Bu dosyada, 4 adet soruya cevap verilecektir. Cevap verilecek sorulardan birisi de şudur: Bir memur zorunlu olarak gorev yapabileceği (genel olarak 65 yaş haddini) yaş haddini doldurmasına rağmen hatalı olarak veya yanlış yaş hesaplanması sonucunda calışmaya devam ederse/ettirilirse bu memurun yaş haddini doldurduğu tarihten sonraki sureleri emeklilik işlemlerinde hizmet olarak dikkate alınır mı? 18 yaşından once memurluk gorevine nasıl başlanır? Memurların sosyal guvenlik işlemlerinde esas alınan doğum tarihleri nasıl belirlenir, emeklilik yaş dolumu nasıl hesaplanır, yaş haddi dolmuş olmasına rağmen calışma durumları nasıl olur, konularını değerlendirmekteyiz.
1-18 YAŞINDAN ONCE MEMURLUK GOREVİNE NASIL BAŞLANIR?
Genel kural, 18 yaşını tamamlamayan memur olarak goreve başlayamaz. Ancak, 18 yaşın altında goreve başlama halinde kazai ruşt kararı aranmaktadır, bu şartı yerine getiren 18 yaşın altında olsa da memurluk statusunde goreve başlayabilmektedir.
Detaylar:
Kazai ruşt, Turk Medeni Kanunu Madde 12 hukmunde yer alan "Onbeş yaşını dolduran kucuk, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir." hukmu ile ergin kılınma yani bu şekilde yapılan işlem sonucunda kişinin hukuksal işlemlerini kendisinin yapmasına imkan verme durumudur ve bu şekilde kişiler artık kendi işlerini veli veya vasi olmadan yapabilecek duruma girerler.
İşte, sosyal guvenlik işlemlerinde de bu konuyla ilgili hukumler bulunur.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 40, memuriyete girişte yaş koşullarını belirlemiştir. Buna gore genel olarak 18 yaşını tamamlayanlar Devlet memuru olabilmektedirler. Ayrıca, bir meslek veya sanat okulunu bitirenler en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Turk Medeni Kanunu madde 12 hukmune gore gore kazai ruşt kararı almak şartıyla Devlet memurluklarına atanabilirler.
5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu Madde 12 hukmunde de, 5434 sayılı Kanunla tanınan hakların başlangıcının 18 yaşını bitirmiş olmaları gerektiği belirlenmiştir. 5434 sayılı Kanunun Ek Madde 21 de 18 yaşın istisnası olarak, bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden Turk Medeni Kanunu hukumlerine gore kazai ruşt kararı almak suretiyle Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığına tabi ve oğrenimleri ile ilgili gorevlere atananlar hakkında, 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmamaktadır.
5434 sayılı Kanunda bulunan hukum, aynı şekilde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 6'da da yer almaktadır.. Bu madde hukmune gore de, 18 yaşını doldurmamış olanlar Devlet memuru olamıyor, ancak bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 4721 sayılı Turk Medeni Kanunu hukumlerine gore mahkemece ergin kılınmak suretiyle, oğrenimleriyle ilgili gorevlerde calışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmamaktadır.

Ornek olarak:
- Harp okulunda, Fakulte ve Yuksekokullarda TSK hesabına okuyan veya bağımsız kendi hesabına okumakta iken askeri oğrenci olanlar; astsubay sınıf okulu ve astsubay meslek yuksekokulu oğrencileri şayet oğrenci iken kazai ruşt kararı almış olurlarsa, bunların subay veya astsubay gorevine fiili olarak başladıkları tarihten itibaren gecen sureleri fiili hizmet suresinden sayılmaktadır.
- Hemşirelik mezunu olup 18 yaşından once kazai ruşt kararı alıp sağlık hizmetleri sınıfında hemşire olarak mesleği ile ilgili goreve başlarlarsa goreve başladıkları tarihten itibaren gecen sureleri fiili hizmet suresinden sayılmaktadır.
- Ancak, okudukları okullar itibariyle farklı bir meslek grubuna başlarlarsa, kazai ruşt kararı gecerli olmaz, 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren ki calışmaları fiili hizmet suresinden sayılır.
2- MEMURLARIN SOSYAL GUVENLİK İŞLEMLERİNDE ESAS ALINAN DOĞUM TARİHLERİ NASIL BELİRLENMEKTEDİR:

Devlet memurları genel olarak 18 yaşını doldurdukları zaman memur statusunu kazanmaktadırlar.
5434 e tabi olanlar:
Gerek gorevde gerekse emeklilikte gecerli doğum tarihinin hangi tarih olacağı hususu 5434 sayılı Kanun Madde 105 hukmunde acıklanmıştır. Buna gore 18 yaşın doldurulduğu tarihin tespitinde;
Memurluğa ilk kez başladıklarında Kurumlarına ibraz ettikleri nufus cuzdanlarındaki doğum tarihleri esas alınmaktadır.
Şayet, nufus cuzdanı ile nufus kayıtları arasında doğum tarihleri farklı olursa nufus kayıtları esas alınmaktadır.

18 yaşını tamamladıktan sonra yaş duzeltmesi yapılmışsa 18 yaşını tamamladıkları doğum tarihleri esas alınır.
Ayrıca, 18 yaşını tamamlamadan once doğum tarihi itibariyle bir duzeltme yapılmışsa duzeltilen doğum tarihi esas alınır.
Turk Silahlı Kuvvetleri mensuplarının yaş hadleri sebebiyle emeklilik işlemleri; doğum tarihlerinde ay ve gun yazılı olmayanlar ile doğum gunleri 1 Eylulden once olanlar icin 1 Eylul, doğum gunleri 1 Eylul ve daha sonra olanlar icin muteakip yılın 1 Eylul tarihinde yapılır.
5510 a tabi olanlar:
İlk defa zorunlu olarak calışmaya başladıkları tarihte, yani SGK primlerine tabi olduğu tarihte nufus kayıtlarında bulunan doğum tarihleri esas alınmaktadır.
Calışmaya başladıkları tarihten sonra sonraki yaş duzeltmeleri dikkate alınmamaktadır. Memur olarak goreve başladıkları tarihteki nufus kayıtlarındaki doğum tarihleri esas alınmıştır. Yani memur goreve 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri gecerli olacaktır.
Yine, Turk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Guvenlik Komutanlığı mensuplarının 5434 sayılı Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 40 ıncı maddesinde belirlenen yaş hadleri sebebiyle emeklilik işlemleri, doğum tarihlerinde ay ve gun yazılı olmayanlar ile doğum gunleri 1 Eylulden once olanlar icin 1 Eylul, doğum gunleri 1 Eylul ve daha sonra olanlar icin muteakip yılın 1 Eylul tarihinde yapılmaktadır.
Değerlendirmemiz:
5434 e tabi olanlarda:
18 yaşının doldurulmasından once yapılmış olan yaş tashihleri sosyal guvenlik hukukunda gecerli olur,
Ancak 18 yaşının doldurulmasından sonra yapılmış olanlar ise gecersiz olur.
5510 a tabi olanlarda:
Memur olarak goreve başladıkları tarihteki nufus kayıtlarındaki doğum tarihleri esas alınmıştır. Yani memur goreve 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri gecerli olacaktır.
Genel değerlendirme:
Eski memurlar yaş tashihlerinde dezavantajlı olmaktadırlar. Zira, eski memurlarda 18 yaş kesin olarak belirtilmiştir.
Yeni memurlar yaş tashihlerinde avantajlı olmaktadırlar. Bunlar icin 18 yaş kesin bir tarih olarak belirtilmemiş, memur olarak goreve başladıkları tarihteki nufus kayıtlarındaki doğum tarihleri esas alınmıştır. Yani memur goreve 25 yaşında da başlasa, bu yaşa kadar yaptıracağı yaş tashihleri gecerli olacaktır.
3-YAŞ DOLUMU HESAPLAMASI;
Emeklilikte, yaşın doldurulması mı, yoksa yaşa girilen tarih mi esas alınır? Genelde bu hesaplamayı memurlar yapmaktadırlar.
Memurlar, emekli olmadan once yaptıkları hesaplamalar, tamamıyla alacakları aylık ve ikramiye konularına endeksli olmaktadır. Tabi ki bu hesaplamada onemli olan memurun hizmet suresi ve emekli olacakları yaş grubunun hangi tarih olacağıdır.
Emeklilikte yaş hesaplamasında mutlaka yaşın dolum tarihi esas alınır, girilen yaştan gun alma kabul edilmez:
Sonuc olarak, emeklilikte yaş hesaplamalarında yaşın girildiği tarih değil, yaşın doldurulduğu tarih olmaktadır.
Ornek: 12.08.1978 doğumlu kadın veya erkek bir devlet memurunun 53 yaşına tabi olduğunu kabul ettiğimizde, ancak bu yaşın dolum tarihinde emekliliğe hak kazanır. Yani 12.08.1978 + 53 = 12.08.2031 tarihinde yaşını doldurmuş olur. Ancak bu tarihten sonra hizmet suresi de tamamsa emekli olabilir.
22.10.1958 doğumlu bir devlet memuru yaş haddinden (Kadın veya erkek memur 65 yaşından dolayı) emekliye sevki 65 yaşını dolduracağı tarihte olur. 22.10.1958 + 65 = 22.10.2023 tarihinde kurumu bu kişiyi emekliye sevk eder. Yani 22.10.2022 tarihi yaşa girildiği tarih olur, bu tarihte resen emeklilik olmaz, resen emeklilik 65 yaşının biteceği 22/10/2023 tarihinde olur.
4-YAŞ HADDİNDEN ZORUNLU EMEKLİLİK İŞLEMİNİN GOZDEN KACIRILMASI, YANİ FAZLADAN CALIŞMA SURELERİNİN OLMASI DURUMUNDA İŞLEM NASIL OLUR?
Bir memur zorunlu olarak gorev yapabileceği (genel olarak 65 yaş haddini) yaş haddini doldurmasına rağmen hatalı olarak veya yanlış yaş hesaplanması sonucunda calışmaya devam ederse/ettirilirse bu memurun yaş haddini doldurduğu tarihten sonraki sureleri emeklilik işlemlerinde hizmet olarak dikkate alınmaz. 65 yaşını doldurmuş bir memur, memur olarak gorev yapamayacağından 65 yaşından sonraki sureleri emeklilik işlemlerinde dikkate alınmaz. Ancak, bu şekilde calışmalar emeklilik hizmetlerinde dikkate alınmasa da fiilen bir calışma olduğundan kendilerine odenen gorev aylıklarının geri tahsil edilemeyeceğini de belirtebiliriz. Yani bu şekilde bir calışma memur icin hicbir zaman olumsuz bir duruma (emekli aylığı, emekli ikramiyesi, gorev aylığı vb. gibi) yol acmayacağını da soyleyebiliriz.