İslam ’da namazın onemi nedir? Namazın faydaları nelerdir? Namazın fazileti ve hikmetleri nelerdir? Îmandan sonra Allah ’ı zikretmek icin yapılan amellerin en fazîletlisi ve en kÂmili namazın onemi, fazileti ve faydaları.Kulu, Mevl ’nın vuslat deryÂsına goturen ibÂdet pınarlarının en buyuğu ve ehemmiyetlisi hic şuphesiz ki namazdır. Zira namaz, şumûl, muhtev ve rutbe bakımından butun ibÂdetlerin zirvesi ve ozu durumundadır.
KÂinÂttaki butun varlıklar; Guneş, yıldızlar, cayır, cimen, ağaclar, hayvanlar hep zikir hÂlindedir. Saflar hÂlinde ucan kuşlar, dağlar, taşlar, keyfiyeti bizce mechul bir tesbihat ile Hakk ’a kulluk ederler. NebÂtÂtın ibÂdeti kıyÂm hÂlinde, hayvanlarınki rukû hÂlinde, cansız sayılan varlıklarınki de yere kapanmış vaziyette, yani secde hÂlindedir. Sem ehlinin durumları da boyledir. Meleklerin bir kısmı kıyÂmda, bir kısmı rukûda, bir kısmı secdede, bir kısmı da tesbîh ve tehlîl hÂlindedir. Ancak CenÂb-ı Hakk ’ın mu ’minlere bir mîrÂc olarak ikrÂm ettiği namaz ise, butun bu ibÂdetleri kendinde toplamıştır. Dolayısıyla namazı guzelce kılanlar, yerde ve gokte bulunan butun varlıkların ibÂdetlerinin hepsini ihtiv eden bir ibÂdet yapmış olarak hesapsız mukÂfat ve derûnî tecellîlere nÂil olurlar.
BENZERSİZ İBADET Namaza benzeyen hicbir ibÂdet yoktur. Namaz kılan kimse, namazdan başka hicbir şeyle meşgul olamaz. Namaz onu, her turlu alÂkadan keser. CenÂb-ı Hak ile başbaşa tÂrifsiz bir vuslat yaşatır. Diğer ibÂdetlerde durum boyle değildir. Mesel oruclu kişi, aynı anda calışabilir, hacceden kişi gerektiğinde alışveriş yapabilir. Ama namaz kılan kişinin maddesi de mÂnÂsı da, huzûr-i ilÂhîdedir. Nitekim Âyet-i kerîmede:
“Secde et ve yaklaş!” buyrulur. (el-AlÂk, 19)
NAMAZIN FAYDALARI Maddî bakımdan namaz; insan vucudunun muhtelif ic ve dış hareketlerde bulunmasını sağlar. Hayatı nizam uzere tertiplice yaşama temrinleri yaptırmak sûretiyle kişiye zaman disiplini kazandırır.
MÂnevî olarak namaz; ilÂhî huzurda bulunma, tefekkur etme, korku zamanında tesellî verme, neş ’e zamanında rûhÂniyeti takviye etme, îmÂnı koruma, CenÂb-ı Hak ile unsiyetin artması gibi feyz ve bereketlerle doludur.
İctimÂî guzellikleri bakımından namaz; birlik ve beraberlik, tanışma, unsiyet, ulfet, îman ve kardeşlik bağlarının kuvvetlenmesi gibi sayısız guzelliklere vesîledir. Bilhassa cemaatle kılınan namaz, Cuma ve bayram namazları, insanlar arasında ırk, renk, dil, makam ve mevkî ayrımı yapmaksızın AllÂh ’a kullukta aynı safta bir araya gelme, butunleşme, yardımlaşma ve ictimÂî muhasebeyi sağlar.
RûhÂnî tecellîleri bakımından namaz; kişinin ilÂhî huzûra cıkarak ihlÂs, takv ve sadÂkat gibi guzel vasıflar kazandığı bir ibadettir. İnsan, namazda kalp Âlemini mÂnevî bir bahar iklîmine cevirir.
Namaz gunde en az beş defa tekrarlandığı icin devamlı CenÂb-ı Hakk ’ı hatırlatır. Kalp ve vicdanı AllÂh ’a bağlar. AllÂh ’ın sonsuz kudretini, mutlak irÂdesini, rahmet ve merhametini, kerem ve ihsÂnını, azap ve ikàbını insanın kalbine yerleştirir. Boylece insanı gunah, cirkinlik ve haksızlıklardan alıkoyar. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“(Rasûlum!) Sana vahyedilen Kitab ’ı oku ve namazı kıl! Muhakkak ki namaz, hayÂsızlıktan ve kotulukten alıkoyar. AllÂh ’ı zikretmek, şuphesiz en buyuk iştir. Allah yaptıklarınızı bilir.” (el-Ankebût, 45)
Bir kişi Peygamber Efendimiz ’e gelerek:
“–Falan zÂt gece namaz kılıyor, sabah olunca da hırsızlık yapıyor!” dedi. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurdu:
“–Hakîkî namaz kılıyorsa, bu namazı ve namazda okuduğu Kur ’Ân Âyetleri, onu yaptığı kotu fiilden uzaklaştıracaktır.” (Ahmed, II, 447)
Gercekten de muslumanlar arasında suc işleme oranı cok duşuktur. Bugun dunya uzerinde en az cinÂyet işlenen yerler musluman ulkelerdir. Avrupalı araştırmacılar, İslÂm ulkelerinde cinÂyet oranı neden duşuk diye cok ciddî ilmî calışmalar yapmaktadırlar.[1]
Bunun en muhim sebebi, İslÂm ’ın getirdiği inanc esasları, ibadetler ve ahlÂk kÂideleridir. İslÂmî bir eğitim alan insan, Allah ’tan korkar, yaptığı zerre kadar iyilik ve kotuluğun dahî karşılığını Âhirette goreceğine inanır. Neticede şerlere kilit, hayırlara anahtar olur.
Muayyen vakitlerde kılınan namaz, gun icinde insanı belli aralıklarla iş yoğunluğundan ve hayatın monotonluğundan kurtarıp rahatlatır. Rabb ’ine karşı itaat, teslîmiyet ve şukran duygularını ifÂde etmesini sağlar. Secdeye varan insan, kendisiyle yuz yuze gelerek ic Âlemine donme fırsatı bulur.
İnsanların giderek birbirinden uzaklaştığı, menfaatperestliğin one cıktığı ve ferdiyetciliğin hÂkim olduğu gunumuz dunyasının muhim bir hastalığı da yalnızlık hissidir. İnsanı psikolojik rahatsızlıklara surukleyen bu hastalığın en guzel ilÂcı namazdır. Namaz, ister ferdî olarak, isterse fazîletini artırmak icin cemaatle kılınsın, insanın yalnızlık hissini gunde en az beş defa giderir. Cunku namaz, insanı AllÂh ’ın huzûruna cıkardığı icin, tek başına kılsa bile, ona yalnız olmadığını hatırlatır. Cemaatle kılındığında ise insanı hem AllÂh ’ın huzûruna goturur hem de diğer mu ’min kardeşleriyle bir araya getirir.
Sosyoloji alanında mutehassıs olan Prof. Dr. Umit Meric şoyle demiştir:
“Namaz kılan bir toplumun psikolojiye, zekÂt veren bir toplumun da sosyolojiye ihtiyacı yoktur.”
CenÂb-ı Hak, namaz husûsunda “Secde et ve yaklaş!”[2] buyuruyor. FelÂha eren kullarının namazı huşû ile kıldıklarını haber veriyor.[3] Huşû ile kılınan bir namaz sÂyesinde insanın CenÂb-ı Hakk ’a karşı tevekkul ve teslîmiyeti artar. Bu teslîmiyet neticesinde kişi, psikolojik rahatsızlıklardan muhÂfaza edilir. Zira o, en yuce kuvvete, yani CenÂb-ı Hakk ’a teslim olarak kendini Âdeta ebedî huzûrun kollarına bırakmıştır.
NAMAZI BİLEREK TERK ETMENİN HUKMU Namaz kılan bir mu ’min, CenÂb-ı Hakk ’ın muhÂfazası altında olduğunu hisseder ve buyuk bir mÂnevî huzur ve emniyet duygusu icinde yaşar. Zira Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- namaz kılmayanlar icin şoyle buyurmuşlardır:
“…Kim namazı bile bile terk ederse, o kişi Allah TeÂl ’nın himÂyesinden ve hıfz u emÂnından uzak kalır.” (İbn-i MÂce, Fiten, 23)
Dolayısıyla namaz kılan bir toplum madden ve mÂnen sıhhatli olur. Nitekim Asr-ı SaÂdet ’te Medîne ’ye bir doktor gelmişti. Yapacak bir iş bulamadı. Neticede Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ona Âilesinin yanına donmesini tavsiye ettiler.[4] Yine, bize gelen nakillere baktığımızda, Asr-ı SaÂdet ’te psikolojik bir rahatsızlığa rastlamıyoruz.
CenÂb-ı Hak, Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’i ornek olarak gondermiştir. O her hususta ornek olduğu gibi psikoloji ve rûhî tedÂvi husûsunda da ornektir. Aynı şekilde toplumun ıslÂhı husûsunda da ornektir. Bunun en buyuk delili de Asr-ı SaÂdet toplumudur…
Diğer taraftan namaz, îmandan sonra, AllÂh ’ı zikretmek icin yapılan amellerin en fazîletlisi[5] ve en kÂmilidir. Kelime-i şehÂdetten sonra İslÂm ’ın en muhim ruknudur. Namaz kılan insanın kucuk gunahları affedilir.
BEŞ VAKİT NAMAZIN FAZİLETLERİ Bir gun Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ashÂbına:
“–Ne dersiniz? Birinizin kapısının onunde bir nehir aksa, o kimse her gun bu nehirde beş defa yıkansa, (vucûdundaki) kirden bir eser kalır mı?” diye sormuşlardı. AshÂb-ı kirÂm:
“–O kimsenin kirinden hicbir şey kalmaz.” dediler. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Beş vakit namaz, işte bunun gibidir. Allah beş vakit namazla gunahları silip yok eder.” buyurdular. (Muslim, MesÂcid, 283. Bkz. BuhÂrî, MevÂkît, 6)
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz gurul gurul akan bu bol sulu nehrin, hemen kapımızın onunde olduğunu haber veriyor. Yani nehir bize cok yakın, ondan su almamız ve icine girip yıkanmamız cok kolay! Kucuk bir gayretle, CenÂb-ı Hakk ’ın vaad ettiği buyuk lûtuf ve ihsanlara kavuşabiliriz.
CENNETİN ANAHTARI Namaz, Cennet ’in anahtarı[6] olduğu icin, Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Cennet ’e girmek ve orada kendisine komşu olmak isteyenlere, cokca secde etmelerini tavsiye buyururlardı.[7]
Secde, aynı zamanda Cehennem ’den kurtuluş vesîlesidir. Bu hakîkat, hadîs-i şerîfte şoyle beyan edilir:
“…KıyÂmet gunu Allah TeÂlÂ, Cehennem ehlinden dilediklerine rahmet edecektir. Meleklerine, dunyadayken AllÂh ’a ibadet edenleri oradan cıkarmalarını emredecek, onlar da cıkaracaklardır. Melekler, onları secde izlerinden tanırlar. Allah, Cehennem ’e secde izlerini yemeyi haram kılmıştır. Ateş, insanın her tarafını yakar, sadece secde yerine dokunamaz.” (BuhÂrî, EzÂn, 129)
Secdeden maksat, umûmiyetle namazdır. BÂzı Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerde namaz, en muhim ruknu olan secde ile ifade edilmiştir.
MUMİNLERE CEMALULLAH ’I SEYRETTİREN İBADET Namazın bir faydası daha vardır ki o hepsinden muhimdir. O da Cennet ’e giren mu ’minlere CemÂlullÂh ’ı seyrettirmesidir. AshÂb-ı kirÂmdan Cerîr -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
Bir gece Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’le birlikte oturuyorduk. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, dolunaya bakarak şunları soylediler:
“–Şu dolunayı birbirinizi itip kakmadan rahatca nasıl goruyorsanız, (aynı şekilde) Rabb ’inizi de (Cennet ’te) oyle rahatca goreceksiniz. Artık Guneş ’in doğmasından ve batmasından onceki butun namazları kılabilmek icin elinizden gelen gayreti gosteriniz!”
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, bu sozlerin ardından şu Âyet-i kerîmeyi tilÂvet ettiler:
“…Guneş ’in doğmasından ve batmasından once Rabb ’ini hamd ile tesbîh et; gecenin bir kısım saatleri ile gunduzun iki ucunda da tesbîh et ki, Rabb ’inin rızÂsına erebilesin!” (TÂhÂ, 130)[8] (BuhÂrî, MevÂkît 16, 26; Tefsîr, 50/1; Tevhîd, 24; Muslim, MesÂcid, 211)
HÂsılı namaz, insanı yaratılış maksadına ulaştıran en muhim ibadettir. Zaten insanın iskelet yapısının, rahatca rukû ve secde edebilecek durumda halkedilmesi de bir bakıma namazı kolaylaştırmak ve boylece insanı maksadına daha cok yaklaştırmak icindir. Bu sebeple insan, butun hayatını namaz vakitlerine gore tanzim etmeli, namazı hayatın mihveri kılmalıdır.
Dipnotlar:
[1] Mesel bkz. Cordova, Ana; “An Examinational Causes of Low Murder Rates in Islamic Societies”: American Society of Criminology. [2] el-AlÂk, 19. [3] Bkz. el-Mu ’minûn, 1-2. [4] Bkz. Halebî, İnsÂnu ’l-Uyûn, III, 299. [5] Bkz. Muslim, ÎmÂn, 137-140. [6] Bkz. Ahmed, III, 340. [7] Bkz. Muslim, SalÂt, 225, 226; Ahmed, III, 428, 500. [8] Bu Âyet-i kerîme, beş vakit namazın zamanlarını haber vermektedir. Bu mevzû ile alÂkalı ayrıca bkz. Hûd, 114; el-İsrÂ, 78; er-Rûm, 17-18; M. KÂmil Yaşaroğlu, “Namaz” mad., Diyanet İslÂm Ansiklopedisi, XXXII, 351.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hak Din İslam, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
NAMAZIN ONEMİ İLE İLGİLİ AYETLER