2023 Ocak-Mart doneminde 295 milyar 808 milyon TL prim geliri elde eden SGK'ya aynı donemde 131 milyar 506 milyon TL butce desteği yapıldı. SGK'ya yapılan butce desteğinin ozellikle EYT'lilerin sisteme dahil olmasıyla daha da artması bekleniyor Sosyal Guvenlik Kurumu, son donemde başta EYT olmak uzere, siyasi kararlar sonucu oluşan bir dizi gider artışıyla karşı karşıya. Henuz istatistiklere yansımasa da, EYT duzenlemesi sonrası emekli olacak ciddi sayıda kişinin calışmaması veya kayıt dışı calışması soz konusu olabilecek. Eğer onemli bir kayıtlı istihdam artışı gercekleşmezse, primlerde bir gelir kaybı anlamına gelebilecek bir risk barındırıyor.
SGK'nın ana geliri olan prim gelirleri dışındaki en onemli kaynağı; devlet katkısı ile butceden verilen karşılıksız kaynak, ceşitli yasalarla ve duzenlemelerle prim karşılığı olmayan sağlık, sosyal nitelikli yardımlar, bazı dezavantajlı gruplara ozel duzenlemeler gibi harcamaların karşılıkları, acık finansmanından oluşan butce transferlerinden oluşuyor. Son donemde SGK'nın toplam gelirleri icinde prim gelirlerine oranla butce transferlerinin yuksek seyretmesi dikkat cekti. EYT ve deprem sonrası 2023'te bu veri de dikkatle izlenmesi gereken unsurlar arasına girdi. Depremin etkisinin bir miktar gorulduğu 2023 Ocak-Mart doneminde SGK'nın prim gelirleri 295 milyar 808 milyon TL, butce transferi ise 131 milyar 506 milyon TL oldu. Devlet katkısı prim gelirlerinin yuzde 44'u olarak gercekleşti. 2022'te ise yuzde 54 seviyesinde tamamlanmıştı. En yuksek oran ise salgın yılı olan 2020'de yuzde 77'ye ulaşmasıyla yaşandı.
Sosyal guvenlik sisteminde yapılan yeniliklerden sonra, genel olarak aflarla sıkıntılar yaşansa da kayıt dışı istihdamın azalmasına da bağlı olarak istikrarlı bir donem yaşanmıştı. Ancak son donemde, kayıt dışılıktaki artış eğilimi, "emeklilikte yaşa takılanlar" olarak adlandırılanlar icin emeklilik tarihini geri azaltan duzenleme sonrası dengede bir miktar bozulma gercekleşecek.
Acık EYT ile artacak
EYT duzenlemesi tartışmalarında, emekli olacak kişilerin onemli bir kısmının calışmaya devam edeceği, bunun da prim gelirlerindeki kaybı bir miktar azaltacağı belirtiliyordu. Diğer yandan bu kişilere emekli odemesi nedeniyle SGK'nın giderlerindeki artışa etki daha buyuk olacak. EYT kapsamında 2023 icinde emekli olacaklara yonelik 2,5 milyon ile 5 milyon kişi arasında tahminler yapılıyor. SGK'nın acığı da bu gelişmelere bağlı olarak bağlı olarak bir miktar artacak. Sadece acık değil, SGK'ya toplam butce desteği nedeniyle, butce giderleri ve GSYH icinde sosyal guvenliğin payı artacak.
SGK'nin aktif pasif oranı son yıllarda 1.8-1.9'lu seviyelerde bulunuyor. 2022 ise 2,01 ile kapatılmıştı. 2023 Mart ayı itibariyle oran 1,95 duzeyinde bulunuyor. Sosyal guvenlik kapsamı da yuzde 88 olarak belirlendi.
Mehmet KAYA / Ekonomim