Ciddi iş guc kaybı neden olmaktadır. Uykusuzluk nedeniyle yapılan trafik kazalarının % 30 dan sorumlu tutulmaktadır.
Bu hastalığa sahip kişiler 7 kat daha fazla trafik kazası yapma riskine sahiptirler. Ulkemizde Uzmanlar, direksiyon başında uykusuz ve yorgun arac kullanmanın en az alkollu arac kullanmak kadar tehlikeli ve en onemli kaza nedenlerinden biri olduğunu belirtiyor. Ozellikle kamyon suruculerinin yorgunluğa ve uykusuzluğa bağlı kazalara daha yatkın olduğu, olumlu trafik kazalarının yuzde 13.9'unun ağır vasıta kazaları olduğu kaydediliyor. Bu tur kazaların onlenmesi icin direksiyon başına gecmeden once uykusuzluğa neden olan hastalıkların tedavi edilmesi ve araştırılması gerekir.
Tıkayıcı uyku hastalığı olanlarda kaza yapma riski ile hastalığın ağırlığını gosteren apne-hipopne indeksi arasında doğrusal ilişki olduğu bildirilmiştir.
ABD Ulusal Otoyol Trafik Guvenliği Yonetimi yıllık tum kazaların yaklaşık %1,5'inde temel nedenin uykusuzluk ve yorgunlukla ilişkili olduğunu tahmin etmektedir.
İngiltere, Norvec ve İsvicre'de yapılan farklı calışmalarda %1-16 arasında değişen oranlar bildirilmiştir. Ozellikle kamyon suruculeri yorgunluğa bağlı kazalara eğilimlidir. Kamyon suruculerinde uyku apnesi olarak adlandırılan uyku ve solunum bozukluğu yuksek oranda gorulebilir. Tum ağır kamyon kazalarının en az %30-40'ında surucunun yorgunluğunun, katkıda bulunan etmenlerden biri olduğu ileri surulmektedir. Uyku bozukluklarının kazaları arttıran bir risk etmeni olduğu bildirilmiştir.
Kronik insomnia (uykusuzluk), uyku apnesi ve narkolepsi gibi aşırı gunduz uyuklamasına neden olan bozukluklar olasılıkla 30 milyon ABD yurttaşında gorulmektedir. Uyku bozukluğu olan pek cok kişi tanısız ve tedavisiz kalmaktadır. Orneğin; uyku apnesi orta yaşlı erkeklerin %4'unde, aynı yaş grubundaki kadınların %2'sinde bulunmaktadır. Bu bozukluk kaza riskini 3-7 kat arttırmaktadır. Ulkemizde de benzer calışmalarda aynı oranları yansıtmaktadır.
Uyku apnesi veya tıkayıcı uyku hastalığı, horlama nedir ?
Uykuda nefesin 10 saniye ve daha fazla kesilmesi Apne olarak adlandırılır. Solunumun yavaşlamasına ise Hipopne denir. Uykuda nefes kesilmelerinin sayısı saatte 5’in ustune cıkarsa, tıkayıcı tipte uyku apnesi sendromundan bahsedilir. Bunun sonucunda; acıklanamayan ani gece olumleri, pulmoner hipertansiyon, sağ kalp yetmezliği, polisitemi, gun boyu uyuklama hali, kişilik ve davranış bozuklukları ve huzursuz uyku gorulebilir . Gece uykuda olumlerin Kalp enfarktusunden sonra 2. buyuk sebebi tıkayıcı uyku hastalığıdır.
Horlama ve Uykuda Nefes Kesilmesinin Bulguları Horlama başlı başına sosyal bir şikayettir. Bu durumda ozellikle horlayan kişinin etrafındakiler rahatsız olurlar. Horlama problemi sıklıkla kilolu erkeklerde gorulur. Yaşla birlikte artış gostermektedir. Ust solunum yolunda oluşan darlık nedeni ile ortaya cıkan gurultu horlama olarak adlandırılır. Basit horlamada gece boyu solunumda anormallikler gorulmez. Solunum ile ilgili sorunlar eklendiğinde olay tamamen boyut değiştirmektedir.
Gece istenen uyku derinliğine inememe, baş boyun terlemeleri, uykuda nefes kesilmeleri, sabah yorgunluğu, sabah baş ağrıları, gun icinde uyuklama isteği, cinsel isteksizlik, dikkat azalması, gece idrara sık cıkma, hareketli uykululuk hali ile seyreden bulgularla hastaların hepsi horlamaktadır ve uykuda nefes kesilmeleri ile seyreden tıkayıcı uyku hastalığı haline donuşmuştur. İleri boyutlarda ise hayatı tehdit eder hale gelebilmektedir. Horlama ve uyku apnesi olanlarda cinsel yaşam normal insanlara gore daha kotudur.
Eşi horlayan ve apnesi olan 1000'in uzerindeki kadınla yapılan bir araştırmada horlayanların ve apnesi olanların yatak partnerlerinin %81'i uykularından hoşnut olmadıklarını, bu nedenle de gunduzleri yorgun ve keyifsiz hissettiklerini soylemektedirler. Hasta eşlerinin %70'i cozum olarak başka odada yatmayı tercih ettiklerini ifade etmektedirler, tatilde alınan alkol de bu durumu daha kotu hale sokmaktadır. 50 yaşın uzerinde erkeklerin %50'sinde horlama, %10'unda da uyku apnesi vardır. Yani en iyi ihtimalle bile her 2 ciftten birisi uyku sorunu yaşamaktadır.
MUAYENE BULGULARI
Bu hastalarda ilk dikkat ceken bulgular aşırı kilo ve boyun kısalığıdır. hastaların %70 i ideal vucut ağırlıklarından %15 daha fazla kiloya sahiptirler. Fizik muayenede burun,boğaz, ağız ici yapılar ,geniz bolgesi boyun ici yapılar mutlaka dikkatlice muayene edilmelidir. Burun kıkırdak ,kemik eğrilileri (deviasyon) , geniz bolgesinde tıkanıklık oluşturan kist ve cocuklarda geniz eti, burun ici polip, tumor, kitleler ve boğaz bolgesinde tıkanıklık yaratacak lezyon varlığı mutlak araştırılmalıdır.
Hipertansiyon, Kronik akciğer hastalığı ve kardiomegali gibi durumlar mutlak değerlendirilmelidir. Hastaların %30-50 sinde sistemik hipertansiyon mevcuttur. Troid fonksiyon testleri, testesteron seviyesi olculebilir. Polistemi her zaman olmamakla birlikte genelde saptanan bir bulgudur.
Yapılan calışmalarda bu hastaların genelde ortak ozellikleri şoyle ozetlenebilir; gurultulu horlama, gozlenen apne, gun boyu uykusuzluk, kilo, erkek cinsiyet, 45 yaştan buyuk kişiler ve kısa, geniş, buyuk boyun.
TANI YONTEMLERİ
Fizik muayeneye ilaveten kan tetkikleri, radyolojik calışmalar
EPWORTH UYKU SKALASI: Subjektif bir test olup, tanıya gitmede onemli yol gosterir.
KENDİNİZE UYGULAYINIZ
7- 10 Uzeri değerlerde Tıkayıcı uyku apne hastalığı adayı olabilirsiniz mutlaka bir uzmana başvurunuz
Aktivite
Uyuklama dozu
Otururken ve okurken
-
TV seyrederken
-
Tiyatro, konferans yerlerinde
-
1 saatlik yolculukta yolcu olarak
-
Oğleden sonra dinlenmelerinde
-
Oturarak konuşurken
-
Alkolsuz oğle yemeğinden sonra sakin otururken
-
Trafikte araba dururken
-
Toplam puan
-
0: yok, 1: cok ender, 2: ara sıra, 3: cok sık
Toplam değer;
0 ila 7 arasında ise solunum sıkıntısı indeksi 0 dır.
7 ila 13 arasında ise solunum sıkıntısı indeksi 12’dir ve hafif derecede tıkayıcı uyku apnesi anlamındadır.
13 ila 17 arasında ise solunum sıkıntısı indeksi 34’dur ve orta derecede tıkayıcı uyku apnesi anlamındadır.
17 ila 21 arasında ise solunum sıkıntısı indeksi 56’dir ve ciddi dereceli tıkayıcı uyku apnesi anlamındadır.
Polisomnografi : Tıkaycı uyku hastalığında altın standart olarak ta bilinir. Tıkayıcı uyku hastalığı duşunulen hastalarda mutlaka yapılmalıdır.
Tıkayıcı uyku hastalığının teşhisinin konması ve şiddetinin belirlenmesinde kullanılan cok onemli bir tetkiktir. Uyku laboratuvarında yapılır ve uyku sırasında hastanın bircok fonksiyonlarının takibi esasına dayanır. Beyin elektrogafisi, kalp elekrografisi, elektrookulografi, elektromyografi yapılır, nasal ve oral hava akımının olculur ve kanda oksijen seviyesi tespiti yapılır. Hekime tedavinin doğru planlanması icin yardımcı olur. Ayrıca hastanın, hastalığının boyutu ve oluşturabileceği ciddi problemler konusunda bilgilenmesini sağlar.
TEDAVİ
Cerrahi Tedavi
Adenotonsillektomi; Ozellikle cocuklarda başarılı bir tedavidir. Erişkinde eğer iri bademcik varsa uygulanır.
Burun cerrahisi ; Burun kemik-kıkırdak eğriliği duzeltme cerrahisi (Septal deviasyon), Burun etlerinin buyukluğu (konka hipertrofisi), polip gibi olgularda uygun tedavi yaklaşımları semptomların azalmasını sağlayabilmektedir.
Uvulopalatopharyngoplasti; Obstruktif sleep apne de en etkili cerrahi mudahale yontemidir. Amac kapalı veya daralmış hava akımı direnci oluşturan bolgelerin cerrahi olarak duzenlenmesidir. Tıkanıklık derecesine bağlı olarak cerrahi sınır , bademcik, kucuk dil, damak ve diğer yapıları da icine kısmi veya tam olarak alabilmektedir. Tercih edilen yontem Radyofrekans yontemi olup, klasik cerrahiye gore konfor sağlar ve iyileşme surecini kısaltır. Daha az ağrı oluşturur.
Trakeotomi: Kardiopulmoner disfonksiyonu olan hasatalarda kalıcı trakeotomi uygulanabilir. UPPP de gecici sureyle trakeotomi uygulanımı gerekebilir.
Dil koku hipertrofisinin laser, eksizyonu; RF uygulamaları.
Mandibula uzatma; Kraniofasial anomalilerde uygulanır.
Hiyoid expansiyon cerrahisi veya daha pek cok cerrahide uygulanmaktadır.
Continuous Positive Airway Pressure: CPAP
Tıkayıcı uyku apne sendromu tedavisinde cerrahi tedavi ile birlikte en sık kullanılan yontem surekli pozitif havayolu basıncı (Continuous Positive Airway Pressure: CPAP) ile yapılan tedavidir. Tıkayıcı uyku apnesi tanısı konmuş bir kısım orta derecede, genelliklede ağır derecede kullanılr.