Namaz beş vakit midir? 5 vakit namazın vakitleri belli midir? Namaz vakitleri ile ilgili ayet ve hadisler...Bir Âyet-i kerîmede namazın mu ’minler icin vakitleri belli bir fariza olduğu belirtilmiştir:
“Namaz muminler uzerine vakitleri belli bir farzdır.” (en-Nisa, 103)
NAMAZ VAKİTLERİ İLE İLGİLİ AYETLER Namazın kılınacağı vakitlere de Kuran ’ın kendine has uslubu icinde sarih bicimde veya işaret yoluyla temas edilmiştir. Mesela sabah (salatu ’l-fecr) ve yatsı (salatu ’l-işÃ‚) namazları ismen zikredilmiştir:
“Ey mu ’minler! Ellerinizin altında bulunan (kole ve cariyeleriniz) ve icinizden henuz ergenlik cağına girmemiş olanlar, sabah namazından once, oğleyin soyunduğunuz vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza gireceklerinde) sizden uc defa izin istesinler. Bunlar, mahrem (kapanmamış) halde bulunabileceğiniz uc vakittir. Bu vakitlerin dışında ne sizin icin ne de onlar icin bir mahzur yoktur. Birbirinizin yanına girip cıkabilirsiniz. İşte Allah Âyetleri size boyle acıklar. Allah, (her şeyi) bilendir, hukum ve hikmet sahibidir. (en-Nur, 58)
Diğer vakit namazlarına ise işaretlerde bulunulmuştur. Rum suresinin 17 ve 18. Âyetlerinde şoyle buyrulur:
“Haydi siz, akşam vaktine eriştiğinizde, sabah kalktığınızda, akşamustu ve oğle vaktine ulaştığınızda Allah ’ı tesbih edin (namaz kılın) ki goklerde ve yerde hamd O ’na mahsustur.”
Tefsirlerde “akşam vaktine eriştiğinizde” ifadesinin akşam ve yatsı namazlarına, “sabah kalktığınızda” ifadesinin sabah namazına, “akşamustu” ifadesinin ikindi namazına, “oğle vaktine ulaştığınızda” ifadesinin de oğle namazına işaret ettiği bildirilir.
Ayrıca namazın farz kılındığı mirac hÂdisesinin ardından inen İsra suresinin 78. Âyetinde şoyle buyrulur:
“Gunduzun guneş donup gecenin karanlığı bastırıncaya kadar (belli vakitlerde) namaz kıl; bir de sabah namazını. Cunku sabah namazı şahitlidir.”
Buradaki “dulûki ’ş-şems”in oğle ve ikindiyi, “ğasekı ’l-leyl”in akşam ve yatsıyı, “kur ’Âne ’l-fecr”in sabah namazını ifade ettiği belirtilmektedir.
Bu iki Âyetin dışında:
“Gunduzun iki tarafında ve gecenin (gunduze) yakın saatlerinde namaz kıl. Cunku iyilikler kotulukleri (gunahları) giderir. Bu, oğut almak isteyenlere bir hatırlatmadır.” (Hud, 114) Âyetinde gunduzun iki tarafında kılınması emredilen namazlardan biri sabah namazı, diğeri ise guneş batmadan onceki taraf olarak alındığında oğle ve ikindi, battıktan sonraki taraf olarak alındığında akşam ve yatsı olarak yorumlanmıştır. Âyette gecen zulef (gunduze yakın saatler) kelimesinin gecenin gunduze yakın olan ilk saatlerini ifade ettiği dikkate alınarak bu saatlerde kılınması emredilen namazın da yatsı namazı olduğu goruşu benimsenmiştir.
Elmalılı Hamdi Efendi bu Âyetin tefsirinde şoyle der:
“Ve namaz kıldır, gunduzun her iki tarafında ve gecenin zulfelerinde yani gunduzun başlıca değişme saatlerinin ikisinde ve gecenin zulfeleri, sacakları demek olan eteklerinde, gunduze yakın olan saatlerinde.
Zulef: Zulfe ’nin coğuludur ve Arapca ’da coğul en az uc sayıdan oluştuğu icin bu Âyetteki ifadeden anlaşılan sonuc, ikisi gunduzun taraflarında, ucu de gecenin eteklerinde olmak uzere tam beş vakit namaz emredilmiş olduğu acıkca bellidir. Gunduz namazlarının kırÂetinde cehir (sesli okuma) meselesinde sabah namazı gece namazlarından sayıldığı icin “tarafeyi ’n-nehar”dan murad oğle ve ikindi vakitleri, “zulefen mine ’l-leyl”den maksat da akşam, yatsı ve sabah namazları olmak lazımgelir ki, İsra Sûresi ’nde de “Guneşin oğle vakti zevalinden, gecenin karanlığına kadar namaz kıl. Bir de sabah namazını kıl. Cunku sabah namazı gercekten de şahitlidir.” (İsra, 17/78) diye buyrulmuştur. Boylece oğle ile ikindiye tarafeyi ’n-nehar denilmesinin sebebi şudur: Sabah gunduzun koku, guneşin doğuşundan oğleye kadar gecen vakit ise govdesidir. Zevalden sonra oğle ile ikindi de, ta batıncaya kadar olan kısım da taraflarıdır. Şer ’an da gunduz vaktinin sabah, oğle ve ikindi olmak uzere başlıca uc bolumu, uc tarafı vardır. Nitekim bir başka Âyette “Gunduzun tarafları” (TÂhÂ, 20/130) diye gunduzun uc tarafından soz edilmiştir. Sabah namazı guneş doğmadan once olduğu icin, sabah ve akşam namazları “zulefen mine ’l-leyl”in kapsamı icinde kalmış olurlar. Boylece gunduz namazına iki taraf kalmış olur.”
Cerîr bin Abdullah (r.a) şoyle anlatır:
Bir gece Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’le birlikte oturuyorduk. Allah Rasûlu (s.a.v), dolunaya bakarak şunları soyledi:
“–Şu dolunayı birbirinizi itip kakmadan rahatca nasıl goruyorsanız, Rabbinizi de oyle rahatca goreceksiniz. Artık guneşin doğmasından ve batmasından onceki butun namazları kılabilmek icin elinizden gelen gayreti gosteriniz.”
Bu sozlerin ardından Allah Rasûlu (s.a.v) şu Âyet-i kerîmeyi okudu:
“…Guneşin doğmasından once de batmasından once de Rabbini hamd ile tesbih et; gecenin bir kısım saatleri ile gunduzun etrafında (iki ucunda) da tesbih et ki Rabbinin rızÂsına erebilesin.” (TÂhÂ, 20/130) (BuhÂrî, MevÂkît 16, 26; Tefsîr, 50/1; Tevhîd, 24; Muslim, MesÂcid, 211)
Bu Âyet-i kerime de beş vakit namazın vakitlerini veciz bir şekilde tÂyin etmektedir.
Âlimlerin coğunluğu, Bakara suresinin 238. Âyetinde yer alan “es-SalÂtu ’l-vustÂ: Orta namaz” ifadesiyle ikindi namazının kastedildiği kanaatindedir. Fazileti hakkındaki bazı rivayetlere dayanarak bu namazın sabah namazı olduğunu soyleyenler de vardır.
Hadis kaynaklarında, mirac hÂdisesini takip eden gunlerde Cebrail (a.s) ’ın KÂbe ’de Hz. Peygamber ’e imamlık yapmak suretiyle beş vakit namazı kıldırdığı, her bir namazın başlangıc ve bitiş vakitlerini tatbikatıyla gosterdiği ve bunları ayrıca sozlu olarak da acıkladığı kaydedilmiştir. (Muslim, Mesacid, 176, 179)
HADİS-İ ŞERİFLER Bir gun Omer b. Abdulaziz (r.a) namazı geciktirmişti. Bunun uzerine Urve bin Zubeyr (r.a) yanına girmiş ve şunu haber vermişti:
Irak ’ta (vali olan) Mugîre bin Şu ’be de bir defÂsında, aynen bunun gibi namazı geciktirmişti. Hemen Ebû Mesûd el-EnsÂrî (r.a) yanına girmiş ve:
“–Ey Mugîre, bu da neyin nesi?!” demiş ve şoyle devam etmişti:
“–Bilmez misin ki Cibrîl indi ve namaz kıldı, Rasûlullah da namaz kıldı. Belli bir muddet sonra Cibril bir daha namaz kıldı, Rasûlullah da kıldı. Sonra bir daha kıldı, Rasûlullah de kıldı. Sonra o daha kıldı, Rasûlullah (s.a.v) de kıldı. Sonra bir daha kıldı, Rasûlullah da kıldı. Sonra Cibrîl:
«–İşte bununla emrolundun!» buyurdu.”
Bu sozlerin sonunda Omer bin Abdulaziz, Urve ’ye:
“–Ne soylediğine dikkat et! Namaz vakitlerini Rasûlullah ’a Cibrîl mi oğretti?” dedi.
Bunun uzerine Urve de:
“–Beşîr bin Ebû Mes ’ûd, babasından boyle naklederdi” dedi… (BuhÂrî, MevÂkîtu ’s-salÂt, 1)
***
MuÂz (r.a.) şoyle dedi:
Resûlullah (s.a.v.) beni (yonetici olarak Yemen ’e) gonderdi ve şunları soyledi:
“Sen kitap ehli olan bir topluma gidiyorsun, Onları, Allah ’dan başka ilah olmadığına ve benim Allah ’ın Resûlu olduğuma şahitlik etmeye dÂvet et. Eğer onlar, bu dÂvete uyup itaat ederlerse, Allah ’ın kendilerine her bir gun ve gecede beş vakit namazı kesin olarak farz kıldığını bildir. Şayet buna da itaat ederlerse, Allah TeÂl ’nın, zenginlerinden alınıp fakirlerine verilmek uzere, kendilerine zekÂtı mutlak surette farz kıldığını bildir. Buna da itaat edip uydukları takdirde, onların mallarının en gozde ve kıymetli olanlarını almaktan sakın. Mazlumun bedduasını almaktan da son derece cekin, cunku onun bedduası ile Allah arasında bir perde yoktur.” (BuhÂrî, ZekÂt 41, 63, MeğÂzî 60, Tevhîd 1; Muslim, ÎmÂn 29, 31. Ayrıca bk. Ebû DÂvûd, ZekÂt 5; Tirmizî, ZekÂt 6; NesÂî, ZekÂt 46; İbni MÂce, ZekÂt 1)
***
Talha İbni Ubeydullah radıyallahu anh şoyle dedi:
Uzaktan sesini duyup ne dediğini anlayamadığımız sacı başı dağınık Necidli bir adam Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ’in huzuruna geldi. Resulullah ’a yaklaştı. Bir de baktık ki, İslÂm ’ın ne olduğunu soruyor. Bunun uzerine Resûl–i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem:
– “Bir gun bir gecede beş vakit namaz kılmaktır” buyurdu. Adam:
– Kılmam gereken başka namaz var mı? dedi.
– “Hayır yok! NÂfile olarak kılarsan o başka” buyurdu. Resûlullah sallahu aleyhi ve sellem sozune devam ederek:
– “Bir de ramazan ayı orucunu tutmaktır” buyurdu. Adam yine:
– Tutmam gereken başka oruc var mı? dedi. Resûl–i Ekrem Efendimiz:
– “Hayır yok. NÂfile olarak tutarsan o başka!” buyurdu.
RÂvî Talha radıyallahu anh diyor ki, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem adama zekÂt vermeyi soyledi. Adam:
– Vermem gereken başka sadaka var mı? dedi.
– “Hayır yok. NÂfile olarak verirsen o başka” buyurdu.
Bu defa Adam:
– Bu soylediklerinden ne fazla ne eksik yaparım” diyerek Resûlullah ’ın huzurundan ayrıldı.
Bunun uzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
– “Eğer sozune sahip cıkarsa, kurtuldu gitti” buyurdu. (BuhÂrî, ÎmÂn 34, Savm 1, ŞehÂdÂt 26, Hiyel 3; Muslim, ÎmÂn 8, 9. Ayrıca bk. Ebû DÂvûd, SalÂt 1; Tirmizî, MevÂkît 4; SıyÂm 1; NesÂî, SıyÂm 1, ÎmÂn 23)
CÂbir radıyallahu anh ’den rivayet edildiğine gore Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şoyle buyurmuştur:
“Beş vakit namaz, herhangi birinizin kapısı onunden gurul gurul akan ve icinde gunde beş defa yıkandığı ırmağa benzer. “ (Muslim, MesÂcid 284)
***
Ebû Abdurrahman Avf İbni MÂlik el–Eşca ’î radıyallah anh şoyle dedi:
Biz dokuz veya sekiz yahut yedi kişilik bir grub Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ’in yanında oturuyorduk. Bize:
– “Allah ’ın elcisine bîat etmez misiniz?” buyurdu. Oysa biz, yeni bîat etmiştik. Bu sebeple:
– Ey Allah ’ın Resûlu! Biz sana bîat ettik ya! dedik. Sonra tekrar:
– “Allah ’ın elcisine bîat etmeyecek misiniz?” buyurdu.
Bu defa bîat icin ellerimizi uzatarak:
– Ey Allah ’ın Resûlu! Biz sana bîat etmiştik. Şimdi ne uzerine bîat edeceğiz? dedik.
– “Allah ’a kulluk edip O ’na hicbir şeyi ortak koşmamak, beş vakit namazı kılmak, itaat etmek – sesini alcaltarak bir cumle soyledi ve – kimseden bir şey istememek uzere bîat edeceksiniz! buyurdu.
Avf İbni MÂlik diyor ki: Yemin ederim ki bu gruptan bazılarını gorurdum; kamcısı yere duşerdi de kimseden onu kendisine vermesini istemezdi. (Muslim, ZekÂt 108. Ayrıca bk. Ebû DÂvûd, ZekÂt 27; NesÂî, SalÂt 5; Bîat 18; İbni MÂce, CihÂd 41)
***
Ebû UmÂme (r.a) der ki:
Rasûlullah Efendimiz ’i Ved Haccı ’nda insanlara hitÂb ederken işittim. Şoyle buyurdu:
“Rabbiniz olan Allah ’a karşı takv sahibi olunuz! Beş vakit namazınızı kılınız. Ramazan orucunuzu tutunuz. Mallarınızın zekÂtını hakkıyla odeyiniz. İdÂrecilerinize itaat ediniz! (Bu takdirde doğruca) Rabbinizin cennetine girersiniz.” (Tirmizî, Cum ’a, 80/616)
***
Ebû Hureyre radıyallahu anh ’den rivayet edildiğine gore Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şoyle buyurdu:
“Buyuk gunahlardan kacınılması halinde, beş vakit namaz, iki cuma ve iki ramazan, aralarında (işlenecek kucuk) gunahlara kefÂrettir. “ (Muslim, TahÂret16)
CenÂb-ı Hak elli vakit olan namazı hafifletmiş beş vakte indirmiştir. Namaz, ed edilirken 5 ’tir ancak sevap ve hesapta 50 ’dir.
SUNNET-İ SENİYYE İSLÂM ’IN İKİNCİ KAYNAĞIDIR Ahmed bin Hanbel Hazretleri şoyle buyurmuştur:
“Mushaf-ı Şerîf ’e baktım ve otuz uc yerde RasûlullÂh (s.a.v) ’e itaatin emredildiğini gordum.”
Sonra şu Âyet-i kerîmeyi okudu:
“…Onun (Rasûlun) emrine muhÂlif davrananlar, başlarına bir bel gelmesinden veya kendilerine cok elemli bir azap isabet etmesinden sakınsınlar.” (en-Nûr, 63)
Sonra bu Âyet-i kerimeyi tekrar tekrar okuyor ve şoyle buyuruyordu:
“Âyette isabet edeceği bildirilen fitne nedir? Şirktir, kufurdur. Herhalde o fitne kişinin başına şoyle gelir: Bir kişi, Efendimiz (s.a.v) ’in bir sozunu reddettiğinde kalbine bir eğrilik gelir, kalbi kaymaya başlar. Nihayet o kişinin kalbi hidÂyetten tamamen uzaklaşır ve sahibini helÂk eder.”
Bunları soyleyen Ahmed bin Hanbel, şu Âyet-i kerîmeyi okumaya başladı:
“Hayır, Rabbine yemîn olsun ki aralarında cıkan herhangi bir anlaşmazlık hususunda seni hakem kılıp sonra da verdiğin hukumden iclerinde hicbir sıkıntı duymaksızın (onu) tam manasıyla kabullenmedikce iman etmiş olmazlar.” (en-NisÂ, 65) (İbn-i Batta el-Ukberî, el-İbÂnetu ’l-kubrÂ, no: 99; İbn-i Teymiyye, es-SÂrimu ’l-meslûl, Beyrut 1417, I, 59)
***
Yine Ahmed bin Hanbel şoyle demiştir:
“Kim Nebî (s.a.v) ’in hadîsini reddederse, o helÂk ucurumunun kenÂrındadır.” (İbn-i Batta el-Ukberî, el-İbÂnetu ’l-kubrÂ, no: 99)
***
Bir kişi, MÂlik bin Enes Hazretleri ’ne:
“‒Mescid-i Nebî ’de mi ihrÂma gireyim yoksa Zulhuleyfe ’de mi?” diye sordu. İmÂm MÂlik Hazretleri:
“‒Zulhuleyfe ’de!” dedi. O zÂt:
“‒Ben RasûlullÂh (s.a.v) ’in Mescid ’inde ihrama girdim” dedi.
Bunun uzerine İmÂm MÂlik Hazretleri şu Âyet-i kerîmeyi okudu:
“…Onun (Rasûlun) emrine muhÂlif davrananlar, başlarına bir bel gelmesinden veya kendilerine cok elemli bir azap isabet etmesinden sakınsınlar.” (en-Nûr, 63) (İbn-i Batta el-Ukberî, el-İbÂnetu ’l-kubrÂ, no: 100)
“(RÂsûlum!) onu (vahyi) carcabuk almak icin dilini kımıldatma. Şuphesiz onu, toplamak (senin kalbine yerleştirmek) ve onu okutmak bize aittir. O halde, biz onu okuduğumuz zaman, sen onun okunuşunu takip et. Sonra şuphen olmasın ki, onu acıklamak da bize aittir.” (el-KıyÂme, 16-19)
Bu Âyet-i kerimeden anlaşıldığı uzere CenÂb-ı Hak Kur ’Ân-ı Kerîm ’i oz olarak indirmiş, onda umûmî esasları bildirmiş, Peygamberimiz ’in hayatı ve hadîs-i şerîfleriyle de Kur ’Ân ’ı tefsir etmiştir.
“Andolsun ki iclerinden, kendilerine Allah ’ın Âyetlerini okuyan, (kotuluklerden ve inkÂrdan) kendilerini temizleyen, kendilerine Kitap ve hikmeti oğreten bir Peygamber gondermekle Allah, muminlere buyuk bir lutufta bulunmuştur. Halbuki daha once onlar apacık bir sapıklık icinde idiler.” (Âl-i İmrÂn, 164)
Demek ki CenÂb-ı Hak Peygamber Efendimiz ’e Kitap ve hikmeti oğretme vazîfesi vermiş ve bu vazife mu ’minler icin cok buyuk bir nimet olmuş.
Mufessir Taberî, bu Âyetteki “hikmet” kelimesini, Sunnet-i Seniyye, hadîs-i şerîfler” diye acıklamıştır.
“… İnsanlara, kendilerine indirileni beyÂn etmen icin ve duşunup anlasınlar diye sana da bu Kur ’an ’ı indirdik.” (en-Nahl, 44)
“Allah ’ın sana gosterdiği şekilde insanlar arasında hukmedesin diye sana Kitab ’ı hak ile indirdik; hainlerden taraf olma!” (en-NisÂ, 105)
Allah ’ın gosterdiği şekilde, yani sunnet vahyi ile sana oğrettiği şekilde Kur ’Ân ’ı tefsir edesin diye…
“…Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının. Allah ’tan korkun. Cunku Allah ’ın azabı cetindir.” (el-Haşr, 7)
Demek ki her şeyi Kur ’Ân ’da aramak doğru değildir. Kur ’Ân temel kÂideleri koyar, Peygamber Efendimiz de onu tebliğ ve tebyîn eder, yani acıklar, tefsir eder.
Bu iki delilden sonra İcmÂ, Kıyas… gibi başka deliller de vardır.
Kaynak: Dr. Murat Kaya, kuranvesunnetyolunda.com
İslam ve İhsan