Namazda son oturuş ne demektir? Son oturuşta hangi dualar okunur? Tadili erkan nedir? Kısaca namazda son oturuş nedir?Namazın sonunda Tahiyyat'ı (Teşehhud) okuyacak kadar oturup beklemek namazın rukunlerindendir.
Namazda Son Oturuş Ne Demek? İki rekÂtlı namazlarda ikinci, uc rekÂtlı namazlarda ucuncu ve dort rekÂtlı namazlarda ise dorduncu rekÂttan sonraki oturuşlar “son oturuş” tur.
Son Oturuşta Okunan Dualar Hanefîlere gore son oturuştaki sure, Teşehhud miktarıdır. Bu ise “Tahiyyat” duasını okuyacak kadar bir suredir. Butun oturuşlarda Tahiyyat duasını okumak vÂcip hukmundedir.
ŞÃ‚fi ve Hanbelîler ’e gore, son oturuşta farz olan oturma suresi, Teşehhud miktarına ek olarak, Hz.Peygamber ’e (s.a.v.) salavÂt getirebilecek, yani, “Allahumme salli al Muhammed” diyecek kadardır. MÂlikilere gore farz olan, en azından selÂm vermeye elverişli bir sure oturmaktır.
Abdullah İbn Mesut ’tan (r.a.) rivÂyete gore, AllÂh ’ın Resûlu namazın tamam olmasını, Teşehhud miktarı son oturuşa bağlamıştır.[1]
İmam Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf ’a gore, iki, uc veya dort rekÂtlı bir namazın sonunda oturmaksızın, ayağa kalkılarak bir rekÂt daha kılınıp secde yapılınca, bu namazlar nÂfileye donuşur. Bu durumda, birer rekÂt daha ilÂve edilir. Boylece fazlalık cift rekÂt haline getirilerek sonunda selÂm verilir. Sağlam goruşe gore, bu durumda sehiv secdesi de gerekmez.
İmam Muhammed ’e gore ise, namazda son oturuş terk edilerek, bir rekÂt daha secdeleriyle ilÂve edilince, bu namaz, namaz olmaktan cıkar, nÂfileye de donuşmez.
TADİLİ ERKAN NE DEMEKTİR? Ta ’dîl-i ErkÂn: Ta ’dîl-i erkÂn, namazın rukunlerini duzgun, yerli yerinde ve duzenli yapmak demektir. Duzgun yapma işi; rukûda, rukûdan doğrulmada, secdede, iki secde arasındaki oturuşta soz konusu olur. MeselÂ; rukûdan kıyama doğrulurken vucut dimdik bir hale gelmeli, sukûnet bulmalı, en az bir kere, “subhÂnallahilazîm (Yuce olan AllÂh ’ı her turlu eksiklikten tenzih ederim)” diyecek kadar ayakta durup daha sonra secdeye varmalıdır. İki secde arasında da bu şekilde bir tesbih miktarı durmalıdır.
Hz. Peygamber, namazını kotu bir şekilde kılmakta olan bedevîye namazını bu şekilde sukûnet ve vakar icinde kılmasını bildirmiştir.[2]
İmam Ebû Yûsuf ’a ve Hanefî mezhebi dışındaki uc mezhebe gore, namazda ta ’dîl-i erkÂnı yerine getirmek farz, İmam Ebû Hanîfe ile İmam Muhammed ’e gore ise vÂcip hukmundedir. Buna gore, ta ’dîl-i erkÂn gozetilmeksizin kılınacak bir namazın, coğunluğa gore iÂdesi gerekirken, İmam Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed ’e gore, namazın sonunda sehiv secdesi yapmak yeterli olacaktır.
Namazdan Kendi Fiili İle Cıkmak: Namaz kılan kimsenin, namazdan kendi isteğine bağlı bir fiil ile cıkması İmam Ebû Hanîfe ’ye gore bir rukun ve dolayısıyla bir farzdır. Namazın sonunda selÂm vermek farz değil vÂciptir. Bu yuzden, bir kimse teşehhud miktarı oturduktan sonra bir tarafa selÂm vermek, konuşmak, bir iş yapmak gibi fillerle namazdan cıksa bu yeterlidir. Namaz, birinci selÂmda “selÂm” sozunu soylemekle son bulur.
Hz. Peygamber (s.a.v.), namazlarını selÂm vererek bitirmekle birlikte, selÂmın farz olmadığını gostermek icin arada başka turlu amelleri de olmuştur.[3]
İmam Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed ’e gore, teşehhud miktarı oturmakla namaz rukunleri bakımından tamamlanmış olur. Bundan sonra kendi isteği ile veya istek dışı namazla bağdaşmayacak bir fiil işlese namaza zarar gelmez. İmam Ebû Hanîfe ’ye gore ise, bu durumda kendi isteği dışında bir sebeple namazı bozulsa, hemen abdest alıp, kendi istek ve iradesiyle namazdan cıkması gerekir. Aksi durumda namazı bÂtıl olur.
ŞÃ‚fi ve MÂlikîler ’e gore namazdan cıkmak icin birinci selÂmı vermek farzdır. Bu, birinci selÂmla namaz son bulmuş olur.
Dipnotlar:
[1] Ebû DÂvûd, SalÂt, 178; NesÂî, Tatbîk, 15; DÂrimî, SalÂt, 84; A. İbn Hanbel, I, 422. [2] BuhÂrî, EzÂn, 95, 122; Muslim, SalÂt, 45; Ebû DÂvûd, SalÂt, 164; Tirmizî, MevÂkît, 110. [3] bk. BuhÂrî, EzÂn, 156, CenÂiz, 93; İbn MÂce, SalÂt, 8; Tirmizî, SalÂt, 183; Ebû DÂvûd, SalÂt, 187, 230.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan