Hz. İbrahim (a.s.) kimdir? İbrahim Peygamber nerede doğdu? Hz. İbrahim ’in (a.s.) babası kimdir? Hz. İbrahim (a.s.) nerede yaşadı? Hz. İbrahim ’in (a.s.) eşleri ve cocukları kimlerdir? Hz. İbrahim (a.s.) hangi zalim hukumdar zamanında yaşadı? İbrahim Aleyhisselam tevhid inancına nasıl ulaştı? Hz. İbrahim ’e (a.s.) kac suhuf gonderildi? Hz. İbrahim (a.s.) hangi kavme gonderildi? Hz. İbrahim ’e (a.s.) nicin Halilullah denildi? Hz. İbrahim (a.s.) kac yıl yaşadı? Hz. İbrahim ’in (a.s.) kabri nerede? Hz. İbrahim (a.s.) ile ilgili ayet ve hadisler nelerdir? Nemrud ’un zulum ve tehditlerine meydan okuyan, ateş yığınlarını gul bahcelerine ceviren Hz. İbrahim ’in (a.s.) hayatı, mucizeleri ve kıssası.Kur ’an ’da duası en cok nakledilen peygamber ve Ulu ’l-azm (En yuksek derecedeki) peygamberlerden Hz. İbrahim ’in (a.s.) kısaca hayatı.
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) KISACA HAYATI - İbrahim Aleyhisselam Kimdir? Hz. İbrahim (a.s.) Babil ’in doğusunda Dicle ve Fırat ırmakları arasındaki bolgede dunyaya geldi. Babasının adı Taruh ’tur. Hz. İbrahim ’in (a.s.) orta boylu, ela gozlu, guzel ve guler yuzlu, acık alınlı, ayak izlerine varıncaya kadar şekil ve şemailce Hz. Muhammed ’e (s.a.v) en cok benzeyen insan olduğu nakledilir.
Hz. İbrahim (a.s.) “Halilullah” yani Allah ’ın dostu olarak anılır. Hz. İbrahim ’in (a.s.) diğer bir sıfatı da “Ebu ’l-Enbiya” yani Peygamberler Babası ’dır.
Oğulları Hz. İsmail ’in (a.s.) soyundan Peygamber Efendimiz; Hz. İshak ’ın (a.s.) soyundan da Benî İsraîl peygamberleri geldi.
Hanımları, Hz. İsmail ’in (a.s.) annesi Hacer, Hz. İshak ’ın (a.s.) annesi Sare validemizdir.
Hz. İbrahim ’in (a.s.) dinin adı Hanif ’tir ve Musluman olarak adlandırılır. Hz. İbrahim ’e (a.s.) 10 sayfa suhuf indirildi. İbrahim Aleyhisselam Keldanî kavmine gonderildi.
Hz. İbrahim (a.s.) kendi heykelini yaptırıp taptıran Babil hukumdarı Nemrut ’u Allah ’ın dinine davet etti. Bu daveti kabul etmeyen Nemrut tarafından ateşe atıldı. Fakat ateş kendisini Allah ’ın izni ile mucize olarak yakmadı.
Ateşe atılma hadisesinden sonra îman edenlerin rahat ibadet etmeleri, ayrıca Nemrut ve Keldanî kavminin uzerine gonderilecek azaptan muhafaza icin İbrahim Aleyhisselam Babil ’e, oradan da kardeşinin oğlu Lût, hanımı Sare ve bir mu ’min topluluğu ile birlikte Urfa ’nın guneyinde bir kasaba olan Harran ’a hicret etti.
Keldani kabilesi toz halinde sivrisinek surululeri ile helak oldular. Nemrut ise bir sineğin beynine girmesi ile helak oldu.
Hz. İbrahim (a.s.) oğlu İsmail (a.s.) ile kurban imtihanından gecti ve insanlık kurban kesmeyi ondan oğrendi. Oğlu İsmail (a.s.) ile birlikte Kabe ’yi inşa etti. Kabe ’nin inşası sırasında Hz. İbrahim ’in (a.s.) uzerine cıkıp duvar orduğu ve ustunde insanları hacca davet ettiği kabul edilen taş veya onun bulunduğu yere Makam-ı İbrahim denildi.
Hz. İbrahim (a.s.) Kabe ’nin inşasını tamamlayınca Cebrail (a.s.) gelip kendisine hac farîzasının nasıl yapılacağını oğretti. O da insanları hac ibadetine davet etti. Oğlu ile birlikte ilk hac farîzasını yerine getirdi ve insanlar hac yapmayı onlardan oğrendi. İnsanlık tarihinde ilk vakfı İbrahim Peygamber kurdu.
Hz. İbrahim ’in (a.s.) adı Kur ’an-ı Kerim ’de 69 defa gecer. Kur ’an ’da 14. Surenin adı İbrahim Suresi ’dir. Kur ’an ’da duası en cok nakledilen peygamber İbrahim Aleyhisselam ’dır. Ulu ’l-azm (En yuksek derecedeki) peygamberlerdendir.
Hz. İbrahim ’in (a.s.) 200 veya 175 yaşında vefat ettiği ve Kabe ’de Makam-ı İbrahîm ile Zemzem arasındaki yerde defnedildiği rivayet edilir. Başka bir rivayete gore kabri Filistin ’in el-Halil şehrinde Hz. Sare ’nin yanındadır.
“Halilullah” yani Allah ’ın dostu ve “Ebu ’l-Enbiya” yani Peygamberler Babası diye anılan Hz. İbrahim ’in (a.s.) ayrıntılı hayatı.
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) HAYATI - İbrahim Peygamber Kimdir? Hazret-i İbrÂhîm, BÂbil ’in doğusunda Dicle ve Fırat ırmakları arasındaki bolgede dunyÂya geldi.
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) BABASI KİMDİR? Bir rivÂyete gore, babası hÂlis bir mu ’min olan TÂruh ’tur. TÂruh ve­fÂt edince, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın annesi, TÂruh ’un kardeşi olan Âzer ile ev­lenmiştir. Dolayısıyla, bir putperest olan Âzer, O ’nun uvey babasıdır. Diğer bir rivÂyette ise Taruh, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın babasının eski ismi­dir. Putperest olunca ismi Âzer olmuştur. İmÂm-ı Suyûtî -rahmetullÂhi aleyh- ise, İbn-i AbbÂs ’tan gelen bir rivÂyete gore, Âzer ’in, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın babası değil amcası olduğunu bildirmek­tedir.
HZ. İBRAHİM (A.S.) HANGİ KAVME GONDERİLDİ? İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, KeldÂnî kavmine gonderilmiştir. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’den sonra insanların en fazîletlisidir. Hak TeÂl O ’nu «Halîlim» (Dostum) diye taltîf buyurmuştur. Bu sebeple “Halîlu ’r-RahmÂn” olarak da anılır.[1]
HZ. İBRAHİM ’E (A.S.) KAC SUHUF GONDERİLDİ? Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a on suhuf indirilmiştir. Ebû Zer -radıyallÂhu anh- ’ın AllÂh Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’den naklettiğine gore bu sahîfelerde şu nasihatler ve ibretli sozler yer almaktaydı:
“Ey saltanat verilen, imtihan edilen ve aldanan kral! Ben seni dunyayı birbiri uzerine yığasın diye gondermedim, fakat mazlumun duÂsını Ben ’den geri ceviresin, mazlumu bana yalvarmak zorunda bırakmayasın diye gonderdim. Cunku Ben, mazlumun duÂsını kÂfir de olsa geri cevirmem.”
“Akıl sÂhibinin belli saatleri olmalı:
- Vaktinin bir bolumunu Rabbine du ve munÂcÂta,
- Bir kısmını Yuce AllÂh ’ın san ’at ve kudreti uzerinde tefekkure,
- Bir kısmını gecmişte işlediklerinden ve gelecekte işleyeceklerinden kendisini hesÂba cekmeye,
- Bir kısmını da helÂlinden maîşetini kazanmaya ayırmalıdır.” (Ebû Nuaym, Hilye, I, 167; İbn-i Esîr, el-KÂmil, I, 124)
Hazret-i İbrÂhîm ’in diğer bir sıfatı da “Ebu ’l-Enbiy” (Peygamberler Babası) ’dır. Oğulları İsmÂîl -aleyhisselÂm- ve İshÂk -aleyhisselÂm- ’dır. İsmÂîl -aleyhisselÂm- ’ın soyundan Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz; İshÂk -aleyhisselÂm- ’ın so­yundan da Benî İsrÂîl peygamberleri gelmiştir.
İBRAHİM İSMİ KUR ’AN ’DA GECİYOR MU? Hazret-i İbrÂhîm ’in ismi Kur ’Ân-ı Kerîm ’de yirmi beş sûrede altmış dokuz defa gecmektedir. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de O ’nu metheden muhtelif isim ve sıfatlar yer almaktadır. Bu sıfatlardan bÂzıları:
EvvÂh (cok Âh eden, niyÂz eden),
Halîm (hilm sÂhibi, yumuşak huylu),
Munîb (AllÂh ’a gonulden yonelen),
Hanîf (şirk ve dalÂletten uzak durup tevhîd dînine sımsıkı sarılan),
KÂnit (AllÂh ’a kulluk eden) ve
ŞÃ‚kir (cok şukreden) ’dir.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, maîşetini te ’mîn maksadıyla kumaş ve elbise ticÂretiyle uğraşmış, hicretinden sonra da ciftcilik yapmıştır.
NEMRUD NEDİR? KeldÂnî kabîlesinin hukumdÂrı olan Nemrûd, ilk zamanlarda Âdil ve insaflı bir kimse idi. Kavmi, yıldızlara ve putlara tapardı. Daha sonraları Nemrûd, saltanatı genişleyince kibre kapıldı ve heykellerini yaptırarak kavmine:
“–Ben de tanrıyım. Bana da tapın!” dedi.
RivÂyet edildiğine gore Nemrûd, birgun ruyÂsında, gokte bir nûrun parladı­ğını ve onun, guneş ile ayın nûrunu sondurduğunu gordu. Diğer bir rivÂyette ise, ruyÂsında bir kişinin gelerek kendisini tahtından indi­rip yere carptığını gormuştu. Uyanınca telÂşlandı. Muneccimleri saraya cağırarak ruyÂsını anlattı. Onlar da:
“–Yeni bir din gelecek. O dîni getiren kimse de senin tahtını yerle bir edecek. O ’na karşı tedbîrini al!” dediler.
Bunun uzerine Nemrûd ’un şûrÂsı, bu hÂle mÂnî olmak icin doğan erkek co­cuklarının katline karar verdi. Bu sebeple o sırada yeni doğmuş bulunan yaklaşık yuz bin cocuk olduruldu.
İşte o vakit İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın annesi de İbrÂhîm ’e hÂmileydi. Doğum yaklaşınca kocası Âzer ’e:
“–Sen puthÂneye git ve orada bana du et! Eğer erkek doğurursam, sana getiririm. Kendin Nemrûd ’a goturursun. O da cocuğunu katleder. Boylece senin, onun yanında îtibÂrın artmış olur.” dedi.
Âzer puthÂneye gittikten sonra İbrÂhîm -aleyhisselÂm- doğdu. Annesi hemen gizlice O ’nu bir mağaraya yerleştirdi. Âzer eve donunce de, ona cocuğun cok zayıf doğduğunu ve bu yuzden olduğunu bildirdi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın annesi, Âzer evden gidince hemen cocuğun yanına gitti. O ’nu emzirdi. Bundan sonra da fırsat buldukca hep boyle yaptı. BÂzen Hazret-i İbrÂhîm ’in parmaklarını emdiğini gorurdu. Zîr CebrÂîl -aleyhisselÂm-, O ’nun parmaklarının arasından yağ, bal, sut ve hurma şırası akıtırdı.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın cocukluk devresinin mağarada gectiği, mağaradan cıktığında ise tevhîd inancını teblîğe başladığı rivÂyet edilir.
Âyet-i kerîmede:
“Biz İbrÂhîm ’e daha once ruşdunu vermiştik...” (el-EnbiyÂ, 51) buyrul­maktadır.
Ruşd, hayrı ve doğru yolu bulmak, doğruyu eğriden ayırmak, hak yolunda sağlam ve sabırlı olmak, tam bir isÂbetle dosdoğru gitmektir.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- “AllÂh ’tan başka ilÂh yoktur, O benim Rabbimdir, O her şeyin Rabbidir.” dedikce annesi ve babası Nemrûd ’dan korkarak ağlarlar ve İbrÂhîm ’i ihtÂr ederlerdi. Onların bu endişelerine karşılık Hazret-i İbrÂhîm:
“–Benim hakkımda Nemrûd ’dan hic korkmayınız. Beni kucukluğumde koruyan AllÂh TeÂlÂ, buyukluğumde de muhÂfaza eder.” derdi. (İbn-i İyÂs, BedÂyiu ’z-Zuhûr, s. 84)
RABBİM ALLAH ’TIR Âzer, put yapıp satar ve onunla gecinirdi. Âzer ’in diğer oğulları da, putları overek satarlardı. Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ise, kendisine satması icin Âzer ’in verdiği putu, boynuna ip bağlayarak pazara goturur:
“Ne zarar ne de fayda veremeyen bu putları alan var mı?” diyerek alaylı bir şekilde seslenir, hic kimse kendisinden put almazdı. HakÂret olsun diye onları yerlerde suruklerdi. Sonra putun başını suya sokar:
“–Haydi cok susadın, biraz da sen ic!” derdi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, AllÂh ’ın verdiği ruşd sÂyesinde hicbir kimsenin tÂlim ve terbiyesi altına girmeden nice buyuk ilÂhî hakîkatlerin ÂşinÂsı ve tevhîd yolunun kı­lavuzu oldu. O ’nun genc yaşlarda başlayan Rabbini tanıma ve bunu kavmine teblîğ etme husûsiyeti, Âyet-i kerîmelerde şoyle anlatılır:
“Gecenin karanlığı O ’nu (İbrÂhîm ’i) kaplayınca O bir yıldız gordu. «Rabbim budur!» dedi. Yıldız batınca «Ben batanları sevmem!» dedi. (Daha sonra) Ay ’ı doğarken gorunce (yine) «Rabbim budur!” dedi. O da ba­tınca «Rabbim bana doğru yolu gostermezse, elbette yoldan sapanlardan olurum.» dedi. Guneş ’i doğarken gorunce de «Rabbim budur! Zîr bu daha buyuk.» dedi. O da batınca dedi ki: «Ey kavmim! Ben sizin (AllÂh ’a) ortak koştuğunuz şey­lerden uzağım! Benim Rabbim, butun noksan sıfatlardan munezzeh olan AllÂh ’tır! Ben hanîf[2] olarak yuzumu, gokleri ve yeri yaratan AllÂh ’a cevirdim ve ben muşriklerden değilim.»” (el-En ’Âm, 76-79)
Bu Âyet-i kerîmelerde ifÂde edilen hakîkat; İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın AllÂh ’tan başkasına tapan zavallılara, gittikleri yolun yanlış ve inanclarının bÂtıl ol­duğunu gostermesidir. Nitekim Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- bir yıldız gorerek: “Bu benim Rabbim olacak ha!” dedi. Evvel bir yıldızın, Rab olabileceğini uzak gorerek etrafındakilere bir tÂrizde bulundu. Cok gecmeden o yıldız batınca: “Ben, batanları sevmem.” diyerek ilÂhlık ve kullukta sevginin en muhim esas olduğunu ve buna mukÂbil batmanın ilÂhlık delili değil, bilÂkis yaratılmışlık ve yok olma delili olduğunu ifÂde etmiştir. Bu sebeple de boyle varlıkları ilÂh zannetmenin, sonu boşa cıkacak bir sapıklık olduğunu, Rabb ’in zevÂlden berî olan bir yaratıcı kudret olması gerektiğini anlatmıştır.
Ayrıca bu misÂl, her akıl sÂhibi kimsenin, tefekkur yoluyla kendisini yaratan AllÂh ’ın varlığı ve birliği hakkında gerekli bilgi ve îmÂna kavuşabileceğini ortaya koymaktadır. Bu sebeple ehl-i sunnet ulemÂsından bir kısmı, İslÂm ’ın ulaşmadığı insanların da kurtuluşa erebilmeleri icin AllÂh ’ın varlığına ve birliğine inanmakla mukellef olduk­larını, ancak amel işleme yonunden mes ’ûl tutulmayacaklarını ifÂde etmişlerdir.
TEVHİDE DAVET İlÂhî hakîkatleri idrÂk ederek Rabbini bulan ve kendisine taraf-ı ilÂhîden her­kese verilmeyen bir ilim bahşedilen Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, tevhîde dÂvete babası Âzer ’den başladı. Ona yumuşak bir ta­vırla şoyle dedi:
“–Babacığım! İşitemeyen, goremeyen ve sana hicbir faydası olmayan şeylere ni­cin tapıyorsun? Babacığım! Bana, sana verilmeyen bir ilim verildi. Bana tÂbî ol; seni sırat-ı mustakîme ulaştırayım. Babacığım, şeytana tapma! Cunku şeytan, RahmÂn ’a isyÂn etmiştir. Ey babacığım! Doğrusu ben sana RahmÂn ’dan bir azap dokunup da şeytana dost olmandan korkuyorum!” (Meryem, 42-45)
Âzer ise kızarak:
“«–Ey İbrÂhîm! Sen benim tanrılarımdan yuz mu ceviriyorsun? Eğer (onlara dil uzatmaktan) vazgecmezsen, and olsun seni taşlarım. Uzun sure benden ayrıl; git!» dedi.” (Meryem, 46)
Fakat İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, Âzer ’e yine yumuşak bir uslûbla mukÂbele etti:
“İbrÂhîm: «Sana selÂm olsun! Rabbimden senin icin mağfiret dileyeceğim. Cunku O, bana karşı cok lutufkÂrdır.» dedi.” (Meryem, 47)
Ve babasının affı icin du etti. Ancak duÂsı kabûl edilmedi. Cunku babası AllÂh duşmanıydı. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- bunu iyice anladığında du etmekten hemen vazgecti. Zîr kÂfirlerin affı icin değil, ancak hidÂyetleri icin du edilirdi. Kur ’Ân-ı Kerîm bu husûsu şoyle bildirir:
“Cehennem ehli oldukları acıkca belli olduktan sonra, akrab dahî olsalar, (AllÂh ’a) ortak koşanlar icin af dilemek, ne peygambere yaraşır, ne de mu ’min­lere! İbrÂhîm ’in babası icin af dilemesi (ise), sadece ona verdiği sozden dolayı idi. Onun AllÂh duşmanı olduğu kendisine belli olunca, ondan (hemen) uzaklaştı. Şuphesiz ki İbrÂhîm, cok yumuşak huylu ve pek sabırlı idi. (et-Tevbe, 113-114)
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın babası ve kavmi ile mucÂdelesi, onlara gittikleri şirk yolunun yanlışlığını anlatması ve onları aklî ve mantıkî delillerle tevhîd inancına ısrarla dÂvet etmesi, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de tekrar tekrar ifÂde edilmektedir. Bunlardan birinde Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın, îmÂn etmeyen babası ve kavmi ile şoyle konuştuğu beyÂn olunmaktadır:
“O, babasına ve kavmine: «–Şu karşısına gecip tapmakta olduğunuz heykeller de ne oluyor?» dedi. Onlar: «–Biz, babalarımızı bunlara tapan kimseler olarak bulduk.» dediler. (İbrÂhîm «–Doğrusu siz de, babalarınız da acık bir sapıklık icindesi­niz.» dedi. Kavmi ise: «–Bize gerceği mi getirdin, yoksa oyunbazlardan biri misin?» dediler. (Bunun uzerine İbrÂhîm): «–Hayır, sizin Rabbiniz, yarattığı goklerin ve yerin de Rabbidir ve ben buna şÃ‚hidlik edenlerdenim.» dedi.” (el-EnbiyÂ, 52-56)
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) PUTLARI KIRMASI KeldÂnî kabîlesi senede bir gun toplanır, bayram yapardı. Âzer, Hazret-i İbrÂhîm ’e:
“–Sen de bugun bayram yapmak icin bizimle gel!” dedi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, yolda hastalığını mÂzeret gostererek geri dondu. PuthÂneye gitti. Orada gumuş, bakır ve ağactan yapılmış putlar vardı. Onlerine de, bereketlenmesi icin yemekler konmuştu. En iri put, altından yapılmış bir tahtın uzerine oturtulmuştu. Sırma elbiseler giydirilip başına tÂc konmuştu.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, buyuk putun dışındaki putların hepsini balta ile kırdı. Sonra da baltayı buyuk putun boynuna astı. Akşam olunca KeldÂnî kabîlesi, bayram yerinden puthÂneye donduklerinde, gordukleri manzara karşısında buyuk bir şaşkınlığa duştuler. Tahmin yuruterek:
“–Bu işi yapsa yapsa ancak İbrÂhîm yapar!” dediler. Ardından hemen İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ı bularak sordular:
“–Bu işi sen mi yaptın?”
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- şoyle cevÂp verdi:
“–Buyuk put, kendisinden başkasına tapınılmasını istemiyordu. Bu sebeple diğerlerine kızgındı. Sonunda hepsini balta ile parcalayıp baltayı da omuzuna asmış olabilir. İsterseniz bir de kendisine sorun! Durumu size o anlatsın!”
Putperest halk:
“–Putlar konuşmaz!” dedi.
Bunun uzerine İbrÂhîm -aleyhisselÂm- onlara:
“–O hÂlde, nasıl olur da kendilerini bile koruyamayan şu Âciz varlıklar, sizi korur? HÂl akıllanmayacak mısınız?” dedi.
Bu hÂdise Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle anlatılır:
“O (İbrÂhîm), gizlice onların tanrılarına sokuldu: «Yemez misiniz?» dedi. (Cevap gelmeyince) «Neyiniz var ki konuşmuyorsunuz?» dedi ve gizlice uzerlerine yuruyup sağ eliyle onlara kuvvetli bir darbe indirdi.” (es-SÂffÂt, 91-93)
“Sonunda (İbrÂhîm) onları paramparca etti. Yalnız en buyuğunu, belki ona murÂcaat ederler diye bıraktı. (Putları kırılmış goren halk «–Bunu tanrılarımıza kim yaptı? Muhakkak ki o, zÂlimlerden biridir.» dediler. (Bir kısmı «–Bunları diline dolayan bir genc duyduk; kendisine İbrÂhîm denilirmiş.» dediler. «–O hÂlde O ’nu hemen insanların gozu onune getirin; belki şÃ‚hidlik ederler.» dediler. (Sonra İbrÂhîm ’i oraya getirtip «–Bunu ilÂhlarımıza sen mi yaptın ey İbrÂhîm?» dediler. (O da «–Belki de bu işi şu buyukleri yapmıştır. Hadi eğer konuşuyorlarsa onlara sorun!» dedi. Bunun uzerine, kendi vicdanlarına donup (kendi kendilerine) «–ZÂlimler, siz­lersiniz sizler!»[3] dediler. Sonra tekrar eski inanc ve tartışmalarına donduler: «–Sen bunların konuş­madığını pek Âl biliyorsun!» dediler. İbrÂhîm: «–Oyleyse, AllÂh ’ı bırakıp da, size hicbir fayda ve zarar veremeyen bir şeye hÂl tapacak mısınız?» dedi. Size de, AllÂh ’ı bırakıp tapmakta olduğunuz şeylere de yuh olsun! Siz akıl­lanmaz mısınız?” (el-EnbiyÂ, 58-67)
Putperest halk, Hazret-i İbrÂhîm ’in bu ifÂdelerinden putları O ’nun kırdığına iyice kanÂat getirdi. Bedbaht putperestler, yapılan işi hazmedemediler ve şu taş parcalarının Âcizliklerini gorup Hakk ’a yoneleceklerine, Hazret-i İbrÂhîm ’e ateş puskurduler:
“(Bir kısmı «Eğer bir şeyler yapacaksanız, onu yakın ve boylece tanrılarınıza yar­dım edin!» dediler.” (el-EnbiyÂ, 68)
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) ATEŞE ATILMASI Putperestler durumu Nemrûd ’a bildirdiler. Bunun uzerine Nemrûd, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ı cağırttı.
Nemrûd ’un huzûruna giren herkes, evvel ona secde ederdi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ise, secde etmedi. Nemrûd, merak ve hiddetle sebebini sorunca da:
“–Seni ve beni yaratandan başkasına secde etmem!” dedi.
Nemrûd:
“–Senin Rabbin kim?” deyince, İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“–Benim Rabbim, dirilten ve olduren AllÂh ’tır.” dedi.
Nemrûd:
“–Ben de diriltir ve oldururum.” dedi. Zindandan iki kişi getirtti. Birini oldurdu, diğerini ise serbest bıraktı. Sonra da:
“–Bak, ben de bu işi yapıyorum.” dedi.
LÂkin akılsız Nemrûd, diriltmenin rûh vermek; oldurmenin ise rûh almak ol­duğunu bilmiyordu. İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“–Benim Rabbim, guneşi doğudan doğdurur. Gucun yetiyorsa sen de batıdan doğdur!” dedi.
Bu hÂdise Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle beyÂn buyrulur:
“AllÂh ’ın kendisine mulk (hukumdarlık ve zenginlik) vermesi sebebiyle şıma­rıp Rabbi hakkında İbrÂhîm ile tartışmaya gireni (Nemrûd ’u) gormedin mi! İşte o zaman İbrÂhîm: «Rabbim hayat veren ve oldurendir!» demişti. O da: «Ben de hayat ve­rir ve oldururum.» demişti. İbrÂhîm: «AllÂh guneşi doğudan getirmektedir. Haydi sen de onu batıdan getir!» dedi. Bunun uzerine kÂfir şaşırıp cevap veremez hÂle geldi. AllÂh z­limler topluluğunu hidÂyete erdirmez.” (el-Bakara, 258)
Bu Âyet-i kerîmede Nemrûd ’un nankorluğu, azgınlığı ve CenÂb-ı Hakk ’a karşı îlÂn-ı harb ederek başkaldırışı bildirilmektedir. İmÂm Beyzavî, yeryuzunde ilk ilÂhlık iddi eden ahmağın Nemrûd olduğunu bildirmektedir. O, AllÂh ’ı inkÂr etmiş, kendisine verilen mal-mulk karşısında şukredeceği yerde nankorluk etmiştir.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın Nemrûd ’la goruşmesi husûsunda iki rivÂyet vardır:
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, putları kırınca O ’nu hapsettiler. Ateşe atılmak uzere Nemrûd ’un huzûruna getirdiler. Bir sene kıtlık olmuştu. Nemrûd, halkına gıd dağıtıyordu. Gıd verdiği kimseye de: “–Rabbin kim?” diye soruyordu. Sıra İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a gelince O:
“–Benim Rabbim dirilten, hayat veren ve oldurendir!” dedi.
Nemrûd, bu soze ofkelendi. Hazret-i İbrÂhîm ’e yiyecek vermedi. Ayrıca O ’na nasıl bir cez verileceği husûsunda avanesini toplayıp onlarla istişÃ‚re etti. Henûn[4] adında bedbaht birisi:
“–O ’nu buyuk bir ateşte yakalım!” dedi.
Bu teklif kabûl edildi. Ateş icin hazırlıklar başlatıldı. Bir ay odun taşındı. CÂhil ve ahmak halk:
“–Bu insan, bizim putlarımıza karşı cıkıyor!” diye odun taşıma işinde seferber oldular. Dağ gibi odun yığıldı. Yakılan ateşin alevleri semÂlara cıkıyordu. HarÂretinden dolayı, kuşlar yakınından bile gecemiyordu.
Butun hazırlıklar bitince halk, ateşin başına toplandı. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- elleri kelepceli ve ayakları prangalı bir şekilde oraya getirildi. Ancak o buyuk peygamber “Halîl” olduğu icin cok zor bir durumda olmasına rağmen buyuk bir teslîmiyet ve tevekkul icinde idi. Gonlunde en ufak bir korku ve endişe yoktu.
Nemrûd ve cemÂati, O ’nun ateşe nasıl atılacağını muzÂkere ettiler. NihÂyet, mancınıkla atılmasına karar verdiler.
Yerdeki ve gokteki melekler, hayret icinde:
“–Aman y Rabbî! Sen ’i en cok zikreden İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ateşe atılıyor! O Sen ’i bir an bile unutmayan bir peygamberdir! O ’na yardım etmek icin bize izin verir misin AllÂh ’ım?” diye yalvardılar.
AllÂh TeÂl ’nın izin vermesi uzerine bir melek İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a geldi:
“–RuzgÂrlar emrime verildi. Arzu edersen ateşi darmadağın edeyim!” dedi.
Diğer bir melek:
“–Sular emrime verildi. İstersen ateşi bir anda sondureyim!” dedi.
Bir başka melek:
“–Toprak emrime verildi. Dilersen ateşi yere batırayım!” dedi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ise, bu meleklere:
“–Dost ile dostun arasına girmeyin! Rabbim ne dilerse ben ona rÂzıyım! Kurtarır ise, lutfundandır. Eğer yakar ise, kusûrumdandır. Sabredici olurum inşÃ‚al­lÂh!” diye mukÂbelede bulundu.
Mancınığa konup ateşe atılmak uzere iken de İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“AllÂh bize yeter, o ne guzel vekîldir.” diyordu.
AbdullÂh bin AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- ’nın rivÂyet ettiğine gore İbrÂhîm -aleyhisselÂm- bu sozu, ateşe atılırken soylemiştir.
Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de bu sozu, “Muşrikler size karşı toplandılar, başınızın cÂresine bakınız!” denildiğinde soylemiştir. Bunun uzerine Muslumanların îmÂnları artmış ve hep birlikte: “AllÂh bize yeter, O ne guzel vekîldir!” diyerek, AllÂh ’a karşı eşsiz bir teslîmiyet orneği sergilemişlerdir. (BuhÂrî, Tefsîr, 3/13)
Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- tam ateşe atılmak uzereyken CebrÂîl -aleyhisselÂm- geldi ve:
“–Bir dileğin var mı?” diye sordu. İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“–Evet, bir talebim var, fakat senden değil!” cevÂbını verdi.
CebrÂîl -aleyhisselÂm-, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a hayretle:
“–Nicin AllÂh ’tan kurtuluş istemiyorsun?” dedi.
O da:
“–HÂlimi O biliyor! Ateş kimin emri ile yanıyor? Yakma kimin işidir?” diye cevap verdi. ŞÃ‚ir bu cevÂbı; “ÂgÂh olunca hÂle, hÂcet mi kalır suÂle!” şeklinde mısrÂya dokmuştur.
AllÂh TeÂlÂ, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın meleklerden bile mustağnî davranıp butun talebini Hakk ’a yoneltmesinden rÂzı olmuş, O ’nu Kur ’Ân-ı Kerîm ’de:
“Sozunun eri olan (ahdine vef gosteren) İbrÂhîm.” (en-Necm, 37) Âyet-i kerîmesiyle sen etmiştir.
Yine CenÂb-ı Hak, O ’nu:
“Rabbi O ’na «Teslîm ol!» deyince, derhal «(Butun varlığımla) Âlemlerin Rabbine teslîm oldum!» dedi.” (el-Bakara, 131) Âyet-i kerîmesi ile de, teslîmiyet timsÂli olarak takdîm ve taltîf etmiştir.
İbrÂhîm HalîlullÂh ’ın bu yuce teslîmiyeti ve yalnız Hakk ’a tevekkulu uzerine, O daha ateşin icine duşmeden AllÂh TeÂlÂ, ateşe emretti:
“…Ey ateş! İbrÂhîm ’e serin ve selÂmet ol!” (el-EnbiyÂ, 69)
Bu emirle birlikte İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın duştuğu yer bir anda gulistÂna dondu. Orada tatlı bir pınar kaynayıp akmaya başladı. Bir rivÂyete gore, Cennet ’ten bir gomlek indirildi ve Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a giydirildi. Bu gomlek, daha sonra İshÂk -aleyhisselÂm- ’a, O ’ndan YÂkûb -aleyhisselÂm- ’a, O ’ndan da Yûsuf -aleyhisselÂm- ’a intikÂl etti. YÂkûb -aleyhisselÂm- ’ın gozleri Âm olduğu zaman, Yûsuf -aleyhisselÂm- ’ın gonderip de gozlerinin acılmasına vesîle olan gomlek, işte bu gomlek idi.
RivÂyete gore ateşe: “Ey ateş! İbrÂhîm ’e serîn ve selÂmet ol!” emri geldiği zaman, yeryuzunde butun ateşler belli bir muddet serin hÂle gelmiştir.
Bu durum uzerine Nemrûd şaşırdı ve heyecanlandı:
“–Ey İbrÂhîm! Gordum ki senin ilÂhın pek buyukmuş ve kendisinin kudret ve izzeti de seni zarardan koruyacak derecede imiş. Ey İbrÂhîm! Senin Rabbin ne guzel bir Rabdir! Senin ilÂhına şimdi dort bin sığır kurban edeceğim!” dedi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- da:
“–Sen sapıklıktan donup tevhîde gelmedikten sonra, kurbanlarının hicbir kıymeti yoktur!” dedi.
Ancak Nemrûd:
“–Mulkumu ve saltanatımı fed edemem! Fakat yine de kurban keseceğim!” dedi.
Hakîkaten dort bin sığır kesti. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ile mucÂdelesinden de vazgecti. LÂkin hubb-i riyÂset (baş olma sevdÂsı), kibir, gurur ve inÂdından dolayı îmÂn etmedi, bedbahtlardan oldu. Bir grup putperest ise, bu alenî mûcize karşısında îmÂn edip kurtuluşa erenlerden oldu.
AllÂh TeÂl ’nın yardımıyla Nemrûd ’un ateşinden sağ-sÂlim kurtulan İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, îmÂn etmeyenlere azÂb-ı ilÂhîyi hatırlattı:
“Dedi ki: «Siz, sırf aranızdaki duny hayÂtına has muhabbet uğruna AllÂh ’ı bırakıp birtakım putlar edindiniz. Sonra kıyÂmet gunu (gelip cattığında ise) birbiri­nizi tanımamazlıktan gelecek ve birbirinize lÂnet okuyacaksınız. Varacağınız yer cehen­nemdir ve hic yardımcınız da yoktur.” (el-Ankebût, 25)
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) HİCRETİ Ateşe atılma hÂdisesinden sonra AllÂh -celle celÂluhû- İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın ve O ’na îmÂn edenlerin rahat ibÂdet etmeleri, ayrıca Nemrûd ve KeldÂnî kabîle­sinin uzerine gonderilecek olan ilÂhî azaptan da muhÂfaza olunmaları icin hicret et­melerini emir buyurdu. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ve kendisine tÂbî olan mu ’minler, kavimlerinden ayrılıp hicret etmeye karar verdiler. CenÂb-ı Hak onların bu durumunu methederek şoyle buyurmaktadır:
“İbrÂhîm ’de ve onunla beraber bulunanlarda sizin icin gercekten guzel bir ornek vardır. Hani onlar kavimlerine şoyle demişlerdi: «Doğrusu biz sizden ve AllÂh ’tan başka tapmakta olduklarınızdan uzak kimseleriz. Sizi (bÂtıl dîninizi) inkÂr ettik, artık siz sÂdece AllÂh ’a îman edinceye kadar sizinle bizim aramızda ebedî olarak duşmanlık ve kin başlamıştır…»” (el-Mumtehine, 4)
AllÂh TeÂl boylece Halîli ’ni ve mu ’minleri selÂmete cıkardı. Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“Lût da O ’na îmÂn etmişti ve (İbrÂhîm «Ben Rabbime (O ’nun emrettiği yere) hicret ediyorum. Şuphesiz O, mutlak guc ve hikmet sÂhibidir.» dedi.” (el-Ankebût, 26)
“Biz O ’nu ve Lût ’u kurtararak, icinde cumle Âleme bereketler verdiğimiz ul­keye taşıdık.” (el-EnbiyÂ, 71)
Lût Peygamber, Hazret-i İbrÂhîm ’in kardeşinin oğludur. Peygamber olduğu dikkate alındığında, O ’nun daha once kufurde olup, sonra da îmÂn ettiği duşunule­mez. Dolayısıyla Hazret-i Lût ’un Hazret-i İbrÂhîm ’e îmÂn ettiğini bildiren Âyette, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ı ilk tasdîk edenin Lût -aleyhisselÂm- olduğuna işÃ‚ret edilmek­tedir.
Hz. İbrahim (a.s.) Kimlerle Hicret Etti? İbrÂhîm -aleyhisselÂm- BÂbil ’e, oradan da Lût, SÂre ve bir mu ’min topluluğu ile birlikte Urfa ’nın guneyinde bir kasaba olan Harran ’a[5] hicret etti. Lût -aleyhisselÂm- O ’nun yeğeni, SÂre ise amcasının kızıydı.
Rabbinin emri mûcibince İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, SÂre ile evlendi. Hazret-i SÂre, ahlÂk-ı hamîde sÂhibi sÂliha bir kadındı. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a karşı son derece itaatkÂr idi.
HZ. İBRAHİM (A.S.) VE FİRAVUN İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, daha sonra yine emr-i ilÂhî uzerine zevcesi SÂre ile Şam ’a, oradan da Mısır ’a gectiler. Lût -aleyhisselÂm- da, peygamber olarak Sodom ’a goc etti. (Sodom, Lût Golu ’nun bulunduğu yerdir. Altı ustune cevrildiği icin Âyet-i kerîmede “mu ’tefike” denilmiştir.)
Mısır ’ı Firavun Âilesi idÂre ediyordu. Bunlar zÂlim ve kibirli kimseler idi. Hududdan, yabancı ve guzel bir kadın şehre girdiği zaman hemen Firavun ’a bildiri­lirdi. Evli ise kocası oldurulur, eğer erkek kardeşi var ise, kadın ondan istenirdi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, yanında SÂre vÂlidemiz olduğu hÂlde hududdan ge­cince, yine saraya haber gitti. CemÂl sÂhibi bir kadının Mısır ’a girdiği bildirildi. SÂre vÂlidemiz, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’dan soruldu. O da “dîn kardeşi” mÂnÂsına “kardeşimdir” dedi. Bunun uzerine İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a dokunmadılar. SÂre ’yi alıp saraya goturduler. Bu hususla alÂkalı olarak BuhÂrî ’de gecen bir hadîs-i şerîfte şoyle buyrulur:
“SÂre saraya girince, hemen abdest alıp iki rekÂt namaz kılmak uzere huzûr-ı ilÂhîye durdu. Namazı bitirince CenÂb-ı Hakk ’a şoyle iltic etti:
«Ey AllÂh ’ım! Ben Sana ve Sen ’in peygamberine inanmış, iffetimi de zevcimden başkasına karşı titizlikle korumuş bir kulun isem şu kÂfiri bana musallat etme!»” (BuhÂrî, Buyu ’, 100)
Firavun, SÂre ’nin yanına yaklaşmak istedi. Birden nefesi kesildi. Felc oldu. Cunku AllÂh, SÂre ’yi onun şerrinden korumaktaydı.
Firavun, korkusundan onu serbest bıraktı. CÂriyesi Hacer ’i de hediye olarak ona verdi. Buna hayret eden etrÂfına:
“–Bu kadın bir cinnîdir. Benimle biraz daha kalsa, neredeyse helÂk olacaktım. Zararından korunmak icin ona Hacer ’i verdim!” dedi.[6]
CenÂb-ı Hak biz kullarına sÂlih amellerimizle kendisine tevessul etmemizi ve kendisinden sabırla yardım talep etmemizi emrederek şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler, namaz ve sabırla AllÂh ’tan yardım isteyiniz!..” (el-Bakara, 153)
Nitekim SÂre vÂlidemiz de, namaz ve sabırla AllÂh TeÂl ’ya yaptığı ilticÂsının neticesinde kurtuluşa ermiştir.
Firavun ’un kızı Hurya, Hazret-i SÂre ’yi cok sevmiş ve ona bir miktar mucevherat hediye etmişti. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- bunları gorunce:
“–Bunları gotur, geri ver, bunlar bize gerekmez.” dedi. SÂre onları geri goturdu. Hurya durumu babasına anlatınca Firavun buna şaşakaldı ve:
“–Muhakkak ki bunlar ustun ve şerefli bir kavimdirler. Temiz ve asÂletli bir soydan gelmektedirler.” dedi.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, SÂre ve Hacer ile birlikte Mısır ’dan Filistin ’e dondu­ler. Seb ’ denilen ıssız, sessiz bir yerde konakladılar. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- bir kuyu kazdı. Oradan berrak, şeffaf bir su cıktı. Bir muddet sonra yiyecekleri kal­madı. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- şehre doğru yol almaya başladı. Biraz gittikten sonra yolda du­şundu. Parası olmadığı icin geri dondu. SÂre ve Hacer, birdenbire umitsizliğe ka­pılmasınlar diye cuvalına kum ve cakıl doldurdu. Konakladığı yere bu şekilde dondu. Cok yorulmuştu. Cuvalı bırakıp hemen uyuyuverdi.
SÂre Hacer ’e:
“–Cuvalı ac!” dedi.
Cuvaldakiler buğday olmuştu. Hemen onu oğutup un yaptılar, ekmek pişirdi­ler. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- uyandığında buna cok şaşırdı ve Rabbine şukretti.
Zamanla Seb ’ beldesinde bereket arttı, AllÂh ’ın nîmetleri bollaştı. Gelip gecenler burada iskÂn ettiler ve kalabalıklaştılar. Fakat sonunda nankorluk ederek İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a, kendi actığı kuyudan su vermek istemediler. HalîlullÂh buna cok incindi. Bir peygamber gonlunun bu şekilde kırılması uzerine sular ce­kildi. Buyuk bir susuzluk başladı. Zavallı gÂfiller, bu durumu gorunce cok pişman oldular. Gafletlerinden dolayı İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’dan ozur dilediler. Affedilmeleri icin du etmesini ric ettiler. Cok halîm bir peygamber olan İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın, onların bu isteklerini kabûl edip de Hakk ’a iltic etmesi uzerine rahmet-i ilÂhî ile sular yeniden bollaştı.
NEMRÛD VE KELDÂNÎ KABÎLESİNİN HELÂKI İbrÂhîm -aleyhisselÂm- BÂbil ’e hicret ettikten sonra, gurur ve kibre kapılarak îmÂn etmeyen KeldÂnî kavmi uzerine toz hÂlinde sivrisinek suruleri indi. Putperestlerin kanlarını emdiler. O bedbahtlar, kurumuş insanlar hÂline gelerek he­lÂk oldular. Bir sinek de, Nemrûd ’un burnundan girerek beynine gecti. Mağrûr Nemrûd, ağrısından dolayı durmadan başına tokmak vurdurdu. NihÂyet, hızla gelen bir tokmakla başı parcalandı.
Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle buyrulur:
“O ’na (İbrÂhîm ’e) bir tuzak kurmak istemişlerdi; fakat biz onları, daha cok husrÂna uğrayanlar hÂline getirdik.” (el-EnbiyÂ, 70)[7]
Nitekim duny saltanatı ile kibir ve gurûra suruklenen Nemrûd ve bedbaht kavim, butun insanlığa ibret olmak uzere toz hÂlindeki sinekler tarafından kanları emilerek “insan kuruları” hÂline geldiler.
Kuşların Canlanması
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“Y Rabbî, oluleri diriltmekteki kudret tecellîni duny gozu ile gormeyi arzu ediyorum!” diye iltic etmişti.
Bu hÂdise, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de şoyle anlatılır:
“İbrÂhîm Rabbine: «–Ey Rabbim, oluyu nasıl dirilttiğini bana goster!» demişti. Rabbi O ’na: «–Yoksa inanmadın mı?» buyurdu. İbrÂhîm: «–Hayır! İnandım, fakat kalbi­min mutmain olması icin (gormek istedim.)» dedi. Bunun uzerine AllÂh TeÂlÂ: «–Oyleyse dort tane kuş yakala, onları kendine alıştır, sonra (onları kesip parcala), her dağın başına onlar­dan bir parca koy! Sonra da onları kendine cağır; (bak nasıl) koşarak sana geleceklerdir. Bil ki AllÂh Azîz ’dir, Hakîm ’dir.» buyurdu.” (el-Bakara, 260)
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, olen bir canlının yeniden nasıl dirileceğini merak et­miş ve bunu kendisine gostermesini Rabbinden istemiştir. AllÂh TeÂl O ’na Âyette gectiği gibi maddî bir misÂlle cevap vermiş, ancak dirilişin mÂhiyetini îzÂh etmemiştir. Cunku insanın bilgi kapasitesi, yeniden dirilme gerceğini lÂyıkıyla kavramaya elverişli değildir. Bundan onceki Âyetlerde de gectiği gibi peygamberlere verilen bu ornekler birer mûcizedir. Muhim olan, AllÂh ’ın butun canlıları, ozellikle insanı mutlaka diriltip hesÂba cekeceğine kesinlikle îmÂn etmektir.
Şu da var ki, her şeye gucu yeten AllÂh TeÂlÂ, bizzat kendisi dilediği şekilde dirilttiği ve hayat verdiği gibi, bunu kulları eliyle de gercekleştirebilir. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın elinde tahakkuk eden bu hÂdise buna ornek olarak verilebilir. Şuphe yok ki,
“…Benim Rabbim hayat verir ve oldurur…” (el-Bakara, 258) diyen Hazret-i İbrÂhîm “Ey Rabbim!” dediği zaman, “Ey hayat vermeye ve oldurmeye gucu yeten Rabbim!” demiş oluyor, “Oluleri nasıl diriltirsin?” demekle de bir bakıma, “Bilirim Sen oluleri diriltirsin, fakat bunu nasıl yaptığını bilmediğimden, acab Sen ’in diriltme vasfın benim vÂsıtamla da tahakkuk edebilir mi? Bana bunu gostermeni niyÂz ediyorum.” demiş oluyordu. CenÂb-ı Hakk ’ın “Ey İbrÂhîm, yoksa inanmadın mı?” îkÂzı uzerine Hazret-i İbrÂhîm: “Hayır y Rabbî! Bilakis îmÂn ettim, Sen dilediğin zaman hayatı bana, bende gosterdiğin gibi diriltmeyi de gosterirsin, ancak kalbimin rahat etmesi icin, o îmanın verdiği şevk ile kalbime duşen umit heyecanını dindirmek, îmandan yakînî (kesin) bilgiye, ondan da muşÃ‚hedeye gecmek icin istiyorum.” dedi ve asıl maksadının, her turlu leke ve kusurlardan temizlenmiş bir kalb elde etmek olduğunu ve bu şekilde “makÂm-ı hullete” (gonulden muhabbet ve dostluk makÂmına) erip sonsuza dek HalîlullÂh (AllÂh ’ın dostu) olarak kalmaktan ibÂret bulunduğunu ortaya koydu.
Aklın ilk vazîfesi, AllÂh ’a îman etmektir. Fakat akıl her durumda bir kaynak, bir başlangıc noktası ve bir dayanak arar. Onu Hakk ’ın izzetine teslîm edip O ’nun sağlam kulbuna yapışmak ve hikmetine uymak gerekir.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın, CenÂb-ı Hakk ’ın oluleri nasıl dirilttiğini gormek istemesine dÂir birkac rivÂyet daha vardır. Saîd bin Cubeyr ’in haber verdiğine gore AllÂh TeÂl İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ı “Halîl” edinince, CebrÂîl -aleyhisselÂm- bunu kendisine muj­deledi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“–Bunun alÂmeti nedir?” diye sorunca, CebrÂîl -aleyhisselÂm-:
“–AllÂh TeÂl senin duÂnı kabûl eder. DuÂn ile oluleri diriltir.” dedi. Bunun uzerine İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
“YÂ Rabbî, oluleri nasıl dirilttiğini bana goster!” diye niyÂz etti.
Tefsîr-i HÂzin ’de de şu acıklama mevcuttur:
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, dere kenarında bir hayvan olusu gordu. Onu, dere icinde iken su hayvanları yiyor, bir dalga ile sÂhile vurunca da kara hayvanları yi­yordu. HalîlullÂh bu karışık durumda, şu dağılmış parcaların nasıl toplanacağını du­şundu. Bunun uzerine bu hÂdise meydana geldi.
Ebussuûd Efendi ’nin tefsîrinde ise şoyle anlatılır:
Nemrûd, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a:
“–Rûhları vermek sûretiyle diriltmeyi ve rûhları alıp kabzetmeyi gozunle gor­dun mu?” diye sormuştu.
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, sukût etmiş, hemen ardından kendisine bu ibretli hÂdise gosterilmişti.
CenÂb-ı Hakk ’ın buyurduğu vechile İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, birer adet tavus, karga, guvercin ve horoz aldı. Dordunu de kesip parcaladı. Hepsini birbiriyle har­man etti. Dort parca hÂlinde dort tepeye koydu. Sonra hepsini cağırdı. Onlar da he­men ucarak kendisine geldiler.
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- zamanında da diriltmeyi in­kÂr eden Ubey bin Halef curumuş bir kemik alıp elinde ufaladıktan sonra RasûlullÂh ’a donerek:
“–AllÂh ’ın, bu curumuş kemikleri tekrar dirilteceğine mi inanıyorsun?” de­mişti.
AllÂh Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de:
“–Evet, AllÂh seni tekrar diriltecek ve cehenneme koyacak!” buyurdular. (Kurtubî, el-CÂmî, XV, 58; VÂhidî, s. 379)
Ardından şu Âyet-i kerîmeler nÂzil oldu:
“İnsan gormez mi ki, biz onu bir nutfeden yarattık. Bir de bakıyorsun ki, apacık duşman kesilmiş. Kendi yaratılışını unutarak bize karşı misÂl getirmeye kalkışıyor ve: «Şu curumuş kemikleri kim diriltecek?» diyor. De ki: «Onları ilk defa yaratmış olan diriltecek. Cunku O, her turlu yarat­mayı gÂyet iyi bilir.»” (YÂsîn, 77-79)
Mufessir Beyzavî ’nin beyÂnına gore bu dort nevî kuşun secilmesinin hikmeti de şudur:
Duny susune ve zevklerine karşı muhabbeti azaltmak ve nefsin şehvetini kırmak lÂzım geldiğine işÃ‚ret icin tÂvus kuşu secilmiştir. Şiddetli hucum, saldırganlık ve heyecÂna sebep olan gazap kuvvetini dizginlemek gerektiğine işÃ‚ret icin kendisinde ofke sıfatı gÂlip olan horoz tercih edilmiştir. Haset ve haysiyetsizlik gibi mezmum sıfatların onune gecmek lÂzım geldiğine işÃ‚ret icin bu hususta darb-ı mesel olan karga secilmiştir. Nefsin hev ve hevesini izÂle etmenin luzûmuna işÃ‚ret icin de guvercin tercih edilmiştir. Dolayısıyla bu kıssada ebedî hayat ile ihy olmak isteyen bir kimsenin nefsinin arzularını terbiye etmesi, onları hayra istikÂmetlendirmesi ve CenÂb-ı Hakk ’ın rızası yolunda kullanması gerektiği bildirilmektedir.
HZ. İBRAHİM ’İN (A.S.) HACER VALİDEMİZ İLE EVLENMESİ İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın SÂre vÂlidemizden cocuğu olmadı. Yaşları da hayli ilerliyordu. SÂre vÂlidemiz, cÂriyesi olan Hacer ’i ÂzÂd edip İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’la evlendirdi. Bu izdivacdan Hazret-i İsmÂîl dunyÂya geldi. Ve Muhammedî nûr İsmÂîl -aleyhisselÂm- ’a intikÂl etti. SÂre vÂlidemiz ise, bu nûrun kendisinden intikÂl edeceğini duşunmekteydi. Buna cok uzuldu. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a Hacer vÂli­demizi başka bir beldeye goturmesini soyledi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- da AllÂh ’ın emri ile Hacer vÂlidemizi ve oğlu Hazret-i İsmÂîl ’i ıssız bir belde olan Mekke ’ye goturdu. CebrÂîl -aleyhisselÂm- ona rehberlik yapıyordu. Mekke ’nin bulunduğu yere geldiklerinde:
“–Ey İbrÂhîm Âileni buraya iskÂn et!” dedi.
Hazret-i İbrÂhîm:
“–Burası ne ziraate ne de hayvancılığa elverişlidir.” deyince CebrÂîl -aleyhisselÂm-:
“–Evet oyledir fakat burada senin oğlunun neslinden Ummî Peygamber cıkacak ve «el-kelimetu ’l-ulyÂ: en yuce soz olan tevhîd» onunla tamamlanacaktır.” buyurdu. (İbn-i Sa ’d, I, 164)
Bu hususta İmÂm BuhÂrî Hazretleri ’nin İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anh- ’dan rivÂyeti şoyledir:
“İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, Hacer vÂlidemizi ve henuz onun emzirmekte olduğu İsmÂîl -aleyhisselÂm- ’ı Mekke ’ye goturdu. İleride fışkıracak olan «zemzem» kuyu­sunun yanında bir ağacın altına bıraktı. Yanlarına ici hurma dolu bir sepet ve ici su dolu bir testi koydu. Sonra geriye dondu. Hacer vÂlidemiz arkasından seslendi:
«–Bizi buraya bırakmanı AllÂh mı emretti?»
İbrÂhîm -aleyhisselÂm-:
«–Evet!» diye cevap verdi.
Hacer vÂlidemiz buyuk bir tevekkul ve teslîmiyetle:
«–Oyleyse Rabbim bizi korur! ZÂyî etmez!» dedi. İsmÂîl -aleyhisselÂm- ’ın yanına dondu.
Hacer vÂlidemiz ve İsmÂîl -aleyhisselÂm- gozden kaybolunca İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ellerini actı ve şoylece Rabbine yalvardı:
«Ey Rabbimiz! Namazı dosdoğru kılmaları icin ben, neslimden bir kısmını Sen ’in Beyt-i Harem ’inin (KÂbe ’nin) yanında ziraat yapılmayan bir v­diye yerleştirdim. Artık Sen de insanlardan bir kısmının gonullerini onlara meylettir ve meyvelerden bunlara rızık ver! Umulur ki, bu nîmetlere şukrederler.» (İbrÂhîm, 37)” (Buharî, EnbiyÂ, 9)
“«Ey Rabbim! Burayı emin bir şehir yap! Halkından AllÂh ’a ve Âhiret gunune inananları ceşitli meyvelerle rızıklandır!» (İbrÂhîm ’in duÂsını kabûl eden) AllÂh bu­yurdu ki: «İnkÂr edene gelince, onu (dunya nîmetlerinden) az bir sure faydalandırır, sonra da onu cehennem azÂbına suruklerim. Varılacak ne kotu bir yerdir orası!»” (el-Bakara, 126)
AllÂh, inkÂr edenleri de dunyÂda rızıklandırmakta, duny nîmetlerinden dile­dikleri gibi istifÂde etmelerine imkÂn vermektedir. Şu hÂlde duny nîmetine nÂiliyet, dindarlığa bağlı değildir. O, mu ’mine de kÂfire de verilir. Duny nîmetleri, birer imtihan vesîlesidir. Hayırlı olup olmadıkları, neticesine bağlıdır. Servet ve iktidar, eğer kulluğa vesîle olmuş ise, o zaman bu, iki cihÂn saÂdetidir. Fakat azgınlık ve sapıklığa sebep olmuş ise, ebedî hayÂtı mahvetmiş, saÂdet ye­rine felÂket getirmiş olur.
AllÂh -celle celÂluhû- İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın yapmış olduğu duÂyı kabûl etti. Bu du vesîlesiyledir ki, hac ve umre yapan mu ’minlerin gonulleri bu beldeye karşı muhabbetle dolmakta ve rûhlar da, huzûr ve sukûna kavuşmaktadır. Bu belde-i tay­yibe, bereket olarak da hurmanın ve diğer meyvelerin ceşitleri ile dolup taşmaktadır.
ZEMZEM SUYU HİKAYESİ Ayrıca İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın bu niyÂzı, oradan “zemzem” suyunun cık­masına da vesîle olmuştur:
İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’ın getirdiği bir testi su bitmişti. Hacer vÂlidemiz Saf ve Merve tepeleri uzerinde yedi sefer koştu. Bu iki tepe arası dortyuz metre kadar­dır. Hacer vÂlidemiz bir taraftan koşuyor, bir taraftan da Hazret-i İsmÂîl ’e bakı­yordu. Orada değil bir insan, ucan bir kuş dahî yoktu. Hicbir yerde hayat belirtisi gozukmuyordu. Hacer vÂlidemiz, Merve tepesi uzerinde iken:
“–Sus ve iyice dinle!” diye bir ses işitti. Bu CebrÂîl ’in sesi idi. Hacer vÂlidemiz hemen sesin geldiği tarafa dondu. CebrÂîl -aleyhisselÂm- devamla:
“–Siz herşeye kÂdir olana emÂnetsiniz! Sakın mahvoluruz diye korkma! İşte şurası BeytullÂh ’ın yeri. O beyti şu cocukla babası yapacaklardır. AllÂh -celle cel­luhû- bu beytin sÂhibini zÂyî etmez!” dedi.
Hacer vÂlidemiz bu hitÂb uzerine oğlu İsmÂîl ’in yanına gitti. Gordu ki, İsmÂîl -aleyhisselÂm- ’ın ayağının dibinden su fışkırıyordu. Buyuk bir sevinc icerisinde Rabbine şukretti. Bitecek korkusu ile kumdan bir havuz yaptı. Suya da “Dur, dur!” mÂnÂsına gelen “Zem, zem!” dedi.
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“AllÂh, İsmÂîl ’in annesi Hacer ’e rahmet eylesin! Eğer o zemzemi kendi hÂline bırakıp suyun etrafını cevirmeseydi muhakkak ki zemzem, devamlı akan bir kaynak olurdu.” (BuhÂrî, EnbiyÂ, 9)
Bir tevekkul ve teslîmiyetin semeresi olarak fışkıran bu su, kıyÂmete kadar ummete şif olarak devÂm edecektir.
Boylece İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ve Hacer vÂlidemiz, teslîmiyetlerinin netîce­sinde buyuk bir bereket elde etmiş oldular. Ayrıca bu bereketin diğer bir tezÂhuru de, Hacer vÂlidemizin “Saf ile Merve” arasında yapmış olduğu “sa ’y”in kıyÂmete kadar yapılacak butun hac ve umre ibÂdetlerinde bir rukun olarak devÂm etmesidir.
Ana-oğul, kurak ve ıssız olan bu beldede hayatlarına devÂm ediyorlardı. Oradan gecen Curhum kabîlesi, bir kuşun surekli bir yere doğru indiğini ve sonra tekrar havalandığını gordu. Bunun bir hayat emÂresi olabileceğini duşunerek oraya iki kişi gonderdiler. Gelenler zemzem suyunu gorunce, Hacer vÂlidemizden:
“–Buraya yerleşebilir miyiz?” diye izin istediler.
Hacer vÂlidemiz, “suya mulkiyet iddi etmemek” şartı ile izin verdi. Boylece Mekke ’ye ilk yerleşen kabîle, Curhumîler oldu.
KURBAN İMTİHANI Hazret-i İbrÂhîm -aleyhisselÂm-, BÂbil ’den Şam ’a giderken:
“«Ben Rabbime gidiyorum;[8] O bana doğru yolu gosterecek! Rabbim, bana s­lihlerden bir evlÂd ver!» demişti.” (es-SÂffÂt, 99-100)
Burada, kalbden, yÂni ic Âlemden en yuce dosta doğru bir vuslat yolculuğu­nun yapıldığına işÃ‚ret vardır. Devam eden Âyet-i kerîmelerde Hazret-i İsmÂîl ’in mujdelenmesi ve kurban edilmesi hÂdi­sesi şoyle anlatılır:
“İşte o zaman, biz O ’na hilim sÂhibi bir oğul mujdeledik. Babasıyla beraber yuruyup gezecek cağa erişince (babası): [