Âdem ile Havva AleyhisselÂm ’ın Cennet ’ten cıkarılmasına sebep olan hatanın niteliği neydi?Yuce Allah ilk insanı yaratıp, irade-i cuziyyesi ile serbest bırakınca, şeytanın onu etkilemesi soz konusu olmuştur. Cunku şeytan Âdem ’e ve nesillerine vesvese verip onları aldatma ve kotuluk işletme gorevini ustlenmiş, CenÂb-ı Hak ona bu gucu vermiştir. Ancak yuce Allah bu konuda Hz. Âdem ’i uyarmış, buna rağmen suret-i haktan gorunen şeytan, mantıklı ve inandırıcı telkinlerle ilk insanı etkilemiştir. Ancak İslÂm inancına gore suc ferdidir. Babadan oğula gecmez. Diğer yandan Âdem ve Havva Cennet ’ten cıkarılınca yuce Allah kendilerine birtakım kelimeler oğreterek tevbe etmelerini telkin etmiş, ilk insanın duası kabul edilmiştir.
Allahu TeÂl yasak ağacın meyvesinden yemeleri sonucunda, Âdem ve Havva AleyhisselÂm ’a şoyle demiştir:
“Hepiniz oradan yeryuzune inin. Yalnız iyi bilin ki, size benden bir hidayet geldiği zaman, kim benim hidayetime uyarsa, artık onlara bir korku yoktur. Ve onlar uzulmeyeceklerdir.” [1]
“Dedi ki: Hepiniz oradan inin, birbirinize duşman olarak. Şimdi, benden size bir hidayet geldiği zaman kim benim hidayetime uyarsa, o sapmaz ve sıkıntıya duşmez. Kim beni anmaktan yuz cevirirse, onun icin dar bir gecim vardır. Kıyamet gunu de onu kor olarak haşrederiz.” [2]
“Dedi ki: Birbirinize duşman olarak inin, sizin yeryuzunde bir sureye kadar kalıp gecinmeniz gerekmektedir. Orada yaşayacaksınız, orada oleceksiniz ve yine oradan (diriltilip) cıkarılacaksınız.” [3]
Âdem (a.s.) ’ın yuce Allah ’tan bazı dua kelimelerini alışı Kur ’Ân ’da şoyle belirtilir:
“Derken Âdem Rabbinden bir takım kelimeler aldı. Allah onun tevbesini kabul etti. Şuphesiz O, tevbeyi cok kabul eden ve cok esirgeyendir.” [4]
İLK İNSANIN DUASI Ed-DahhÂk b. MuzÂhım, Hz. Âdem ’e telkîn edilen duanın şu Âyet olduğunu belirtir:
“Âdem ve eşi dediler: “Rabbimiz, biz kendimize zulmettik, eğer bizi bağışlamaz ve bize acımazsan, şuphesiz biz ziyana uğrayanlardan oluruz.” [5]
Abdullah b. Mes ’ud (r.a.), Yuce AllÂh ’a en sevimli gelen sozun, Hz. Âdem ’in yasak ağactan yediği zaman soylediği her namazda tekbirden sonra okunan aşağıdaki subhÂneke duası olduğunu nakletmiştir:
“AllÂh ’ım sana hamdinle tesbih ediyorum. Senin ismin mukaddestir. Senin şanın yucedir. Senden başka ilÂh yoktur. Ben nefsime zulmettim, beni bağışla. Senden başka gunahları affeden yoktur.” [6]
Hz. Âdem ’in yasak ağactan yemekle kucuk gunah mı, yoksa buyuk gunah mı işlediği İslÂm bilginleri arasında tartışılmıştır. -Ehli sunnet Âlimlerinin buyuk coğunluğu “Boylece Âdem Rabbine Âsi olup yolunu şaşırdı” [7] Âyetini dikkate alarak, yuce AllÂh ’ın emrine uymamanın gunah olduğunu, ancak bunun bir zelle (ayak kayması) niteliğinde olduğunu soylemişlerdir.[8] Başka bir ayette yasağın “unutarak” ciğnendiğine işaret edilmiştir.[9]
İLK İNSAN, İLK BABA, İLK AİLE REİSİ VE İLK PEYGAMBER Bu son Âyet Hz. Âdem ’in yasaklanmış ağaca gunah işleme azmi ve niyeti olmaksızın dalgınlıkla yaklaştığını belirtmektedir. Nitekim, Hasan el-Basrî; (o.110/728) “Âdem unuttuğu icin Âsi oldu” demiştir.[10] Diğer yandan bu olay, Âdem henuz cennette iken yani peygamber olmazdan once vukû bulmuştur. O zaman henuz insanlık Âlemi de yoktu. Âdem ’in kasıtsız olarak işlediği bu hata, samimi tevbesi sonucunda affedilmiş, yeryuzune indikten bir sure sonra da kendisine peygamberlik verilmiştir. Boylece, o ilk insan, ilk baba, ilk aile reisi ve ilk peygamber olmuştur.
Dipnotlar:
[1] Bakara, 2/38. [2] TÂhÂ, 20/123, 124. [3] A ’rÂf, 7/24, 25. [4] Bakara, 2/37. [5] A ’rÂf, 7/23; bk. İbn Kesîr, ag tefsîr, II, 11. [6] Elmalılı, age, I, 278; M. SÂmi, Bakara Suresi Tefsiri, Erkam Yayın. İst. 1985, s. 113. [7] TÂhÂ, 20/121. [8] A ’raf, 7/20; TÂhÂ, 20/120. [9] bk. TÂhÂ, 20/115. [10] bk. Zemahşerî, KeşşÃ‚f, Kahire 1387/1968, II, 557; RÂzî, MefÂtihu ’l-Gayb, Kahire 1934-62, XXII, 127.
Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan