10 Ekim 2010 PAZARResmî GazeteSayı : 27725
BAKANLAR KURULU KARARI
Karar Sayısı : 2010/958
Devlet Planlama Teşkilatı Musteşarlığınca hazırlanan ekli ?Orta Vadeli Program (2011-2013)?ın kabul edilmesi; Devlet Bakanlığının 8/10/2010 tarihli ve 3765 sayılı yazısı uzerine, 5018 sayılı Kamu Malî Yonetimi ve Kontrol Kanununun 16 ncı maddesine gore, Bakanlar Kurulu'nca 8/10/2010 tarihinde kararlaştırılmıştır.

Abdullah GUL
CUMHURBAŞKANI
ORTA VADELİ PROGRAM
(2011-2013)


GİRİŞ
2010-2012 donemini kapsayan bir onceki Orta Vadeli Program (OVP), dunya ekonomisinde İkinci Dunya Savaşı yıllarından sonra en derin daralmanın yaşandığı bir ortamda yururluğe konulmuş, maliye ve para politikaları Program cercevesinde yuksek bir siyasi sahiplenmeyle başarıyla yurutulmuştur.
OVP; ekonomik politikalara ilişkin belirsizliği kısa surede ortadan kaldırarak uretim sektorlerinin, dış piyasaların, tuketicilerin ve yatırımcıların guvenini tesis etmiş ve ekonominin hızlı bir şekilde canlanmasına katkı sağlamıştır. Turkiye, OVP ile maliye politikası acısından krizden cıkış stratejisini ilan eden ve ekonomik birimlerin onune orta vadeli bir cerceve koyan az sayıda ulke arasında yer almıştır. Bu durum, gelişmiş ya da gelişmekte olan tum ekonomileri borclarının surdurulebilirliği acısından değerlendiren sermaye piyasalarının gozunde Turkiye'yi bir adım one cıkarmıştır. Bugun gelinen noktada pek cok ulkede ortaya cıkan kamu acıkları ve borc surdurulebilirlik endişeleriyle orta vadeli programlara duyulan şiddetli ihtiyac, Turkiye'de zamanında ve doğru adımlar atıldığının da bir teyidi olmuştur.
5018 sayılı Kamu Malî Yonetimi ve Kontrol Kanunu, her yıl, uc yıllık perspektifle OVP hazırlanmasını ongormektedir. Bu hukum cercevesinde, 2011-2013 donemi icin hazırlanan bu Program, bir onceki OVP'nin devamı niteliğinde olup, uygulanmakta olan ilke, politika ve onceliklerle uyum arz etmektedir.
I. DUNYA VE TURKİYE EKONOMİSİNDE GELİŞMELER1

A. DUNYA EKONOMİSİ
2008 yılının ikinci yarısından itibaren dunyayı etkisi altına alan krizin bir ekonomik ve finansal cokuş haline donmesini engellemek icin, hukumetler ve merkez bankaları; finansal sisteme işlerlik kazandırmaya, guveni tekrar tesis etmeye ve toplam talebi artırmaya yonelik yuksek boyutlu parasal ve mali tedbirler almıştır. Bu tedbirlerin katkısıyla, 2009 yılında dunya ekonomisinde yaşanan daralma ongorulduğu kadar olmamış ve ekonomik toparlanma beklenenden erken başlamıştır. Dunya ekonomisinde 2009 yılı icin yuzde 1,4 olarak tahmin edilen daralma yuzde 0,6 olarak gercekleşmiştir. Diğer taraftan, ekonomik krizin ulke gruplarına yansımaları onemli olcude farklılık gostermiştir. 2009 yılında gelişmiş ulkelerde ekonomik daralma yuzde 3,2'ye ulaşırken, ozellikle Cin ve Hindistan kaynaklı olmak uzere, yukselen ve gelişmekte olan piyasa ekonomilerinde yuzde 2,5 oranında buyume kaydedilmiştir.
Kuresel ekonomik kriz sonucunda, 2009 yılında, dunya ticaret hacmi yuzde 11, dunya mal ve hizmet ticareti fiyatları ise yuzde 10,3 oranında gerilemiştir. Kriz aynı zamanda dunya genelinde fiyat artışlarının belirgin bir bicimde yavaşlamasına yol acmıştır. Tuketici enflasyonu 2009 yılında gelişmekte olan ulkelerde 4 puan azalarak yuzde 5,2 olarak gercekleşmiştir. Krizden en cok etkilenen grup olan gelişmiş ulkelerde ise tuketici enflasyonu 3,3 puan azalarak yuzde 0,1 seviyesine duşmuş; bu gelişme bazı ulkelerde deflasyon riskini gundeme getirmiştir.
2009 yılında yaşanan ekonomik daralmanın olumsuz etkileri işsizlik oranlarında da belirgin olarak gorulmuştur. İşsizlik oranı Avro Bolgesinde yuzde 9,4'e, ABD'de yuzde 9,3'e, OECD genelinde ise yuzde 8,3'e cıkmıştır. Temmuz 2010 itibarıyla soz konusu ulkelerin tamamında işsizlik oranlarının bir miktar daha yukseldiği gorulmuştur.2 Mevcut gelişmeler ve duşuk buyume beklentileri, işsizlik oranlarında gelinen bu seviyelerin uzun bir sure kalıcı olabileceğine işaret etmektedir. Nitekim Ekim ayında yayımlanan IMF'nin Dunya Ekonomik Gorunum Raporunda 2011 yılı işsizlik oranları ABD ve Avro Bolgesi icin sırasıyla yuzde 9,6 ve yuzde 10 olarak tahmin edilmektedir.
Makroekonomik gelişmeler 2010 yılında, gelişmiş ekonomilerde yavaş olmakla birlikte istikrarlı bir toparlanma, gelişmekte olan ekonomilerde ise guclu buyume beklentisini teyit etmektedir. Bu kapsamda, buyumenin 2010 yılında ABD ekonomisinde yuzde 2,6, Avro Bolgesinde yuzde 1,7 ve gelişmiş ekonomilerin tamamında yuzde 2,7 olarak gercekleşmesi beklenirken; Cin'in yuzde 10,5, Hindistan'ın yuzde 9,7, gelişmekte olan ekonomilerin toplamda yuzde 7,1 buyume kaydetmesi beklenmektedir. Boylece, dunya ekonomik buyumesinin yuzde 4,8 olacağı tahmin edilmektedir.

2009 yılında, ABD ve Avro Bolgesi ekonomilerinde, kuresel krize karşı uygulanan genişlemeci ekonomi politikalarının katkısıyla, genel devlet acığının GSYH'ya oranı sırasıyla yuzde 12,9 ve yuzde 6,3'e ulaşmıştır. Soz konusu oranın, ABD'de 2010 yılından itibaren, Avro Bolgesinde ise 2011 yılından itibaren duşmeye başlayacağı ve 2015 yılında ABD'de yuzde 6,5'e, Avro Bolgesinde ise yuzde 2,8'e gerileyeceği tahmin edilmektedir.
ABD ve Avro Bolgesi brut borc stokunun GSYH'ya oranı, 2007 yılındaki yuzde 62,1 ve yuzde 65,9 seviyelerinden, 2009 yılında sırasıyla yuzde 84,3 ve yuzde 79'a ulaşmıştır. Bu oranların onumuzdeki donemde de artmaya devam ederek 2015 yılında ABD'de yuzde 110,7'ye, Avro Bolgesinde ise yuzde 89,3'e yukselmesi beklenmektedir.
Kamu acığı ve borc stokundaki bozulma bazı Avrupa ulkelerinde cok daha fazla olmuş ve bu ulkelerde kamu borcunun surdurulebilirliğine yonelik ciddi kaygılar ortaya cıkmıştır. Avrupa Birliği (AB) icinde makroekonomik politika eşgudumunun sağlanamaması ve bankacılık sektorunun kırılgan yapısı, uluslararası piyasalarda Avronun ciddi değer kaybına neden olmuştur. Bu gelişme, krizin başından itibaren beklendiği gibi, Avro Bolgesinin, dunya ile mukayese edildiğinde, krizden cıkışının tedrici olacağı yonundeki beklentileri guclendirmiştir. Ancak, borc sorunu yaşayan ulkelerin kamu acıklarını azaltmak amacıyla ardı ardına mali tedbir paketleri acıklamaları; IMF'nin de katkısıyla AB'de zor durumda kalan ulkelere destek mekanizması oluşturulması; uygulanan stres testlerinde bankacılık sisteminde kayda değer bir sorun olmadığının gorulmesi; Almanya ekonomisinin guclu bir toparlanma seyri izlemesi; AB ekonomisinin gorunumunu nispi olarak duzeltmiştir.
Ozetle, kuresel ekonomik krizin etkilerinin azaltılması amacıyla uygulanan maliye politikaları, finansal kesimden kaynaklanan mali yukler ve devresel butce etkisi ulkelerin kamu acıklarını ve borc stoklarını onemli olcude artırmıştır. Boylece, ekonomik kriz, başta Avrupa ulkeleri olmak uzere, bircok ulke icin bir nevi borc krizi haline donuşmuştur. Uzun donemde dahi, ulkelerin borc stoklarında meydana gelen artış eğiliminin durdurulabilmesi, ancak donem boyunca kamu dengelerinde tedrici ve istikrarlı bir iyileştirme yapılmasıyla mumkun gorunmektedir. Bu nedenle, kamu borcunun surdurulebilirliğini sağlamak amacıyla mali sıkılaştırma ulkelerin ekonomik politika gundemine oturmuştur.
Onumuzdeki donemde, dunya ekonomileri genelinde canlanma ve buyume ongorulmekle birlikte, ozellikle gelişmiş ulkelerdeki yuksek butce acıkları ve zayıf buyume performansı nedeniyle oluşan mali ve finansal kırılganlıklar kaynaklı belirsizlikler surmektedir. AB'de yaşanan borc krizine ek olarak, AB ve ABD ekonomilerinde krizle birlikte işsizliğin yuksek seviyelere ulaşmış olması ve yapışkan hale gelmesi, kuresel ekonomik beklentilerde belirsizliğe yol acmaktadır. Son donemde, ABD'de buyumenin duşmuş olması olumsuz beklentileri guclendirmiş, 2010 yılı ABD buyume tahminleri aşağı yonlu revize edilmiştir. Kamu borclarındaki hızlı yukseliş ve mali bilÂncolardaki bozulmayla birlikte risk primlerindeki yukselmenin bankacılık sistemine yansıma ve tuketim ve yatırım kararlarını olumsuz yonde etkileme riski bulunmaktadır. Politika faizlerinin sıfır duzeyine yaklaşması nedeniyle para politikasının sınırlarına ulaşılması ve butce acıklarının gelmiş olduğu yuksek seviyeler, uygulanabilecek ilave para ve maliye politikası seceneklerini daraltmakta ve bu husus kuresel belirsizliği artırmaktadır.
Dunya ekonomilerinin potansiyel uretim duzeylerinde kısa vadede kuresel kriz nedeniyle gerileme kaydedilmiştir. Soz konusu gerileme, AB ve ABD gibi krizden fazla etkilenen ekonomilerde daha belirgin duzeydedir. Bu durum, mevcut işsizlik ve kamu borc yuku sorunlarının cozumunu daha da zorlaştırmaktadır.
B. TURKİYE EKONOMİSİ
Kuresel kriz Turkiye ekonomisini dış ticaret, finansman ve beklentiler olmak uzere uc kanaldan etkilemiştir. 2008 yılının ikinci ceyreğinden itibaren daralmaya başlayan Turkiye ekonomisi, yurtici talep ve uretimi artırmaya yonelik alınan onlemler sonucunda, 2009 yılının ikinci ceyreğinden itibaren canlanma eğilimine girmiştir. Ekonomide başlayan canlanma eğilimi, OVP cercevesinde, zamanında ve doğru politikalar uygulanarak desteklenmiştir. OVP ile kamu acıklarının uc yıl boyunca kademeli bir şekilde azaltılacağı ve kamu borc stokunun kontrol altında tutulacağı ilan edilmiştir. Maliye politikalarında 2009 ve 2010 yılındaki uygulamalar OVP ile uyumlu olmuştur.
Belirsizliklerin azalması, tuketici guveninin artması, kredi koşullarının iyileşmesi tuketim ve yatırım kararlarını olumlu yonde etkileyerek yurtici talebi artırmıştır. Ekonomik canlanmada sağlanan bu ivme 2010 yılında da devam etmiş ve yılın ilk yarısında GSYH, bir onceki yılın aynı donemine gore yuzde 11 oranında artış kaydetmiştir. Boylece, Turkiye dunyanın en hızlı buyuyen bir kac ekonomisi arasında yer almıştır.
2009 yılında, ekonomideki daralmaya paralel olarak cari acığın milli gelire oranı bir onceki yıla gore 3,4 puan azalarak yuzde 2,3 seviyesinde gercekleşmiştir. 2010 yılında ise cari acık, ekonomideki toparlanmayla birlikte yeniden artma eğilimine girmiştir. Bu donemde cari acığın finansmanında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Sermaye girişi, ekonomideki canlanma ve guven ortamının tesisiyle 2009 yılının Mayıs ayından itibaren tekrar başlamış, mevduat ve portfoy yatırımları ağırlıklı olmak uzere artarak surmuştur.
2009 yılında kuresel krizin getirdiği belirsizlik ortamında istihdam olanaklarındaki daralma nedeniyle işsizlik oranı yuzde 14'e yukselmiştir. Bununla birlikte toplam istihdamda bir kayıp yaşanmamıştır. Tarım dışı istihdam yuzde 1 azalırken, tarım istihdamının yuzde 4,5 oranında artması nedeniyle toplam istihdam yuzde 0,4 oranında artış gostermiştir.
2010 yılının ilk yarısında ise ekonomik aktivitenin ongorulerin uzerinde artış gostermesi, belirsizliklerin azalması ve istihdamın artırılmasına yonelik alınan tedbirler istihdam olanaklarını artırmış ve işsizlik oranı surekli azalarak Haziran donemi itibarıyla yuzde 10,5 seviyesine gerilemiştir. İşgucune katılma oranındaki artışa rağmen işsizlik oranının azaldığı gozlenmiştir. 2010 yılı Haziran donemi itibarıyla, bir onceki yılın aynı donemine gore, tarım dışı işsizlik oranı 3 puan azalarak yuzde 13,4'e, genc nufusta işsizlik oranı ise 4,6 puan azalarak yuzde 19,1'e gerilemiştir. Aynı donemler itibarıyla, tarım dışı istihdam yuzde 6,8, ucretli ve yevmiyeli sayısı ise yuzde 8,4 oranında artış kaydetmiştir. İstihdam olanaklarındaki iyileşme ile birlikte 2010 yılının tumunde işsizlik oranının yuzde 12,2'ye gerilemesi beklenmektedir.
2009 yılında TUFE yıllık artış hızı, 2008 yıl sonuna gore yaklaşık 3,5 puan azalış kaydederek yuzde 6,5 olarak gercekleşmiştir. Bu gelişmede, kuresel krizin etkileriyle iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın belirginleşmesi ve emtia fiyatlarındaki duşuş belirleyici olmuştur. Diğer taraftan, vergi duzenlemelerinin oluşturduğu fiyat artışının yanı sıra, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki yukseliş nedeniyle 2009 yılının son ceyreğinde enflasyonda artış eğilimi başlamış, bu eğilim 2010 yılının Ocak-Nisan doneminde guclenerek devam etmiştir. Ancak, hizmet grubu yıllık enflasyonundaki gerilemenin devam etmesi ve enerji fiyatlarının artış hızındaki yavaşlamaya rağmen işlenmemiş gıda fiyatlarında kaydedilen yukselme sonucunda Eylul ayı sonunda yıllık enflasyon yuzde 9,2 seviyesine yukselmiş bulunmaktadır. Mevcut gorunum altında yıl sonunda tuketici fiyatları yıllık artış oranının yuzde 7,5 olması beklenmektedir.
Başta bankacılık kesimi olmak uzere bircok sektorde gercekleştirilen yapısal reformlar ile uzun suredir uygulanan sıkı maliye politikası sonucunda bir taraftan Turkiye ekonomisinin kuresel krize sağlam makroekonomik temellerle girmesi sağlanırken, diğer taraftan da kuresel krizin ekonomimiz uzerindeki etkilerini azaltıcı politikaların uygulanmasına imkan sağlanmıştır.
Kuresel krizin ekonomimiz uzerindeki etkilerini azaltmak amacıyla uygulamaya konulan canlandırma paketlerinin de etkisiyle, 2007 yılında yuzde 0,2 olan genel devlet acığının GSYH'ya oranı 2009 yılında onemli olcude yukselmiştir. 2008 yılına kadar surekli duşuş gosteren kamu borc stokunun GSYH'ya oranı, kamu acığındaki artışa ve buyumedeki daralmaya bağlı olarak, 2009 yılında artış gostermiştir. Bununla birlikte, ozellikle 2009 yılı ortasında alınan tedbirler, OVP kapsamında atılan adımlar ve buyume hızının son ceyrekte beklentilerin uzerinde gercekleşmesi sonucunda, 2009 yıl sonu itibarıyla hem kamu acığı hem de borc stokunun GSYH'ya oranı ongorulerin altında kalmıştır. Bu kapsamda, 2009 yıl sonu itibarıyla yuzde 6,6 olması beklenen genel devlet acığının GSYH'ya oranı yuzde 5,4 seviyesinde; yuzde 47,3 olması beklenen genel devlet borc stokunun GSYH'ya oranı ise yuzde 45,5 seviyesinde kalmıştır.
OVP'de yer alan tedbirlerin kararlılıkla uygulanması ve ekonominin ongorulenden daha erken ve guclu bir bicimde toparlanmasının da katkısıyla, kamu maliyesi gostergelerindeki iyileşme 2010 yılında da surmuştur.
Başta gelişmiş ekonomiler olmak uzere, ulkelerin kamu borclarının surdurulebilirliği acısından değerlendirildiği bir donemde, kamu maliyesi alanında elde edilen bu başarılı sonuclar, Turkiye'nin diğer ulkelerden farklı bir konumda değerlendirilmesine imkan sağlamıştır.
Sağlanan bu olumlu gelişmeler, geleceğe yonelik guven ve risk primine ilişkin bircok gostergedeki ciddi iyileşmeyle de teyit edilmiştir. Turkiye, 2010 yılında Cumhuriyet tarihinde ilk defa ic piyasada 10 yıllık vadeyle borclanmıştır. Yurt dışına ihrac edilen eurobondların vadesi 30 yılı aşmış, soz konusu senetlerin faizleri, kredi notu Turkiye'den yuksek olan ulkelerin cıkardıkları senetlerin faizlerinden daha duşuk gercekleşmiştir. Benzer şekilde, Turkiye'nin risk primi gostergeleri bazı gelişmiş ekonomilerin de altına inmiş ve Turkiye, yatırımcıların daha az riskli kabul ettiği bir ulke olmuştur. Turkiye'nin krize karşı geliştirdiği politikalar ve gosterdiği dayanıklılığın bir neticesi olarak, ulke kredi notumuz bir kredi derecelendirme kuruluşu tarafından iki kademe olmak uzere, dort farklı kredi derecelendirme kuruluşu tarafından cok kısa aralıklarla bir kademe artırılmıştır.
II. TEMEL AMAC
2011-2013 donemini kapsayan Orta Vadeli Programın temel amacı, ulkemizin refah seviyesinin artırılması nihai hedefi doğrultusunda, buyumeye istikrar kazandırmak, istihdamı artırmak, kamu dengelerini iyileştirmek ve fiyat istikrarını sağlamaktır.
Ekonominin rekabet gucu, kamu harcamalarında etkinlik, iyi yonetişim, devlet yardımları, eğitim sistemi, yargı sistemi, kayıt dışılık, yerel yonetimler ve bolgesel gelişme alanlarında yapısal donuşum ihtiyacı devam etmektedir.
İstihdamı artırmak icin istikrarlı buyume ortamını sağlayacak politikaların yanı sıra işgucunun niteliğini, işgucu piyasasının esnekliğini ve işgucune katılımı artıracak politikalara ağırlık verilecektir.
Kamu kesimi acıklarının azaltılması; bir taraftan ekonomide guven, istikrar ve ongorulebilirliğin guclendirilmesine, diğer taraftan ozel sektorun kullanabileceği kaynakların artırılmasına katkı sağlayacak ve boylece ozel sektor onculuğunde bir buyume surecinin gercekleşmesine yardımcı olacaktır.
III. MAKROEKONOMİK HEDEFLER VE POLİTİKALAR
A. PROGRAM DONEMİ HEDEF VE GOSTERGELERİ
Programın makroekonomik cercevesi oluşturulurken; gelişmiş ulkelerin yavaş ve istikrarlı, gelişmekte olan ulkelerin ise daha hızlı bir ekonomik buyume gostereceği; dunya ticaret hacmindeki artışın, uzun donem ortalamasının bir miktar uzerinde seyredeceği; yukselen piyasa ekonomilerine net ozel sermaye girişinin artacağı ve cari acığın finansmanında bir sorunla karşılaşılmayacağı; uluslararası mal ve ham petrol fiyatlarında aşırı yukselme olmayacağı varsayılmıştır.
1. Buyume ve İstihdam
i) Kuresel krizden cıkış surecinde 2010 yılının ozellikle ilk yarısında yurtici talep ve uretimde hızlı bir artış kaydedilmiş ve GSYH bu donemde yuzde 11 oranında artmıştır. Baz etkisinin azalmasıyla da buyumenin 2010 yılının ikinci yarısında yavaşlaması ve yılın tamamında yuzde 6,8 oranında gercekleşmesi beklenmektedir. 2011 yılında yuzde 4,5 olacağı tahmin edilen buyumenin, 2013 yılı sonunda yuzde 5,5 duzeyine ulaşması hedeflenmektedir. Bu hedefe ulaşılmasında, Program donemi sonuna kadar dunya ekonomisinin kuresel krizin etkilerinden kurtulacağı ongorusunun yanı sıra potansiyel hasılaya yakınsamanın surmesi ve OVP'de yer alan politikaların kararlılıkla uygulanması belirleyici olacaktır.
ii) Program doneminde yıllık ortalama reel artış hızının ozel tuketim harcamalarında yuzde 4,4, ozel sabit sermaye yatırım harcamalarında yuzde 10,8, kamu tuketim harcamalarında ise yuzde 3,9 olması ongorulmektedir. Kamu sabit sermaye yatırım harcamalarının ise donem boyunca ortalama yuzde 2,5 oranında azalacağı tahmin edilmektedir.
iii) Program donemi boyunca kamu ve ozel kesim tasarruflarında artış ongorulmektedir. Ancak negatif olan ozel kesim tasarruf yatırım farkının program doneminde artması beklenmektedir.
iv) Ekonomik buyumenin yanı sıra, işgucu piyasasını daha esnek hale getirecek politikaların da uygulanmasıyla Program doneminde, tarım dışında 1,5 milyon kişi ilave istihdam yaratılması beklenmektedir. Bu donemde tarım istihdamında beklenen cozulmenin etkisiyle toplam istihdam artışının 1,1 milyon kişi olacağı tahmin edilmektedir.
v) Donem sonunda istihdam oranının yuzde 43, işsizlik oranının yuzde 11,4 olması beklenmektedir.
2. Kamu Maliyesi
i) 2010 yılı sonunda yuzde 3,4 olacağı tahmin edilen kamu kesimi acığının GSYH'ya oranının, Program donemi sonunda yuzde 1,2'ye gerileyeceği ongorulmektedir.
ii) Aynı şekilde, 2013 yılı genel devlet acığının GSYH'ya oranının da, 2010 yılında gercekleşmesi beklenen yuzde 3,7 seviyesinden yuzde 1,1'e duşmesi hedeflenmektedir.
iii) 2010 yılında GSYH'ya oran olarak yuzde 1,0 duzeyinde olan faiz giderleri ve ozelleştirme gelirleri haric kamu kesimi fazlasının Program donemi sonunda yuzde 1,7'ye yukseleceği ongorulmektedir.
iv) 2010 yılında yuzde 39,1 olarak gercekleşeceği tahmin edilen genel devlet harcamalarının GSYH'ya oranının, 2013 yılında yuzde 36,1'e duşmesi beklenmektedir.
v) 2010 yılında yuzde 34,4 olacağı tahmin edilen genel devlet faiz dışı harcamalarının GSYH'ya oranının, surekli bir azalma trendi icerisinde Program donemi sonunda yuzde 32,6'ya gerilemesi beklenmektedir.
vi) 2010 yılında yuzde 35,0 olacağı tahmin edilen ozelleştirme gelirleri haric genel devlet gelirlerinin GSYH'ya oranının, 2013 yılında yuzde 34,3 olması beklenmektedir.
vii) 2010 yılında yuzde 26,2 olarak gercekleşeceği tahmin edilen sosyal guvenlik primleri dahil vergi yukunun (vergi red ve iadeleri haric) GSYH'ya oranının, 2011 yılında yuzde 26,4'e yukseleceği ve Program donemi sonunda tekrar yuzde 26,2 seviyesine gerileyeceği ongorulmektedir.
viii) GSYH'ya oran olarak, 2009 yılında yuzde 45,5 duzeyinde gercekleşen AB tanımlı genel yonetim nominal borc stokunun 2010 yılında yuzde 42,3 duzeyine gerilemesi beklenmektedir. Soz konusu oranın duzenli bir azalma trendi gostererek, Program donemi sonunda yuzde 36,8 duzeyinde gercekleşmesi ongorulmektedir.
ix) Program doneminde gercekleştirilmesi ongorulen ozelleştirmeler sonrasında kuculen KİT sisteminin, doğal gaz tuketiminin arzın altında kalmasının da tesiriyle 2010 yılında yuzde 0,3 olması tahmin edilen faiz dışı fazlasının GSYH'ya oranının Program donemi sonunda yuzde 0,1 faiz dışı acığa donuşmesi beklenmektedir.
3. Odemeler Dengesi
i) Program doneminde, dunya ticaretinde ve ticaret ortaklarımızın ekonomilerinde başlayan toparlanmanın devam etmesi ve bu gelişmenin de dış talebe olumlu yansıması sonucunda ihracatın donem boyunca yıllık ortalama olarak cari fiyatlarla yuzde 12,7 oranında artarak 160 milyar dolara ulaşması beklenmektedir.
ii) Ekonomimizdeki buyumeye paralel olarak ithalatın da hızla yukseleceği ve yıllık ortalama yuzde 11,3 artışla 2013 yılında 245 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Donem sonunda yakıt ithalatının (27. Fasıl) 53,1 milyar dolara ulaşması beklenmektedir.
iii) Programda ongorulen politikaların uygulanmasıyla ihracatın ithalatı karşılama oranının tedrici bir şekilde artması ve boylece dış ticaret acığının GSYH'ya oranının yuzde 9,3 seviyesinde kalması ongorulmektedir.
iv) Turizm gelirlerinin GSYH icindeki payının Program donemi boyunca yuzde 3 seviyesinde kalacağı tahmin edilmektedir.
v) Program doneminde hedeflenen ortalama yuzde 5 buyumeye rağmen, yurtici tasarrufları artırmaya yonelik politikaların da katkısıyla, cari işlemler acığının GSYH'ya oranının ortalama yuzde 5,2 civarında kalacağı ongorulmektedir.
4. Enflasyon
i) Program doneminde toplam talep koşullarının enflasyona duşuş yonunde yaptığı katkının devam edeceği ongorulmektedir. Politika faizlerinin 2011 yılında sınırlı bir artış gosterdikten sonra donem boyunca tek haneli duzeylerde kalması, gıda enflasyonunun yuzde 7 seviyesinde seyretmesi ve petrol fiyatlarının 80-85 dolar seviyesinde gercekleşmesi beklenmektedir. Bu cercevede, TUFE yıllık artış hızı, 2010 yılı icin yuzde 7,5, 2011, 2012 ve 2013 yılları icin ise sırasıyla yuzde 5,3, yuzde 5 ve yuzde 4,9 olarak tahmin edilmiştir.
B. MAKROEKONOMİK POLİTİKALAR
1. Buyume ve İstihdam
i) Kriz sonrası donemde guclu, surdurulebilir ve istihdam yaratan buyumenin sağlanması icin para, maliye ve gelirler politikaları koordinasyon icerisinde yurutulecektir.
ii) Ekonomide yurtici tasarrufları artırmaya yonelik calışmalar surdurulecektir. Kamu mali disiplininin sağlanması cercevesinde, kamu tasarruflarının iyileştirilmesi bu amacın gercekleştirilmesine katkıda bulunacaktır.
iii) Kriz sonrasında ekonomik canlanmanın guclendirilmesi ve istikrarlı buyume icin ozel kesim yatırımlarını ve ihracatı artırmaya yonelik politikalara devam edilecektir.
iv) Kamu yatırımlarında teknik ve sosyal altyapının geliştirilmesine oncelik verilecektir.
v) Ekonominin istihdam yaratma kapasitesini artıracak politikalara oncelik verilecektir. Bu cercevede, işgucu piyasası daha esnek hale getirilecek ve işgucunun niteliği artırılacaktır.
vi) KOBİ'lerin rekabet gucu artırılacak ve istihdam yaratma kapasitesi iyileştirilecektir.
vii) Bolgelerdeki potansiyelin ve dinamiklerin ulusal buyumeye ve kalkınmaya sağladıkları katkı artırılacaktır.
viii) Kırsal kesimde, gorece verimliliği yuksek ekonomik faaliyet alanlarını geliştirmek suretiyle, istihdam ve katma değer artırılacaktır.
2. Kamu Maliye Politikası
Kamu kesimi acığı azaltılarak ozel sektorun kullanabileceği kaynakların artırılmasına katkı sağlanacak ve boylelikle ozel sektor onculuğunde bir buyume surecinin gercekleşmesine yardımcı olunacaktır.
Mali saydamlık ve hesap verebilirliğin artırılmasına yonelik idari ve hukuki duzenlemelere devam edilecek, başlatılmış olan reformların uygulama boyutu guclendirilecektir.
Politika oluşturma ve analiz surecinde buyuk onem taşıyan kamu mali istatistiklerinin uluslararası standartlara uyumu sağlanacaktır.
a. Kamu Harcama Politikası
Kamu kaynaklarının kullanımında, belirlenen politika ve oncelikler doğrultusunda hareket edilmesi, yurutulen faaliyet ve projelerin gereklilik, etkinlik ve verimlilik acısından gozden gecirilerek kamu harcamalarının sağlıklı bir temele kavuşturulması esastır. Bu cercevede;
i) Kamu idareleri tarafından harcama programları gozden gecirilecek; ihtiyaclara cevap vermeyen, verimsiz faaliyet ve projeler tasfiye edilecek, boylece kamu kaynağının ihtiyaclar doğrultusunda daha etkin kullanımı sağlanarak mali alan oluşturulacaktır.
ii) Kamuda personel istihdamı; personel ihtiyacının belirlenmesi ve personelin niteliğinin artırılmasına yonelik calışmalar doğrultusunda ve merkezi yonetim butce kanunlarında belirlenen sınırlamalara uygun olarak gercekleştirilecektir.
iii) Sağlık hizmetlerinin kalitesinden odun verilmeksizin ilac ve tedavi harcamalarını daha akılcı hale getirmeye yonelik tedbirler alınmaya devam edilecektir. Universite hastanelerinin finansman sıkıntılarının giderilmesine yonelik yapısal tedbirler alınacaktır.
iv) Sağlık harcamalarına ilişkin denetimlerin daha etkin bir şekilde yapılabilmesi amacıyla, sağlık hizmet sunucularının gecmiş davranışlarını dikkate alan denetim modelleri geliştirilecek, risk analizi ve veri madenciliği alanlarında yazılım, donanım ve eğitim altyapısı guclendirilecektir.
v) Genel sağlık sigortası, getireceği mali yuklerin makul duzeyde tutulması amacıyla, sağlıkta donuşum programıyla birlikte uygulanmaya devam edilecektir.
vi) Sosyal yardımlarda etkinliğin sağlanmasına yonelik olarak sosyal yardımlarla istihdam arasında bağlantı kurulacak ve sosyal yardımlardan mukerrer yararlanma onlenecektir.
vii) Mahalli idarelerin genel butce vergi paylarından kamuya olan borclarına mahsuben yapılacak kesinti, yeni borc doğmasını engelleyecek ve borc stokunun azalmasına yardımcı olacak bir oranla duzenli olarak uygulanacaktır.
viii) Kamu ihale sisteminin etkinlik ve şeffaflığının artırılmasını ve AB muktesebatında yer alan kapsam, tanım ve istisnalarla uyumunu sağlayacak duzenlemeler hayata gecirilecektir.
ix) Mali sonuc doğuracak duzenleme ve uygulamalarla ilgili olarak, kısa donemin yanı sıra, orta ve uzun donemi de iceren etki analizleri yapılacaktır.
b. Kamu Yatırım Politikası
Kamu yatırımlarının etkinliği artırılacak; yatırımlar, oncelikli sosyal ihtiyacları giderecek ve uretken faaliyetleri destekleyecek nitelikteki altyapıya yonlendirilecek; sektorel, bolgesel ve AB'ye uyum yonundeki amacların gercekleştirilmesinde etkili bir arac olarak kullanılacaktır. Bu cercevede;
i) Kamu yatırımları etkili ve verimli bir şekilde zamanında gercekleştirilecek ve mevcut sermaye stoku daha etkin kullanılacaktır.
ii) Eğitim, sağlık, teknolojik araştırma, ulaştırma, icme suyu ile bilgi ve iletişim teknolojilerinin geliştirilmesine yonelik altyapı yatırımlarına oncelik verilecektir.
iii) Kamu yatırımları, başta Guneydoğu Anadolu Projesi, Doğu Anadolu Projesi, Konya Ovası Projesi olmak uzere bolgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmayı hedefleyen ekonomik ve sosyal altyapı projelerine yoğunlaştırılacaktır.
iv) AB'ye uyelik yonunde ortaya konulan politika ve onceliklerin hayata gecirilmesi icin surdurulen calışmaların gerektirdiği yatırımlar hızlandırılacaktır.
v) Kamu altyapı yatırımlarının gercekleştirilmesinde ozel sektor katılımını artırıcı modellerin kullanımı yaygınlaştırılacaktır.
vi) Kamu yatırım teklif ve kararları, sorun ve cozum analizlerini iceren sektor calışmaları ve nitelikli yapılabilirlik etud ve analizlerine dayandırılacaktır.
c. Kamu Gelir Politikası
Uygulanacak kamu gelir politikalarının temel amacı; buyume, yatırım ve istihdamın desteklenmesine ve ekonomide kayıtdışılığın azaltılmasına katkıda bulunmak ve etkin, basit ve adil bir vergilendirme sistemi oluşturmaktır. Bireysel ve kurumsal tasarruf ve sermaye birikiminin teşvik edilmesi ozel onem taşımaktadır. Bu cercevede;
i) Vergi politikalarının uygulanmasında istikrar ve vergilendirmede ongorulebilirlik esas olacaktır.
ii) Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ulkeye girişinin hızlandırılmasına, yatırımların ve Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesine, istihdamın artırılmasına ve bolgeler arası gelişmişlik farklılıklarının azaltılmasına yonelik vergi politikalarının uygulanmasına devam edilecektir.
iii) Vergi kanunlarında yer alan istisna, muafiyet ve vergi indirimi hukumleri, ongorulen sosyo-ekonomik politika ve hedefler cercevesinde gozden gecirilerek vergi mevzuatı sadeleştirilecektir. İstisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle oluşan vergi harcaması tutarlarının hesaplanmasına devam edilecektir.
iv) Yuksek oranda vergilendirilen urunler başta olmak uzere vergi kayıp ve kacağını onlemeye yonelik denetimler artırılacaktır.
v) Vergi ve diğer mali yukumluluklerin zamanında odenmesini sağlamak amacıyla etkin bir tahsilÂt sistemi oluşturulacaktır.
vi) Vergiye gonullu uyumun artırılması ve vergi tabanının genişletilmesine yonelik calışmalara devam edilecektir.
vii) Maktu vergi ve harclar genel ekonomik koşullar goz onune alınarak guncellenecektir.
viii) Vergi idaresinin denetim ve uygulama kapasitesinin guclendirilmesiyle ilgili calışmalara devam edilecektir.
ix) Vergi uyuşmazlıklarına dair idari yargılama alanında gerekli duzenlemeler yapılacaktır.
x) Yerel yonetimlerin oz gelirlerinin artırılmasına yonelik duzenlemeler hayata gecirilecektir. Yerel idarelerin oz gelirlerinin artırılmasında, imar ve altyapı hizmetleri sonrasında varlıkların değerinde ortaya cıkan artışlardan daha fazla yararlanılacaktır.
xi) Atıl vaziyette bulunan Hazineye ait taşınmazlar, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla koordinasyon icerisinde, geliştirilecek projeler vasıtasıyla ekonomiye kazandırılacaktır.
d. Kamu Borclanma Politikası
Kamu borcunun yonetimi, ic ve dış piyasa koşulları ile maliyet unsurları goz onunde bulundurularak belirlenen risk duzeyi cercevesinde, finansman ihtiyacının orta ve uzun vadede mumkun olan en uygun maliyetle karşılanması ilkesine dayanmaktadır. Bu ilke cercevesinde,
i) Kamu kesimi borclanmasının ozel kesim kaynaklarını dışlamamasını teminen ic borc cevirme oranı kademeli olarak azaltılacaktır.
ii) Şeffaflığın artırılması amacıyla, kamuoyunun ihtiyacları da dikkate alınarak, finansman programları ve borc bilgilerinin duzenli olarak acıklanmasına devam edilecektir.
iii) Devlet ic borclanma senetlerinin yatırımcı tabanının genişletilmesi amacına yonelik olarak yeni aracların ve yeni satış yontemlerinin geliştirilmesine ilişkin calışmalara devam edilecektir.
e. Kamu Mali Yonetimi ve Denetim
İdari ve mali sorumlulukların gereği gibi yerine getirilmesine yonelik olarak 5018 sayılı Kamu Mali Yonetimi ve Kontrol Kanunuyla oluşturulan yeni mali yonetim ve denetim anlayışının, tum unsurlarıyla hayata gecirilebilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, ic kontrol sistemlerinin sağlıklı bir şekilde kurulması, ic ve dış denetimin etkin ve koordineli bir şekilde calışması esastır.
i) 5018 sayılı Kanunla uyum sağlayacak şekilde etkin bir dış denetimin sağlanması icin Sayıştay'ın yasal ve insan kaynakları altyapısı guclendirilecektir.
ii) Sayıştay'ın denetim faaliyetleri kamuda yaygınlaştırılacaktır. İc kontrol ve ic denetim sisteminin sağlıklı bir şekilde calışmasına yonelik Sayıştay'ın daha fazla katkı vermesi sağlanacaktır.
iii) Kamu kurum ve kuruluşlarında yonetim sorumluluğunun guclendirilmesi icin gerekli mali yonetim, ic kontrol ve ic denetim faaliyetlerinin etkin bir şekilde uygulanmasına yonelik tedbirler guclendirilecektir.
iv) Kamu idarelerinin faaliyetlerinde kamu ic kontrol standartlarının esas alınması sağlanacaktır.
v) Kamu kuruluşlarında kamu mali yonetiminin gerektirdiği hizmetlerin daha etkin sunulmasını teminen insan kaynakları altyapısı nitelik ve nicelik olarak guclendirilecektir.
f. Kamu İktisadi Teşebbusleri ve Ozelleştirme
KİT'lerin kÂrlılık ve verimlilik ilkelerine uygun olarak işletilmesi esastır. KİT'lerin belirli bir takvim ve strateji cercevesinde ozelleştirilme calışmaları kararlılıkla surdurulecektir.
i) KİT'lerde; yetkilendirmeyi, hesap verebilirliği, şeffaflığı, karar alma sureclerinde etkinliği ve performansa dayalı yonetimi esas alan stratejik yonetim anlayışı yaygınlaştırılacaktır.
ii) KİT'lerin tum işletmecilik politikaları; stratejik planlar ile genel yatırım ve finansman kararnamelerinde ongorulen hedeflere ulaşacak şekilde belirlenecek ve etkin bir şekilde uygulanacaktır.
iii) KİT'lerin gayrimenkullerinin değerlendirilmesinde rayic bedel esas alınacaktır. KİT'lerin atıl olmayan gayrimenkullerinin devri, işletmenin verimliliği, butunluğu ve cevre sağlığı gibi hususları olumsuz etkilemeyecek şekilde mumkun olabilecektir. Kamu kurum ve kuruluşlarının KİT'lerin gayrimenkullerine ilişkin devralma taleplerinin değerlendirilmesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hukumleri esas alınacaktır.
iv) KİT'lerin surekli zarar eden ve alınacak tedbirlerle kÂra gecirilmesi mumkun gorulmeyen işletme birimleri tasfiye edilecektir.
v) KİT'lerde nitelikli personel ihtiyacının karşılanması icin gerekli tedbirler alınacaktır.
vi) Kamunun elektrik dağıtımı ve şeker uretimi alanlarından tamamen cekilmesi; elektrik uretimi, telekomunikasyon, liman, otoyol ve kopru işletmeciliğindeki payının ise azaltılması hedeflenmektedir.
3. Odemeler Dengesi
İstikrarlı ve surdurulebilir buyume ortamının sağlanması icin cari acığın kontrol altına alınması ve borc yaratmayan kaynaklarla finanse edilmesi esastır.
i) İhracatta firmaların kuresel rekabet gucunu artırmak amacıyla yenilikciliğe ve Ar-Ge'ye dayalı, katma değeri yuksek, markalı urun ve hizmetlerin uretim ve pazarlama sureclerinin desteklenmesi sağlanacaktır.
ii) İhracatta pazar ceşitliliğini artırmak amacıyla bolgesel stratejiler kapsamında, kuresel krizden nispeten daha az etkilenen Afrika ulkeleri ile Asya-Pasifik ve benzeri ulke gruplarına yonelik ticaretin artırılması sağlanacaktır.
iii) Belirlenen hedef ulkelerle ticari ilişkilerin geliştirilmesine yonelik ?Ulke Masaları? kapsamında pazara giriş projeleri ve eylem planları hazırlanarak hayata gecirilecektir. Ayrıca, ihracatcıların karşılaştıkları pazara giriş engelleri tespit edilerek bu engellerin ortadan kaldırılmasına yonelik girişimlerde bulunulacaktır.
iv) Uretim ve ihracatın ithalata olan yuksek oranlı bağımlılığını azaltmak amacıyla ozellikle ara malları ve yatırım mallarında yurtici uretim kapasitesini artırıcı politikalara ve desteklere devam edilecektir.
v) AB teknik mevzuatına uyumda ilerleme kaydedilecek ve yurtici ve yurtdışı piyasalara kaliteli ve guvenli urun arz edilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, AB'nin ucuncu ulkelerden ithalatta urun guvenliği denetimleri sistemiyle mevzuatımızın uyumlu hale getirilmesi calışmaları surdurulecektir.
vi) İhracata yonelik kredi ve garanti destek imkanlarını iyileştirmek amacıyla Eximbank kaynaklarının artırılmasına devam edilecektir.
vii) ?Uretime Donuk İhracat Stratejisinin? bir parcası olan ?Girdi Tedarik Stratejisi? cercevesinde; dahilde işleme rejiminde, ic piyasa uretimi ve denetim koşullarında ortaya cıkan gelişmelere paralel olarak gerekli değişiklik ve duzenlemeler yapılacaktır.
viii) İpek yolunun yeniden canlandırılması amacıyla, Japonya'dan Turkiye'ye kadar olan guzergÂhtaki gumruk idareleri arasında işbirliğinin artırılması, ticaretin kolaylaştırılması ve sınır gecişlerinin hızlandırılması yonundeki calışmalara devam edilecektir.
4. Para Politikası
Para politikası 2011?2013 doneminde de enflasyon hedeflemesi cercevesinde yurutulecektir. Para politikasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak ve surdurmektir. Bu amac doğrultusunda;
i) Temel para politikası aracı olarak kısa vadeli faiz oranları kullanılmaya devam edilecektir. Kısa vadeli faiz oranı dışındaki para politikası aracları, onumuzdeki donemde de para politikasının etkinliğini artırmak ve ekonomiye dair riskleri azaltmak amacıyla kullanılabilecektir.
ii) Enflasyon hedefleri, Hukumet ve Merkez Bankası tarafından uc yıllık vadede belirlenecektir.
iii) Para politikasında hesap verebilirliği ve şeffaflığı temin etmek amacıyla, enflasyonun yıl sonu hedefinden belirgin olarak sapması ya da sapma olasılığının ortaya cıkması halinde, Merkez Bankası hedeften sapmanın nedenlerini ve enflasyonun tekrar hedefe yakınsaması icin alınması gereken onlemleri Hukumete yazılı olarak bildirecek ve kamuoyuna duyuracaktır.
iv) Esnek ve etkin likidite yonetimine imkan veren para politikasının operasyonel cercevesi onumuzdeki donemde de surdurulecektir.
v) Dalgalı doviz kuru rejimi uygulamasına bu donemde de devam edilecektir.
vi) Piyasa derinliğinin kaybolmasına bağlı olarak kurlarda sağlıksız fiyat oluşumlarının gozlenmesi durumunda doviz satım ihaleleri yapılabileceği gibi spekulatif davranışlar gozlenmesi durumunda piyasaya doğrudan mudahale edilebilecektir.
vii) Piyasa koşulları goz onunde bulundurularak, rezerv biriktirme amaclı doviz alım ihaleleri onceden ilan edilen program dahilinde yapılmaya devam edilecektir.
IV. PROGRAM DONEMİ GELİŞME EKSENLERİ
A. REKABET GUCUNUN ARTIRILMASI
1. İş Ortamının İyileştirilmesi
İş ortamının rekabetci bir yapıya kavuşturularak iyileştirilmesi temel amactır. Bu cercevede;
i) KOBİ'lerin finansmana erişimlerinin artırılması amacıyla sağlanan desteklerin etkinliği artırılacak ve finansal araclar ceşitlendirilecektir.
ii) KOBİ'lerin, yeni girişimcilerin, esnaf ve sanatkÂrların rekabet guclerinin artırılmasına yonelik etkin destekler sağlanacak, desteklere ilişkin izleme ve değerlendirme sistemleri oluşturulacak ve kurumlar arası işbirliği ve koordinasyon artırılacaktır.
iii) İş ortamının iyileştirilmesine yonelik olarak burokrasinin azaltılması, işlemlerin hızlandırılması ve işlem maliyetlerinin duşurulmesi konusundaki calışmalar surdurulecektir.
iv) Devlet yardımlarının AB muktesebatıyla uyumlu hale getirilmesi calışmaları surdurulecektir.
v) Fikri mulkiyet sisteminin etkinliğini sağlamak uzere; kısa, orta ve uzun vadeli stratejiler belirlenecek, kurumsal kapasite ve hukuki altyapı guclendirilecek, kurumlar arası etkin bir işbirliği ve koordinasyon sağlanacak, toplum duzeyinde yaygın ve yerleşik fikri haklar kulturu oluşturulacaktır.
vi) Girişimci Bilgi Sistemi geliştirilecektir.
2. Ekonomide Kayıtdışılığın Azaltılması
Ekonomide rekabet gucunun artırılması, haksız rekabetin onlenmesi ve kamu finansmanına katkıda bulunulması hedefleri doğrultusunda, ekonomide kayıtdışılığın azaltılması temel amactır. Bu cercevede;
i) Kayıtdışı Ekonomiyle Mucadele Stratejisi Eylem Planı guncellenecektir. Soz konusu Plan kapsamında kayıtdışılığa karşı kurumsal ve toplumsal mutabakat guclendirilerek kayıt ici faaliyetler ozendirilecek, denetim kapasitesi artırılacak, yaptırımların etkinliği artırılmak uzere gozden gecirilecektir.
ii) Başta vergi denetimi olmak uzere, denetimlerde etkinliğin kurumlar arası capraz kontrolu de icerecek şekilde sağlanması amacıyla kamu idarelerinin uygulama kapasitesinin geliştirilmesine yonelik calışmalara ağırlık verilerek, idarelerin beşeri ve teknolojik altyapısı iyileştirilecektir.
3. Finansal Sistemin Geliştirilmesi
Finans sektorunde guven ve istikrar guclendirilecek ve sektorun uluslararası rekabet gucu artırılacaktır. Bu cercevede;
i) Finansal piyasaların daha etkin izlenmesi, sistemik risk yonetiminin etkinliğinin artırılması ve yurt dışı ilgili mercilerle işbirliğinin artırılması sağlanacaktır.
ii) Finans sektorundeki tuketici ve yatırımcı haklarının gozetilmesine yonelik uygulamalar geliştirilecektir.
iii) Finans sektorunun duzenleme ve denetimi, uluslararası standartlara, AB muktesebatına, kuresel kriz sonrası donemde G-20 platformu onculuğunde yurutulen yeni calışmalara uyum gozetilerek geliştirilecektir.
iv) İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı titizlikle uygulanacaktır.
4. Enerji ve Ulaştırma Altyapısının Geliştirilmesi
a. Enerji
Enerji politikasının temel amacı; artan nufusun ve buyuyen ekonominin ihtiyac duyacağı enerjinin, rekabetci bir serbest piyasa ortamında, surekli, kaliteli ve guvenli bir şekilde asgari maliyetle karşılanmasıdır. Bu cercevede;
i) Elektrik enerjisi arz guvenliğinin temini ve elektrik uretim, iletim ve dağıtım yatırımlarının arz-talep projeksiyonları cercevesinde gercekleştirilmesi icin gerekli tedbirler alınacaktır.
ii) Elektrik dağıtım ve uretim ozelleştirmeleri gelir elde etmenin yanı sıra piyasada oluşacak fiyat yapısı ve diğer sektorel oncelikler goz onunde bulundurularak gercekleştirilecektir.
iii) Elektrik arzında sağlıklı bir kaynak ceşitliliği yaratmak ve arz guvenliğini artırmak amacıyla nukleer guc santrallerinin kurulması konusunda başlatılan calışmalara devam edilecektir.
iv) Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Guvenliği Stratejisi Belgesi ile ilan edilmiş elektrik uretimindeki kaynak kullanım hedefleri dikkate alınarak, elektrik maliyetlerinin asgari seviyelerde tutulmasını sağlayacak şekilde elektrik enerjisi uretiminde yerli kaynakların payının artırılması icin tedbirler alınacaktır.
v) Elektrik uretiminde doğal gaz ve ithal komur kaynaklarına bağımlılık azaltılacaktır. Elektrik dışı alanlarda doğal gaz kullanımı rekabete dayalı olarak yaygınlaştırılacak ve mevsimsel talep değişimleri de dikkate alınarak ulusal duzeyde doğal gaz arz guvenliği sağlanacaktır.
vi) Elektrik uretimi, iletimi ve dağıtımında kayıp/kacakların asgari seviyeye indirilmesi, Enerji Verimliliği Kanunu cercevesindeki destekleme imkÂnlarının artırılması, talep tarafı yonetimi, yuksek verimli kojenerasyon ve yalıtım gibi uygulamaların yaygınlaştırılması yonunde politikalar izlenecektir.
vii) Bolgemizde bulunan enerji (petrol, doğal gaz ve elektrik) kaynaklarının uluslararası pazarlara ulaştırılmasında Turkiye'nin transit guzergÂhı ve terminal ulke olması icin gerekli calışmalar surdurulecektir.
b. Ulaştırma
Ulaştırma sektorunde temel amac; taşıma turleri arasında dengenin sağlandığı, cağdaş teknoloji ve uluslararası kurallarla uyumlu, cevreye duyarlı, ekonomik, guvenli ve hızlı taşımacılığın yapıldığı bir ulaştırma altyapısının oluşturulmasıdır. Ulaştırma alt sektorlerinin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte calışması ve kombine taşımacılığın yaygınlaştırılması esastır. Bu cercevede;
i) Ulaştırmanın tum turlerinde trafik guvenliği artırılacaktır.
ii) AB kaynaklarından azami olcude yararlanılarak, ulusal ulaşım ağlarımızın Trans-Avrupa ulaştırma ağlarıyla butunleşmesi, Turk limanlarının AB deniz otoyollarında ana akslar uzerinde yer alması ve Avrupa Tek Hava Sahasına entegrasyonun sağlanması yonundeki calışmalara devam edilecektir.
iii) Devam eden bolunmuş yol yapım calışmaları tamamlanacak; ayrıca mevcut karayolları, standartları yukseltilerek iyileştirilecektir.
iv) TCDD'nin hizmet kalitesi artırılacak, hızlı trenle yolcu taşımacılığı yaygınlaştırılacaktır. Demiryolu taşımacılığının sektor icindeki payını artırmak ve TCDD'nin kamu uzerindeki mali yukunu azaltmak amacıyla, demiryolu sektoru ve TCDD yeniden yapılandırılacaktır.
v) Yuk taşımacılığında demiryolu ve denizyoluna ağırlık verilecek; ic bolge bağlantıları geliştirilerek limanlar kombine taşımacılık yapılabilen lojistik merkezler haline getirilecektir. Uygun liman sahaları tespit edilecek, ana limanlar oluşturulacak ve limanların etkin yonetimi sağlanacaktır.
vi) Havaalanlarında orta ve uzun vadeli kapasite ihtiyaclarının belirlenmesine yonelik calışmalar yapılacak, bolgesel hava taşımacılığının geliştirilmesine yonelik tedbirler alınacaktır.
vii) Kent ici ulaşım altyapı projelerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı ve işletilmesi aşamalarında etkinlik ve verimlilik artırılacaktır.
5. Cevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi
Kentlerin yaşam standartlarının yukseltilmesi, surdurulebilir kentsel gelişmenin sağlanması, yaşanabilir mekanların oluşturulması ve cevrenin korunması temel amactır. Bu cercevede;
i) AB muktesebatına uyum kapsamında muzakerelere acılan cevre faslında uyumlaştırılan mevzuatın uygulanmasında etkinliği sağlamak uzere ilgili tum kurumların kapasiteleri geliştirilecektir.
ii) İklim değişikliğiyle mucadele kapsamındaki faaliyetler Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi cercevesinde yurutulecektir.
iii) Başta biyolojik ceşitlilik olmak uzere doğal kaynakların korunması, geliştirilmesi ve ekonomik anlamda değer kazandırılmasına yonelik calışmalar yapılarak surdurulebilir kullanımı sağlanacaktır.
iv) Ulkemizde su kaynaklarının etkin bir şekilde yonetimi amacıyla idari, yasal ve finansal duzenlemeler gercekleştirilecektir.
v) Katı atık yonetiminde kaynakta ayrıştırma, toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf safhaları teknik ve mali yonden bir butun olarak değerlendirilecektir.
vi) Cevre korumaya yonelik kentsel altyapı hizmetlerinin planlanması, projelendirilmesi, gercekleştirilmesi ve işletilmesinde belediyelerin kapasiteleri geliştirilecektir.
vii) MekÂnsal planlama sisteminin geliştirilmesine yonelik calışmalar yapılacaktır.
viii) Konut arz ve talebine yeterli kaynak sağlamak uzere sermaye piyasası aracları geliştirilecektir.
6. Ar-Ge ve Yenilikciliğin Geliştirilmesi
Bilim ve teknolojide yetkinleşmek, bu yetkinliği ekonomik ve sosyal faydaya donuşturmek, Ar-Ge calışmalarının urune donuşmesi ve rekabet gucune katkısının artırılması surecinde onemli rol ustlenen ozel sektorun yenilik yeteneğini artırmak bilim ve teknoloji politikasının temel amacıdır. Bu cercevede;
i) Ulusal yenilik sistemi icerisinde kurum ve kuruluşların, gorev ve faaliyetleri goz onune alınarak, aralarındaki işbirliğinin ve ozel kesimin sistem icerisindeki etkinliğinin artırılması desteklenecektir.
ii) Başta KOBİ'ler olmak uzere, ozel kesimin Ar-Ge kapasitesi ve Ar-Ge'ye olan talebinin artırılması sağlanacaktır.
iii) Ozel sektor ile universiteler ve araştırma kurumları arasındaki işbirliğini geliştirmeye yonelik programlar ve rekabet oncesi Ar-Ge işbirlikleri desteklenecek, araştırmacı insan gucu ozel sektorun ihtiyacları da dikkate alınarak nitelik ve nicelik yonunden geliştirilecektir.
iv) Dışa bağımlılığın yuksek olduğu stratejik sektorlerde yerli teknolojik yeteneklerin geliştirilmesi ve urune donuşturulmesine yonelik programların işlerliği artırılacaktır.
v) Kamu araştırma kurumları ve yuksekoğretim kurumlarında ileri seviyede araştırmaların yapılacağı mukemmeliyet/uzmanlık merkezleri ile merkezi araştırma laboratuvarlarının kurulmasına devam edilecek, ozel sektorun benzer girişimleri teşvik edilecektir.
7. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın ve etkin kullanımıyla bilgi toplumuna donuşum surecinin hızlandırılması temel amactır. Bu cercevede;
i) Bilgi toplumuna donuşume yonelik politika ve stratejilerin etkin bir şekilde uygulanması ve izlenmesi sağlanacaktır.
ii) Bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısının geliştirilmesi amacıyla elektronik haberleşme sektorunde alternatif altyapı ve hizmetlerin sunumuna onem verilerek sektorde rekabet artırılacaktır.
iii) Elektronik haberleşme sektorunde etkin rekabet ortamının tesis edilmesi amacıyla ihtiyac duyulan hukuki duzenlemeler tamamlanacak, mevcut duzenlemeler değişen teknoloji ve pazar yapısının ortaya cıkardığı ihtiyaclar doğrultusunda gozden gecirilecek, duzenlemelerin zamanında ve etkin şekilde uygulanması sağlanacaktır.
iv) Telekomunikasyon altyapısının guclendirilmesi ve maliyetlerin duşurulmesi amacıyla altyapı yatırımlarıyla eş anlı olarak fiber optik kablo şebekesi tesisine imkÂn verecek fiziki altyapıların da kurulması sağlanacaktır. Bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısındaki bolgesel farklılıklar azaltılarak, toplumun tum kesimlerinin genişbant teknolojileri başta olmak uzere bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimi artırılacak, bu teknolojilerin uygun maliyetlerle yaygın kullanımı sağlanacaktır.
v) Uydu teknolojileri alanında, milli uydu imal edilmesine yonelik calışmalar yoğunlaştırılacaktır.
vi) Bilgi ve iletişim teknolojileri sektorunde kamu alımları, sektorun gelişimini destekleyecek bir politika aracı olarak kullanılacaktır.
vii) Bilgi teknolojileri sektorunun ihtiyac duyduğu uzmanlık alanlarında nitelikli insan kaynağı geliştirilecektir. Yazılım ve hizmetler alanında sektorun yurtdışına acılımı desteklenecektir.
viii) Posta sektoru kalite, guvenilirlik ve erişilebilirlik esasları ve AB duzenlemeleri paralelinde rekabetci bir anlayışla yeniden yapılandırılacak ve sektorde etkin duzenleme ve denetim sağlanacaktır.
ix) Uluslararası yukumlulukler dikkate alınarak yayıncılık sektoru geliştirilecektir.
8. Tarımsal Yapının Etkinleştirilmesi
Tarım sektorunde, gıda guvenliği ve guvenilirliğinin sağlanması ile doğal kaynakların surdurulebilir kullanımı gozetilerek, orgutlu ve rekabet gucu yuksek bir yapının oluşturulması temel amactır. Bu cercevede;
i) Tarımsal destekler, alan ve urun temelinde farklılaştırılarak uretimde etkinlik, verimlilik ve kaliteyi artırmaya yonelik olarak duzenlenecektir.
ii) Bilgi altyapıları başta olmak uzere tarım sektorundeki kurumsal ve idari yapılardaki donuşume oncelik verilecek, tarımsal istatistikler nitelik ve nicelik olarak iyileştirilecektir.
iii) Kamunun bitki ve hayvan sağlığı ile gıda guvenilirliği hizmetlerine ilişkin kapasitesi geliştirilecek ve tarım ile gıda işletmelerinin modernizasyon faaliyetleri desteklenecektir.
iv) Tarım urunleri ihracat desteklerinde, katma değeri yuksek, markalı ve nihai tuketiciye yonelik urunlere ağırlık verilecektir.
v) Bitkisel uretimde, verimliliği artırma amaclı uygulamalar yaygınlaştırılacak, bitki sağlığı uygulamaları geliştirilecektir.
vi) Hayvancılıkta; et ve sut piyasalarında istikrarın sağlanması ve besi hayvancılığının geliştirilmesi yonunde yapısal donuşumu sağlayacak şekilde destekler duzenlenecek, ıslah calışmalarıyla hastalık ve zararlılarla mucadeleye ve kaliteli yem bitkileri uretiminin artırılmasına oncelik verilecektir.
vii) Ureticilerin eğitimi ve sektordeki yayım hizmetlerine ilişkin faaliyetler iyileştirilecektir.
viii) Toprak ve su kaynaklarının etkin kullanılmasına yonel