Kurban ibadeti ile ilgili ayet ve hadis-i şerifler nelerdir? İslam ’da kurban ve kurban ibadetinin tarihcesi.Kurbanın meşru oluşu Kur ’Ân-ı Kerim, Sunnet, İslam Âlimleri ve İslam ummetinin goruş birliği (icmÂ) ile sabit bir ibadettir.
Hz. Peygamber de, kurbanı bir ibadet olarak kabul etmiş ve bizzat kendisi de kurban kesmiştir. Hz. Peygamber ’in meşru kılınmasından itibaren vefat edinceye kadar her yıl kurban kestiği bilinmektedir.
Sahih hadis kaynaklarında yer alan rivayetlerde, Hz. Peygamber, kurban bayramında, Allah katında en sevimli ibadetin kurban kesmek olduğunu, kurbanın kesilir kesilmez Allah katında makbul olacağını ve kurban edilen hayvanın boynuzu, tırnağı da dÂhil olmak uzere her şeyinin kişinin hayır hanesine yazılacağını ifade edip; bu ibadetin Allah rızası icin yapılmasını tavsiye etmiştir.
KURBAN İBADETİ İLE İLGİLİ AYETLER Bir kısım Âlimler, şu Âyetlerin kurbana delÂlet ettiğini bildirirler:
“Rabbin icin namaz kıl ve (kurban) kes!” (Kevser 108/2)
***
“Ey iman edenler! Allah ’ın dîninin alÂmetlerine, haram aylara, KÂbe ’ye hediye edilen kurbanlık hayvanlar ile onların boyunlarına takılan gerdanlıklara, Rablerinin lutuf ve rızÂsını isteyerek Beyt-i HarÂm ’a gelenlere sakın saygısızlık etmeyin” (MÂide Sûresi 2)
***
“Onlara Âdem ’in iki oğlunun başından gecen ibret verici şu gerceği anlat: Onlar Allah ’a birer kurban takdîm etmişlerdi de birinden kabul edilmiş, diğerinden ise kabul edilmemişti. Kurbanı kabul edilmeyen kıskanıp: “Seni mutlaka oldureceğim” deyince, oteki şu cevabı vermişti: “Allah ancak takv sahiplerinin ibÂdetini kabul buyurur.”” (MÂide Sûresi 27)
***
“Gelsinler de, hacda kendilerini bekleyen dunyevî ve uhrevî faydaları gorsunler. Ayrıca Allah ’ın onlara ihsÂn ettiği kurbanlık hayvanları, belirlenen gunlerde uzerlerine Allah ’ın adını anarak kessinler!” Bu hayvanların etinden hem siz yiyin, hem de darda kalmışlara ve yoksullara yedirin!” (Hac Sûresi 28)
***
“İşte durum boyledir. Artık kim Allah ’ın belirlediği nişÃ‚nelere saygı gosterirse, Allah ’a saygı gostermiş olur. Cunku bu davranış, kalplerin Allah ’a saygıyla dopdolu oluşundandır.” (Hac Sûresi 32)
***
“Kurbanlık hayvanlarda, onların kurban edilme vaktine kadar sizin icin faydalar vardır. Hacda onların kurban edilmek uzere goturuleceği nihÂî yer ise, Beyt-i ‘Atîk ’in cevresi olan harem bolgesidir.” (Hac Sûresi 33)
***
“Biz her ummete bir kurban ibÂdeti belirledik ki, kendilerine rızık olarak verdiğimiz hayvanları kurban ederken uzerlerine Allah ’ın adını ansınlar. Şunu iyi bilin ki, sizin ilÂhınız tek bir ilÂhtır; oyleyse artık O ’na teslim olun. Rasûlum! Tam bir ihlÂs, samimiyet ve tevazu icinde Allah ’a boyun eğen kulları mujdele!” (Hac Sûresi 34)
***
“Biz, kurbanlık sığırları ve develeri de sizin icin Allah ’ın dininin işaretlerinden kıldık. Onlarda sizin icin pek cok hayır vardır. Onlar boğazlanmak uzere ayakta dururken uzerlerine Allah ’ın adını anarak kurban edin. NihÂyet yan ustu yere yıkılıp canları cıkınca da onlardan hem siz yiyin, hem kanaat edip istemeyen fakirlere, hem de acıkca isteyen fakirlere yedirin. İşte boylece biz, o kocaman hayvanları sizin emrinize verdik ki şukredesiniz.” (Hac Sûresi 36)
***
“Unutmayın ki, o kurbanların ne etleri ne de kanları Allah ’a ulaşır. Sizden Allah ’a ulaşacak olan tek şey takvÂnızdır. Allah boylece o hayvanları hizmetinize verdi ki, sizi doğru yola ilettiği icin tekbir getirerek Allah ’ın buyukluğunu ilan edesiniz! Rasûlum! Artık o iyilik eden ve işini guzel yapanları mujdele!” (Hac Sûresi 37)
***
“De ki: “Şuphesiz benim namazım, butun ibÂdetlerim, hayatım ve olumum, Âlemlerin Rabbi Allah icindir.” (En'Âm Suresi 162)
***
“İkisi de Allah ’ın emrine tam mÂnasıyla teslim olmuştu. İbrÂhim oğlunu sağ şakağı uzerine yere yatırdı.” (SÂffÂt Sûresi 103)
***
“Oğlunun canına bedel olarak, ona buyuk bir kurbanlık verdik.” (SÂffÂt Sûresi 107)
KURBAN İBADETİ İLE İLGİLİ HADİSLER Hz. Âişe vÂlidemizden rivÂyet edildiğine gore Nebiyy-i Ekrem (s.a.v) şoyle buyurmuştur:
“Âdemoğlunun, Kurban Bayramı ’nın birinci gunu yaptığı işlerin Allah ’a en sevimli olanı, (kurban) kanı akıtmaktır, (O gun Allah katında bundan daha sevimli bir amel yoktur.) KıyÂmet gunu o kurban, boynuzları, tırnakları ve kıllarıyla gelir. Kurbanın kanı da, henuz yere duşmeden Allah ’ın rızÂsına nÂil olur ve kabul edilir. O hÂlde, kurbanlarınızı gonul hoşnutluğu ile kesin!” (İbn-i MÂce, EdÂhî, 3; Tirmizî, EdÂhî, 1/1493)
Bizim Mescidimize Yaklaşmasın! Ebû Hureyre (r.a) ’den rivÂyet edildiğine gore Rasûlullah (s.a.v) şoyle buyurmuştur:
“Kim imkÂnı olduğu hÂlde kurban kesmezse, bizim mescidimize yaklaşmasın!” (İbn-i MÂce, EdÂhî, 2; Ahmed, II, 321)
Peygamberimizin (s.a.v) Kurban Hassasiyeti Allah Rasûlu (s.a.v), emredildikten sonra kurban kesmeyi hic terk etmemiş, (Tirmizî, EdÂhî, 11/1507) hatta yolculukta bile kesmiş (Muslim, Hac, 356-7; Ebû DÂvûd, EdÂhî, 10-11/2814; Tirmizî, EdÂhî, 8/1501.) ve şoyle buyurmuştur:
“Ey insanlar! Her sene her bir ev halkına kurban kesmek vÂciptir.” (İbn-i MÂce, EdÂhî, 2; Tirmizî, EdÂhî, 18/1518)
Peygamberimizin (s.a.v) Adına Kesilen Kurban Efendimiz (s.a.v), vefÂtından sonra da kendisi adına kurban kesilmesini istemiştir. Haneş (r.a), Hz. Ali ’yi iki tÂne koc kurban ederken gormuş ve nicin boyle yaptığını sormuştu. Hz. Ali (r.a) şu cevÂbı verdi:
“–Rasûlullah (s.a.v), bana (vefÂtından sonra) kendisi icin de kurban kesmemi vasiyet buyurmuştu. Bunlardan birini onun adına kesiyorum ve bunu da hicbir zaman terk etmeyeceğim!” dedi. (Ebû DÂvûd, EdÂhî, 1-2/2790; Tirmizî, EdÂhî, 3/1495; Ahmed, I, 107))
Kurban Gunlerinin Fazileti Rasûlullah (s.a.v) kurban gunlerinin faziletine dÂir şoyle buyurur:
“Allah indinde gunlerin en buyuğu, Kurban Bayramı gunudur, bunu, fazilette yevmu ’l-karr (bayramın ikinci gunu) takib eder.” (Ebu Davud, Menasık, 18/1765)
şuan ne kadar
Yine Efendimiz (s.a.v):
“SÂlih amellerin Allah ’a en ziyade sevimli olduğu gunler, Zilhicce ’nin ilk on gunudur!” buyurmuştu.
Cemaatten bazıları:
“–Allah yolundaki cihaddan da mı?” diye sordu.
Allah Rasûlu (s.a.v):
“–Cihaddan da! Ancak canı ve malıyla cihÂda cıkıp hicbir şeyle donmeyen (yani malı ve canını fed ederek şehid duşen) kişi mustesnÂ!” karşılığını verdi. (BuhÂrî, Iydeyn, 11; Ebû DÂvûd, Savm, 61/2438; Tirmizî, Savm, 52/757)
Kestiğini Başkası Adına Kesene Uyarı! Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz:
“Kestiğini Allah ’tan başkası adına kesene, Allah lÂnet etsin” buyurmuştur. (Muslim, EdÂhî, 43-45; NesÂî, DahÂyÂ, 34)
Kurban Edilmeleri CÂiz Olmayan Dort Hayvan Hadis-i şerifte şoyle buyrulur:
“Kurban edilmeleri cÂiz olmayan dort (hayvan) vardır:
Korluğu acıkca belli olan tek gozlu, Hastalığı acıkca belli olan hasta, Topallığı acık olan topal ve, İlikleri kurumuş zayıf hayvan.” (Ebû DÂvud, EdÂhî, 5-6/2802; Tirmizî, EdÂhî, 5/1497) "En Kıymetlisine Layıktır"
Urve (r.a) bir gun evlÂdlarına şoyle demiştir:
“EvlÂtlarım! Sakın biriniz, bir buyuğe hediye edince utanacağı bir şeyi Allah icin kurban olarak takdim etmesin! Zîra Allah, buyuklerin buyuğudur ve O, her şeyin en seckinine ve en kıymetlisine herkesten ziyÂde lÂyıktır.” (Muvatta ’, Hacc, 147)
En Guzel Şekilde Yapın Rasûlullah Efendimiz (s.a.v), bıcakların bilenerek hayvanlardan gizlenmesini emretmiş ve şu tenbihte bulunmuştur:
“Biriniz hayvanını keseceği zaman, o işi hızlı yapsın!” (İbn-i MÂce, ZebÂih, 3)
“Allah her şeyi en guzel şekilde yapmayı emretmiştir. Oldurduğunuzde bile en guzel tarzda oldurunuz! Kestiğiniz zaman da kesmeyi en iyi şekilde yapı­nız! Her biriniz bıcağını bilesin ve hayvanını rahatlatsın!” (Muslim, Sayd, 57; Tirmizî, DiyÂt, 14/1409; Ebû DÂvud, EdÂhî, 11-12/2815)
Hayvanları İncitme Rasûlullah (s.a.v.), koyunu kulağından cekerek kesmeye goturen bir kimseye rastlamıştı. Hemen mudÂhale ederek:
“–Hayvanın kulağını bırak, boynunun kenarından tut!” buyurdu. (İbn-i MÂce, ZebÂih, 3)
Bıcağı Yatırmadan Once Bile Allah Rasûlu (s.a.v), koyun kesen birini gormuştu. Adam, kesmek uzere koyunu yere yatırdıktan sonra bıcağını bilemeye calışıyordu. Bu katı ve duygusuz davranış karşısında, Rasûl-i Ekrem Efendimiz şu îkazda bulundu:
“–Hayvanı defalarca mı oldurmek istiyorsun? Bıcağını, onu yere yatırmadan once bilesen olmaz mıydı?” (HÂkim, IV, 257, 260/7570)
Peygamberimizin (s.a.v) Kurban Kesmesi CÂbir (r.a), Allah Rasûlu ’nun kurban kesmesini şoyle anlatır:
“Rasûlullah (s.a.v), kurban gunu alacalı ve boynuzlu iki koc kesti. Onları (yatırıp kıbleye) yoneltince:
«Ben hanîf olarak (Allah ’ı bir tanıyarak), yuzumu gokleri ve yeri yoktan yaratan Allah ’a cevirdim ve ben muşriklerden değilim» (En ’Âm 6/79)
«De ki: Şuphesiz benim namazım, kurbanım, hayatım ve olumum hepsi Âlemlerin Rabbi Allah icindir. O ’nun ortağı yoktur. Ben bununla emrolundum ve ben muslumanların ilkiyim» (En ’Âm 6/162-163.) Âyetlerini okudu ve:
«Ey Rabbim! (Bu kurban bize) sendendir ve senin icin kesiyoruz. Muhammed (s.a.v) ve ummeti adına kesiyorum. Bismillahi vallÂhu ekber!» deyip kocu kesti.” (Ebu DÂvud, EdÂhî, 3-4/2795; İbn-i MÂce, EdÂhî, 1)
Yine CÂbir (r.a) şoyle anlatır:
“Bir Kurban Bayramı ’nda, Allah Rasûlu (s.a.v) ile musallÂda/namazgÂhta hazır bulundum. Hutbesini tamamlayınca minberinden indi. Kurbanlık bir koc getirildi. Rasûlullah (s.a.v) onu kendi eliyle kesti. Keserken de şoyle buyurdu:
«Bismillahi vallÂhu ekber. Bu, benim adıma ve ummetimden kurban kesemeyenler adınadır!»” (Tirmizî, EdÂhî, 20/1521)
Kurbanlık Develer AbdullÂh bin Kurt (r.a) şoyle anlatır:
Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’e beş veya altı tane kurbanlık deve getiril­mişti. Develer, hangimizden başlayacak diye Peygamber (s.a.v) Efendimiz ’e yaklaşmaya başladılar. Develer kesilip yanları ve başları yere duşunce Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) hafif sesle bir şey soyledi, ancak anlayamadım. (Onumdeki şahsa):
“−Ne buyurdu?” diye sordum:
“−«İsteyen bu kurbandan kesip alabilir» buyuruyor” dedi. (Ebû DÂvûd, MenÂsık, 19/1765; HÂkim, IV, 246/7522)
Kurbanı Uce Taksim Etmek Mustehap olan, kurbanı uce taksim edip bir kısmını evde yemek, bir kısmını eşe dosta ikrÂm etmek, bir kısmını da fukaraya dağıtmaktır. (Ebû DÂvud, EdÂhî, 9-10/2813)
Cemiyet icinde ihtiyac olduğunda kurban etlerinin bir an evvel infÂk edilmesi teşvik edilmiştir. Bir defÂsında RasûlullÂh Efendimiz (s.a.v) (bayram hutbesinde):
“‒Sizden kim kurban keserse, bayramın ucuncu gununden sonra evinde kurban etinden birşey kalmasın!” buyurmuşlardı.
Ertesi sene gelince sahÂbîler:
“‒YÂ RasûlallÂh! Yine gecen sene yaptığımız gibi mi yapalım?” diye sordular.
RasûlullÂh Efendimiz (s.a.v) şoyle cevap verdiler:
“‒Bu sene kendiniz yiyiniz, başkalarına yediriniz ve daha sonra yemek icin saklayınız! Gecen sene insanlar gecim sıkıntısı cekiyorlardı. Bu sebeble onlara bu hususta yardımcı olmanızı istemiştim.” (BuhÂrî, EdÂhî, 16)
AshÂb-ı kiramın İslÂmî hassÂsiyetini gosteren şu hÂdise de ibretle zikredilmeye şÃ‚yÂndır:
Ebû Saîd bin MÂlik el-Hudrî (r.a) bir seferden gelmişti. Âilesi kendisine kurban etlerinden takdîm ettiler. Ebû Saîd (r.a):
“‒Ben bunun hukmunu sormadıkca yemeyeceğim” de­di.
Akabinde Bedir ’de hazır bulunmuş olan ana-bir kardeşi KatÂde bin Numan ’a gidip ona bu mes ’eleyi sordu. O da:
“‒Sen gittikten sonra, kurban etlerini uc gunden sonra yemeyi yasaklayan hukum kaldırıldı” dedi. (BuhÂrî, MeğÂzî, 12)
Kurban Eti Rasûlullah (s.a.v) zamanında, Kurban Bayramı yaklastığı bir sırada bedevîlerden ihtiyac icinde bir topluluk gelmişti. Bunun uzerine Rasûlullah (s.a.v), kurban etlerinin uc gunden fazla saklanmayıp dağıtılmasını istemişti.
Daha sonra maddî imkÂnlar artınca, bu mecbûriyeti kaldırmakla birlikte muslumanları birbirleriyle yardımlaşarak fakirleri gozetmeye teşvikten de geri durmadı. (Muslim, EdÂhî, 28, 34; Ebû DÂvud, EdÂhî, 9-10/2812)
Bayram Gunlerinin Onemi Nubeyse (r.a) ’den rivÂyete gore Rasûlullah (s.a.v) soyle buyurmuştur:
“Hepinizin istifÂde edebilmesi icin, kurban etlerini uc gunden fazla yemenizi yasaklamıştık. Artık Allah size bolluk ihsÂn etti. Simdi, kurban etlerini istediğiniz kadar yiyiniz, kendiniz icin ayırınız ve dağıtarak sevabını Allah ’tan bekleyiniz. Sunu iyi bilin ki, bu bayram gunleri; yeme, icme ve Allah -azze ve celle- ’yi zikretme gunleridir.” (Ebû DÂvud, EdÂhî, 9-10/2813, 2812)
"Hz. Ali ’yi de (r.a) Kurbana Ortak Etti" Rasûlulla (s.a.v), hacda, yaşadığı her sene icin bir deve olmak uzere altmış uc deveyi kendi eliyle kurbÂn ettikten sonra bıcağı Hz. Ali ’ye verdiler. Geri kalanını da o kesti. Hz. Ali ’yi de kurbana ortak etmişti. Allah Rasûlu (s.a.v) kesilen her devenin etinden birer parca alınmasını emrettiler. Bunlar bir comleğe konularak pişirildi. Hz. Ali (s.a.v) ile birlikte ondan yediler. Daha sonra Rasûlullah (s.a.v), Hz. Ali ’ye develerin kalan etlerini, derilerini ve cullarını fakirlere dağıtmasını emrettiler. (BuhÂrî, Hac, 21, 70, 128; Muslim, Hac, 147-148)
İki Koc Kurban Etti Haneş (r.a.) der ki:
Hz. Ali ’yi, iki koc kurban ederken gordum:
“−Nicin boyle yapıyorsun?” dedim:
“–Rasûlullah (s.a.v) bana, vefÂtından sonra kendisi icin de kurban kesmemi vasiyet buyurmuştu. İste ben O ’nun vasiyetini yerine getirmek uzere kesiyorum! Bundan sonra da kesmeye devÂm edeceğim!” dedi. (Ebû DÂvûd, EdÂhî, 1-2/2790; Ahmed, I, 107, 150)
Peygamberimizin (s.a.v) Deri Yuzmesi Allah Resûlu -sallallÂhu aleyhi ve sellem-, koyun derisi yuzmeye calışan bir delikanlının yanından gecerken ona:
“− Kenara cekil de (derinin nasıl yuzuleceğini) sana gostereyim!” buyurdu. Elini deri ile et arasına oylesine bir soktu ki kolu tamamen kayboldu ve:
“− Ey genc! Deriyi işte boyle yuz!” buyurdu. Sonra yoluna devam etti... (İbn-i MÂce, ZebÂih, 6; Ebû DÂvûd, TahÂret, 72)
Şu İki Şeyi Resûlullah ’tan Oğrendim ŞeddÂd b. Evs (r.a.) diyor ki:
“Ben iki şeyi Resûlullah ’tan belledim. O şoyle buyurdu: ‘Allah her işi guzel yapmayı istemiştir. Şu hÂlde siz (meşru bir sebeple) oldururken de, (işkence etmeden) guzelce oldurun. Bir hayvanı kestiğinizde de kesimini guzel yapın. (Biriniz hayvan keseceği zaman) bıcağını bilesin ve kestiği hayvanı rahatlatsın! ’” (Muslim, Sayd, 57; Ebû DÂvûd, DahÂyÂ, 10-11)
Bu Kurbanlar Nedir? Zeyd b. Erkam (r.a.) anlatıyor:
Resûlullah ’ın ashÂbı, “Ey Allah ’ın Resûlu! Bu kurbanlar nedir?” dediler. Resûlullah, “Babanız İbrÂhim ’in sunnetidir.” diye cevap verdi. (İbn MÂce, EdÂhî, 3: İbn Hanbel, IV, 368)
İlk İş Namaz Kılıp, Kurban Kesmek Ber ’ (r.a.) diyor ki:
“Peygamber ’i hutbe verirken dinledim, şoyle buyurdu: ‘Bugun ilk işimiz, (bayram) namazı kılmak, sonra donup kurban kesmektir. Kim boyle yaparsa sunnetimize uymuş olur. ’” (BuhÂrî, Îdeyn, 3)
İslam ve İhsan
KURBAN NEDİR? KURBAN TARİHİ