Sa‘y ne demektir? Sa‘yın gecerli olmasının şartları nelerdir? Sa‘yın vacipleri nelerdir? Sa‘y nasıl yapılır? İşte cevapları...
Sa‘y sozlukte "koşmak, caba gostermek" gibi anlamlara gelir. Hac ve umre ile ilgili bir terim olarak ise sa‘y, KÂbe'nin doğu tarafında bulunan Saf ve Merve adlı iki tepe arasında, SafÂ'dan başlanıp Merve'de tamamlanmak uzere yedi defa gidip gelmeyi ifade eder. Safa ’dan Merve ’ye gidiş bir şavt, Merve ’den Safa ’ya donuş de bir şavt olmak uzer sa ’y toplam yedi şavttan ibarettir.

Sa ’y; Hz. İbrahim ’in eşi Hacer ’in, oğlu İsmail ’e su bulmak icin Safa ve Merve tepeleri arasında yedi sefer gidip gelmesine dayanmaktadır. Onların hatırasına binaen bu iki tepe arasından sa ’y yapılagelmiş, İslam haccında da sa ’y yapmak meşru kılınmıştır. Şu ayet sa ’yin meşru oluğunu ifade etmektedir.

“Şuphesiz Safa ve Merve Allah ’ın (dininin) nişanelerindendir. Onun icin her kim hac veya umre niyetiyle KÂ ’be ’yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir gunah yoktur.”(Bakara, 2/158)

Ayette gecen “tavaf etmek”ten maksat, “sa ’y etmek”tir. Sa ’y, haccın aslî vacibidir. Meşru bir mazeret olmadan terk edilirse dem gerekir. Meşru bir mazeret sebebiyle terk edilirse bir şey gerekmez.

SA'Y YAPILMAZSA HAC OLUR MU?

Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine gore sa ’y etmek haccın ve umrenin rukunlerinden biridir. Sa ’y yapılmazsa hac ve umre gecerli olmaz.(79Şirbînî, II, 285. İbn Ruşd, s.278.)

Sa ’yin vacip mi rukun mu olduğu konusundaki ihtilaf; umre ile ilgili yukarıda zikredilen ayette hukmun acıkca belirtilmemiş olması ve konu ile ilgili hadislerin farklı yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Peygamberimiz (s.a.s.),

“Sa ’y edin, cunku Allah sa ’y etmeyi size yazdı” buyurmuştur. (Ahmed, VI, 420.)

Sa ’yin farz olduğu goruşunde olanlar, bu hadisin, sa ’yin farz oluşuna delil teşkil ettiğini, zira hadiste gecen “size yazdı” ifadesinin “size farz kıldı” anlamında olduğunu soylemektedirler.(Şirbînî, II, 285; İbn Ruşd, s. 278)

Hanefi bilginlere gore; yukarıda zikredilen sa ’y ile ilgili ayetin delaleti zannîdir, ayet, sa ’yin farz olduğuna kesin olarak delalet etmez. Boyle bir delil ile bir amelin farz oluşu değil, ancak vacip oluşu sabit olur. Konu ile ilgili olarak zikredilen hadis ise zayıftır; sahih olduğu kabul edilse bile, sa ’yin farz olduğunu kesin olarak ifade etmez. Cunku “yazmak” ifadesi her zaman farziyet anlamı taşımaz.(KÂsÂnî, II, 133-134; İbn HumÂm, II, 471-472)

SA ’YİN FARZLARI

SA ’YİN VACİPLERİ

SA‘YİN SUNNETLERİ

SA‘Y NASIL YAPILIR?

Kaynak: Diyanet Hac İlmihali, DİB Yayınları
İslam ve İhsan