2002 yılı Mali Butce Kanununun harcıraha ilişkin bolumu Anasaya Mahkemesince iptal edildi. Yuksek Mahkemenin karar metnini gormek icin tıklayın.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Resmi Gazete tarih/sayı:28.03.2003/25062
Esas Sayısı : 2002/138
Karar Sayısı : 2002/96
Karar Gunu : 22.10.2002

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Diyarbakır İdare Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU : 12.12.2001 gunlu, 4726 sayılı ?2002 Malî Yılı Butce Kanunu?nun 6. maddesinin (g) fıkrasının, Anayasa'nın 2., 10., 128. ve 161. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I- OLAY

İlk defa memuriyete atanan kişinin surekli gorev yolluğu alabilmesi icin yapmış olduğu başvurunun reddedilmesi uzerine acılan davada, Mahkeme 2002 Malî Yılı Butce Kanunu'nun 6. maddesinin (g) fıkrasının iptali icin başvurmuştur.
II- İTİRAZIN GEREKCESİ
Başvuru kararının gerekce bolumu şoyledir:
?... 2002 Mali Yılı Butce Yasasının 6. maddesinin (g) fıkrasının Anayasanın 2, 10, 161/son fıkrası hukumlerine aykırı olduğu iddiası mahkememizce de ciddi gorulerek işin gereği goruşuldu;
T.C. Anayasasının 2. maddesinde; ?Turkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı icinde, insan haklarına saygılı, Ataturk milliyetciliğine bağlı, başlangıcta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lÂik ve sosyal bir hukuk Devletidir.' hukmune 10. maddesinin 3. fıkrasında ?Devlet organları ve idare makamları butun işlemlerinde kanun onunde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.' hukmune, 128/2. maddesinde ?Memurların ve diğer kamu gorevlilerinin nitelikleri, atanmaları, gorev ve yetkileri, hakları ve yukumlulukleri, aylık ve odenekleri ve diğer ozluk işleri kanunla duzenlenir.' hukmune yer verilmiş olup, 161. maddesinde ise, Butce Kanununa butce ile ilgili hukumler dışında hicbir hukum konulamayacağı hukum altına alınmıştır.

Dava dosyasının incelenmesinden, oğretmen olarak acıktan ataması yapılan davacının kendisine surekli gorev yolluğu odenmesi istemiyle davalı idareye yaptığı başvurunun 2002 Mali Yılı Butce Yasasının 6. maddesinin (g) fıkrasında yer alan ?anılan yıl icerisinde acıktan atanan memur ve diğer kamu gorevlilerine harcırah ve harcırah yerine gececek herhangi bir odeme yapılamayacağı' yolundaki hukum gerekce gosterilerek reddi uzerine sozkonusu uygulama maddesinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla birlikte bakılan davanın acıldığı anlaşılmaktadır.
Bakılan davada, 22.12.2002 tarih ve 24618 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2002 Mali Yılı Butce Yasasının 6. maddesinin (g) fıkrasının Anayasanın 2, 10/3,128/2 ve 161. maddesine aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
...
Acıklanan nedenlerle, 2002 Mali Yılı Butce Yasasının 6. maddesinin (g) fıkrasının Anayasanın 2, 10/3, 128/2 ve 161. maddelerine aykırılık iddiası hakkında karar verilmek uzere dava dosyasındaki belgelerin onaylı orneklerinin Anayasa Mahkemesine gonderilmesine, dava dosyasının bu hususta karar verilene veya 5 aylık sure gecene kadar bekletilmesine, 6.6.2002 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.?
III- YASA METİNLERİ

A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı
İtiraz konusu 4726 sayılı ?2002 Malî Yılı Butce Kanunu?nun 6. maddesinin (g) fıkrası şoyledir:
?g) 6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar ile ozel hukumler gereğince anılan Kanun kapsamı dışında yer alan tum kamu kurum ve kuruluşlarında, istihdam edilme şekline bakılmaksızın; ilk defa veya yeniden goreve alınanlar ile bunların aile fertlerine bu nedenlerle harcırah odenmez, bu amacla başka bir adla odeme yapılamaz.
Yukarıdaki fıkra kapsamına girenlerden, aynı fıkra kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar arasında veya bunların başka yerlerdeki birimleri arasında naklen ataması yapılanlar ile başka yerlerde surekli veya gecici olarak gorevlendirilenlere, harcırah talep etmediklerine ilişkin yazılı beyanda bulunmaları halinde, 6245 sayılı Harcırah Kanununda veya ozel mevzuatlarında bu atama veya gorevlendirmeler icin ongorulen harcırah odenmez, bu amacla başka bir adla dahi olsa herhangi bir odeme yapılamaz.
6245 sayılı Harcırah Kanunu ile diğer mevzuatın bu fıkraya aykırı hukumleri uygulanmaz.?
B- Dayanılan ve İlgili Gorulen Anayasa Kuralları
Başvuru kararında Anayasa'nın 2., 10., 128. ve 161. maddelerine dayanılmış, 87., 88., 89. ve 162. maddeleriyle de ilgili gorulmuştur.
IV- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İctuzuğu'nun 8. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIC, Yalcın ACARGUN, Sacit ADALI, Ali HUNER, Nurettin TURAN, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tulay TUĞCU, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN'in katılmalarıyla 11.9.2002 gununde yapılan ilk inceleme toplantısında; ?dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle? karar verilmiştir.
V- ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu Yasa kuralı, dayanılan ve ilgili gorulen Anayasa kuralları ile bunların gerekceleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği goruşulup duşunuldu:
A- Davada Uygulanacak Yasa Kuralı Sorunu
Anayasa'nın l52. ve 2949 sayılı Yasa'nın 28. maddelerine gore, Anayasa Mahkemesi'ne itiraz yoluyla yapılacak başvurular, başvuran mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulayacağı yasa kuralları ile sınırlı tutulmuştur.
Uygulanacak yasa kuralından amac, davanın değişik evrelerinde ortaya cıkan sorunların cozumunde, davayı olumlu ya da olumsuz yonde etkileyecek nitelikte bulunan veya tarafların istek ve savunmaları cercevesinde bir karar vermek icin on planda tutulması gereken kurallardır.
İtiraz yoluna başvuran mahkeme, bakmakta olduğu dava nedeniyle 4726 sayılı ?2002 Mali Yılı Butce Kanunu?nun 6. maddesinin (g) fıkrasının tumunun iptalini istemiştir. İptali istenilen (g) fıkrasının birinci paragrafı ilk defa memuriyete atanan davacı hakkında yapılan idari işlemin dayanağını oluşturmaktadır. Fıkranın 6245 sayılı Yasa ile diğer mevzuatın bu fıkraya aykırı hukumlerinin uygulanmayacağını ongoren ucuncu paragrafı da, dava konusu uyuşmazlığın cozumunde Mahkemenin başvuracağı kuraldır.
?2002 Mali Yılı Butce Kanunu?nun 6. maddesinin (g) fıkrasının ikinci paragrafı başka yere naklen atananlarla gecici ya da surekli gorevlendirilenlerin harcırahlarına ilişkin duzenlemeler icerdiğinden davada uygulanacak kural olmadığından bu bolume ilişkin itiraz başvurusunun Mahkeme'nin yetkisizliği nedeniyle reddine, 22.10.2002 gununde oybirliğiyle karar verilmiştir.
B- Anayasa'ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında, 2002 Mali Yılı Butce Kanunu'nun 6. maddesinin (g) fıkrasının Anayasa'nın 2., 10., 128. ve 161. maddelerine aykırı olduğu ileri surulerek iptali istenilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında 2949 sayılı Kanun'un 29. maddesine gore, Anayasa Mahkemesi, yasaların Anayasa'ya aykırılığı konusunda ilgililer tarafından ileri surulen gerekcelere dayanmak zorunda değildir. Taleple bağlı kalmak kaydıyla başka gerekce ile de Anayasa'ya aykırılık kararı verebilir. Bu nedenle, Butce yasaları ile ilgili ozel duzenlemeleri iceren Anayasa'nın 161. maddesi yanında konuyla ilgili gorulen, Anayasa'nın 87, 88, 89 ve 162. maddeleri yonunden de incelenmiştir.
4726 sayılı ?2002 Mali Yılı Butce Kanunu?nun ?Kamu Harcamalarında Etkinliği Artırıcı Onlemler? başlığını taşıyan 6. maddesinin iptal istemine konu olan (g) fıkrasının ilk paragrafında, 6245 sayılı Yasa kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar ile ozel hukumler gereğince anılan kanun kapsamı dışında yer alan tum kamu kurum ve kuruluşlarında, istihdam edilme şekline bakılmaksızın ilk defa veya yeniden goreve alınanlar ile bunların aile fertlerine bu nedenlerle harcırah odenmeyeceği; ucuncu paragrafında ise 6245 sayılı Harcırah Kanunu ile diğer mevzuatın bu fıkraya aykırı hukumlerinin 2002 mali yılında uygulanmayacağı ongorulmuştur.
Anayasa'nın 87. maddesinde Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin gorev ve yetkileri yasa koymak, değiştirmek ve kaldırmak yanında butce yasa tasarısını goruşmek ve kabul etmek olarak belirtilmiştir. Butce yasalarıyla diğer yasalar arasında yapılan bu ayrım karşısında, herhangi bir yasa ile duzenlenmesi gereken bir konunun butce yasası ile duzenlenmesine veya herhangi bir yasada yer alan hukmun butce yasaları ile değiştirilmesine ve kaldırılmasına olanak yoktur.
Anayasa'nın 88. ve 89. maddelerinde yasa tasarı ve tekliflerinin Buyuk Millet Meclisi'nce goruşulmesi usul ve esasları ile yayımlanması duzenlenirken, butce yasa tasarılarının goruşulme usul ve esasları 162. maddede ayrıca belirtilmiştir. Bu maddeye gore, butce yasa tasarılarının goruşulmesinde ayrı bir yontem kabul edilmiş, genel kurulda uyelerin gider artırıcı veya gelir azaltıcı tekliflerde bulunmaları onlenmiştir. Anayasa'nın 89. maddesinde de, Cumhurbaşkanı'na butce yasalarını bir daha goruşulmek uzere TBMM'ne geri gonderme yetkisi tanınmamıştır. Ote yandan, Anayasa'nın 163. maddesinde, butcelerde değişiklik yapılabilmesi esasları ayrıca duzenlenmiş, Bakanlar Kurulu'na Kanun Hukmunde Kararname ile butcede değişiklik yapma yetkisi verilmemiştir.
Anayasa'da birbirinden tamamen ayrı ve değişik bicimde duzenlenen bu iki yasalaştırma yonteminin doğal sonucu olarak birinin konusuna giren bir işin, otekiyle ilgili yontemin uygulanması ile duzenlenmesi, değiştirilmesi veya kaldırılması olanaklı değildir.
Anayasa'nın 161. maddesinin son fıkrasında, ?Butce kanununa, butce ile ilgili hukumler dışında hicbir hukum konulamaz? denilmekte, gerekcesinde de, butce kanunlarına butce dışı hukum konulmaması, mevcut kanunların hukumlerini acıkca veya dolaylı değiştiren veya kaldıran hukumler getirilmemesi ilkelerine Anayasal kuvvet ve hukum tanındığı belirtilmektedir. Bu nedenle, bir yasa kuralı nasıl aynı nitelikte bir yasa kuralıyla değiştirilebilirse butce yasalarının da aynı yontemle hazırlanmış ve kabul edilmiş bir butce yasası ile değiştirilmesi gerekir. Yasa konusu olabilecek bir kuralı kapsamaması koşuluyla ?butce ile ilgili hukumler? ifadesi de butceyi acıklayıcı, uygulanmasını kolaylaştırıcı nitelikte duzenlemeler olarak değerlendirilmelidir.
Bir yasa kuralının butceden gider yapmayı ya da butceye gelir sağlamayı gerektirir nitelikte bulunması, mutlak bicimde ?butce ile ilgili hukumlerden? sayılmasına yetmez. Her yasada gidere neden olabilecek değişik turde kurallar bulunabilir. Boyle kuralların bulunmasıyla orneğin, yargı, savunma, eğitim, sağlık, tarım, ulaşım ve benzeri kamu hizmeti alanlarına ilişkin yasaların butceyle ilgili hukumler icerdiği kabul edilirse, bu konulardaki yasaların değiştirilip kaldırılması icin de butce yasalarına hukumler koymak yoluna gidilebilir. Oysa, bu tur yasa duzenlemeleri, butcenin yapılması ve uygulanması yontemiyle ilişkisi bulunmayan, yasakoyucunun başka amacla ve butce yasalarından tumuyle değişik yontemlerle gercekleştirilmesi gereken yasama işlemleridir. 161. maddedeki ?butce ile ilgili hukum? ibaresine dayanılarak, gider ya da gelirle ilgili bir konuyu olağan bir yasa yerine butce yasası ile duzenlemek, Anayasa'nın 88. ve 89. maddelerini bu tur yasalar bakımından uygulanamaz duruma duşurur.
Anayasa'nın 161. ve 162. maddelerinin getiriliş amacı, butce yasalarında yıllık butce kavramı dışındaki konulara yer vermemek, boylece butce yasalarını ilgisiz kurallardan uzak tutarak kendi yapısı icinde butunleştirmektir.
Harcırah verilmesini gerektirecek durumlar ile harcırah verilecek kişiler 6245 sayılı Harcırah Kanunu ile bu Yasa kapsamı dışında kalan kurum ve kuruluşların kendi kuruluş yasalarında belirlenmiştir. 2002 Mali yılı Butce Kanunu'nun 6. maddesinin iptal istemine konu olan (g) fıkrasının birinci paragrafında, 6245 sayılı Yasa kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar ile ozel hukumler gereğince anılan kanun kapsamı dışında yer alan tum kamu kurum ve kuruluşlarında, istihdam edilme şekline bakılmaksızın ilk defa veya yeniden goreve alınanlar ile bunların aile fertlerine bu nedenlerle harcırah odenmeyeceğinin; ucuncu paragrafında da 6245 sayılı Harcırah Kanunu ile diğer mevzuatın bu fıkraya aykırı hukumlerinin 2002 mali yılında uygulanmayacağı ongorulerek anılan butce yasasıyla oteki yasalarda değişiklik yapılmıştır. Bu nedenle kurallar, Anayasa'nın 87., 88., 161. ve 162. maddelerine aykırıdır. İptali gerekir.
C- İptal Sonucu Yasa'nın Diğer Hukumlerinin Uygulama Olanağını Yitirip Yitirmediği Sorunu
2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 29. maddesinin ikinci fıkrasında, ?Ancak başvuru, kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya ictuzuğun sadece belirli madde veya hukumleri aleyhine yapılmış olup da, bu belirli madde veya hukumlerin iptali kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya ictuzuğun bazı hukumlerinin veya tamamının uygulanmaması sonucunu doğuruyorsa, Anayasa Mahkemesi, keyfiyeti gerekcesinde belirtmek şartıyla, kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya ictuzuğun bahis konusu oteki hukumlerinin veya tumunun iptaline karar verebilir? denilmektedir.
4726 sayılı 2002 Mali Yılı Butce Kanunu'nun 6. maddesinin (g) fıkrasının birinci ve ucuncu paragraflarının iptal edilmesi sonucu ikinci paragrafının da uygulama olanağı kalmadığından, 2949 sayılı Kanun'un 29. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca anılan paragrafın da iptali gerekir.
VI- SONUC
12.12.2001 gunlu, 4726 sayılı ?2002 Malî Yılı Butce Kanunu?nun 6. maddesinin (g) fıkrasının;
A- Birinci ve ucuncu paragraflarının Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE,
B- Birinci ve ucuncu paragraflarının iptali nedeniyle uygulanma olanağı kalmayan ikinci paragrafının 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 29. maddesinin ikinci fıkrası gereğince İPTALİNE,
22.10.2002 gununde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.





Başkan Mustafa BUMİN
Başkanvekili Haşim KILIC
Uye Yalcın ACARGUN
Uye Sacit ADALI
Uye Ali HUNER
Uye Fulya KANTARCIOĞLU
Uye Ertuğrul ERSOY
Uye Tulay TUĞCU
Uye Ahmet AKYALCIN
Uye Enis TUNGA
Uye Mehmet ERTEN