Turkiye'de son yıllarda geriatri alanındaki gelişmelerin hız kazanmasına paralel olarak ilerleme gosteren hastabakıcılık mesleği de hÂlihazırdaki uygulanma sınırlarının dışına taşarak kendisine geriatri icinde ozel bir alan yaratma imkÂnı bulmuştur.

1. “Bakım Personelinin Demanslı Yaşlılar ile Bir Gunu” Belgesel Filmi

Turkiye’de son yıllarda geriatri alanındaki gelişmelerin hız kazanmasına paralel olarak ilerleme gosteren hastabakıcılık mesleği de hÂlihazırdaki uygulanma sınırlarının dışına taşarak kendisine geriatri icinde ozel bir alan yaratma imkÂnı bulmuştur.

Hastanelerde doktorlar ve hemşireler tarafından kendilerine verilen gorevleri yerine getirerek faaliyet gosteren hastabakıcılar, geriatri alanında hizmet veren huzurevi ve bakımevi gibi kurumlarda, mesleğin gerektirdiği temel kıstasların cok otesinde bir icra ortaya koyarak işlev gostermektedirler. Hastabakıcılık mesleği bu anlamda gorev tanımındaki değişikliği ile beraber “Bakım Personeli” adı ile anılmaya başlanmıştır.

Yaşlı bakımında gorevli bakım personelinin yalnızca kendisinden beklenenleri değil, beklenenin otesindekileri de karşılayabilecek yapıda olması, bakım sırasında karşılaşılabilecek sorunlarla etkin bir bicimde başa cıkabilme ve gerektiğinde temel ihtiyaclarının sağlanması konusunda direnc gosteren bakıma muhtac demans tanılı sakinler icin kendiliğinden, icinde bulunulan şartlara uygun, esnek cozumler geliştirebilme becerilerini de gerekli kılmaktadır.

Bakım personeli, yaşlı ve bakıma muhtac bireyler icin birincil oneme sahiptir. Bireyin sorumluluğu ozellikle ve oncelikle ona aittir. Sakinlerle sure giden birebir iletişim halinde olan bakım personelidir ve bu onun acısından, sakini daha yakından tanımak, gecmiş yaşantısına, kişisel ozelliklerine dair daha fazla bilgi sahibi olmak amacıyla onemli bir itici guc olarak işlev gormektedir. Bu bilgiler demans tanılı sakinin bakımı (yemek, ilac alımı, alt bakım, yıkanma…) sırasında direncler soz konusu olduğunda daha da değerli hale gelerek, acılması guc kapıların anahtarı olmaktadır.

Sakinlerin fiziksel sağlıklarıyla ilgili gozlemlerinin duzenli ve dikkatli şekilde yapılması kadar, sosyal ve ruhsal acıdan da duygu ve davranışlarının takibi de bakım personelinin ilgisi dahilindedir. Ozellikle sakinlerin demans tanılarının olması nedeniyle (unutkanlıklar, kişilik değişimleri gibi belirtiler ) hastabakıcıların gostermesi gereken ozen kat be kat artmakta ancak bu sayede eksiksiz bir hizmet verilmesi mumkun olmaktadır.

Bakıma muhtac yaşlıya hizmet vermek gucluklerle mucadele ederek calışmayı gerektirdiğinden personelin sabırlı, cevresine duyarlı, guclu ve guler yuzlu olma gibi bir takım ozellikleri taşıması onemlidir. Sahip olunan bu ozellikler sakin-bakım personeli arasında kurulan kopruleri daha dayanıklı kılar ve nitelikli bir bakım icin gerekli işbirliği, acık iletişim ve guven duygusunu kendiliğinden ortaya cıkarır.

Sakinlerin sosyal hayat icinde de var olmalarına katkı sağlayan bakım personeli onları becerileri, ilgi ve istekleri doğrultusunda ceşitli psikososyal faaliyetlere (resim yapma, bulmaca cozme, yapboz yapma, okuma…) yonlendirebilmektedir.

“Yaşlılara Bakım İcin Neler Yapalım?” “Turkiye’de Yaşlanan populasyona bakacak insan gucu yeterli mi?” “Bakım personelinin eğitimi, eğitime katılma koşulları neler olacak?”, “Yetiştirilecek grubun gorev, yetki ve sorumlulukları neler olacak?”soruları Turkiye’de kongrelerde bilimsel olarak tartışılmakta.

Turkiye’de yaşlı bakım elemanı konusu Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ozurluler İdaresi Başkanlığı, Sosyal Hizmetler Cocuk Esirgeme Kurumu, Belediyeler, Universiteler, Dernekler, Vakıflar..vb Kurum Ve Kuruluşun Mudahil olduğu ve yayınlanan genelge, bildiri ve raporlar ile daha da karmaşık ve girift bir konu olarak 5 yıldır Turkiye gundeminde.

“Yaşlı Bakım Elemanı”nın Gorev Tanımı ve Eğitiminin netleşmesinin Turkiye icin onemli bir konu olduğunu duşunmekteyiz. Bu calışma grubunun artık meslek olarak tanınması ve bu konu ile ilgili tartışmaların netleşmesi zamanı gecmekte

İstanbul Darulaceze Mudurluğu, 137 Demans tanılı yaşlıya kurumsal bakım hizmet veren Turkiye’nin en buyuk huzurevi ve bakımevi olma ozelliğini taşımaktadır. Bu acıdan bakıldığında İstanbul Darulaceze Mudurluğu olarak onemli sorumluluklarımızın bulunduğuna inanmaktayız. İstanbul Darulaceze Mudurluğunde 7 yıldır yaşlı bakımı hizmetlerini veren ve son 3 yıldır suresiz Demanslı yaşlılara bakım hizmetini veren personellerin bilgi birikimi ve tecrubesi mevcut. Darulaceze birikimimiz ile bu konuya destek vermek istiyoruz.

“Bakım Personelinin Demanslı Yaşlılara ile Bir Gunu” Belgeseli ile :

1. Yaşlanmaya başlayan Turkiye nufusu icin Demans konusunun onemine dikkat cekerek bu olguyu Turkiye gundemine taşımak ve gundemde kalmasını sağlayarak Turkiye’nin gelecek on yıllar icin stratejiler uretilmesine katkı sağlamak.
2. Avrupa Birliği ulkelerinde Demanslı yaşlıların kurumsal bakım surecinde diğer yaşlı profillerinden ayrı olarak bakılmakta. AB’ye tam uye olma surecindeki Turkiye icin de bu anlayışın yaşamsal bir zorunluluk olduğunun farkındalığın oluşturulmasına katkı sağlamak.
3. Demanslı yaşlılara bakım konusunda eksikliği hissedilen bilimsel calışmalara ornek ve bu tur calışmaların ortaya cıkmasında teşvik edici olmak.
4. Demanslı yaşlılara bakım hizmeti veren huzurevi ve bakımevi gibi kurumlara tecrube aktarımını sağlamak.
5. Demanslı yaşlılara evlerinde bakım veren yakınlarına bu ozel konuyla ilgili olarak pratik ve yaşamsal bilgileri aktarmak.

Senaryo Ozeti; Kar yağışının olduğu soğuk bir kış gununde İstanbul’da sokakta bulunan hafif Demanslı yaşlı bayanın once hastaneye sonrada yakını bulunamadığı icin darulacezeye gelmesi ile başlar. İstanbul Darulaceze Mudurluğunde Demanslılara kurumsal bakım hizmetlerinin verildiği Cınar sitesinde yeni işe başlayan bakım personeli Zeynep’in bir gunluk bakım hizmetleri oğrenmeye başlaması ile senaryo gelişir.

Zeynep bir gunun sonunda hafif, orta ve ağır demanslı 60 sakine kurumsal bakım hizmetlerinin verildiği Cınar Sitesindeki işleyişler hakkında bilgi sahibi olur ve pratik olarak eğitimini alır. Gun sonunda ise bu mesleğe devam edip edemeyeceğine kara verir. Aynı gunun sonunda ise Sokakta bulunan Demanslı yaşlı bayanın mutlu bir akşam beklemektedir.

Alanında ilk olan bu belgeselde “Bakım Personeli” on plana cıkarıldı. Ozellikle Bakım Personelinin mesleki nitelikleri on plana cıkarılmaya calışıldı. İstanbul Darulaceze Mudurluğunde Demanslılara Kurumsal Bakım Hizmetlerinin verildiği sitelerde calışan personellerin 3 ay suren on hazırlıkları oldu.

Proje grubu senaryo icin yazılı materyalleri 2 ayda oluşturdu. Proje Danışmanları calışmanın her safhada senaryonun şekillendirilmesinde emek harcadılar. Proje Danışmanları, cekimlere başlanmadan evvel senaryonun son şeklini satır satır okuyarak revize etti.

Proje Koordinatoru; Dr. Nurullah Yucel

Proje Danışma Kurulu; Prof. Dr. Mehmet Akif Karan, Prof. Dr. Işıl Baral Kulaksızlığı, Prof. Dr. Rukiye Pınar, Tayfun Karali, Birol Işın

Proje Grubu; Fatma Nur Cakır, Mehtap Tiryaki, Yeliz Oncu, Lale Bayrak, İbrahim Kochan, Mahmut Yelten, Tahir Karabulut, Cuneyt Sevinc, Esra Polat

Darulacezenin 7 yıllık bilgi ve tecrube birikimi ve İstanbul Universitesi ve Marmara Universitesi Akademik camianın işbirliği ile hazırlandı. Bu film İstanbul’daki tum Huzurevi ve Bakımevlerine dağıtıldı.

2008 yılında duzenlenen 7 Ulusal Geriatri Kongresinde sunulan calışma “Ozel Hizmet Odulune” layık goruldu.

2. “Demanslı Yıllara Değer Katan Aktiviteler” Kitabı

Yaşlılık, insan hayatında fiziksel ve ruhsal değişimlerin gorulduğu bir donemdir. Kişinin tum organ ve sistemlerinde yaşlılığa bağlı fizyolojik fonksiyon kaybı gorulmesi, bu kişilerde bircok kronik hastalığa sebep olmakta ve beraberinde gunluk ilac kullanımını arttırmaktadır. Kişinin karakterine de yansıyan bu değişimleri kabul etmesi ve bunlara uyum sağlaması bazı zorlukları beraberinde getirebilir. Bu donemde kişi, yaşlılığın doğası gereği kendini sosyal hayattan izole etmektedir.

Etrafındaki insanlarla iletişimi azalmakta olan yaşlının, aynı zamanda hayat ile olan bağları da zayıflamaktadır. Bununla beraber yaşlılığın beraberinde getirdiği hastalıklar, ozellikle demans / Alzheimer hastalığı, bu donemi daha da guc hale donuşturmektedir.

Demans sıklıkla yaşlılarda ortaya cıkan bir rahatsızlıktır. En sık demans sebebi olan Alzheimer Hastalığı, kişinin gecmişte edindiği bilgileri korurken yeni oğrenilen bilgileri cabuk unutmasına sebep olur. Cevresine olan ilgisi zamanla kaybolan yaşlının, sosyal hayattan kendisini izole etmesi, zamanının coğunu evinde ve yatağında gecirmesine sebebiyet vermektedir. Bunun sonucunda yaşlıya bakım veren kişilerde de ciddi tıbbi ve psikolojik sorunlar ortaya cıkmaktadır.

Demanslı yaşlının bakıma muhtaclığı arttıkca ilaclarını duzenli olarak alması, yemeğini uc oğun yemesi, alt bezinin gunde dort defa değiştirilmesi aile icin bazen imkÂnsız olmaktadır. Bu durum sadece yaşlıların yaşam kalitesini olumsuz etkilemekle kalmayıp, ailenin ve bakım veren kişilerin de gunluk yaşantılarını olumsuz yonde etkilemekte ve bu kişilerde tukenmişliğe neden olmaktadır.

Bu kitap, demans / Alzheimer hastalığı olan yaşlının bakımını kolaylaştırmak, yaşam kalitesini arttırmak, ailesinin ve bakım veren kişilerin gunluk yaşamlarındaki zindeliğini korumak ve demanslı yaşlıların aktiviteler ile yaşamlarına değer katmak amacı ile hazırlanmıştır.

Her yaşlının farklı olduğu duşuncesi goz onunde tutularak, ‘bireysel bakım modeli’ne uygun olarak hazırlanan kitabımız, yaşlının demans derecesine ve bakıma muhtaclık durumuna gore tasarlanmıştır.

Bu aktiviteler teorik bilgilerden ziyade pratikte uygulanmış aktiviteler olup neticesinde bircok guzel sonuca ulaşmıştır. İlerleyen zamanlarda elde ettiğimiz bilgilerle ve yaptığımız uygulamalarla genişletilebilecek olan aktivitelerimizin kurumlarda calışan bakım personelinin mesleki kariyerlerine de katkıda bulunabileceğini duşunmekteyiz.

Kitabımızı bakım personeli, hemşire, psikolog, sosyolog, mimar, fizyoterapist gibi farklı meslek gruplarından uzmanlar ile psikiyatri, noroloji, fizik tedavi ve ic hastalıkları uzmanlığı alanlarında en yetkili akademik camianın bir araya gelerek hazırlamıştır. Demanslı yaşlıya cok yonlu bir bakım hizmetinin planlanmasında multidisipliner ve interdisipliner ekibin işbirliğiyle calışmasının onemine dikkat cekmektedir.

Bu calışmayla demanslı yaşlılara verilen kurumsal bakım hizmetlerinin kalitesinin arttırılmasına katkı sağlamak en onemli hedefimizdir.

Huzurevi ve Bakımevi gibi kurumsal bakım merkezlerinde bakım hizmeti verilen yaşlıların yıllarına değer katması hedeflendi. Gunlerini oturarak ve boş geciren yaşlıların zamanlarını nasıl değerlendireceği calışmaları yapıldı. Darulacezenin 8 yıllık bilgi ve tecrube birikimi ve İstanbul Universitesi ve Marmara Universitesi Akademik camianın işbirliği ile hazırlandı. Bu kitap 2 baskı yaptı ve 5000 adet basıldı. Turkiye’deki tum huzurevleri ve bakımevlerine, Sosyal Hizmetler Cocuk Esirgeme Kurumunun Ankara merkez, İstanbul ve Tum il ve ilce teşkilatlarına, Universitelerin psikiyatri, noroloji, fizik tedavi, halk sağlığı, ic hastalıkları, geriatri, hemşirelik, psikoloji bolumlerine gonderildi.

2009 yılında duzenlenen Akademik Geriatri Kongresinde sunuldu ve “Turk Geriatri Bilimine Katkı Odulune” layık goruldu.

3. “Alzheimer Hastası ile Yaşamak” Kitabı

Evinde Alzheimer Demans Hastasına bakım veren aile uyelerine destek vermek uzere hazırlanan kitapta teorik ve pratik bilgiler bulunmakta. Kitapta Alzheimer demans hastalığı hakkında bilgilerin yanında hastalarda gorulen sorunlar ile başa cıkma yolları anlatılmakta. Hastalar ile Gunluk yaşamın nasıl olması gerektiği ve yaşlılara uygulanacak aktivitelerden ornekler verilmekte.

4. “RİNG Avrupa Birliği Projesi”

Demans hastalarına bakım veren aile uyelerine ve bakıcılara verilecek psikolojik desteklerin AB standartlarının oluşturulması hedeflenen projede Turkiye ile beraber İtalya, İspanya ve Romanya’da yer almakta. Demans ve Alzheimer hastalarına bakım verenlerin; yaşam ve hizmet kalitesini arttırmayı, iş piyasasında pozisyonlarını guclendirmeyi ve sosyal uyumlarına katkıda bulunmayı amaclıyor. Proje tamamlandığında oluşacak tum bilgi birikimi Turkiye’deki Huzurevi ve Bakımevleri ile paylaşılması hedeflenmekte.

5. Darulaceze Geriatri Konseyi

Geriatrinin interdispliner ve multidsipliner uyelerinin demans tanılı yaşlıyı beraberce değerlendirdiği konsey calışmaları Turkiye’de ilk defa İstanbul Tıp Fakultesi ile beraber yurutulmekte. Geriatri uzmanı, İc Hastalıkları Uzmanı, Psikiyatri Uzmanı, Noroloji Uzmanı, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Aile Hekimi Uzmanı, sosyal Hizmet Uzmanı, Fizyoterapist, Psikolog, Sosyolog, Hemşire ve Hastabakıcı aynı masa etrafında yaşlıyı değerlendirmekte. Huzurevi ve Bakımevi gibi kurumlarda kalan yaşlıların değerlendirmesinde model olabilecek bu calışma 2010 Akademik Geriatri Kongresinde Panel olarak sunuldu.

6. Yurtdışı Demanslılara Kurumsal Bakım Merkezlerine İnceleme Gezileri

Almanya ve Hollanda yaşlılara kurumsal bakımda en onde gelen Avrupa Birliği ulkeleri. Almanya ve Hollanda’da Demans/Alzheimer hastalarına bakım veren Huzurevi ve Bakımevi kurumlarından Zurgecentrum Rubroek-Rotterdam, Haus Simon-Koln, Seniorenzentrum Stadt-Hilden, İntegritas Der Mensch Ihree "Pflege zu Hause"-Mettmann, Haus Salem-Lintrof, Hause O'land-Bremen, Hause Im Park-Bremerhaven, Hause am Sandberg-Duisburg 2007-2009 yıllarında ziyaret edilerek bakım hizmetleri konusunda bilgi alındı.

7. Ulusal ve Uluslararası Kongre ve Sempozyumlarda Sunulan Bilimsel Calışmalar

2006-2010 yılları arasında 11 adet Ulusal ve Uluslararası Kongre ve Sempozyumda 15 sozlu bildiri, 12 poster sunum ile İstanbul Darulaceze Mudurluğunde Demans tanılı sakinlere verilen Kurumsal Bakım Hizmetleri Akademik camia ile paylaşıldı.