Memurların 2003 yılı icerisinde %12.2. oranında alacaklı olup olmadığını tespit amacıyla kurulan alt komisyonun raporu
I. GİRİŞ :
4688 sayılı Kamu Gorevlileri Sendikaları Kanunu uyarınca 15.08.2003 tarihinde başlamış bulunan "2004 Yılı Toplu Goruşme Sureci" nin 21 Ağustos 2003 Perşembe gunu yapılan ikinci toplantısında Turkiye Kamu Calışanları Sendikaları Konfederasyonu (TURKİYE KAMU-SEN) ve Kamu Emekcileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) tarafından 2003 yılına ilişkin ucret kayıplarının telafi edilmesi gerektiği yonunde ileri surulen goruşler uzerine, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sayın Mehmet Ali ŞAHİN tarafından, Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcileri tarafından, 2003 yılında gercekleştirilen zamlar ve bunların sonucları hakkında hazırlanan bilgi notu, anılan Konfederasyon Başkanlarına sunulmuştur.
2003 yılına ilişkin kayıplar konusunda, Konfederasyon Başkanları ile Kamu İşveren Kurulu tarafından ifade edilen goruşlerin farklılığının ortaya cıkması uzerine, Konfederasyon Başkanlarının bu konudaki farklılığın araştırılması ve bu araştırmanın teknik bir ekip tarafından yapılmasının doğru olacağı yonundeki onerilerine Kamu İşveren Kurulunun da iştiraki neticesinde bir "Calışma Grubu" kurulması ve anılan hususun araştırılması kararlaştırılmıştır.
Bu karar cercevesinde oluşturulan Calışma Grubu, Anılan Konfederasyon temsilcileri ile Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinden ( EK: I ) oluşmuş ve 25.08.2003 tarihinde yapılacak toplantıda sunulmak uzere bu ortak raporu hazırlamıştır.
II. CALIŞMADA İZLENEN METODOLOJİ :
Calışma Grubu, ilk toplantısını 22.08.2003 Cuma gunu saat 10.00 ile 16.00 arasında, ikinci toplantısını 23.08.2003 Cumartesi gunu saat 16.00 ile 19.30 arasında, ucuncu toplantısını ise 25.08.2003 tarihinde saat 10.00 ile 12.00 arasında Maliye Bakanlığı Butce ve Mali Kontrol Genel Mudurluğunde gercekleştirmiştir.
Calışma Grubu, ilk calışma gununde 2003 yılına ilişkin memur maaşlarındaki zamlar neticesinde ortaya cıkan kayıp iddiası ve bunun nasıl tespit edilebileceği konusundaki goruşleri bir kez daha topluca ele almış, konunun objektif olarak ortaya konulabilmesi icin oncelikle metodoloji uzerinde tartışılmış, farklı varsayımlar tek tek incelenmiş ve toplantı gundemi uzerinde uzlaşılmıştır. Bu cercevede, Maliye Bakanlığı tarafından saymanlıklardan elde edilen veriler ışığında hesaplanan ve butcenin hazırlanmasında, Kalkınma Planları ile Yıllık Programlarda kullanılmakta olan ve ayrıca başta TBMM olmak uzere kamuoyuna acıklanan maaş tutarlarının hesaplaması konusunda calışma grubuna bilgi sunulmuştur. Calışma grubu, ikinci toplantı icin farklı varsayımlara dayalı daha detaylı bilgi talebinde bulunmuş ve maaş hesaplama yontemleri konusunda oldukca ilerleme sağlanmıştır.
Anılan bilgi notunda yer alan maaş acıklamalarının konfederasyon temsilcilerince yeterli bulunmaması neticesinde ve Calışma Grubunun isteği doğrultusunda farklı varsayımlara dayalı olarak hazırlanan daha detaylı bilgiler, ikinci calışma gununde irdelenmiş, karşılıklı goruş alış verişinde bulunulmuş, tereddutler mumkun mertebe giderilmiş ve farklı varsayımlara dayanan tablolar hazırlanmış ve sunulmuş, 2003 yılına ilişkin farklı varsayımlara gore ortaya cıkan kayıp ve kazancları gosteren ve rapora eklenmiş bulunan tabloların doğruluğu uzerinde mutabık kalınmıştır. ( EK : II, III, IV )

Calışma Grubunun ucuncu toplantısında taslak rapora son hali verilmiştir.
Calışma Grubu, calışmalarını karşılıklı anlayış ve guven cercevesinde, yapıcı bir tutum icerisinde ele alarak sonuclandırmıştır.
III. KONU HAKKINDAKİ GORUŞLER:
Calışma Grubu, calışmaları neticesinde ele alınan hususların bazılarında mutabakat sağlarken, bazılarında mutabakata varamamış, mutabakata varılamayan hususlara ilişkin farklı goruşlerin ortak raporda ayrı ayrı yer almasını ve bu şekliyle değerlendirmeye sunulmasını kararlaştırmıştır.
A. MUTABAKATA VARILAN HUSUSLAR:

Oncelikle kullanılan kavramlar uzerinde mutabakata varılmış ve kavramlar hususunda aşağıdaki tespitler yapılmıştır.
1. KAYIP VE KAZANC KAVRAMLARI :
"Kayıp" kavramı genel olarak, belirli bir "hedef oran yani amac" ile onun altında gercekleşen "mevcut oran yani sonuc" arasındaki, objektif olarak olculebilen negatif fark olarak değerlendirilmiştir.
"Kazanc" kavramı ise belirli bir "hedef oran yani amac" ile onun ustunde gercekleşen "mevcut oran yani sonuc" arasındaki, objektif olarak olculebilen pozitif fark olarak değerlendirilmiştir.
2. KIYASLAMAYA ESAS ALINACAK OBJEKTİF KRİTERLER :

Kıyaslamalara esas alınacak "enflayon oranı" olarak, Devlet İstatistik Enstitusu tarafından saptanan ve kamuoyuna duyurulan "1994=100 Temel Yıllı Kentsel Yerler Tuketici Fiyatları Genel Endeksi (TUFE)" kabul edilmiştir.
Diğer taraftan maaş artışı oranı ile enflasyon oranı arasındaki kıyaslamaların "kumulatif" ve "ortalama" bazlarda ayrı ayrı değerlendirilmesi esası benimsenmiştir.
Kıyaslamalarda esas alınacak zaman dilimi olarak (01.01.200331.12.2003) yani 2003 takvim yılı esas alınmıştır.
Maaş artış oranlarının tespitinde ise; "en alt, ortalama ve en ust" maaş olmak uzere uc maaş dikkate alınmış ve artış oranları da buna gore uc turde ayrı ayrı tespit edilmiştir.
- En duşuk maaş icin; yardımcı hizmetler sınıfında calışan ve 15 inci derecenin birinci kademesinde bulunan ilkokul mezunu bir hizmetli maaşı,
En yuksek maaş icin, genel idare hizmetleri sınıfında calışan ve 1 inci derecenin dorduncu kademesinde bulunan genel mudur maaşı,
Ortalama memur maaşı icin; Maliye Bakanlığı tarafından her yıl konsolide butceli kurumlarda calışan tum hizmet sınıflarındaki (sendikalı ve sendikasız) kamu gorevlilerini kapsayacak şekilde standart olarak hesaplanan ve Devlet Planlama Teşkilatı tarafından Kalkınma Planları ile Yıllık Programlarda kullanılan ve Kamuoyuna duyurulan maaşın,
esas alınması hususunda mutabık olunmuştur.
3. KIYASLAMALARDA KULLANILAN HEDEF ORANLAR VE AMACLAR:
Kıyaslamalarda 2003 yılı yıllık;
- Kumulatif TUFE oranı (hedefi) % 20
Ortalama TUFE oranı (hedefi) % 25,4
Uzlaştırma Kurulu Kararında onerilen kumulatif artış oranı % 26,5
olarak esas alınmıştır.

B. MUTABAKATA VARILAMAYAN HUSUSLAR :
Yapılan goruşmeler neticesinde temelde aşağıdaki uc hususta farklılık olduğu gorulmuş ve bu konularda ortak bir noktaya gelinememiştir.

1. 2002 YILI EKİM AYINDA SEYYANEN YAPILAN ZAMMIN 25 MİLYON LİRA TUTARINDAKİ KISMININ HANGİ YILA AİT OLDUĞU KONUSU :
Bilindiği uzere 3.10.2002 tarih ve 2002/4808 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.10.2002 tarihinden gecerli olmak uzere memurlara seyyanen zam yapılmıştır.
Bu zam icin anılan Bakanlar Kurulu Kararı ile; taban aylığı gostergesine uygulanan katsayı 213.300'den 313.300'e yukseltilmiş, ancak yukseltilen bu katsayının 1.10.200231.12.2002 tarihleri arasındaki donemde yapılacak odemelerde 288.300 olarak uygulanacağı kararlaştırılmıştır. Boylece aynı kararnamede ilk defa iki ayrı katsayıdan bahsedilmiştir.
Taban aylık gostergesi 1.000 olduğundan, taban aylık katsayının 213.300'den 313.300'e cıkarılarak artırılması (1.000 gosterge x 100.000 katsayı artışı =) brut 100 milyon lira zamma tekabul etmektedir.
1.10.200231.12.2002 tarihleri arasındaki donemde yapılacak odemelerde taban aylık katsayısının 288.300 olarak uygulanması da aynı Kararnamede hukme bağlandığından anılan zam ( 1.000 gosterge x 75.000 katsayı artışı = ) brut 75 milyon lira olarak uygulanmıştır.
Aynı Kararnamede, (1.10.200231.12.2002) tarihleri arasındaki donemde uygulanmayan 25.000 taban aylık katsayısına isabet eden tutarların defaten 2003 yılı Ocak ayının 15'inde odenmesi kararlaştırılmıştır.
Sonuc itibariyle 2002 yılı Ekim zammının 75 milyon lira mı, yoksa 100 milyon lira mı ? olduğu konusu, 2002 ve 2003 yılında yapılan zam oranlarının tespiti acısından onem arz etmektedir.
Bu konudaki iki farklı goruş aşağıdaki gibidir;
a. Konfederasyon Temsilcilerinin Goruşu :
- Konfederasyon temsilcileri Uzlaştırma Kurulu Kararı ile bağlantı kurarak, Uzlaştırma Kurulu Kararı doğrultusunda 57. Hukumetin Ekim ayından itibaren brut seyyanen 100 milyon lira artış yaptığını, bunun kamu calışanları icin kazanılmış bir hak olduğunu,
Ekim, Kasım ve Aralık aylarında 100 milyon lira yerine 75 milyon lira olarak uygulanmasının bu hususu değiştirmediğini,
2002 yılı ile ilgili olarak yapılacak maaş hesaplamalarında Ekim ayına ilişkin zammın 100 milyon lira olarak esas alınması gerektiğini,
Yani kalan 25 milyon liralık kısmın Hukumet tarafından acıklandığı gibi 2003 yılı başındaki zam oranının icine dahil edilemeyeceğini, bunun 2002 yılına ait bir zam olduğunu,
ifade etmişlerdir.
b. Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin goruşu:
- Fiili uygulama neticesinde soz konusu zammın 2002 yılı Ekim, Kasım ve Aralık aylarında butce giderlerine brut 75 milyon lira olarak yansıdığı,
Bu zammın memurun cebine fiilen 2003 yılının Ocak ayında girdiği,
Soz konusu 25 milyon liralık zammın vergisinin ve emekli sandığı kesintilerinin de 2003 yılı Ocak ayından itibaren yapıldığı dikkate alındığında zammın Ocak ayına ait olduğunun ortaya cıktığı,
Bu amacla da 26.12.2003 tarihli ve 4776 sayılı 2003 Mali Yılı Gecici Butce Kanununun 5 inci maddesinin (a) bendinin sonuna hukum konulduğu ve odemenin 2003 yılı odenekleri kullanılarak yapıldığı,
Dolayısıyla 25 milyon lira tutarındaki zammın 2002 yılı Ekim ayına değil 2003 yılı Ocak ayına ait bir zam olduğu ve bu nedenle de 2002 ve 2003 yılına ilişkin maaş hesaplamalarının bu doğrultuda yapılmasının doğru olacağı,
belirtilmiştir.

2. 2003 YILININ İLK VE İKİNCİ YARISINDA ARTIRILAN AİLE YARDIMI GOSTERGELERİNİN MAAŞ ZAMMINA İLAVE EDİLİP EDİLMEYECEĞİ KONUSU :
Bilindiği uzere, 4.1.2003 tarihli ve 2003/5139 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.1.2003 tarihinden itibaren aile yardımına ilişkin unsurlardan 700 olan eş yardımı gostergesi 1000'e, 50 olan cocuk yardımı gostergesi ise 100'e yukseltilmiştir.
Bu duzenleme ile evli ve iki cocuklu memurun maaşında ((300 + 50 + 50) x 34.300 =) 13.7 milyon lira tutarında artış sağlanmıştır.
Diğer taraftan 14.07.2003 tarihli ve 2003/5884 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.7.2003 tarihinden itibaren aile yardımına ilişkin unsurlardan 1.000'e cıkarılmış bulunan eş yardımı gostergesi 1.250'ye, 100'e cıkarılmış bulunan cocuk yardımı gostergesi ise 250'ye yukseltilmiştir.
Bu duzenleme ile evli ve iki cocuklu memurun maaşında ((250 + 150 + 150) x 34.300=) 18.8 milyon lira artış sağlanmıştır.
Evli ve iki cocuk uzerinden aile yardımı almakta olan bir memura halihazırda (( 1.250 + 250 + 250) x 34.300 = ) 60.0 milyon lira odenmektedir.
Dolayısıyla 27.5 milyon lira olan yardım, 2003 yılında cıkarılan kararnamelerle 32.5 milyon lira yukseltilerek 60.0 milyon liraya ulaşmıştır.
Konsolide Butce kapsamında bulunan 1.700.000 Devlet memurundan yaklaşık 692.000 kişiye eş yardımı, 1.594.000 cocuk uzerinden ise cocuk yardımı yapılmaktadır.
Sonuc itibariyle 2003 yılı icinde gercekleştirilen aile yardımı artışlarının zammın bir parcası olarak kabul edilip edilmemesi konusu, 2003 yılında yapılan zam oranının tespiti acısından onem arz etmektedir.
Bu konudaki iki farklı goruş aşağıdaki gibidir;
a. Konfederasyon Temsilcilerinin Goruşu :
- Konfederasyon temsilcileri soz konusu odemelerin sosyal yardım kapsamında bulunduğunu ve mali hak olarak değerlendirilemeyeceğini,
Butun kamu calışanlarının soz konusu yardımlardan faydalanamadığından hareketle maaş hesaplamalarında ve bu hesaplara dayanılarak bulunan maaş artışlarında aile yardımının dikkate alınmaması gerektiğini,
2003 yılına kadar, kamuya beyan edilen maaş artışlarına ilişkin acıklamaların "aile yardımı haric" olarak yapıldığı ve bundan sonra da eski yıllarda olduğu gibi aynı şekilde yapılması gerektiğini,
Aile yardımından yararlandığı belirtilen 692.000 rakamının TURKİYE KAMU-SEN tarafından yapılan anket calışmalarına gore daha az (sendikalı olabileceklerin %25 i nispetinde ) olduğunu,
ileri surmuşlerdir.
b. Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin goruşu:
- Bu odemeyi tum memurların almadığı kabul edilmekle birlikte, maaş artışlarına ilişkin basın acıklamalarından da goruleceği uzere "evli ve iki cocuklu" şartı dahilinde bu odemenin yapıldığının ozellikle acıklandığı,
Bu odeme dahil maaş zammı oranının bir realite olduğu ve bunun bilinmesinde, izlenmesinde ve kıyaslamalara esas alınmasında bir mahsur bulunmadığı,
Aile yardımındaki artışında maaş artışının bir unsuru olduğu ve bunun gormezden gelinemeyeceği,
Sosyal odemeleri artırmaya yonelik olarak yıllardır ilk defa 2003 yılında onemli iyileştirmeler sağlandığı ve bunun getirmiş olduğu onemli yuklerin yok sayılmaması gerektiği,
Aile yardımına ilişkin olarak yukarıda ifade edilen sayıların Saymanlıklardan her yıl alınan bilgilere dayandığı,
ifade edilmiştir.

3. 2003 YILININ MAAŞ ARTIŞINDA UZLAŞTIRMA KURULU KARARINDA YER ALAN (%15+%10) ORANLARININ BİR HEDEF OLARAK KABUL EDİLİP EDİLMEYECEĞİ KONUSU :
Bilindiği uzere 7.9.2003 tarihli ve 2002/1 sayılı Uzlaştırma Kurulu Kararının (B) kısmının "a) Katsayıya Bağlı Olan Odemeler" bolumunde;
"Kamu gorevlilerinin aylıklarının tespitinde kullanılan taban aylığı, maaş katsayısı, yan odeme katsayısına bağlı olarak hesaplanan aylık ve odemelerde Haziran 2002 tarihinde yapılan butce cağrısında belirtilen % 20'lik enflasyon hedefi ve personel giderleri icin ongorulen %25'lik artış ve refah payının dikkate alınması, enflasyon hedefinde calışanlar aleyhine sapma gercekleştiği takdirde ilk 6 ay icin donem sonunda, ikinci 6 ay icin her ayın sonunda enflasyon farkının maaşlara yansıtılmasının uygun olacağı sonucuna varılmıştır.
Enflasyon hedeflerinden sapma olmadığı takdirde ilk 6 ay icin %15, ikinci 6 ay icin %10'luk artışın enflasyon hedefi ve refah payını karşılayacağı duşunulmektedir. Yuzdeye bağlı artışlar yan odeme, ozel hizmet tazminatı, ek gosterge, makam tazminatı, taban aylığı, kıdem aylığı, maaş tutarı gibi kalemleri kapsamaktadır."
ifadesi bulunmaktadır.
Buradaki oranlar dikkate alındığında 2003 yılı icin kumulatif bazda ilk yarı %15 ve ikinci yarı %10 olmak uzere yıllık %26,5 tutarında bir maaş zammı oranına ulaşılması hedefi ongorulmektedir.
2003 yılı icin boyle bir hedefin kabul edilip edilmeyeceği hususu, 2003 yılındaki kayıp ve kazancın tespiti acısından son derece onem taşımaktadır.

Bu konudaki iki farklı goruş aşağıdaki gibidir;
a. Konfederasyon Temsilcilerinin Goruşu :
- Konfederasyon temsilcileri Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen oranların bir alt sınır oluşturduğunu ve bu oranların kıyaslamaya esas alınması gerektiğini,
Uzlaştırma Kurulunun bağımsız ve tarafsız bir yaklaşım ortaya koyduğunu, bu nedenle de anılan oranların esas alınmasının hukuken de zorunlu olduğunu,

ifade etmişlerdir.
b. Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin goruşu:
- 4688 sayılı Kanunun 35 inci maddesinde Uzlaştırma Kurulunun duzenlendiği, buna gore Uzlaştırma Kurulu Kararına tarafların katılması durumunda kararın mutabakat metni olarak Bakanlar Kuruluna sunulabileceğini,
Ayrıca Uzlaştırma Kurulunun soz konusu kararının % 5 lik bir refah payını da icerdiğini,
belirtmişlerdir
IV. SONUC :
Yukarıda belirtilen acıklamalar cercevesinde tarafların tumunun goruşlerini iceren değişik varsayımlara gore hazırlanmış maaş artışları kıyas tablosuna gore;
1. Ortalama Bazlı Kıyaslamalarda;
- Aile yardımı dahil ortalama memur maaş artışının %26,9 olarak gercekleştiği ve %25.4 ortalama enflasyon hedefi karşısında % 1.2 oranında daha fazla artış sağlandığı,

Aile yardımı haric ortalama memur maaş artışının %24.2 olarak gercekleştiği ve %25.4 ortalama enflasyon hedefi karşısında % -1 oranında kayıp olduğu,

2. Kumulatif Bazlı Kıyaslamalarda;
- Maliye Bakanlığı, Hazine Musteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerine gore;
a. En duşuk maaş artışı (aile yardımı dahil) %30,8 oranında gercekleştiğinden %20 kumulatif enflasyon hedefi karşısında bir kaybın olmadığı, aksine %9 oranında daha fazla artış olduğu,
b. Ortalama memur maaş artışında ise (aile yardımı dahil) bu oranın %18,6 olarak gercekleştiği ve %20 kumulatif enflasyon hedefi karşısında % -1.2 oranında bir kaybın olduğu,
c. En yuksek memur maaş artışının (aile yardımı dahil) %9,2 oranında gercekleştiği ve %20 kumulatif enflasyon hedefi karşısında % -9.9 oranında bir kaybın olduğu,

Konfederasyon Temsilcilerinin goruşune gore;
a. En duşuk maaş artışı (aile yardımı haric) %17,3 oranında gercekleştiğinden Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen %26,5'luk artış hedefi karşısında % -7.8 oranında bir kaybın olduğu,
b. Ortalama memur maaş artışında ise (aile yardımı haric) bu oranın %12.7 olarak gercekleştiği ve Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen %26,5'luk artış hedefi karşısında % -12.2 oranında bir kaybın olduğu,
c. Ayrıca aile yardımı haric ortalama memur maaş artışında, % 5'lik refah payı dikkate alındığında, soz konusu kayıpların daha da yuksek olduğu,
sonucuna varılmıştır.