Makat fistulu ne anlama gelir?
İki vucut bolgesi arasında normalde olmaması gereken bir bağlantının (kanalın veya tunelin) oluşmasına fistul denir. Makat icindeki bağırsak bolumu (birincil ağız) ile deri arasında (ikincil ağız) normal dışı bir bağlantının oluşmasına ise makat fistulu veya tıbbi deyimi ile perianal fistul, anorektal fistul veya anal fistul adı verilir. Nerede ise olguların tumunde, gecmişte olan bir apse sonucunda oluşan makat fistulu, apsenin geliştiği salgı bezi ile apsenin boşaldığı cildi birbirine bağlayan tunel gibi kucuk bir kanaldır.
Makat fistulunun tarihcesi nasıldır?
Makat fistulu sorununu ilk olarak, modern tıbbın atası olarak kabul edilen Hipokrat (MO 460 – 370) tanımlamıştır. Daha sonra İngiliz Cerrah John Arderne (1307-1390) makat fistulu tedavisinde fistulotomi ve seton girişimlerini tanımlamıştır. Tarihi bilgilere gore Fransa Kralı 14. Louis, makat fistulu nedeniyle ameliyat edilmiştir.
Makat fistulu ne sıklıkta gorulur?
• Buda 1930-1939 yılları arasındaki donemde, New York’taki hastanesine başvuran 77,372 hasta icinde, makat fistulu oranını % 0.69 olarak belirlemiştir. Benzer şekilde Sainio 1984 yılında Helsinki’de, 100.000 nufusta makat fistulu rastlanma sıklığını 8.6 olarak belirlemiştir.
• Cinsiyet: Makat fistulu, erkeklerde kadınlara oranla 2:1 ve 7:1 oranında sık olarak gorulur.
• Yaş: makat fistulu 20-60 yaş aralığında ve ortalama 40 yaş civarında gorulur.
Makat fistulu neden oluşur?
Mide ve bağırsak sisteminin en son bolumunu oluşturan makat bolgesinin etrafında iki adet kas tabakası yer alır. Dış kas tabakası veya eksternal anal sfinkter dışkıyı tutma işlevini sağlayan cizgili veya istemli kas liflerinden oluşur. İc kas tabakası veya internal anal sfinkter ise, duz veya istemsiz kas liflerinden oluşur ve kişi bu lifleri kontrol edemez. Her iki kas lifinin gaz ve dışkı tutma (kontinens) uzerinde ciddi etkileri vardır. Makat kanalının deri ile birleştiği yere acılan anal kripta adı verilen kıl ve ter bezleri mevcuttur. Bu bezlerin gorevi, makatın kayganlığını sağlamak ve dışkılama işlevini kolaylaştırmaktır. Bu bezler iltihaplanırsa (anal kriptit), bağırsak ile cilt arasında bir tunel gelişir ki buna fistul denir.
Makat fistulunun belirtileri nelerdir?
Makat fistulu gelişen hastalarda, sıklıkla kanlı veya sarı renkli, kokulu cerahat akıntısı gibi yakınmalar olur. Bu hastalarda genellikle ateş, halsizlik ve ağrı gibi yakınmalar olmaz.
Makat fistulu gelişiminde, mevsimlerin etkisi var mıdır?
Vasilevsky ve Gordon makat fistulunun mevsimlerle ilişkisini araştırdıklarında, Haziran ayı icinde en fazla başvuru olduğu ve Ağustos ile Eylul aylarında ise başvuruların en duşuk seviyede olduğunu belirlemişlerdir. Ancak, bu gozlem kişilerin senelik tatil donemlerine denk geldiği icin de az olabilir.
Makat fistulu gelişiminde, kişisel hijyenin etkisi var mıdır?
Makat fistulu veya makat apsesi gelişmesinde, kişisel hijyen, taharetlenme veya makat bolgesi temizliğinin bir ilgisi olmadığı belirlenmiştir.
Makat fistulu gelişiminde, dışkılama alışkanlıklarının etkisi var mıdır?
Makat fistulu olan hastaların bazılarında kabızlık ve bazılarında da ishal mevcuttur. Bu nedenle, dışkılama alışkanlıkları veya bağırsak hareketleri arasında bir ilişki belirlenmemiştir.
Makat fistulu’nun tanı ve tedavisi neden sorunludur?
Yukarıda belirtilen tarihceden de anlaşılabileceği gibi, 2,500 yıldan beri bilinmekte olan makat fistulu hastalığının tedavisi ameliyat sonrası nuks (% 2-10 oranında) veya tekrarlama oranlarının yuksek olması ve ameliyat sırasında dış makat kası (eksternal anal sfinkter) adı verilen dışkı tutma kasının yaralanma olasılığıdır ki, bu durum dışkı tutamama (% 0-20 oranında) ile sonuclanır ve duzeltilebilmesi cok guc bir durumdur.
Makat fistulleri nasıl sınıflandırılır?
1976 yılında Parks tarafından tanımlanan makat fistulleri icin sınıflama sistemi, gunumuzde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Başlıca dort tipte makat fistulu vardır.
1. İnter-sfinkterik fistul: % 45-70
İc makat kası (internal anal sfinkter) ile dış makat kası (eksternal anal sfinkter) arasında yer alırlar.
2. Trans-sfinkterik fistul: % 25-30
Dış makat kasını (eksternal anal sfinkter) kat ederek iskio-rektal cukura acılır ve oradan da makat derisine (perine) uzanır.
3. Supra-sfinkterik fistul: % 5-20
Anal kripta adı verilen kıl ve ter bezlerinden cıkarak, makat kaslarının tamamını cevreledikten sonra iskio-rektal cukura acılır.
4. Ekstra-sfinkterik fistul: % 1-5
Makat kaslarını ve dışkı tutmada cok onemli yeri olan levator ani kasına (leğen kemiği tabanını saran kas) ve oradan da rektum adı verilen bağırsağa uzanırlar.
Makat fistulu hangi hastalıklarla karışabilir?
- Bartolin bezi apsesi
- Yağ kisti
- Kıl koku iltihabı
- Tuberkuloz
- Aktinomikoz
- Kemik iltihabı
- Makat kanseri
- Rektum kanseri
- Kıl donmesi
- Makatta kaşıntı
- Crohn hastalığı
- Proktit
- Prostat iltihabı
Makat fistulu’nun tanısı nasıl konulur?
1. Endoskopi: Anoskopi ile sadece makat kanalı incelenebilir, yada rektoskopi, sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi daha detaylı incelemeler yapılarak ozellikle tekrarlayan makat fistullerinde altta yatan iltihabi bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı) vb. varlığı araştırılır.
2. Fistulografi: fistul ağzından ilac vererek rontgen cekilir ve boylelikle fistulun uzunluğu, yerleşimi, dışkı tutma kası (dış makat kası veya eksternal anal sfinkter) ve leğen kemiğinin taban kasları ile ilişkisi anlaşılmaya calışılır.
3. Manyetik rezonans goruntuleme (MRG): makat kanalına (anal kanal) yonelik gercekleştirilen ilaclı (kontrastlı) manyetik rezonans goruntuleme ile fistulun makat kanalı icindeki seyrini, uzunluğunu, genişliğini, dışkı tutma kası (dış makat kası veya eksternal anal sfinkter) ve leğen kemiğinin taban kasları ile ilişkisini ortaya koymaya yarar.
4. ERUS: endorektal ultrasonografi veya ERUS yada sadece makat kanalını inceleyen ultrasonografi (endoanal ultrasonografi - EAUS) ile fistul yolunun (traktus) seyri araştırılır. ERUS bir endokopist tarafından endoskop’un ucuna takılmış olan mini bir ultrason cihazı (miniprob) ile veya bir Radyoloji Uzmanı tarafınan rektal prob adı verilen ultrason ucu ile makattan girilerek yapılabilir. Buradaki mantık fistulun seyri sırasında dışkı tutma kası (dış makat kası, eksternal anal sfinkter) veya leğen kemiğinin taban kasları ile ilişkisini anlamak ve ameliyat oncesindeki planlamayı detaylı yaparak ameliyata hazırlanmaktır.
Makatta fistul kansere yol acar mı?
Nadiren makat fistulu hastalığı cok uzun yıllar (yaklaşık 8-10 yıldan fazla) devam ederse devamlı fistul olan bolgede oluşan tahribat sonucu nadiren makat kanseri (anal kanser, anus kanseri) gelişebilir. Bu olgularda % 44 oranında kolloid kanser, % 34 oranında skuamoz kanser ve % 22 oranında adenokanser gelişir. Bundan dolayı oluşan şikayetler, oncelikle bir Genel Cerrahi Uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Dost tavsiyesi ile kullanılan ilaclar veya doktor kontrolu dışında, eczanelerden gelişi guzel temin edilen ilaclar zaman kaybına ve hastalığın ilerlemesine neden olabilir.
Makat fistulunun tedavisini hangi mevsimde yaptırmak avantaj sağlayabilir?
Makat fistulu ameliyatı sonrasında hekimler sıklıkla makat bolgesine pansuman amacı ile sıcak su icine oturma banyoları onerirler. Oturma banyosu kuvet, leğen icinde yapılabilirken, bu amacla geliştirilmiş gayet pratik klozet icine oturan ozel plastik oturma kuvetleri bulunmaktadır. Makat bolgesi tedavi ve ameliyatlarından sonra hastalara onerilen oturma banyosu yerine denizde tuzlu su ile banyo yapmak yara iyileşmesi acısından cok yararlıdır. Bu nedenle makat bolgesi ameliyatları sonrasında pratikte yaz aylarında uzun sure denizde kalmak, hem hasta konforu, hem de yara iyileşmesi acısından katkı sağlar.