Sehiv secdesi nedir? Sehiv secdesi nasıl yapılır? Sehiv secdesinin hukmu nedir? Sehiv secdesi ne zaman ve hangi durumlarda yapılır? Sehiv secdesinin dayandığı deliller nelerdir? Sehiv secdesini gerektiren durumlar nelerdir? Sehiv secdesi hakkında bilinmesi gerekenler...Sozlukte “namazın rukunlerinden biri” anlamındaki secde kelimesiyle “yanılma, unutma, dalgınlık” gibi mÂnalara gelen sehv kelimesinden oluşan sehiv secdesi (secdetu ’s-sehv) terim olarak namazdaki belirli eksiklik, fazlalık veya yanlışlıkları telÂfi etmek amacıyla yapılan iki secdeyi ifade eder.
Hadislerde ve fıkıh eserlerinin namaz bolumlerinde “sucûdu ’s-sehv” veya “secdet es-sehv” şekillerinde de gecer. Namazın gereklerini yerine getirme konusunda kişinin Âzami dikkat ve titizliği gostermesi esas olmakla birlikte Peygamber Efendimiz beşer olmanın tabii bir sonucu olarak namaz esnasında meydana gelen bazı eksiklik ve yanlışlıkların sehiv secdesi yapılarak telÂfi edilebileceğini bildirmiş (Muslim, “MesÂcid”, 94)
Sehiv Secdesinin Hukmu Nedir?
Belirtilen sebepler bulunduğunda sehiv secdesi yapmak Hanefî mezhebine gore vÂcip, ŞÃ‚fiî ve MÂlikî mezheplerine gore sunnettir; ancak bazı MÂlikîler namazda eksiklik hallerinde sehiv secdesi yapmanın vÂcip olduğu kanaatindedir. Hanbelî mezhebinde sehiv secdesinin vÂcip olduğu goruşu tercih edilmekle birlikte sunnet ve bazı durumlarda mubah olduğuna dair goruşler de bulunmaktadır. Hanefî mezhebinde, cuma ve bayram namazlarında cemaatin cok kalabalık olması ve sehiv secdesi yapmanın karışıklığa meydan verme ihtimalinin bulunması durumunda bu secdenin terkedilmesi cÂiz hatta evl gorulmuştur. Bir namazda sehiv secdesini gerektiren durumlar birden fazla olursa hepsi icin bir defa sehiv secdesi yapmak yeterlidir.
SEHİV SECDESİ NASIL YAPILIR?
Sehiv secdesi nasıl yapılır? İşte cevabı.. Hanefî mezhebine gore sehiv secdesinin yapılışı şoyledir:
Son oturuşta “TahiyyÂt” duası okunup iki yana selÂm verildikten sonra iki secde daha yapılır ve oturulur. (Sehiv secdesinden once iki tarafa selÂm verme Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf ’un goruşudur. İmam Muhammed ’e gore yalnız sağ tarafa selam verildikten sonra sehiv secdelerinin yapılması daha faziletli ve ihtiyata daha uygundur. Nitekim cemaatle kılınan namazlarda cemaatin yanlışlıkla dağılmasına meydan vermemek icin, yalnız sağ tarafa selamdan sonra sehiv secdelerinin yapılması gerekli gorulmuştur.) Bu oturuşta TahiyyÂt duası, “salavat (Salli ve BÂrik)” ve “Rabben Âtin” duası okunarak, her zamanki gibi once sağa sonra sola selÂm verilir. Mezheplere Gore Sehiv Secdesinin Namazdaki Yeri ve Şekli
Sehiv secdesi Hanefî mezhebine gore selÂmdan sonra, ŞÃ‚fiî mezhebine gore selÂmdan once, MÂlikîler ’de namazdaki bir eksiklik sebebiyle ise selÂmdan once, fazlalık sebebiyle ise selÂmdan sonra, hem eksiklik hem fazlalık sebebiyle ise selÂmdan once yapılır, Hanbelîler ’e gore selÂmdan once veya sonra yapılabilir. Sehiv Secdesinin Dayandığı Deliller Nelerdir?
Sehiv secdesi sunnet deliline dayanır. Abdullah İbn Mes ’ûd (r.a) ’ten naklledilen bir hadiste şoyle buyurulur: “Sizden biri namazında şupheye duşerse, doğrusunu araştırsın ve namazını kanatine gore tamamlasın, sonra selam versin ve sehiv secdesi yapsın, yani yanıldığı icin iki secde daha yapsın.”
Ebû Said el-Hudri (r.a) şoyle demiştir: “Rasûlullah (s.a.s) buyurmuştur ki; “Sizden biri namazı dort rekÂt mı uc rekÂt mı kıldığında şupheye duşerse, şuphesini atsın ve kesin olarak bildiği ne ise onun uzerinden namazı tamamlasın. Selam vermezden once de iki secde yapsın. Eğer beş rekÂt kılmışsa, bu secddeler namazına şefaatcı olur, eğer tam kılmışsa, bu ilÂve iki secde şeytanın kendisinden uzaklaştırılmasına vesile olur.”
Abdullah İbn Cuhayne (r.a) ’ten şoyle dediği nakledilmiştir: “Rasûlullah (s.a.s) bir oğle namazında ikinci rekÂttan sonra oturmadan kalkmış ve cemaat de kendisine uymuştu. Namazın sonunda biz selÂm vermesini beklerken, selÂmdan once, oturduğu yerden iki secde daha yaptı, sonra selÂm verdi.” Yine bir keresinde Allah ’ın Elcisi oğle namazını beş rekÂt olarak kıldırmış, sahabenin “namazda artış mı oldu?” diye sorması uzerine de, selÂm verdikten sonra iki secde yapmıştır. Ebû Hureyre ’den rivÂyete gore, yine oğle veya ikindi namazı kılıdırırken Allah ’ın Elcisi iki rekÂtta selÂm vermişti. Bir sahabenin namaz eksik oldu, demesi uzerine, Hz. Peygamber, arkadaşınızın soyleddiği doğru mu? diye teyit ettirmiş, sonra kalkarak iki rekÂt daha kıldırmış ve arkasından iki secde daha eklemiştir.
Hz. Peygamber ve ashab-ı kiramın gerektiği durumda sehiv secdesi yapmmaları bu secdenin vÂcip olduğunu gosterir. Haccın vÂciplerinden birisinin ekssik kalması halinde, bunu telafi icin kurban kesilmesi gibi, sehiv secdesi de, namazdaki eksiklerin tamamlanması icin vÂcip kılınmıştır.
( BuhÂrî, SalÂt, 31; Muslim, MesÂcid, 88, 89; Ebû DÂvud, SalÂt, 190, 191, 193; NesÂî, Sehv, 24, 25; İbn MÂce, İkÂme, 132, 133; MÂlik, Muvatta ’, Nida, 61 , 62 , 63; A. İbn Hanbel, Musned, I, 190, 193, 204-206 BuhÂrî, Sehv, 6, 7; Muslim, SalÂt, 19, 20; A. İbn Hanbel, III, 12 , 37, 42. BuhÂrî, Sehv,1. BuhÂrî, Sehv,2. BuhÂrî, Sehv, 3. )
SEHİC SECDESİNİN MEZHEPLERDEKİ YERİ ZÂhir rivayette ŞÃ‚fiî ile Hanefî imamlar arasındaki goruş ayrılığının fazilet ve evleviyet bakımından olduğu soylenirken, nevÂdir kitaplarında bu goruş ayrılığının cÂizlik (cevaz) noktasında olduğu soylenmektedir. Goruş ayrılığının fazilet noktasında olması durumunda, Hanefî imamlara gore sehiv secdesini selÂmdan sonra ŞÃ‚fiî ’ye gore ise selÂmdan once yapmak daha uygun ve faziletlidir (evlÂ). Fakat goruş ayrılığının cevaz noktasında olması durumunda ise, Hanefî imamlara gore sehiv secdesini selÂmdan sonra yapmak gerekir, selÂmdan once yapılması cÂiz değildir. Sehiv secdesi selÂmdan once yapılacak olursa, selÂmdan sonra secdelerin tekrarlanması gerekir. ŞÃ‚fiî ’ye gore ise sehiv secdesi selÂmdan once yapılmalıdır, selÂmdan sonra yapılırsa, sehiv gecersiz sayılır.
İmam MÂlik ’e gore ise, sehiv secdesi namazda ziyade bir fiil işlemek yuzunden yapılacaksa selÂmdan sonra, bir noksanlık yuzunden yapılacaksa selÂmdan once yapılır. Hem bir fazlalık hem de bir eksiklik yuzunden yapılacaksa, bu durumda sehiv secdesi selÂmdan once yapılır. Namazda noksanlık yapmak, namaz icindeki bir muekked sunneti veya en az iki gayr-i muekked sunneti terketmek durumunda olur. Namazda ziyade yapmak ise, namazın cinsinden olsun veya olmasın namazı bozmayacak kadar az bir fiil ilÂve etmek durumunda soz konusu olur. Mesel namazın rukunlerinden rukû ve secde gibi bir fiilin fazladan yapılması namazda fazlalık yapmak olur.
Sehiv icin yapılacak iki secde vÂcip olduğu gibi, secdeden sonraki oturuşta TahiyyÂt okumak ve selÂmla cıkmak da vÂciptir. Sehiv secdesi yapması gereken kişinin, salavat duasını (Salli ve BÂrik), namaz oturmasında mı yoksa sehiv secdesi oturmasında mı okuyacağı konusunda iki goruş bulunmaktadır. Hanefî fakihlerinden Kerhî ’ye gore salavat duası, sehiv secdesi ka‘desinde okunur. TahÂvî ’ye gore ise, selÂm bulunan her ka‘dede, salavat duasının okunması gerekir. Kerhî ’nin goruşu daha sahih, TahÂvî ’nin goruşu ise daha ihtiyatlı gorulmuştur. Bir kısım Âlimlere gore, imam hakkında Kerhî ’nin goruşu evlÂdır; cunku imam tezce selÂm verince halk imamın sehiv secdesi yapacağını sezer ve dikkatli davranır. Munferid hakkında ise TahÂvî ’nin goruşu evlÂdır.
İmam ve Tek Başına Namaz Kılan İcin Sehiv Secdesinin Hukmu
Sehiv secdesi imam icin ve tek başına namaz kılan kişi icin soz konusudur. İmamın sehvi yani yanılması, kendisi hakkında asaleten, kendisine uyan cemaat hakkında tebean sehiv secdesini gerektirir. İmama uymuş bulunan kişi (muktedî
, imam sehiv secdesi yaptığında onunla birlikte yapar, kendisi sehiv secdesini gerektiren bir şey yapmışsa bundan dolayı sehiv secdesi yapmaz. İmam sehiv secdesini gerektiren bir şey yaptığı halde sehiv secdesi yapmazsa muktedî de yapmaz.SEHİV SEVDESİNİ GEREKTİREN DURUMLAR Sehiv secdesini gerektirici hallerden bÂzıları şunlardır:
1 - FÂtiha`dan sonra zamm-ı sûre okumadan rukû`a gitmek. Rukû`da iken hatırlarsa, doğrulup sûreyi okur, sonra tekrar rukû`a gider. Namazın sonunda da sehiv secdesi yapar. 2 - Unutarak FÂtiha`yı iki kere okumak. 3 - Vitir namazlarının tekbir ve kunut duasını unutmak. Rukû`da iken hatırlasa, doğrulup kunut okumaz. Sonunda sehiv secdesini yapmakla yetinir. 4 - Dort rek`atlı namazlarda, iki rek`at kıldıktan sonra oturmayı unutarak ucuncu rek`ata kalkmak, yani, ilk oturuşu terketmek. Bu durumda bakılır: Eğer namazı kılan kişi tamamen kalkmış veya kalkmaya daha yakın bir durumda ise, oturmaz; namazı bitirip sonunda sehiv secdesi yapar. Eğer oturmaya daha yakın bir halde ise, oturur; sonunda da sehiv secdesi yapmaz. Tam kalktıktan sonra oturmak ise, namazı bozar. 5 - Birinci oturuşta TehıyyÂt`ı okuduktan sonra hemen kalkmayıp salÂvatları ve duaları okumak yahut da bir rukun ed edecek kadar gecikmek. Bu durumda eğer salÂvattan okunan kısım bir cumle teşkil eder ise (Allahumme salli al Muhammedin demek gibi) namazın sonunda sehiv secdesi yapılır. Fakat okunan kısım bir cumle teşkil etmemişse, sehiv secdesine gerek yoktur. 6 - Dort rek`atlı farz namazlarda, son rek`atta oturmaksızın beşinci rek`ata kalkılacak olsa, beşinci rek`atın kıyam, kırÂet ve rukû`u tamamlanıp secdeye gidilmedikce, donup tekrar oturulur. TehıyyÂtdan sonra selÂm verilip sehiv secdesi yapılır. Cunku bu durumda farz olan son oturuş te`hire uğramıştır. Fakat beşinci rek`at icin secde yapılmış olursa, bu namaz nÂfileye doner. Artık buna bir rek`at daha ilÂve ederek, 6 rek`atlık bir nÂfile namazı kılınmış olur. Dolayısıyla sehiv secdesi de gerekmez. 7 - Dort rek`atlı bir farz namazın son ka`desinde teşehhud miktarı oturduktan sonra kalkan kimse, hemen oturup selÂm verir. Tekrar Tehıyyat okumasına gerek yoktur. HÂtta oturmadan ayakta bile selÂm verebilir. Zira farz olan oturuşu yapmıştır. Yalnız ayakta selÂm vermekle sunneti terketmiş olur. Sonunda ayrıca sehiv secdesi de lÂzımdır. Cunku selÂm te`hire uğramıştır. 8 - İmama sonradan yetişen kimse, kendi kıldığı rek`atlar icinde hat yaparsa, o hatÂsı icin sehiv secdesi yapar. 9 - İmamın, acıktan okuması vÂcib olan yerlerde gizli; gizli okuması vÂcib olan yerlerde de acık okuması... Mesel oğle namazında FÂtiha ve zamm-ı sûreyi sesli okuması, akşam namazında da icinden okuması gibi. Namazdaki tesbih ve tekbirlerin cehren okunması, sehiv secdesini icab ettirmez. 10 - Namaz icinde FÂtiha okunduktan sonra hangi Âyet veya sûreyi okuyacağı bir muddet tefekkur edilse, sehiv secdesi icab eder. Cunku vÂcib te`hire uğramıştır. 11 - Ta`dîl-i erkÂnın terki, sehiv secdesini gerektirir. 12 - Namazda sehiv secdesini icab eden birkac hatÂdan dolayı tek sehiv secdesi yeterlidir. Sehiv secdesinde, iki secde ile TehıyyÂt`ı okumak ve selÂm vermek vÂcibdir. TehıyyÂt`dan sonraki salÂvat ve dualar ve secdedeki tekbirler ve tesbihler ise sunnettir.
Bir namaz icinde, o namazın rek`atları sayısında şuphe etmek, namaz kılan kimse vesveseli biri değilse, kılınan namazı iptÂl eder. Yeniden kılmak gerekir. Nitekim vakit varken, namazı kılıp kılmadığında tereddud eden de o namazı kılar. Namazı tamamladıktan sonra rek`at sayısında şupheye itibar yoktur. Ancak noksan kıldığını kesin olarak anlarsa namazı yeniden kılar.
SEHİV SECDESİ HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?
SEHİV SECDESİ NEDİR, HANGİ SEBEPLE YAPILIR?
İslam ve İhsan