...” dedi.
“–Nicin?” diye sordular. Şoyle cevap verdi:
“–Onlar hayattayken malım var, mulkum var, evim var, bineğim var, akrabam var, bağım-bahcem var zannetmezler miydi? Ama şimdi siz de goruyorsunuz ki oyle değilmiş!..”
Olum ve Ahiret İcin Hazırlık Hak dostu Rebî bin Haysem ’in şu hÂli, sık sık nefs muhÂsebesine girerek olum ve Âhiret icin hazırlık yapmak husûsunda cÂlib-i dikkat bir misaldir:
Rebî bin Haysem Hazretleri, bahcesine bir mezar kazmıştı. Kalbinin katılaştığını hissettiği zamanlarda bu kabre girer, bir muddet orada kalırdı. Gun gelip dunyÂya ved edeceğini ve mezarda bir istiğfar ve sadakaya muhtac vaziyette kalacağını tefekkur eder, Âhiretteki hesÂbını duşunerek bir muhÂsebe iklîmine girerdi. Daha sonra:
“NihÂyet onlardan birine olum gelip cattığında: «Rabbim! Beni geri gonder; t ki boşa gecirdiğim dunyÂda sÂlih ameller işleyeyim.» der…” (el-Mu ’minûn, 99-100) Âyetlerini okurdu. Mezardan cıkınca da kendi kendine:
“–Ey Rebî! Bak, bugun geri cevrildin. Bu talebinin kabûl edilmeyeceği, dunyÂya geri gonderilmeyeceğin bir vakit de gelecektir. Şimdiden tedbirini al ve sÂlih amellerini, AllÂh yolundaki gayretlerini ve Âhiret hazırlıklarını ziyÂdeleştir.” derdi.
İmÂm GazÂlî ’nin Nasîhatleri İmÂm GazÂlî Hazretleri ’nin şu nasîhatleri ne guzeldir:
“Her mu ’min, sabah namazını kıldıktan sonra ve gune başlamadan evvel, bir sure nefsi ile başbaşa kalıp, onunla bÂzı sozleşmeler yapmalı ve birtakım şartlar uzerinde anlaşmalıdır. Nitekim bir tuccar da sermÂyesini ortağına teslîm etmek durumundaysa onunla boyle sozleşme yapar. Bu arada ona bÂzı îkazlarda bulunmayı da ihmÂl etmez. İnsan da nefsine şu îkaz ve telkinlerde bulunmalıdır:
«–Benim sermÂyem omrumdur. Omrum gidince anaparam da gider ve artık kÂr ve kazanc son bulur. Fakat bu başlayan gun, yeni bir gundur. Allah TeÂl bugun de bana musÂade ederek ikramda bulundu. Eğer beni oldurseydi, elbette bir gunluğune de olsa geri gonderilip burada devamlı sÂlih ameller ve ceşitli hayırlarda bulunmayı temennî edecektim. Şimdi kabûl et ki olduruldun ve geri cevrildin. O hÂlde bugun gunah ve mÂsıyete kat ’iyyen yaklaşma ve sakın ola ki bugunun bir Ânını bile boşa gecirme. Zîr her nefes, paha bicilemeyen bir nîmettir.
İyi bil ki bir gun, gece ve gunduzuyle yirmi dort saattir. KıyÂmet gunu insanoğlunun onune her gun icin yirmi dort tÂne kapalı kutu getirilir. Kutunun birini acıp, o saatte yaptığı amellerin mukÂfÂtı olarak, icinin nûr ile dolu olduğunu gorunce, AllÂh ’ın lûtfedeceği mukÂfÂtı duşunerek kul oyle sevinir ki, bu sevinci cehennem halkı arasında paylaştırılsa, cehennemin acısını duymaz olurlardı. İkinci kutuyu actığında, bundan karanlık ve pis kokular cıkar ki, bu da isyÂn ile gecirdiği saattir. Buna da oyle uzulur ki, eğer bu uzuntu cennet halkına dağıtılsaydı, kederlerinden cennetin zevkini alamazlardı. Ucuncu bir kutu daha acılır ki, ici tamÂmen boştur. Bu da uyku veya mubah şeylerle gecirdiği saattir. Fakat kucuk bir hayrın ecrine dahî şiddetle ihtiyac duyulan o gunde, imkÂnı olduğu hÂlde buyuk bir kazancı kaybeden tuccarın hasreti gibi ve hatt cok daha fazla nedÂmet ateşiyle yanar ve o saati boşa gecirmesinin acısıyla kıvranır durur.
O hÂlde; ey nefsim! Fırsat eldeyken sandığını iyi doldur, sakın boş bırakma. Tembelliğe duşme, yoksa yuksek derecelerden duşersin!»”
Son Nefes Endişesi ZÂhirî ve bÂtınî ilimlerin zirvesine ulaşmış olan HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri de omrunu son nefes endişesi icinde gecirmiştir. MektûbÂt ’ında şu cumlelere yer verir:
“…Allah TeÂl ’ya yemin ederim ki, annem beni doğurduktan bugune kadar, AllÂh katında makbûl ve mûteber olup hesÂbı sorulmayacak bir tek hayır işlediğime inanmıyorum. (LÂkin Rabbimin rahmetine sığınıyorum.) Eğer kendi nefsini butun hayır işlerde iflÂs etmiş olarak gormuyorsan, bu, cehÂletin en son noktasıdır…”[4]
Hazret ’in bir dostuna gonderdiği mektubunda yer alan şu ifÂdeler de, onun son nefese hazırlık husûsundaki endişesinin bir yansımasıdır:
“…Son nefeste lÂzım olacak şeyle meşgul olmanızı, Sunnet-i Seniyye ’ye uygun amel işlemenizi, fÂnî dunyÂnın aldatıcı guzelliklerine iltifat etmemenizi, (kendini kastederek) bu fakir kulu da tevfîk ve husn-i hÂtime (yÂni AllÂh ’ın istediği gibi yaşayıp îmanla guzel bir şekilde olebilme) duÂsından unutmamanızı dilerim.” (MektûbÂt-ı MevlÂn HÂlid, s. 175)
İşte buyuk Hak dostları hicbir zaman amellerine guvenmeyip son nefes husûsunda dÂim AllÂh ’ın rahmet ve mağfiretine iltic etmişlerdir. O hÂlde bizim de ilmimize ve amellerimize guvenmeden, CenÂb-ı Hak ’tan dÂim husn-i hÂtime istememiz lÂzımdır.
İbretli Bir Nukte DukkÂnı şehrin cıkış kapısında bulunan bir bakkal vardı. O kapıdan ne zaman bir cenÂze cıksa yanında bulundurduğu testiye bir meyve cekirdeği atar ve bir ay sonra da onları sayarak:
“–Bu ay şu kadar kişi testiye duştu!” derdi.
Bir gun o da oldu. Epey bir zaman gecmişti ki, olumunden habersiz bir dostu kendisini ziyÂrete geldi. Onu goremeyince komşularına sordu.
“–Burada oturan bakkala ne oldu?”
Dediler ki:
“–O da testiye duştu!..”
Ne kadar ibretli bir nukte… Unutmayalım ki nihÂyetinde herkes ecel testisine duşecektir. Fakat insanoğlu umûmiyetle cevresindeki insanların birer birer dÂr-ı bekàya goc ettiklerini seyreder de, yine de gaflet sebebiyle kendini olumden uzak gorur…
Yavuz Sultan Selîm ve Hasan Can Yavuz Sultan Selîm HÂn ’ın nedîmi Hasan Can şoyle anlatır:
“Yavuz ’un sırtında şîrpence adı verilen bir cıban cıkmıştı. Cıban, kısa zamanda buyudu, bir delik hÂline geldi. Oyle ki, yaranın icinden Yavuz ’un ciğerini goruyorduk. Kendisi cok muzdaripti. Âdeta yaralı bir arslan gibiydi. Acziyeti bir turlu kabullenemiyor, cengÂverlerine taktik ve tÂlimat vermeye devÂm ediyordu. Yanına yaklaştım. Bana kendi hÂlini kastederek:
«–Hasan Can, bu ne hÂldir?» dedi.
Ben de, artık fÂnî yolculuğun sonuna gelmiş, bÂkî hayÂtın başına ulaşmış olduğunu sezdiğim icin gonlumu şimdiden yakan ayrılık huznuyle:
«–PÂdişÃ‚hım, artık Allah TeÂl ile beraber olma zamanınız herhÂlde geldi!» dedim.
Koca sultan dondu, yuzume hayretle baktı:
«–Hasan, Hasan! Sen beni bu Âna kadar kiminle beraber zannederdin?.. CenÂb-ı Hakk ’a teveccuhumde bir kusûr mu muşÃ‚hede eyledin?» dedi.
Bu sozler karşısında mahcûb olarak:
«–HÂşÃ‚ Sultanım! Oyle demek istemedim. SÂdece icinde bulunduğunuz zamanın diğerlerinden farklı olduğunu beyÂn icin ihtiyaten buna cur ’et edebildim.» dedim.
Koca Sultan, artık bambaşka Âlemlere dalmış vaziyette bana son hitÂbı olarak:
«–Hasan! Sûre-i YÂsîn ’i oku!» dedi.
Nemli gozlerle tilÂvete başladım. «SelÂm» Âyetine geldiğim zaman muazzez rûhunu Rabbine teslîm etti.”
Hayatlarında AllÂh ile beraber olmayanlar, ekseriyetle son nefeslerinde bu nîmete mazhar olamazlar. Bu yuzden, guzel bir olum icin hayÂtı gÂyeli kullanmak zarûrîdir.
İman ile Gocebilmek Sultan 2. Murad HÂn, rahatını değil, AllÂh rızÂsını duşunen bir şahsiyetti. Bu uğurda hayÂtını fedÂdan cekinmeyecek derecede metîn irÂdeli ve azimkÂr idi. En buyuk kaygısı, son nefesini îmÂn ile verebilmek, mahşer gunu AllÂh ’ın huzûruna alnı acık ve gunahtan pÂk bir şekilde cıkabilmekti. Nitekim oğlunu ve kızlarını evlendirdikten sonra veziri Candarlı İbrahim Paşa ’ya:
“–Ey Candarlı! Hamd olsun, bu dunyÂda evlÂda karşı vazîfelerimizi de Allah TeÂl ’nın izniyle yerine getirdik. Gayri geriye îmÂn ile gocebilmek kaldı...” demişti.
Kıble Ne Tarafta? Canakkale MuhÂrebeleri ’nde buyuk muvaffakıyetler sergileyen ZÂbit Muzaffer, daha sonra gittiği Doğu Cephesi ’nde de kahramanca savaşıyordu. Kanlı bir carpışma esnÂsında ağır bir şekilde yaralanmıştı. Artık sesinin cıkmadığı ve gozlerinin bile birşey anlatamadığı son anlarında, cebinden bir zarf cıkardı; sonra yerden bir cop parcası alarak yarasından akan kanlara batırıp yazmağa başladı:
“–Kıble ne tarafta?..”
Etrafındakiler, Muzaffer Bey ’in kıbleye donerek rûhunu Rabbine teslîm etmek istediğini anlayıp onun bu arzusunu hemen yerine getirdiler. Olum Ânında, bir yandan yuzu vuslat neş ’esiyle dolan zÂbit, diğer yandan da mukaddes gÂyenin ulvî mudÂfaasının kaygısı icerisinde son bir hamleyle kahraman askerlerine şu mesajı verdi:
“–Boluk AllÂh icin cihÂda devÂm etsin; kanım yerde kalmasın!..”
Ucuncu bir mesaj daha yazacaktı ki, omru elvermedi ve muazzez rûhunu şehîden Rabbine teslîm eyledi.
Ne buyuk bir hassÂsiyet ki, rûhunu kıbleye karşı teslim edebilmek icin dilinin bir şey anlatamadığı son nefesinde dahî damarından kan cekerek merÂmını ifÂdeye calışıyor. İşte AllÂh yolunda harcanan bir omrun son demi de boyle mubÂrek ve mukaddes oluyor.
Sami Efendi ’nin Son Anları Hak dostlarından Mahmûd SÂmi Ramazanoğlu Hazretleri ’nin son nefesteki hÂli de bizler icin guzel bir numûnedir. SÂmi Efendi ki, gonlu Peygamber aşkıyla dolu bir Hak dostu idi. Nasıl bir kimse karda gider de onun ardında izler oluşur; sonra gelen de o izleri tÂkip ederek yolunu bulur; işte SÂmi Efendi de Peygamber Efendimiz ’in izlerini tıpkı boyle bir sadÂkatle takip ederek omur surmuştu. Bunun tezÂhuru olarak da son nefesini, hayÂtı boyunca izini tÂkip etme aşk ve heyecÂnında olduğu Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in civÂrında ve teheccud ezÂnı okunduğu esnÂda teslîm etmek nasîb oldu. O son demde yanında bulunanlar, lisÂnından cıkan lafızların sÂdece:
“AllÂh, AllÂh, AllÂh!..” olduğunu işitiyorlardı.
Aslında yalnız dili değil, butun hucreleriyle beraber bedeni de, rûhu da dÂim “AllÂh” diyordu...
Son Nefeste İman HÂsılı kulun, husn-i hÂtime ile, yÂni îmÂn ile son nefesini verebilmesi icin oncelikle nefsini tezkiye, kalbini tasfiye etmesi, yÂni cirkin temÂyullerden temizlenip, yuce hasletlerle muzeyyen hÂle gelmesi ve CenÂb-ı Hakk ’ın esmÂ-i husnÂsının (guzel isimlerinin) tecellîlerine nÂil olması gerekmektedir. ZîrÂ, bu sûretle kalbin takv kıvÂmına ulaşması, hayat yolculuğunun en kıymetli hidÂyet meş ’alesidir. MevlÂn Hazretleri ’nin şu ifÂdeleri de, Âdeta tezkiyenin bu mÂhiyetini îzÂh etmektedir:
“Mezar yapmak; ne taşladır, ne tahta ile, ne de kece iledir. Lekesiz bir gonulde, kendi ic temizlik Âleminde, kendine bir mezar kazman îcÂb eder ki, onun icin AllÂh ’ın yuce varlığı onunde kendi iddi ve benliğini yok etmen gerekir.”
Daha sonra da tezkiye olmuş bir nefisle, ibÂdet, tÂat, hayır ve infaklarda bulunarak en guzel bir şekilde ebedî Âleme hazırlanmak îcÂb eder.
Nitekim CenÂb-ı Hak, omrunu amel-i sÂlihlerle tezyîn edip hicbir zaman Rabbini unutmayan kuluna son nefesinde şu guzel mujdeyi verir:
“Şuphesiz, Rabbimiz Allah ’tır deyip, sonra dosdoğru yolda yuruyenlerin uzerine melekler iner, onlara; «Korkmayın, uzulmeyin, size vaad olunan cennetle sevinin.» derler.” (Fussilet, 30)
Dipnotlar:
[1] Bkz. Muslim, Cennet, 83; MunÂvî, V, 663.
[2] Bursevî, Rûhu ’l-BeyÂn, İstanbul 1969, VI, 332-333.
[3] Karasu ’ya bağlı Ucbaş koyunde doğduğu icin koyun ismi kendisine lÂkap olmuştur. İlmiye sınıfından ve kadılardandır. 948/1541 tÂrihinde vefÂt etmiştir. HayÂtı ve bu hÂdise hakkında tafsîlÂt icin bkz. TaşkopruzÂde, eş-Şekàiku ’n-Nu‘mÂniyye (thk. A. Suphi Furat), s. 540-541.
[4] HÂlid-i BağdÂdî, MektûbÂt-ı MevlÂn HÂlid, İstanbul 1993, s. 178.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan