Namazın mekruhları nelerdir? Namazda yapılması hoş karşılanmayan davranışlara "namazın mekruhları" denir.
Namaz icin ongorulmuş bulunan bicimsel yapıya aykırı olan davranışlar ile namazın gerektirdiği saygı, tÂzim, tevazu, boyun bukme ve sukûnet haline aykırı olan ve namazda kalbi meşgul edecek ve insanı ibadetin gerektirdiği kalp huzurundan ve huşûdan alıkoyacak davranışlar mekruh sayılmıştır. Namaz esnasında elbiseyle veya vucudun bir yeriyle oynamak gibi namazla ilgisi olmayan ve onunla bağdaşmayan bir hareketin yapılması mekruhtur. Cunku bu şekildeki davranışlar namazın bicimsel yapısına aykırıdır ve aynı zamanda namazın gerektirdiği saygı ve tÂzim vaziyetiyle de bağdaşmamaktadır.
Bunun yanında namazın vÂciplerinden ve sunnetlerinden birini terketmek de mekruh sayılmaktadır. Namazın vÂciplerinden birini, mesel FÂtiha sûresini okumayı kasten yani bilerek ve isteyerek terketmek tahrîmen mekruhtur. Bir vÂcibin terkedilmesi sebebiyle tahrîmen mekruh olan bu namaz esas itibariyle sahih yani gecerli olup kişiden namaz borcunu duşurur ise de iade edilmesi yani yeniden kılınması vÂciptir.
Namazın sunnetlerinden birini, mesel SubhÂneke okumayı, rukû veya secdelerdeki tesbihleri kasten terketmek mekruhtur. Namazın sunnetlerinden birini terketmek, genel olarak tenzîhen mekruh olmakla birlikte, tenzîhen mekruh sayılan şeylerin bir kısmı tahrîmen mekruha yakındır. Mesel muekked bir sunneti terketmek, bir vÂcibi terketmek derecesine yakın bir mekruhluğu (kerÂhet) ifade eder. Mustehap (mendup) olan bir şeyi terketmek ise mekruh olmayıp daha iyi ve faziletli olanı terketmek (terk-i evlÂ) sayılır.
NAMAZDA MEKRUH SAYILAN ŞEYLER 1. Bir zararın giderilmesi veya namazın tamamlanması amacı olmaksızın namaz dışı bir davranışta bulunmak. Mesel alnın secde mahalline yerleşmesini engelleyen sarık vb. şeyleri cekmek namazın tamamlanması amacı taşıdığından ve akrep gibi zararlı hayvanları oldurmek de bir zararın giderilmesi amacı taşıdığından mekruh sayılmamıştır. Buna karşılık parmak cıtlatmak, giysisinin kolunu kıvırmak, bunu gerektiren bir ozur olmadığı halde -peş peşe olmamak uzere- birkac adım yurumek, sinek vb. haşeratla meşgul olmak gibi davranışlar mekruhtur. Namaz dışı davranış amel-i kesîr (bk. Namazı Bozan Şeyler) boyutuna varırsa namaz bozulur.
2. Namaza ilişkin fiilleri ozursuz yere, namazın sunnet ve ÂdÂbına uymaksızın yerine getirmek. Mesel bir ozru olmaksızın duvar, direk, baston vb. bir şeye hafifce yaslanmak; daha dizleri yere koymadan elleri yere koymak, secdeden kalkarken dizleri ellerden once kaldırmak; oturuşlar esnasında bağdaş kurmak veya dizleri dikmek; kıyam esnasında elleri yana bırakmak; erkekler icin secde esnasında kolları tamamıyla yere yapıştırmak boyledir.
3. Kıyam, rukû ve secde aralarındaki tekbir ve zikirleri kendi yerlerinden sonraya bırakmak. Mesel kıyamdan rukûa vardıktan sonra “Allahuekber” demek, rukûdan doğrulduktan sonra “Semiallahu limen hamideh” demek mekruhtur. Rukû tekbiri alınmaya ayakta iken başlanmalı, rukûa varırken bitirilmelidir. Soz ile fiil eş zamanlı olmalıdır.
4. Namazda esnemek, gerinmek ve boğazı acıyormuş gibi yapmak. Mumkun olduğunca esnemeyi onlemeye calışmalı, esnemek durumunda kalınca sağ el ile ağzı kapatmalıdır. Nezle vb. sebepten burnu akan kişi, burnunu mendille siler. Grip olan kişi de oksurecek olduğunda ağzını eliyle veya mendiliyle kapatmalıdır. Bu durumda olan kişilerin mescide gelmeleri de mekruhtur.
5. Namazda iken verilen selÂmı el veya baş işaretiyle almak. Tahrîmen mekruh olan bu fiille kimilerine gore namaz bozulur.
6. Namazda huşû halini artırmak veya uygunsuz bir şeyi gormekten sakınma gibi bir amac olmadıkca gozleri yummak, gozleri sağa sola veya aşağı yukarı cevirmek, başı hafifce bir tarafa cevirip bakmak.
7. Abdesti sıkışık olduğu halde namaz kılmak. Hz. Peygamber sıkışık durumda olan veya yemek hazırken namaza duran kişinin namazının faziletinin tam olmayacağını belirtmiştir (Muslim, “MesÂcid”, 67).
8. Elbise, vucut veya namaz mahallinde namazın gecerliliğine engel olmayacak miktarda necÂset bulunduğu halde namaz kılmak. Dinen necis sayılmamakla birlikte kirli elbise ile namaz kılmak da mekruhtur.
9. Temiz olmayan şeylere karşı ve bunların yakınında, kişinin kendini ibadete vermesini engelleyecek ve zihni meşgul edecek yerlerde namaz kılmak. Ateşe ve puta tapma inancını cağrıştırması duşuncesinden hareketle ateşe, insan veya hayvan tasviri bulunan resim ve heykele karşı namaz kılınması mekruh sayılmıştır. Aynı şekilde bir insanın yuzune karşı namaz kılmak da mekruhtur.
10. Başkasına ait bir yerde veya başkasına ait bir elbise icinde, sahibinin izni ve razılığı olmaksızın namaz kılmak.
11. Dişlerin arasında kalmış yutulması namazı bozmayacak miktardaki yiyecek kırıntısını yutmak. Yutulan şey nohut tanesi buyukluğunde olursa namazı bozar.
12. Cemaatle namaz kılınırken, imamdan once rukû ve secdeye gitmek veya ondan once rukû veya secdeden doğrulmak. Bu davranışın muktedînin namazını bozacağı, imamdan once rukû ve secdeden başını kaldırmış kişinin rukû ve secdeye geri donup imamla birlikte hareket etmesi, aksi halde o rek‘atın eksik kalacağı ve sonradan tamamlanması gerektiği, bu da yapılmazsa namazının bozulmuş olacağı goruşleri de mevcuttur.
13. Namazda kıraate ilişkin mekruhlar daha ziyade kıraatin sunnetlerinden birinin terki sebebiyle olur: İkinci rek‘atta birinci rek‘attan daha uzun okumak boyledir. Bir rek‘atta bir sûrenin iki kere okunması veya farz namazlarda ilk iki rek‘atta FÂtiha'dan sonra aynı sûrenin okunması mekruhtur; nÂfile namazlarda mekruh değildir.
FÂtiha'dan sonra surekli olarak belirli bir sûrenin okunması, başka sûrenin okunmaması mekruhtur.
FÂtiha'dan sonra okunacak sûrelerde Kur'an'daki sıraya uymamak, mesel birinci rek‘atta Kevser sûresini okuduktan sonra ikinci rek‘atta Fîl sûresini okumak mekruhtur.
Kaynak: İslam İlmihali 1, TDV Yayınları
İslam ve İhsan
MEKRUH NEDİR?