Devlet memuru olarak calışanların yaşadığı en onemli sorun eş durumu nakilleridir. Kimi kurumlar eşin; işci, sozleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi calışması halinde de eş durumu nakline imkan tanımakta iken kimi kurumlar ise sadece eşin memur olması halinde eş durumu naklini gercekleştirmektedir. Bu farklılık memurların yer değiştirme işlemlerini duzenleyen "Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yonetmeliğiden" kaynaklanmaktadır. Bu konuya ilişkin ayrıntılı acıklama icin tıklayın. Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yonetmeliğin Eş Durumunun Belgelendirilmesini duzenleyen 14'uncu maddesinde; "(B) ozur grubuna dayanarak memurun yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi icin; eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statusunde calıştığını, gorev yeri belgesi ve nufus kağıdı orneği ile belgelendirmesi gerekir. Ayrıca, eşlerden birinin bağlı olduğu nufus idaresinden alınacak evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir.Bu ozur grubuna dayanarak yerleri değiştirilenler her yıl Ocak ayı icinde durumlarının devam ettiğini aynı şekilde alınmış belgelerle belgelendirirler." hukmu yer almaktadır.
Ayrıca bu Yonetmeliğin Ozel Yonetmelikleri duzenleyen 28'inci maddesinde;"Kurumlar bu Yonetmeliğin yururluğe girdiği tarihten itibaren 6 ay icinde halen gorevde bulunan memurların gecmiş hizmetlerinin bu Yonetmelik cercevesinde nasıl değerlendirileceğini ve bu Yonetmeliğin ceşitli maddelerinde kurumlarca tespiti ongorulen diğer hususları kapsayan ozel Yonetmeliklerini Devlet Personel Dairesinden olumlu goruş alınmak sureti ile cıkarırlar. Ozel Yonetmeliklerde bu Yonetmeliğe aykırı hukumler yer alamaz. Ancak, Mulki İdare Amirliği Hizmetleri ile Emniyet Hizmetleri sınıflarına dahil memurlar hakkında kendi ozel yonetmeliklerinin uygulanmasına devam edilir." hukmu yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen hukumler acık olarak şunu gostermektedir.
1- Devlet memuru sadece eşi memur olarak calışıyorsa eş durumundan nakil isteyebilir.
2- Ancak, uygulamada yaşanan cok sayıda problemden dolayı taşra teşkilatı bulunan bazı kurumlar eşi işci, sozleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanlara da eş durumundan nakil imkanı tanımaktadır. Bu kurumlara ornek olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı verilebilir. Bu uc kurum, genel yonetmeliğin, ozel yonetmeliklerin genel yonetmeliğe aykırı olamayacağı yonundeki acık hukmune rağmen kendi ozel yonetmeliklerine eşi işci, sozleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanların da eş durumundan nakil isteyebileceği hukmunu koymuştur.
3- Hangi kurumun eşi işci, sozleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanlara da nakil imkanı tanıyıp tanımadığına bakabilmek icin calışılan kurumun atama ve yer değiştirme yonetmeliğine bakmak gerekmektedir. Eğer atama ve yer değiştirme yonetmeliğinde aşağıda yer verilen turden hukumler yer almakta ise memur eş durumundan yer değişikliğinde bulunabilir.
Eşi İşci, Sozleşmeli Personel, Bağ-Kur veya SSK'ya Tabi Olarak Calışanlara Nakil İmkanı Tanıyan Kurumlara Ornekler
Ornek-1Diyanet İşleri Başkanlığı Sınav Atama Nakil ve Gorevde Yukselme Yonetmeliğinin İstek uzerine yer değiştirmeyi duzenleyen 35'inci maddesinde; "a) Mazeret sebebiyle yer değiştirme: Aşağıda belirtilen mazeretlerin belgelendirilmesi halinde, grup ve sınıf hizmetine tabi olan veya olmayan personelin gorev yaptığı yerdeki zorunlu calışma sureleri tamamlanmadan da memurun isteği uzerine ve aşağıdaki oncelik sırasına gore yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir. .....2) Eş durumu: Eş durumu sebebiyle memurun yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi icin eşinin 8/6/1984 tarihli ve 217 sayılı Kanun Hukmunde Kararnamenin 2 nci maddesinde belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarından birinde memur veya surekli işci statusunde calıştığını gorev yeri belgesi ve vukuatlı nufus kayıt orneği ile belgelendirmesi gerekir. Muftu, muftu yardımcısı, vaiz ve mudurlerin eş durumu mazeretleri sebebiyle nakil isteğinde bulunabilmeleri icin eşlerinin aynı seviyede veya daha ust bir gorevde bulunmaları şarttır."hukmu yer almaktadır.
Ornek-2 Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Oğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yonetmeliğinin Ozure Bağlı Yer Değiştirmeleri duzenleyen 14'uncu maddesinde; Eş durumu ozru icin Oğretmenin bu ozur durumundan yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi icin eşinin, herhangi bir sosyal guvenlik kurumuna bağlı olarak calıştığının, emekliye ayrıldığının ya da şehit olduğunun belgelendirilmesi gerektiği hukme bağlanmıştır."
Yukarıda yer verilen Atama ve Yer Değiştirme Yonetmeliklerinde goze carpan bir husus vardır ki o da bu Yonetmeliklerin Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yonetmeliğe aykırı hukumler icerdiğidir. Ancak, genel yonetmelik ozel yonetmelik ayrımında ozel yonetmeliklerin uygulanması gerektiği kuralından hareketle yukarıda yer alan hukumler Genel Yonetmeliğe aykırı olsa da bu hukumler uygulanacaktır. Butun bunlarla birlikte Ozel Yonetmeliklerini Genel Yonetmeliğe uygun olarak cıkaran kurumlar ise atama ve yer değiştirmeye tabi personelinin eş durumu nedeniyle yer değiştirme talebini karşılayabilmesi icin eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statusunde calıştığını belgelemesi gerekmektedir.
İşte bu noktada sorunlar cıkmaya başlamaktadır. Yukarıda da goruleceği uzere bazı kurumların ozel yonetmelikleri gereğince bu kurumlarda kamuda veya ozel sektorde eşleri calışanların bu durumu belgelemeleri halinde eş durumundan yararlanabilmeleri mumkunken bazı kurumlarda calışanların ancak eşlerinin memur statusunde gorev yapmaları gerekmektedir. Ozellikle bu durumun uygulamadaki en carpıcı carpıklığını gostermek icin şu orneği vermek yeterli olacaktır. Ziraat Bankası A.Ş. Genel Mudurluğunde mudur olarak calışan bir personelin eşi şayet eş durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmuşsa genel yonetmelik gereği bu yer değişikliği yapılamayacaktır. Cunku bu personel banka ile sozleşme imzaladığı tarihten itibaren memur statusunden cıkmıştır. Yine bu personelin eşi KİT'lerde gorev yapan sozleşmeli personelse eş durumundan faydalanılamayacaktır. Cunku, yonetmelik eşin sadece memur olması halinde yer değiştirme talebinde bulunulabileceğini hukme bağlamıştır.
1982 Anayasasının aile birliğinin korunması yonundeki amir hukmu karşısında bizim onerimiz Genel Yonetmelikte yer alan yukarıdaki hukmun biran once duzeltilmesidir. Bu duzeltmenin de hic olmazsa Genel Yonetmeliğin 14'uncu maddesinde yer alan;"eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statusunde calıştığını," ibaresinin "eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur, işci veya sozleşmeli statusunde calıştığını,"şeklinde değiştirilmesinin yukarıda belirttiğimiz sorunları cozecektir.
Umidimiz o dur ki bunun ciddi bir sorun olduğunu cozum getirme merciinde olanların farkına varmasıdır. Cunku, bir sorunun sorun olabilmesi icin onun sorun olmasından ziyade bazılarının bu sorunu sorun olarak kabul etmesinden gecmektedir. Eş durumundan dolayı ciddi bir mağduriyet yaşayan memurların sorunlarına cozum getirileceği umidiyle.