Namazın sunnet ve ÂdÂbının coğu, namaz fiillerinin belli bir duzen ve intizam icinde yapılmasını ve yapılan fiillerin şeklen guzel gorunmesini sağlamaya yoneliktir. Namazın sunnetleri şunlardır:
1. İftitah tekbirini alırken ellerin yukarı kaldırılması ve bu esnada ellerin acık ve parmakların normal halleri uzere bulunması ve iclerinin kıbleye yonelik tutulması. Erkekler ellerini kulaklarına, kadınlar goğusleri hizasına kadar kaldırırlar. Bu hukum kunut tekbiri ve bayram namazının ilÂve tekbirleri icin de gecerlidir. Ayrıca, imama uyan kişi (muktedî
iftitah tekbirini, imamın iftitahından cok sonraya bırakmamalıdır.2. İftitah tekbirinin hemen ardından el bağlamak (itimat). Bunda once elleri salıverip (irsÂl) sonra bağlamak yoktur. Erkekler gobek altından ve kadınlar goğus ustunden el bağlarlar. Sağ el sol elin uzerine konulur. Erkekler sağ elin serce ve baş parmaklarını sol bileğin iki tarafından halka yaparlar. Kadınlar halka yapmayıp, sağ ellerini duz bir şekilde sol elleri uzerine koyarlar.
3. Kıyamda iken ayakların arasını dort parmak kadar acık bulundurmak. Namaza başlarken ve ara tekbirlerinde ellerin kaldırılması, hizası, kıyam ve rukûda iki ayak arasındaki mesafe gibi konularda mezheplere gore farklı uygulamalar vardır.
4. SubhÂneke okumak, namaza Allah'ı bu şekilde overek, sen ederek başlamak sunnettir. Bu bakımdan SubhÂneke birinci rek‘atta iftitah tekbirinden (tahrîme) hemen sonra okunur.
5. Tek başına namaz kılan icin sadece ilk rek‘atta ve SubhÂneke ’den sonra Eûzu billÂhi mine'ş-şeytÂni'r-racîm demek (teavvuz). Cemaatle namaz kılma durumunda sadece imam "eûzu…" ceker, imama uyan kişiler SubhÂneke'den sonra bir şey okumazlar.
6. Tek başına namaz kılan kişinin ve cemaatle namaz durumunda imamın, her rek‘atın başında FÂtiha'dan once besmele cekmesi. İmama uyan kişilerin besmele okuması gerekmez.
7. SubhÂneke'yi ve eûzu besmeleyi gizli okumak, FÂtiha'nın sonunda "Âmin" demek. FÂtiha'yı okuyan da işiten de Âmin der.
8. Tek başına namaz kılarken FÂtiha'nın arkasından okuyacağı sûrenin, sabah ve oğle namazlarında uzun sûrelerden, ikindi ve yatsı namazlarında orta uzunluktaki sûrelerden ve akşam namazında kısa sûrelerden secilmesi. Cemaatle namaz durumunda, imam cemaatı soğutmamak durumunda olduğu icin, bulunduğu yere ve cemaatin durumuna gore sûre secer. Uzun sûreler, tıvÂl-i mufassal olarak anılır. HucurÂt sûresi ile Burûc sûresi arasındaki sûreler bu grupta yer alır. Orta uzunluktaki sûrelere de evsÂt-ı mufassal denir. Burûc sûresi ile Beyyine sûresi arasındaki sûreler bu grupta yer alır. Kısa sûreler ise, kısÂr-ı mufassal diye anılır. Bunlar Beyyine sûresinden NÂs sûresine kadar olan sûrelerdir.
9. Rukûa varırken tekbir almak, yani Allahuekber demek.
10. Rukûda uc kere "SubhÂne rabbiye'l-azîm" demek.
11. Rukûdan doğrulurken "Semiallahu limen hamideh" demek (tesmî‘). Bunu imam ve tek başına namaz kılan soyler; imama uyan kişi soylemez.
12. "Semiallahu limen hamideh" dedikten sonra, "Rabben leke'l-hamd" veya "Allahumme rabben leke'l-hamd" demek (tahmîd). Bunu tek başına namaz kılan ve imama uyanlar soyler. İmam da soyleyebilir (Ebû Hanîfe'ye gore imam soylemez).
13. Tek başına namaz kılan kişi, tesmî‘ ve tahmîdi gizli yapar. İmam ise tesmîi sesli soyler. Tahmîd her durumda sessiz okunur. Ancak kalabalık cemaatte imamın sesi arkalardan duyulmuyorsa ortalardan bir kişi, imamın tekbirlerini yuksek sesle tekrarladığı gibi tahmîdi de yuksek sesle okur.
14. Erkeklerin, rukû durumunda dizlerini dik ve arkalarını duz tutmaları, dizlerini elleriyle kavramaları, dizlerini tutarken ellerini acık bulundurmaları. Kadınlar ise ellerini dizleri uzerine koyarlar, dizlerini tutmaz ve parmaklarını ayrık bulundurmazlar. Dizlerini bukuk ve arkalarını meyilli bulundururlar.
15. Rukûda başını aşağı, yukarı eğmeyip doğru tutmak.
16. Rukûdan doğrulup dik durmak (kavme). Bunun ta‘dîl-i erkÂnın bir parcası olma ihtimaline binaen vÂcip olduğu da soylenmektedir.
17. Rukûdan doğruluşta (rukû kavmesinde), bayram tekbirlerinin arasında elleri yana salıvermek (irsÂl).
18. Secdeye varırken yere once dizlerini, sonra ellerini, daha sonra yuzunu koymak ve secdeden kalkarken, secdeye varış sırasının tersini yapmak; secdeye varırken ve secdeden kalkarken "Allahuekber" demek.
19. İki secde arasında celse yapmak, yani kısa bir ara oturuşu yapmak. Bunun ta‘dîl-i erkÂnın bir parcası olma ihtimaline binaen vÂcip olduğu da soylenmektedir.
20. Secdelerde başını iki eli arasında yere koyup ellerini yuzunden uzak tutmamak ve parmaklar bitişik ve el ayası yere yapışık olmak.
21. Secdelerde ucer defa "SubhÂne rabbiye'l-a‘lÂ" demek.
22. Erkeklerin, secdede iken karnı uyluklardan, dirsekleri yanlarından ve kolları yerden uzak tutması. Kadınlar ise, secdede alcalıp kollarını yanlarına bitiştirir ve karnı uyluklarına yapıştırırlar.
23. Secde arası oturuşta (celse) ellerini uylukları uzerine koymak.
24. Gerek celsede gerek ka‘dede, erkekler sol ayaklarını yere yayıp uzerine oturur ve sağ ayaklarını parmaklar kıbleye gelecek şekilde dikerler. Kadınlar ise ayaklarını sağ yanlarına yatık bir şekilde cıkarıp, oyle otururlar (teverruk).
25. TahiyyÂt ’ın teşehhudunde "l ilÂhe" derken sağ elinin şahadet parmağını yukarı kaldırıp "illallÂh" derken indirmek.
26. TahiyyÂt'ı gizli okumak.
27. Rek‘atı ikiden ziyade olan farzların ilk iki rek‘atının dışında FÂtiha okumak.
28. Son oturuşta, TahiyyÂt ’tan sonra salavat okumak. Bu, namazın muekked sunnetlerindendir.
29. Salavattan sonra dua etmek.
30. SelÂm verirken başı once sağa sonra sola cevirmek ve her iki tarafa selÂm verirken "es-SelÂmu aleykum ve rahmetullÂh" demek. İmam, selÂm verirken hafaza melekleri ile cemaate; imama uyan kimseler cemaate ve imama; tek başına namaz kılan kimse ise meleklere selÂm vermeye niyet eder. İmam sola selÂm verirken sesini biraz alcaltır. İmama uyanların selÂmı, fÂsılasız olarak imamın selÂmının hemen ardından olmalıdır. Ayrıca birinci rek‘attan sonra imama yetişen muktedînin (mesbûk), imamın ikinci selÂmını beklemesi de sunnettir.
KAYNAK: Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmihal-1, İman ve İbadetler, 2013, Ankara
İslam ve İhsan