Turkiye'nin 14 Mayıs secimleri, sosyal medya kaynaklı yoğun bir dezenformasyon saldırısının hedefine girdi! Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın secim oncesi mitinglerinde ve genclerle buluştuğu programda, CHP lideri Kemal Kılıcdaroğlu'na ait montajlanmış bir video gosterilerek post-truth dezenformasyonunun farklı yuzu ortaya cıktı! Bu olay manipulasyonlarla birlikte "post-truth" kavramı adeta zirveye taşındı. Şimdi soruyoruz: Post-truth nedir? Daha once yaşanan orneklerle birlikte bu karanlık gercekliği ele alalım! "Post-truth" terimi, 2016 yılında İngilizce Oxford Sozluğu tarafından yılın kelimesi olarak secilerek daha geniş bir populerlik kazanmıştır. İlk olarak Amerikan siyasetindeki tartışmalar ve Brexit referandumu gibi olaylarla ilişkilendirilen bu terim, gerceklerin nesnel oneminin azaldığı ve duygusal veya kişisel inancların gerceklik algısını etkilediği bir donemi ifade eder.
"Post-truth" terimi, "post" (sonrası) ve "truth" (gerceklik) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Bu donemde gerceklerin objektifliği ve kesinliği yerine, duygusal cekim gucu, inanclar ve kişisel deneyimler daha fazla etkili olmaya başlar. İnsanlar, kendi inanclarını doğrulayacak bilgilere yonelme ve duygusal tepkilere dayanarak karar verme eğilimindedir. Bu durum, gerceklerin ikincil hale geldiği ve insanların kendi inanclarını onaylayan bilgilere odaklandığı bir ortamın oluşmasına yol acar.
Post-truth donemi, siyaset uzerinde onemli etkiler yaratır. Siyasi tartışmalarda gerceklerin manipule edilmesi, yanıltıcı haber başlıklarının ve iceriklerinin kullanılması, duygusal tepkilerin yonlendirilmesi gibi faktorler, siyasi kararların şekillenmesinde etkili olabilir. Bu donemde, siyasetciler veya kampanyalar gercekleri carpıtarak veya yanıltıcı bilgiler kullanarak insanların duygusal tepkilerini harekete gecirme ve kendi goruşlerini kabul ettirme yoluna gidebilir. Gerceklerin oneminin azalmasıyla birlikte, insanların siyasi tercihlerini duygusal bağlar, kişisel inanclar veya populer soylemler belirleyebilir.
Post-truth donemi, toplumsal ve politik tartışmalarda kutuplaşma, yanlış bilginin yayılması ve kamuoyunu manipulasyona acık hale getirme riskini taşır. Gerceklerin sorgulanması, bilimsel uzmanlığın kucumsenmesi ve farklı perspektiflerin reddedilmesi gibi eğilimler, sağlıklı demokratik surecler uzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Post-truth toplumda ise şu şekilde etkileri gorulmektedir;
Guven krizi: Post-truth donemi, insanların haber kaynaklarına, politik liderlere ve bilimsel otoritelere olan guvenlerini sarsmıştır. Gerceklerin manipule edildiği veya carpıtıldığı bir ortamda insanlar guvenilir bilgiye erişimde zorluk yaşar ve bu da genel bir guven krizine yol acar.
Kutuplaşma: Post-truth donemi, insanları farklı goruşlere sahip gruplar arasında daha fazla kutuplaşmaya yonlendirebilir. Yanlış bilgi ve duygusal argumanlar, insanların kendi inanclarını pekiştirerek gruplar arası ayrışmayı derinleştirebilir.
Demokratik sureclere zarar: Post-truth donemi, demokratik sureclere zarar verebilir. Yanlış bilgi ve manipulatif taktikler, secmenlerin bilincli kar
Post-truth kavramın guclu olduğu donemlerde dunyada yaşanan bazı olayların ornekleri şoyle;
Amerika Birleşik Devletleri'nde 2016 başkanlık secimleri: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki başkanlık secimleri, post-truth doneminin belirgin orneklerinden biriydi. Kampanyalar sırasında yanıltıcı bilgiler ve iftiralar yoğun bir şekilde kullanıldı. Gerceklerin yerine duygusal soylemler ve populist yaklaşımlar on plana cıktı. Bu durum, secmenleri gercekleri sorgulamadan duygusal tepkilerle hareket etmeye yoneltti.

Brexit referandumu: 2016 yılında Birleşik Krallık'ta yapılan Brexit referandumu da post-truth doneminin etkilerini gosteren bir olaydır. Referandum surecinde, yanıltıcı bilgiler ve gerceklikten uzak argumanlar on plana cıktı. Kampanyalar, gercekler yerine duygusal soylemlere ve kişisel inanclara dayanarak secmenlerin kararlarını etkilemeye calıştı. Bu da referandum sonuclarını ve sonraki sureci etkiledi.
COVID-19 pandemisi: Pandemi surecinde de post-truth doneminin etkileri goruldu. Yanlış bilgiler ve komplo teorileri, sosyal medya ve diğer iletişim kanalları uzerinden hızla yayıldı. Maske kullanımının etkisiz olduğu, aşıların zararlı olduğu gibi yanıltıcı iddialar insanları yanlış bilgilere inanmaya yoneltti. Bu da pandemi mucadelesini zorlaştırdı ve kamu sağlığına olumsuz etkiler yarattı.
Turkiye'de post-truth donemine ornek olaylar;
Sosyal medya manipulasyonu: Turkiye'de sosyal medya platformları uzerinden yayılan yanıltıcı bilgiler ve manipulatif iceriklerin etkisiyle post-truth donemi yaşanmıştır. Ozellikle siyasi tartışmalarda gerceklerin carpıtılması, yanlış bilginin yayılması ve propaganda unsurlarının kullanılması, toplumda bilgi kirliliğine yol acmıştır.
Secim kampanyalarındaki yanıltıcı bilgiler: Turkiye'deki secimlerde de post-truth donemine rastlanmıştır. Siyasi partiler ve adaylar, rakiplerini karalamak amacıyla yanıltıcı bilgiler ve iftiralar kullanmıştır. Gerceklerin araştırılmadan kabul edilmesi ve duygusal tepkilerin yonlendirilmesi, secmenlerin kararlarını etkilemiştir. Bu konuda son zamalarda yaşanan olaylar ornek verebiliriz; Cumhurbaşkanı Erdoğan, 22 Mayıs'ta katıldığı TRT canlı yayıyınında; mitinglerde, CHP'nin 'Haydi' reklam filmine montaj ile PKK elebaşının eklendiğini kabul ederek, "Kandil'dekilerle video cekimleri var, bunları yayımladılar. Ama montaj ama şu ama bu..." ifadelerini kullanmıştı. Başta Kılıcdaroğlu olmak uzere Erdoğan'a muhalefetten cok sert montaj eleştirileri gelmişti.

Bu ornekler, Turkiye'de post-truth doneminin etkilerini gosteren noktalardır. Post-truth donemi, guvenilir bilgiye erişimde zorluklar, kutuplaşma ve demokratik sureclere zarar gibi sonuclar doğurabilir. Bu nedenle, eleştirel duşunme, kaynakları sorgulama ve doğru bilgiye ulaşma konularında dikkatli olmak onemlidir.
Zekeriya Eltimur
İbrahim Kalın: Video kurgu ama unsurları gercek Erdoğan'dan video acıklaması: Genclerimizin kıvrak zekasının urunu