Hali hazırdaki mevzuatmıza gore (5434) vefat eden memurun eşine şartlı ve şartsız olmak uzere iki durumda aylık bağlanmaktadır. Eğer fiili hizmet suresi 10 yıl ve daha fazla ise şartsız, 5-10 yıl arasında ise başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremiyecek derecede malul ve muhtac olma şartı aranmaktadır. İşte bu şartlarda değişiklik olmuştur ve değişiklik geriye doğru da işleyecektir. 5434 SAYILI T.C.EMEKLİ SANDIĞI KANUNU VE 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU HUKUMLERİNİN UYGULANMASINDA DUL EŞLERE OLUM AYLIĞI BAĞLANMASI HALLERİ
MEVCUT DUZENLEMEDE DUL EŞLERE AYLIK BAĞLANMASI
Vefat eden kamu gorevlilerinin dul eşlerine aylık bağlanması 5434 sayılı Kanunun 66 ve Ek 13 uncu maddeleri ile duzenlenmiştir. Aylık bağlama oranları ise aynı Kanunun 68 inci maddesinde yer almıştır. (1, 2)
Şartları;
-Kamu gorevlilerinden fiili hizmet sureleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan vefat edenlerin dul eşlerine malulluk ve muhtaclık şartı aranmaksızın,
-Kamu gorevlisi olarak gorev yapmakta olanlardan fiili hizmet sureleri 5 yıl ile 10 yıl arasında olanlardan vefat edenlerin, vefat tarihinde, başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremiyecek derecede malul ve muhtac bulunan dul eşlerine,
olum aylığı bağlanmaktadır.
Vefat edenin olum tarihinde calışarak hayatını kazanamayacak derecede malul ve muhtac bulunmayan dul eşe ise olum aylığı bağlanmamaktadır.


YENİ DUZENLEMEDE DUL EŞLERE AYLIK BAĞLANMASI
1- KANUNUN YURULUĞE GİRMESİ ONGORULEN 01/10/2008 TARİHİNDEN SONRA DUL EŞLERE AYLIK BAĞLANMASI
01/10/2008 tarihinde yururluğe girmesi ongorulen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 32 nci maddesinde dul eşlere aylık bağlanması icin aranılan toplam hizmet suresinde onemli bir değişiklik yapılmıştır. ( [3] )
Kanunun yuruluğe girmesi ongorulen 01/10/2008 tarihinden once şartlı veya şartsız aylık bağlanabilmesi icin aranılan hizmet suresi, 1800 gune (5 yıla) indirilmiştir. Yapılan bu duzenleme ile vefat edenin hizmet suresi 5 ila 10 yıl arasında olmasına rağmen aylık bağlanamayan kamu gorevlilerinden vefat edenlerin dul eşlerinin mağduriyetlerinin giderildiği gorulmektedir.


KANUNUN YURULUĞE GİRMESİ ONGORULEN 01/10/2008 TARİHİNDEN ONCE VEFAT EDEN KAMU GOREVLİLERİNİN DUL EŞLERİNE AYLIK BAĞLANMASI

Kamu gorevlisi olarak gorev yapmakta iken vefat eden ancak toplam hizmet suresinin yetersizliğinden dolayı aylık bağlanamayan dul eşlere aylık bağlanması hukmu 5510 sayılı Kanunun Gecici 4 uncu maddesinin 14, 15 ve 16 ncı fıkralarında duzenlenmiştir. ( [4] )
Bu duzenleme ile Kanunun yururluğunden once kamu gorevlisi olarak gorev yapanlardan vefat edenlerin toplam hizmet surelerinin 1800 gun (5 yıl) olması şartıyla dul eşlerine Kanunun yururluğe girmesi ongorulen 01/10/2008 tarihinden sonra aylık bağlanması mumkun olacaktır.
5510 SAYILI KANUN MADDELERİNİN HANGİ TARİHTE YURULUĞE GİRECEĞİNE İLİŞKİN DUZENLEME KANUNUN 108 İNCİ MADDESİNDE YER ALMIŞTIR.( [5] )




( [1] ) 5434 S.K. Madde 66 ? Dul ve yetim aylıkları:
a) Cumhurbaşkanı iken veya ayrıldıktan sonra olenlerin,
b) İştirakcilerden fiili hizmet muddetleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan olenlerin,
c) Emekli, adi malulluk veya vazife malulluğu aylığı alanlardan (Aylığa mustahak duruma girip te henuz bağlama yapılmamış olanlar dahil) olenlerin,
c) İştirakcilerden 45 inci maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle olenlerin veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları uzerine tedavi sırasında veya ameliyat yuzunden olenlerin;
d) Erlerden 56 ncı maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları uzerine tedavi sırasında veya ameliyat yuzunden olenlerin;
e) Erlerden 56 ncı madde gereğince vazife malulluğu aylığı alanlardan (Aylığa mustahak duruma girip te henuz bağlama yapılmamış olanlar dahil) olenlerin,
f) (Değişik: 9/7/19536122/3 md.) Fiili hizmet muddetleri 10 yıl ve daha fazla olupta kesenekleri geri verilmemiş durumda olanlardan 61 yaşını doldurmadan olenlerin, (3)
g) Vazife malulluğu gectiğinden dolayı aylığı kesilmiş ve emeklilik hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş ve fiili hizmet muddetleri de 10 yılı doldurmuş bulunanlardan olenlerin,
Olum tarihinde bu kanuna gore aylığa mustahak dul ve yetimlerine bağlanır.

5434 S.K. Ek Madde 13 ? (2/3/19701239/1 md. ile gelen Ek 1 inci madde hukmu olup madde numarası teselsul ettirilmiştir.)
Fiili hizmet suresi 5 yılı doldurduktan sonra vefat eden iştirakcilerin, olum tarihinde, başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremiyecek derecede malul ve muhtac bulunan dul eşleri ile cocuklarına, yazı ile Sandığa muracaatlarını takibeden ay başından itibaren 15 yıl hizmet suresi uzerinden 68 inci maddedeki esaslara gore dul ve yetim aylığı bağlanır.
(Ek: 8/7/19711425/6 md.) Ancak, olum tarihinde 18 yaşını, orta oğrenimde 20 yaşını ve yuksek oğrenim yapmakta ise 25 yaşını doldurmamış cocuklarda malulluk şartı aranmaz. Bunların aylıkları , oğrenim durumları da goz onune alınarak, yukarıdaki yaşları doldurdukları tarihi takibeden aybaşından itibaren kesilir. Şu kadar ki, bunlardan aylıklarının kesilmesi gereken tarihlerde başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremeyecek derecede malul ve muhtac bulunanların aylıklarının odenmesine devam olunur.
(Ek: 7/5/19863284/19 md.) Yukarıdaki hukumler, 22/6/1956 tarih ve 6741 sayılı Kanunla 53 uncu maddeye eklenen bent gereğince malulluk aylığı alanlardan olenlerin dul ve yetimleri hakkında da uygulanır.
([2)] 5434 S.K. Madde 68(Değişik: 15/6/19782149/1 md.)
Dul ve yetim aylıkları:
Olenin bağlanmış veya bu Kanun hukumlerine gore hesaplanacak emekli, adi malulluk veya vazife malulluğu aylıklarının;
a) Dul karı ve koca icin % 50'si, aylık alan yetimi bulunmayanların dul eşlerine % 75'i,
b) Cocuklarla ana veya babanın her biri icin % 25'i, oranında bağlanır.
Olenin aylığa mustehak bir dul karı veya kocası ile bir yetimi bulunması halinde, dul karı veya kocaya % 60, yetimine % 30 oranı uygulanır.
Olenin onceki eşinden olan cocuklarıyla, hem anadan hem babadan yetim olan veya af kanunlarına gore tescil edilmiş bulunan cocuklarına % 30 oranında aylık bağlanır. Sonradan hem anadan hem babadan yetim duruma giren cocukların aylıkları da % 30 oranı uygulanmak suretiyle yukseltilir.
(Değişik: 14/3/19853166/1 md.) Emekli, adi malulluk, vazife malulluğu aylığı alan veya iştirakci olan dul eşe % 50 oranında dul aylığı bağlanarak odenir.
Yukarıda belirtilen oranlara gore bağlanacak dul ve yetim aylıkları toplamı, bunlara esas tutulan, emekli, adi malulluk veya vazife malulluğu aylıklarından fazla olursa, fazlası, dul ve yetim aylıklarından mutenasiben indirilir.
Olen, dul karı veya koca bırakmazsa veya bıraktığı koca aylığa mustehak değilse, bunların payı cocuklarla ana babanın aylıklarına eşitlikle eklenir. Şu kadar ki, bu aylıkların toplamı yapılan eklemelerden sonra bağlamaya esas tutulan aylığın yetim bir kişi ise % 50'sini, 2 kişi ise % 80'ini, 3 kişi ise % 100'unu gecemez.
Dul ve yetimlerin aylık oranlarının yukseltilmesini gerektiren durumların doğması, sonradan veya yeniden aylık odenmesine hak kazanılması veyahut odenmekte olan aylıkların kesilmesi hallerinde yukarıdaki hukumler gozonune alınarak, odenecek aylıklar yeniden hesaplanır.


( [3] ) 5510 S.K. MADDE 32 - Olum sigortasından sağlanan haklar şunlardır:
a) Olum aylığı bağlanması.
b) Olum toptan odemesi yapılması.
c) Aylık almakta olan kız cocuklarına evlenme odeneği verilmesi.
d) Cenaze odeneği verilmesi.
(Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/20 md.) Olum aylığı;
a) En az 1800 gun malûlluk, yaşlılık ve olum sigortaları primi bildirilmiş veya 4 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar icin, her turlu borclanma sureleri haric en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gun malûlluk, yaşlılık ve olum sigortaları primi bildirilmiş,
b) 47 nci maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış, malûlluk, vazife malûlluğu veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malûlluk, vazife malûlluğu veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henuz işlemi tamamlanmamış,
c) Bağlanmış bulunan malûlluk, vazife malûlluğu veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak calışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş,
durumda iken olen sigortalının hak sahiplerine, yazılı istekte bulunmaları halinde bağlanır. Ancak, 4 uncu maddenin birinci fıkrasının (b) bendine gore sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi icin olen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her turlu borcunun olmaması veya odenmesi şarttır.


( [4] ) 5510 S.K GECİCİ MADDE 4 FIKRA 14,15,16 ?Bu Kanunun yururluğe girdiği tarihten once olen, ancak bu Kanunla yururlukten kaldırılan ilgili kanun hukumlerine gore olum aylığının bağlanabilmesi icin yeterli prim odeme gun sayısı olmayan sigortalının hak sahiplerinin, prim odeme gun sayısı bakımından bu Kanun hukumlerine gore olum aylığına hak kazanması halinde, muracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren, bu Kanunla yururlukten kaldırılan 5434 sayılı Kanun hukumlerine gore hesaplanacak aylıkları, bu Kanunun 32 nci, 34 uncu ve 37 nci maddelerine gore odenir.
Bu Kanunun yururluğe girdiği tarihten once 5434 sayılı Kanuna gore iştirakci olup bu Kanunun yururluğe girdiği tarihten sonra bu Kanunun 4 uncu maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalılığı bulunmayanların borclandığı, ihya ettiği hizmetleri ile birlikte bu Kanuna gore aylığa hak kazanmaları ve muracaat etmeleri halinde, bu maddeye gore borclandığı ve ihya ettiği hizmetlerine ait paranın odendiği tarihi takip eden ay başından itibaren kendilerine bu Kanunla yururlukten kaldırılan 5434 sayılı Kanun hukumlerine gore hesaplanarak aylık bağlanır. Hak sahipleri hakkında bu fıkra hukmu uygulanmak suretiyle aylığa hak kazandıklarında hesaplanan aylıkları, bu Kanunun 32 nci, 34 uncu ve 37 nci maddelerine gore odenir. Ancak bu sureler emeklilik ikramiyesinde nazara alınmaz.
Kesenek veya toptan odemeleri zamanaşımına uğramış olması nedeniyle hizmetleri tasfiye edilmiş olanların, tasfiye edilmiş sureleri bu Kanuna gore birleştirilecek hizmetlerden kabul edilir.?

( [5] ) 5510 S.K. MADDE 108- (Değişik: 17/4/2008-5754/108 md.)
Bu Kanunun;
a) Gecici 20 nci maddesinin son fıkrası 1/1/2008 tarihinde,
b) 72 nci ve 73 uncu maddeleri, gecici 6 ncı maddesinin yedinci fıkrasının (b) bendi, gecici 7 nci maddesinin son fıkrası, gecici 9 uncu maddesinin bir il dorduncu fıkraları ile gecici 17 nci maddesi, gecici 20 nci maddesinin onikinci fıkrası 30/4/2008 tarihinde,
c) 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (3) il (8) ve (10) numaralı alt bentleri ile (f) bendinde sayılanlar icin genel sağlık sigortası hukumlerinin uygulanmasına ilişkin olarak; 3 uncu maddesinin birinci fıkrasının (1), (2), (8), (9), (10), (16), (17), (20), (22), (23), (24), (25), (26) ve (27) numaralı bentleri, 63, 64, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 74, 75, 77, 78, 79 uncu maddeleri, 80 inci maddesinin dorduncu fıkrası, 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi ve ikinci fıkrası, 82 nci maddesinin birinci, ikinci ve ucuncu fıkraları, 87 il 89 uncu maddeleri, 97 nci maddesinin son fıkrası, gecici 1 inci maddesinin son fıkrası, gecici 3 uncu maddesi, gecici 6 ncı maddesinin dorduncu fıkrası, gecici 11 inci maddesinin ikinci fıkrası, gecici 12 inci maddesi hukumleri 1/7/2008 tarihinde,
d) Diğer hukumleri 2008 yılı Ekim ayı başında,
yururluğe girer.