Oldukten sonra mezarda ne olur? Olunun mezardaki halini anlatan hadisler.İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- ’dan rivÂyet edildiğine gore Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Kabirdeki olu, denizde boğulmak uzere olan ve dehşet icerisinde yardım isteyen kimse gibidir. Babasından, anasından, kardeşinden, samîmî ve sÂdık arkadaşından bir du bekler. Şayet bir du gelecek olsa, bu onun icin duny ve icindekilerden daha kıymetli ve sevimli olur. Şuphesiz Allah, kabir ehline, dunyadakilerin duÂsı bereketiyle dağlar misÂli ecir verir. Dirilerin olulere gonderebileceği en iyi hediye ise onlar icin istiğfÂr etmek ve onlar adına sadaka vermektir.”[1]
OLDUKTEN SONRA MEZARDA NELER OLUR? İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- şoyle rivÂyet eder:
Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, iki kabrin yanından gecerken onlar hakkında:
“İkisi de azap goruyorlar, ancak (onların zannına gore) buyuk bir gunahtan dolayı değil. Birisi soz goturup getirdiğinden, diğeri de kucuk abdest bozarken îcÂb ettiği sûrette korunmadığından dolayı muazzeb oluyor.” buyurdu.
Akabinde yaş bir hurma dalı istedi. Onu ikiye ayırdı ve daha sonra bunları kabirlerin başına birer birer dikti. Sonra da sozlerine şoyle devÂm etti:
“Kurumadıkları muddetce onların azÂbını hafifletmeleri umulur.” (Muslim, TahÂret, 111)
Mufessir Kurtubî, bu hadîs-i şerîfi şoyle îzÂh eder:
“Hadîsin, «kurumadıkları muddetce» kısmı, o dalların yaş kaldıkları muddetce tesbih ettiklerine işÃ‚ret etmektedir. Nitekim Âlimlerimiz şoyle demişlerdir: Kabirlere ağac dikmekten ve orada Kur ’Ân-ı Kerîm okumaktan oradaki mevtÂlar istifÂde ederler. Bir ağac dikmek bile olulerin azÂbını hafifletirse, bir mu ’minin Kur ’Ân okumasından kim bilir ne kadar istifÂde ederler? Oluye hediye edilen şeyin sevÂbı da kendisine ulaşır.” (Kurtubî, X, 267)
Kur ’Ân tilÂveti sebebiyle husûle gelecek ilÂhî rahmetten olulerin de istifÂdesi icin bilhassa YÂsîn-i Şerîf okunması, herkesin bildiği ve tatbîk ettiği bir usûldur. Nitekim hadîs-i şerîfte şoyle buyrulur:
“…YÂsîn, Kur ’Ân ’ın kalbidir. Bir kimse onu AllÂh ’ın rızÂsını ve Âhiret yurdunu talep ederek okursa, muhakkak gunahları bağışlanır. Olulerinize de YÂsîn Sûresi ’ni okuyunuz.” (Ahmed, V, 26)
Olulerin mÂnevî istifÂdesi icin diğer Âyet ve sûrelerden de okunabilir. Buna dÂir rivÂyetlerin bir kısmı şoyledir:
“Sizden biri vefÂt ettiğinde onu fazla bekletmeden kabre goturunuz. Defnettiğiniz zaman da biriniz, başucunda FÂtiha Sûresi ’ni, ayak ucunda da Bakara Sûresi ’nin son kısmını (Âmenerrasûlu) okusun.” (TaberÂnî, Kebîr, XII, 340; Deylemî, I, 284; Heysemî, III, 44)
Al bin el-LeclÂc, sÂhÂbe-i kirÂmdan olan babası LeclÂc ’ın, vefÂtı esnÂsında kendilerine şu vasiyette bulunduğunu rivÂyet etmiştir:
“Beni kabre koyduğunuz zaman:
«بِسْمِ اللّٰهِ وَعَلٰى سُنَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ : AllÂh ’ın adıyla ve Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in sunneti uzere (seni Hakk ’a emÂnet ediyoruz.)» deyiniz ve uzerime toprak atınız. Başımın ucunda Bakara Sûresi ’nin evvelini ve son kısmını okuyunuz. Şuphesiz ben, Abdullah bin Omer ’in bu uygulamayı guzel gorduğune şÃ‚hid olmuştum.” (Beyhakî, es-Sunenu ’l-KubrÂ, IV, 56)
OLUNUN VASİYETİ SahÂbe-i kirÂmdan Amr bin Âs -radıyallÂhu anh- ’ın vefÂtı esnÂsında vasiyet olarak etrafındakilere soylediği şu sozler de cÂlib-i dikkattir:
“Beni kabrime defnettiğiniz zaman, bir deve kesip etini parcalayacak kadar mezarımın başında bekleyin ki, sizin varlığınızla yeni hayÂtıma alışma imkÂnı bulayım ve Rabbimin elcilerine vereceğim cevapları hazırlayayım.” (Muslim, Îman, 192)
Bu rivÂyeti kitabında zikreden Nevevî, İmÂm ŞÃ‚fiî -rahmetullÂhi aleyh- ’in, şu sozlerini nakletmiştir:
“Mezarın başında Kur ’Ân ’dan Âyet ve sûreler okumak mustehabdır. Kur ’Ân ’ın tamamının okunması (hatim edilmesi) ise, daha guzeldir.”[2]
Butun bu rivÂyetlerden anlaşılacağı uzere kabirleri ziyÂret etmek, orada bulunanlara selÂm verip du ve istiğfarda bulunmak, onlar adına hayır ve hasenÂt yapıp Kur ’Ân tilÂvet etmek, mevtÂlar icin bir rahmet vesîlesidir. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de Rabbimiz, bizden once Âhirete intikÂl etmiş mu ’min kardeşlerimiz icin şoyle du etmemizi tavsiye eder:
“…Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden once gelip gecmiş îmanlı kardeşlerimizi bağışla; kalplerimizde, îmÂn edenlere karşı hicbir kin bırakma! Rabbimiz! Şuphesiz ki Sen cok şefkatli ve cok merhametlisin.” (el-Haşr, 10)
Hazret-i Peygamber ve ashÂb-ı kirÂmın kabir ziyÂretiyle ilgili soz ve tatbikÂtı, bu hususta ifrat ve tefrite duşmeden nasıl davranılması gerektiğini bizlere gostermektedir.
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurur:
“Oldukten sonra kulun derecesi yukseltilir. Kul:
«–Ey Rabbim! Bu sevap nereden geldi?» diye sorar. CenÂb-ı Hak ona:
«–(Arkanda bıraktığın) hayırlı ve sÂlih evlÂdın senin icin istiğfarda bulundu, du etti.» buyurur.” (İbn-i MÂce, Edeb, 1; Ahmed, II, 509)
Yine hidÂyet rehberimiz Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“İnsan olduğu zaman butun amelleri kesilir. Ancak şu uc şey bundan mustesnÂdır: Sadaka-i cÂriye, istifÂde edilen ilim ve kendisine du eden hayırlı evlÂt.” buyurmuştur. (Muslim, Vasıyyet, 14)
Sa ’d bin UbÂde -radıyallÂhu anh-, yanında bulunmadığı bir esnÂda annesinin vefÂt ettiğini, onun adına sadaka verdiği takdirde kendisine bir faydası olup olmayacağını sormuştu. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-; “Evet.” buyurunca, sÂhip olduğu meyve bahcesini annesi adına tasadduk etti. (BuhÂrî, VesÂyÂ, 15)
Abdurrahman bin Ebî Amra ’nın anlattığına gore annesi, bir kole ÂzÂd etmek istemişti. Ancak bunu sabaha tehir etmiş ve sabaha cıkamadan da vefÂt etmişti. Abdurrahman, KÂsım bin Muhammed ’e:
“–Ben anneme bedel bir kole ÂzÂd etsem, anneme faydası olur mu (sevÂbı ona ulaşır mı)?” diye sorunca, o da şu cevÂbı vermiştir:
“–Sa ’d bin UbÂde, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e gelip:
«–Annem vefÂt etti, ben onun adına bir kole ÂzÂd etsem ona faydası olur mu?» diye sormuştu. Allah Rasûlu de; «–Evet!» buyurdular.” (Muvatta, Itk, 13)
Ebû Bekir -radıyallÂhu anh- ’ın oğlu Abdurrahman, uyku esnÂsında Âniden vefÂt edivermişti. Âişe vÂlidemiz, bu kardeşinin hayrına pek cok kole ÂzÂd etti. (Muvatta, Itk, 14)
İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- anlatıyor:
Bir kimse Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’e gelerek:
“–YÂ Rasûlallah! Annem vefÂt etti, uzerinde de bir aylık oruc borcu var, onun adına borcunu odeyeyim mi?” dedi.
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Annenin uzerinde mal borcu olsaydı onun adına odeyivermez miydin?” diye sordu.
“–Evet, oderdim!” deyince de, Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm–:
“–AllÂh ’a olan borc, odenmeye daha lÂyıktır!” buyurdu. (Muslim, SıyÂm, 155)
Butun bu hadîs-i şerîfler, vefÂt etmiş mu ’minlerin, sağlıklarında yaptıkları ve vefatlarından sonra da devÂm etmekte olan hayırlarından fayda goreceklerini, ayrıca hayatta olan yakınlarının ve mu ’min kardeşlerinin du ve infaklarından istifÂde edeceklerini bildirerek onları bu hayırlara teşvik etmektedir.
Dipnotlar:
[1] Deylemî, el-Firdevs bi-Me ’sûri ’l-HitÂb, Beyrut 1986, IV, 103/6323; Ali el-Muttakî, XV, 694/42783; XV,749/42971. [2] Nevevî, RiyÂzu ’s-SÂlihîn, Beyrut, ts., s. 293.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 2, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
KABİRDE İLK GECE NELER OLUR?