Namazın ceşitleri ve rekÂtları nelerdir? Namazın ceşitleri ve hukumleri.Namazlar; farz, vÂcip, sunnet ve mustehap ceşitlerine ayrılır. Akıllı ve ergen olan her Muslumanın gunde beş defa belirli vakitlerde, muayyen rekÂtler ile kılacağı namazlar birer “farz-ı ayn” dır. Cuma namazı da bu niteliktedir. Vitir ve bayram namazları ise vÂcip hukmundedir. Farz namazlardan once veya sonra yahut hem once hem de sonra kılınan bir kısım namazlar da sunnettir. Teravih namazı da sunnet ceşidine girer. Diğer vakitlerde kılınan ve nÂfile yahut tatavvu ’ denilen bir kısım namazlar da sunnet veya mustehap kabilindendir. Teheccud namazı, kuşluk namazı gibi.
NAMAZIN CEŞİTLERİ VE HUKUMLERİ Hanefîler dışındaki coğunluk fakihler vÂcip hukum ceşidini kabul etmedikleri icin, onlar namazı farz veya nÂfile olmak uzere iki gruba ayırırlar.
1. Farz Namazlar SÂbit oluşu ve delÂleti kesin olan bir delile dayalı emir “farz” ifade eder ve yukumlu tarafından mutlaka yerine getirilmesi istenir. Yerine getirmeyen icin maddi-mÂnevî mueyyide bulunur. İnkÂr eden dinin sınırı dışına cıkar. Farz olan namazlar, aynî farz (farz-ı ayın) ve kifÂî farz (farz-ı kifÂye) olmak uzere ikiye ayrılır. Farz-ı ayın akıllı ve ergen her Musluman ’a farz olup, herkesin kişi olarak yerine getirmekle yukumlu bulunduğu namazlardır. Her gun beş vakit namaz ve şartlarını taşıyan kimseler icin haftada bir Cuma namazı kılmak bu niteliktedir.
Gunde beş vakit farz namazların rekÂt sayıları şoyledir: Sabah namazının farzı iki rekÂt, oğle namazının dort rekÂt, ikindi namazının dort rekÂt, akşam namazının uc rekÂt, yatsı namazının dort rekÂt olmak uzere gunde toplam 17 rekÂt farz namaz bulunmaktadır. Her rekÂt icin en az 1.5-2 dakika takdir edilse, kişiden gunde toplam en az yarım saat kadar yaratıcısına ibadet etmesi istendiği sonucuna varılır.
Cuma namazı, Cuma gunu oğle namazı vaktinde cemaatle kılınan ve farz olan kısmı iki rekÂt olan bir namazdır. Cuma namazı kılınınca ayrıca oğle namazı gerekmez. Ayette şoyle buyurulur:
“Ey îman edenler! Cuma gunu namaz icin cağrıldığınızda alış verişi bırakıp, AllÂh ’ın zikrine koşun! Eğer bilirseniz, bu sizin icin daha hayırlıdır.” (Cum ’a Suresi, 9) Ayetteki “AllÂh ’ın zikri” ifadesinin Cuma namazını ve hutbeyi kapsadığı kabul edilir.
Farz-ı kifÂye ise, bir bolum Muslumanların yerine getirmesiyle diğerlerinden yukumluluğun kalktığı namaz ceşididir. Cenaze namazı boyledir. Bir koy, kasaba veya şehirde bir cenaze namazını birkac kişi kılınca, diğer Muslumanlar ’dan sorumluluk kalkar. Fakat hic kimse kılmazsa, o yerleşim birimindeki toplum bundan sorumlu olur. Namaza katılanlar sevap ve fazileti elde etmiş olurlar.
2. VÂcip Namazlar Allah ve Rasûlu ’nun yukumlu Musluman ’dan yapılmasını bağlayıcı bir şekilde istediği, fakat bu bağlayıcılığın zanna dayalı bir delille sÂbit olduğu hukme “vÂcip” denir. Vitir ve bayram namazları ile tilÂvet secdesi bu niteliktedir. VÂciple amel etmek gereklidir, fakat mueyyidesi farzın altındadır. VÂcibi inkÂr eden dinden cıkmaz, sapıklıkta (dalÂlette) kalmış sayılır.
Vitir namazı, bayram namazları, adak namazı, sehiv secdesi ve bozulan nÂfile namazın kazası vÂcip hukmunde namazlardır.
3. NÂfile Namazlar Farz veya vÂcip namazların dışındaki namazlara nÂfile namaz denir. Farz namazların oncesinde veya sonrasında kılınan sunnet namazlar ve bunun dışında kuşluk, teheccud, evvÂbîn namazları ile tatavvu ’ olarak kılınan namazlar nÂfile kapsamına girer. Kimi fakihler sunnetle nÂfileyi ayırarak, namazları genel olarak;

1. Farz, 2. VÂcip, 3. Sunnet, 4. NÂfile namazlar olmak uzere dorde ayırırlar.
Sunnet namazların rekÂt sayıları şoyledir: Sabah namazının iki rekÂt sunneti, oğle namazının dort rekÂt ilk sunneti, iki rekÂt son sunneti, ikindi namazının dort rekÂt sunneti, akşam namazının iki rekÂt sunneti, yatsı namazının dort rekÂt ilk sunneti, iki rekÂt da son sunneti vardır.
Cumanın dort rekÂt ilk sunneti, farzından sonra dort rekÂt son sunneti, iki rekÂt da “vaktin sunneti” adıyla başka bir sunneti vardır. Teravih namazı yirmi rekÂttir. Diğer nÂfile namazlar da en az ikişer rekÂt olur.
Namazlara bağlı olarak kılınan sunnet namazlara “revÂtip namaz” denir. Bunlardan sabah, oğle, akşam namazının sunnetleri ile yatsının son sunneti “muekked”, ikindi ve yatsı namazından once kılınan dort rekÂtlı sunnetler ise “gayri muekked” veya mustehap veya mendup adını alır. Muekked sunnet Hz. Peygamber ’in surekli olarak kıldığı, cok az terkettiği nÂfile namazlardır. Gayri muekked ise, surekli olarak kıldığına dair kesin delil bulunmayan nÂfile namazlardır.
RevÂtip sunnetler dışındaki nÂfile namazlara ise regÂib denir. Bunlar Hz. Peygamber ’in uygulamalarına dayanarak belirli zamanlarda veya bazı vesilelerle kılınan ya da kişinin kendi isteğiyle herhangi bir zamanda AllÂh ’a yaklaşmak ve ecir kazanmak amacıyla kıldığı namazlardır. Teheccud namazı, kuşluk (duhÂ) namazı, istihÂre namazı, yağmur duası, husûf, kusûf namazı, tahiyyetu ’l-mescit, tevbe namazı, evvÂbîn namazı, tesbih namazı, ihrama giriş namazı, yolculuğa cıkış ve yolculuktan donuş namazı, hÂcet namazı, abdest ve gusulden sonra kılınan iki rekÂt namaz regÂib turunden nÂfile namazlardır.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan