Mikat nedir? İhrama girilen yerlere ne ad verilir? İhrama girme yeri ve zamanı.Mîkat, ihrÂma girme yeri ve zamanı demektir. Coğulu mevÂkîttir. Bir terim olarak; Mekke cevresinde, ceşitli bolge ve ulkelerden hacca gelenlerin ihrÂma girecekleri ozel yerleri ifade eder. Bir kimsenin, hac veya umre icin, mîkatleri ihramsız gecmesi cÂiz olmaz. Aksi halde mîkÂt yerine donmek veya kurban cezası gerekir.
Diğer yandan Hanefîlere gore, ihrama mîkat yerinden once girmek cÂizdir. Hatta bir sakınca doğmayacaksa ihrÂmı one almak daha faziletlidir. “Hac ve umreyi Allah icin tamamlayınız” [1] Âyetinde buna delÂlet vardır. Mîkatleri beklemeksizin, ailesinin bulunduğu yerden ihrÂma girmek hac ve umreyi eksiksiz tamamlamak demektir. Cunku meşakkat ecri artırır. Nitekim İbn Omer ’in Beyt-i Makdis ’ten, Imran İbn Husayn ’ın Basra ’dan, İbn Abbas ’ın Şam ’dan ve İbn Mes ’ud ’un Kadisiye ’den ihrama girdikleri nakledilmiştir.[2]
Diğer uc mezhebe gore ise ihrama mîkÂt sınırında girmek sunnete uygun olduğu icin daha faziletlidir.
Kur ’an-ı Kerîm ’de KÂbe ’ye “el-Beytu ’l-Haram”,[3] onu cevreleyen mescide “el-Mescidu ’l-Haram”[4] denildiği gibi, bu mescidin icinde bulunduğu Mekke kenti ve cevresi de “harem”[5] yani “saygın, saygıya değer bolge” adını alır. Boylece KÂbe ’nin cevresini kuşatan bolgeler, yakından uzağa doğru “harem bolgesi”, “hıl bolgesi” ve “ÂfÂk” olmak uzeri uce ayrılır. Hac veya umre niyetiyle hicaza gelecek kişilerin, bu uc bolgede oturma veya buralardan geliş durumuna gore ihrama girme yerleri aşağıdaki şekilde duzenlenmiştir.[6]
İHRAMA GİRİLECEK YERLER A – Harem Bolgesinde Oturanlar: Mekke ile cevresinde, sınırları belirli saygın ve guvenli bolgeye “Harem bolgesi” denir. Bu bolgede oturanlara Mekkî (Mekkeli) denir. Harem bolgesinin sınırlarını CebrÂil (a.s) ’ın rehberliğinde Hz. İbrahim belirlemiş, sınırları gosteren işaretler daha sonra Hz. Peygamber tarafından yenilenmiştir. Bu sınırlar KÂbe ’ye eşit uzaklıkta değildir. En yakını Mekke ’ye 8 km. mesafede Medine yonunde “Ten ’îm”; en uzak olanları ise TÂif yonunde “Ci ’rÂne” ve Cidde yonunde Hudeybiye yakınlarındaki “AşÃ‚ir” dir. Diğerleri ise, Irak yolu uzerinde “Seniyyetulcebel”, Yemen yolu uzerinde “EdÂtu libn” ve Arafat sınırında “Batn-ı Nemîre” dir.
Mekke ’de oturanlar; hac icin bulundukları yerden veya Harem bolgesi sınırları icinde kalan herhangi bir yerden ihrÂma girerler. Hz. Peygamber Mekke ’de oturan sahÂbîlere hac icin ihrÂma, Mekke ’nin icinden girmelerini emir buyurmuştur.[7] Mekke dışında, harem dÂhilinde evi olanlar da boyledir.
Mekkeliler umre icin Hıl bolgesine cıkarak, mesel Ten ’îm veya Arafat gibi Harem bolgesi dışındaki bir yerden ihrama girerler. Ancak umrede ihrÂma girmek icin Hıl ’in en faziletli yeri Hanefî ve Hanbelîler ’e gore “Ten ’im”, sonra “Ci ’rÂne”, sonra “Hudeybiye” dir. Nitekim Rasûlullah (s.a.s), Veda haccında Hz. Âişe ’nin Âdetli olması yuzunden eksik kalan umresini, kurban bayramından sonra, Ten ’im ’den ihrama girerek yapmasını bildirmiştir. Bu sırada Hz. Âişe ’ye, kardeşi Abdurrahman eşlik etmiştir.[8] Ten ’îm, Mekke merkezine 8 km. kadar uzaklıkta, Hıl bolgesinin KÂbe ’ye en yakın bir yeri olup, Mekke yerlilerinin umre icin ihrama girdikleri yerdir.
Mekkeli olmayan kişiler (ÂfÂkî veya Hıl bolgesinden gelenler) hac veya umre yapıp ihramdan cıktıktan sonra yeniden umre yapmak istediklerinde, aynı şekilde Hz. Âişe gibi Harem dışına cıkarak mesel Ten ’îm veya Arafat ’tan ihrama girerler.
B – Hill Bolgesinde Oturanlar: Harem bolgesiyle, beş mîkÂt yerinin cevrelediği alan arasındaki bolgeye “Hıl” denir. Bu bolgede oturanlara “MîkÂtî veya Hıllî” denir. Hıl ’de oturanların hac veya umre icin ihrÂma girme yeri (mîkÂt), ailelerinin bulunduğu yer veya bu yerle Harem arasında kalan, Hıl ’den dilediği herhangi bir yerdir. Delil, hac ve umreyi tamamlamayı emreden Âyettir.[9] Hz. Ali ve İbn Mes ’ud ’un goruşu boyledir. Hanefîler bu goruşu benimsemiştir. İmam MÂlik ’e gore bunların mîkÂt yeri, kendi evleridir.
C – Mikatlerin Cevrelediği Alan Dışından Gelenler: (ÂfÂkî
Arabistan ’da MîkÂtler dışında oturanlarla, dış ulkelerden hac veya umre niyetiyle Hicaz ’a gidenler icin geldiği bolge veya ulkeye gore ihramsız gecmemeleri gereken beş nokta Hz. Peygamber tarafından belirlenmiştir. Bunlardan herbirine “mîkat”, bu noktaların sınırladığı ve Hıl bolgesinin dışında kalan yerlere “ÂfÂk”, bu yerlerde yaşayan insanlara da “ÂfÂkî” denir. İbn AbbÂs (r.a.) ’tan şoyle dediği nakledilmiştir. “Rasûlullah (s.a.s) ’in ihrama girme yeri olarak belirlediği noktalar şunlardır: Medineliler icin Zulhuleyfe, Şamlılar icin Cuhfe, Necidliler icin Karnu ’l-MenÂzil ve Yemenliler icin Yelemlem. Bunlar, hac ve umre yapmak isteyenlerden, belirtilen bolge veya ulkeler yonunden gelen diğer belde yolcuları icin de mîkÂt yeridir. MîkÂt sınırları icinde oturanlar, ailelerinin bulunduğu yerden ihrama girerler. Mekke halkı ise Mekke ’den ihrama girer.” [10] CÂbir İbn Abdillah (r.a) ’den merfû olarak rivÂyet edilen Muslim hadisinde bunlara, Iraklılar icin mîkÂt yeri olarak ZÂtu Irk ilÂve edilmiştir.[11]Mekke ’ye olan uzaklığı 54 km. ile 450 km. arasında değişen bu ihrama girme yerleri, uzaklık sırasına gore şoyledir:
MÎKÂT YERLERİ: 1. Zulhuleyfe: Mekke ’ye Medine uzerinden gelenlerin mîkÂtıdır. Medine ’ye yaklaşık 10 km., Mekke ’ye ise 450 km. mesafededir. Mekke ’ye en uzak mîkÂt yeri burasıdır. Hz. Peygamber Ved haccında, halen ÂbÂr-ı Ali (Hz. Ali ’nin kuyuları) denilen bu mîkÂtta ihrama girmiştir.
2. Cuhfe: Turkiye, Suriye, Mısır, Mağrib ve Avrupa tarafından deniz yoluyla gelenlerin mîkÂtıdır. Mekke ’ye yaklaşık 187 km. uzaklıktadır.
3. ZÂtu Irk: Irak yonunden ve diğer doğu ulkelerinden gelenlerin mîkatıdır. Mekke ’ye uzaklığı yaklaşık 94 km. dir.
4. Karnu ’l-MenÂzil: Necid ve Kuveyt yonunden gelenlerin mîkÂtı olup, gunumuzde Seyl adını alır ve Mekke ’ye yaklaşık 96. km. uzaklıktadır.
5. Yelemlem: Yemen ’den gelenlerin mîkÂtı olup, Mekke ’nin guneyinde bulunur ve Mekke ’ye uzaklığı yaklaşık 54 km. dir. Mekke ’ye en yakın mîkÂt budur.
Suveyş yonunden Kızıldeniz yolu ile gelenler, Cuhfe yakınında RÂbığ denilen yerin hizasında ihrama girerler. Hava yolu ile Cidde ’ye gelenler ise, geldikleri yondeki mîkÂtın hizasını gecmeden, niyet ve telbiye getirerek ihrama girerler.
İhrÂma girme yerlerini Hz. Peygamber tÂyin ettiği icin hac, umre, ticaret, calışma, tedavi veya başka bir amacla gelen her muslumanın buralarda veya daha once ihrÂma girmiş olması gerekir. Eğer yol, bu noktalardan gecmiyorsa buraların hizalarından ihrama girilir.
MîkÂtlerden iceride bulunan kimseler, ihrÂmsız Mekke ’ye girebilirler. Fakat hac veya umre yapmak istediklerinde bulundukları yerden ihrama girmeleri gerekir. MîkÂt icinde, fakat Mekke dışında bulunanlar, bulundukları yerde; Mekke ’nin icinde oturanlar ise, kaldıkları evde ihrama girerler. Hıl bolgesi ile Harem bolgesinde oturanların umre icin ihrama girme yeri, hıl bolgesinin herhangi bir yeridir.
Dışarıdan hac veya umre icin gelen kimse mîkÂtı ihrÂmsız gecerse ya bir kurban keser veya geri donup mîkÂt yerinde ihrÂma girer. Mekke ’ye girme niyeti olmaksızın mîkÂtı ihramsız gecene ise birşey lÂzım gelmez. Gunumuzde gezi, gorev veya ticaret gibi bir amacla Cidde ’ye gidenlerin veya kara ya da hava yoluyla mîkÂt sınırlarının icinden transit olarak gecenlerin durumu boyledir. Bunlar mîkÂt sınırları icinde iken, sonradan hac veya umre yapmaya karar verirse, Hıl bolgesinde bulunma durumlarına gore, bulundukları yerden ihrama girerler.
Dipnotlar:
[1] Bakara,2/196 [2] İbn Âbidîn, age, IV, 464, 465. [3] MÂide, 5/2. [4] İsr 17/1. [5] Kasas, 28/57; Ankebût, 29/67. [6] KÂsÂnî, age, II, 163 - 167; İbnu ’l - HumÂm, age, II, 131-134; MeydÂnî, LubÂb, I, 178 vd. ; ŞîrÂzî, Muhezzeb, I, 202-204; İbn KudÂme, Muğnî, III, 257. [7] Zeylaî, Nasbu ’r-RÂye, III, 16. [8] BuhÂrî, CihÂd, 125, Umre, 6; Muslim, Hac, 135, 136; A. İbn Hanbel, III, 309, 394; Tirmizî, Hac, 91. [9] bk. Bakara, 2/196. [10] BuhÂrî, Hac, 5, 7, 9, 11, 12, Sayd, 18; Muslim, Hac, 11, 12; Ebû DÂvud, MenÂsik, 8; NesÂî, MenÂsik, 19, 20-23; A. İbn Hanbel, I, 238. [11] Muslim, Hac, 18; bk. BuhÂrî, Hac, 13; Ebû DÂvud, MenÂsik, 8.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan