Oğretim elemanları olarak adlandırılan akademik personele yapılan odemelere ilişkin olarak 15 Nisan 2003 tarihinde kapsamlı bir dosya yayımlamıştık. Aradan dort yıl gectiği icin artık bu dosyanın guncelleştirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Universite odeneceği, İdari Gorev Odeneği, Geliştirme Odeneği, Eğitim Oğretim Odeneği, Makam Tazminatı adlı bu odemelere ilişkin olarak Mali Kılavuz dergisinde yer alan bir yazıyı aynen alıntılıyoruz.. 2914 SAYILI YUKSEKOĞRETİM PERSONEL KANUNU UYARINCA OĞRETİM ELEMANLARINA YAPILAN ODEMELER
Burhan ORMANOĞLU
Devlet Butce Uzmanı
[email protected]

1- Giriş:

2914 sayılı Yuksekoğretim Personel Kanunu, 13 Ekim 1983 tarihli ve 18190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yururluğe girmiştir. Kanunun amacı 1 inci maddesinde; 2547 sayılı Yuksekoğretim Kanununda yer alan oğretim elemanları tanımına giren personeli sınıflandırmak, aylıklarını ve ek gostergelerini duzenlemek, derece yukseltilmesi ve kademe ilerlemesinin şekil ve şartlan ile sosyal haklardan yararlanma, ek ders ucreti, universite, idari gorev ve geliştirme odeneklerinin miktarını tespit etmek, emekli ve yabancı oğretim elemanlarının sozleşmeli olarak calıştırılma usul ve esaslarını belirlemek olarak tanımlanmıştır. 2914 sayılı Kanun 23 madde, 2 ek madde ve 9 gecici maddeden oluşan ve diğer personel kanunlarına nazaran daha kısa olan bir kanundur. Bu calışmanın amacı bu kısa kanunda yuksekoğretim personeli icin ongorulmuş olan odenek turlerini ve tazminatları incelemektir.

2- Universite Odeneği:

Universite Odeneği, 2914 sayılı Kanunun 12 nci maddesi ile duzenlenmiştir. Bu odenek, ek gosterge dahil en yuksek Devlet memuru brut aylığı uzerinden hesaplanmaktadır. Anılan 12 nci madde hukmu şu şekildedir:
"657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi en yuksek Devlet memuru brut aylık (ek gosterge dahil) tutarının;
1) Profesorlerden Rektor, Rektor Yardımcısı, Dekan, Dekan Yardımcısı, Yuksekokul Muduru olanlar ile Profesor kadrosunda uc yılını tamamlamış bulunanlara % 245'i,
2) Diğer Profesor kadrosunda bulunanlara % 215'i,
3) Docent kadrosunda bulunanlara % 175'i,
4) Yardımcı Docent kadrosunda bulunanlara % 165'i
5) Diğer Oğretim elemanlarından;
a) Birinci dereceden aylık alanlara % 130'u,
b) İkinci dereceden aylık alanlara % 117'si,
c) Ucuncu dereceden aylık alanlara % 110'u,
d) Dorduncu ve beşinci dereceden aylık alanlara % 104'' u,
e) Diğer derecelerden aylık alanlara % 98' i, her ay universite odeneği olarak odenir.
Bu odenek damga vergisi haric herhangi bir vergiye tabi tutulmaz ve kısmi statude gorev yapanlara odenmez."
Gorulduğu uzere universite odeneği, belli kadro ve derecelerde bulunan oğretim uyelerine ve oğretim elemanlarına verilmektedir. En yuksek Devlet memuru aylığı uzerinden hesaplan bu odenek, damga vergisi haric herhangi bir vergi veya kesintiye tabi tutulamamaktadır. Universite odeneğinden kısmi statude gorev yapan oğretim elemanları yararlanamamaktadır.
12 nci maddeye gore en yuksek universite odeneği miktarı;
(Ek gosterge dahil en yuksek Devlet memuru brut ayhğı*%245) = [(Gosterge+Ek gosterge)*Aylık katsayı]*%245 = [(1500+8000)*0,044745l]*%245 = 1041,43 YTL olarak bulunmaktadır.
En duşuk universite odeneği miktarı ise;
(Ek gosterge dahil en yuksek Devlet memuru brut aylığı * %98) = [(Gosterge+Ek gosterge)*Aylık katsayı]*%98 = [(1500+8000)*0,044745]*%98 = 416,57 YTL olmaktadır.

Kısmi statude gorev yapan oğretim elemanlarına bu odenek odenmemektedir. Kısmi statude gorev yapanlardan neyin kastedildiği 2547 sayılı Yuksekoğretim Kanununun 36 ncı maddesi ile duzenlenmiştir. Buna gore, her defasında iki yıl icin atanan haftada en az yirmi saat universitede bulunmak, eğitim-oğretim, uygulama ve araştırmaları bolum başkanının gosterdiği yerde ve onun denetimi altında yapmakla yukumlu olan profesor ve docentler, kısmi statude gorev yapanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu statudekiler tum mesailerini universiteye hasretmek zorunda değildirler ve iki yılda bir durumları incelenir ve goreve devamlarına ihtiyac olup olmadığına karar verilir. 36 ncı maddede; "Universite odeneği, idarî gorev odeneği, geliştirme odeneği ve doner sermaye gelirlerinden pay veya ucret alamazlar. Devamlı statude gorev yapan emsali profesor ve docentlerin yararlandığı makam, temsil veya gorev tazminatlarından 112 oranında yararlanırlar." denilerek, bu statudeki profesor ve docentlerin maddede sayılan odenekleri alamayacakları ancak belirtilen tazminatların devamlı statude gorev yapan emsallerinin yarısı oranında odeneceği hukme bağlanmış durumdadır.
1) 29/09/2006 tarihli ve 26304 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Kamu Personelinin Maaşlarının Hesabına Esas Tutulan Katsayıların Yeniden Tespiti ile Muhtelif Statulerde İstihdam Edilen Sozleşmeli Personelin Ucretlerinin Artırılmasına İlişkin Karar'ın 1 inci maddesi ile 15/09/2006 tarihinden itibaren gecerli kılınan katsayılar esas alınmıştır.
3- İdari Gorev Odeneği:
2914 sayılı Kanunda duzenlenmiş bulunan ikinci odenek turu idari gorev odeneğidir. Bu odenek, 13 uncu madde ile duzenlenmiştir:
"Almakta oldukları aylık gosterge ve ek gosterge brut tutarının; Rektorlere %70'i, Rektor Yardımcıları ve Dekanlara %30'u, Dekan Yardımcıları, Enstitu ve Yuksekokul Mudurleri, Konservatuar Mudurleri ile Bolum Başkanlarına %20'si, Enstitu, Yuksekokul ve Konservatuar Mudur Yardımcılarına %15 'i idari gorev odeneği olarak ayrıca odenir. Birden fazla idari gorevi bulunanlara İdari Gorev Odeneğinden en yuksek olanı verilir.
Bu Kanuna tabi olmayan kişiler arasından tayin olunan rektorlere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa gore birinci derece memur son kademe aylığı (en yuksek ek gosterge dahil) ile bunun bir katı tutarında ek odemede bulunulur. Bu Kanunun 10 uncu maddesi hukumleri, bunlar hakkında da uygulanır. Bunlardan emekli iken atananların emekli aylıklarının odenmesine devam olunur, diğerleri genel hukumlere gore T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilir."

İdari gorev odeneği, 13 uncu madde metninde sayılan gorevlerde bulunanlara odenmektedir. Bunlar;
a) rektor,
b) rektor yardımcısı,
c) dekan,
d) dekan yardımcısı,
e) enstitu ve yuksekokul mudurleri,
f) konservatuar muduru,
g) bolum başkanı,
h) enstitu, yuksekokul ve konservatuar mudur yardımcılarıdır.

Dolayısıyla bu gorevlerde bulunmayan oğretim elemanları bu odenekten faydalanamamaktadır. Birden fazla idari gorevi yurutenlere hesaplanacak idari gorev odeneklerinden yuksek olanı verilir. İdari gorev odeneği miktarı, o gorevi yurutenlerin almakta oldukları aylık gosterge ve ek gosterge brut tutarına maddede sayılan oranların uygulanması sonucu bulunmaktadır. Kısmi statude gorev yapanlar, idari gorev odeneğinden de faydalanamamaktadır.
4- Geliştirme Odeneği:
2914 sayılı Kanunda duzenlenen ucuncu odenek turu geliştirme odeneğidir. Geliştirme odeneği, 2914 sayılı Kanunun 14 uncu maddesi ile duzenlenmiş durumdadır. 14 uncu madde metni şu şekildedir:
"Diğer yuksekoğretim kurumlarına gore sosyo-ekonomik acıdan daha az gelişmiş yerlerde oğretim yapan ve/veya yeterli sayıda oğretim elemanı sağlanamayan yuksekoğretim kurumları ile bunların bolumlerinde gorevli oğretim elemanlarına; almakta oldukları aylık gosterge ve ek gosterge toplamının 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu uyarınca belirlenen aylık katsayı ile carpımı sonucu bulunacak miktarın beş katma kadar geliştirme odeneği odenebilir.
Geliştirme odeneği verilecek yuksekoğretim kurumları, odeneğin verilmesine ilişkin usul ve esaslar ile oran veya miktarları, bu odenekten yararlanma suresi ile yararlanamayacak olanlar ve diğer hususlar Yuksekoğretim Kurulu ile Milli Eğitim Bakanlığının goruşu ve Maliye Bakanlığının teklifi uzerine Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilir.
Bu odenek damga vergisi haric herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz."

Geliştirme odeneği tum yuksekoğretim kurumlarında gorev yapan oğretim elemanlarına verilmemektedir. Madde metninde, bu odeneğin verilme halleri sıralanmıştır. Buna gore;
i) diğer yuksekoğretim kurumlarına gore sosyo-ekonomik acıdan daha az gelişmiş yerlerde oğretim yapan ve/veya
ii) yeterli sayıda oğretim elemanı sağlanamayan yuksekoğretim kurumlarında gorev yapan oğretim elemanları
bu odenekten yararlanacaklardır. Bu durumda olan yuksekoğretim kurumlarında gorevli oğretim elemanlarına, 14 uncu madde hukmu uyarınca, almakta oldukları aylık (gosterge+ek gosterge) miktarının memur aylık katsayısı ile carpımı sonucunda bulunacak miktarın 5 katına kadar geliştirme odeneği odenebilmektedir.
Gorulduğu uzere geliştirme odeneği tıpkı idari gorev odeneği gibi oğretim elemanlarının almakta oldukları aylıkları uzerinden hesaplanmaktadır. Maddenin ilk fıkrasında yer alan "ve/veya" kavramı, yukarıdaki iki kıstasın bir arada veya ayrı ayrı değerlendirilebileceğine işaret etmektedir. Geliştirme odeneğinden damga vergisi haric herhangi bir vergi veya kesinti yapılamamaktadır. Kanun, geliştirme odeneği miktarına esas oranları belirleme yetkisini Bakanlar Kuruluna vermiş bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu;
i) geliştirme odeneği verilecek yuksekoğretim kurumlarını,
ii) odeneğin verilmesine ilişkin usul ve esasları,
iii) odenekten yararlanma suresini,
iv) odenekten yararlanamayacak olanları,
v) odeneğe ilişkin diğer hususları belirlemeye yetkili kılınmıştır.
Bakanlar Kurulu, bu yetkiye dayanarak geliştirme odeneğine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı yayımlamaktadır. Nitekim 2005 yılı icin de Nisan ayında Karar yayımlanmıştır.

5- Geliştirme Odeneğine İlişkin 2005 Yılı Bakanlar Kurulu Kararı
Geliştirme odeneğine ilişkin 2005/8681 sayılı Geliştirme Odeneği Odenmesine Dair Karar 19 Nisan 2005 tarihinde 25791 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yururluğe girmiştir. Karar, metin ve geliştirme odeneğinin tespitine esas tutulacak oranların yer aldığı eki cetvelden oluşmaktadır. Geliştirme odeneğine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı hukumleri Turk Silahlı Kuvvetleri ve emniyet teşkilatına bağlı yuksekoğretim kurumları hakkında uygulanmamaktadır.
Kararın 2 nci maddesine gore geliştirme odeneği;
a) Bu odeneğin verilmesi ongorulen yerlerdeki yuksekoğretim kurumlarına ait oğretim elemanı kadrosuna atanarak, atandığı yuksekoğretim kurumunda fiilen calışanlara,
b) 2547 sayılı Yuksekoğretim Kanununun 35 inci ve 40/(b) fıkrası ile 41 inci maddesi uyarınca diğer yuksekoğretim kurumlarında gorevlendirilenlere,
c) Kadrosu başka bir yuksekoğretim kurumunda olmakla birlikte, geliştirme odeneği verilmesi ongorulen yerlerdeki yuksekoğretim kurumlarına rektor veya dekan olarak usulune uygun şekilde atananlara,
gorevin yapıldığı yuksekoğretim kurumlarının bulunduğu yerler icin Karara ekli cetvelde ongorulen oranlar uzerinden fiilen gorev yaptıkları surece odenmektedir. Nitekim Kararın 6 ncı maddesinde de geliştirme odeneğinden yararlanabilmek icin gorevin, ilgili yuksekoğretim kurumunda filen yapılmasının şart olduğu belirtilmiştir. Aynı şekilde 6 ncı maddede fiilen gorev yapılma şartının aranmadığı istisnai durumlar da sayılmıştır.
İlgili yuksekoğretim kurumlarında profesor, docent, yardımcı docent ve araştırma gorevlisi dışındaki kadrolara atanmış oğretim elemanlarına Karar hukumleri uyarınca hesaplanacak geliştirme odeneği miktarının yarısı odenmektedir. Bununla birlikte geliştirme odeneği, oğretim elemanlarının 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesine gore aldıkları doner sermaye paylarının tespitinde dikkate alınmamaktadır.
Kararın 7 inci maddesinde geliştirme odeneğinin odenmeyeceği kişiler sayılmıştır. Buna gore geliştirme odeneği;
a) 2547 sayılı Kanunun 33 uncu maddesine gore lisansustu eğitim-oğretim icin yurt dışına gonderilenlere,
b) 2547 sayılı Kanunun 38 inci maddesine gore gorevlendirilenlere,
c) Ozel kanunlardaki hukumlere dayanılarak yuksekoğretim kurumlan dışında gorevlendirilenlere,
d) Kısmi statude calışanlara,
odenmemektedir. Gorulduğu gibi kısmi statude calışanlar, geliştirme odeneğinden de yararlanamamaktadırlar.
6- Eğitim Oğretim Odeneği:
2914 sayılı Kanunla duzenlenen bir diğer odenek turu de eğitim oğretim odeneğidir. Aslında Kanunun ilk halinde duzenlenmemiş olmasına karşın 1994 yılında 4048 sayılı Kanunla eklenen bir ek madde ile oğretim elemanlarına eğitim oğretim odeneği verilmesi ongorulmuştur. Eğitim oğretim odeneği odenmesine ilişkin hukum şu şekildedir:

"Ek Madde 14.11.1981 tarih ve 2547 sayılı Kanunun 33 uncu maddesi ve 39 uncu maddesinin ikinci fıkrası uyarınca yurtdışına gonderilenler ile anılan Kanunun 38 inci maddesine gore diğer kurum ve kuruluşlarda gorevlendirilenlerden yuksek oğretim kurumlarındaki kadro gorevini yapmayanlar haric olmak uzere Yuksekoğretim Kurumlarında gorevli oğretim elemanlarına en yuksek Devlet memuru aylığı (ek gosterge dahil) brut tutarının on ikide biri, her ay aylıklarla birlikte Eğitim Oğretim Odeneği olarak odenir. Bu odenek damga vergisi haric herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz."
Bu odenek de universite odeneği gibi en yuksek Devlet memuru aylığı baz alınarak verilen bir odenektir. Maddede eğitim oğretim odeneğinin odenmeyeceği oğretim elemanları sayılmıştır. Buna gore;
a) 2547 sayılı Kanunun 33 uncu ve 39 uncu maddesi ikinci fıkrası uyarınca yurtdışına gonderilenler,
b) 2547 sayılı Kanunun 38 inci maddesine gore yuksekoğretim kurumlarındaki kadro gorevini yapmayıp diğer kurum veya kuruluşlarda gorevlendirilenler,
bu odenekten yararlanamamaktadırlar. Eğitim oğretim odeneği damga vergisi haric herhangi bir vergi veya kesintiye tabi tutulamamaktadır.
Eğitim oğretim odeneğinin miktarı şu şekilde hesaplanmaktadır:
[Ek gosterge dahil en yuksek Devlet memuru aylığı* 1/12]
= [(1500+8000)*0,044745]*l/12
= 35,42 YTL.
7- Makam Tazminatı:
Universite oğretim elemanları makam tazminatından da yararlanmaktadır. 2914 sayılı Kanunun Ek 2 nci maddesi ile kadro ve gorev unvanları itibariyle makam tazminatından yararlanacak olanların Kanuna ekli cetvelde belirlendiği ifade edilmektedir. Makam tazminatına ilişkin madde aşağıda yer almaktadır.
"Ek Madde 2 -Bu Kanuna ekli Makam Tazminatı Cetvelinde yazılı kadro ve gorev unvanlarına atananlara hizalarında belirtilen gosterge rakamlarının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile carpımı sonucu bulunan miktarda Makam Tazminatı odenir. Makam Tazminatı damga vergisi haric herhangi bir vergiye tabi tutulmaz. Makam tazminatının hakedilmesinde ve odenmesinde aylıklara ilişkin hukumler uygulanır. Bu tazminattan yararlananlara ayrıca diğer kanunlarda belirtilen Yuksek Hakimlik Tazminatı ve Makam Tazminatı odenmez."
Makam tazminatı cetveli incelendiğinde, bu tazminattan sadece rektorlerin, profesorlerin ve kazanılmış hak aylıkları 1 inci derecede olmak kaydıyla docentlerin yararlanabildiği gorulmektedir. Bunların dışındaki oğretim elemanları makam tazminatı alamamaktadır. 2914 sayılı Kanunda duzenlenen makam tazminatından faydalanan oğretim elemanları diğer kanunlarda duzenlenen makam ve yuksek hakimlik tazminatından yararlanamazlar. Kanuna ekli cetvel aşağıdaki şekilde bir duzenleme getirmiştir.
Makam Tazminatı Cetveli
Kadro Gorev ve Unvanı/ Tazminat Gostergesi
Rektorler------7.000
Profesorler-----6.000
(Bu kadroda uc yılım tamamlamış olmak şartıyla)
Profesorler----- 4.500
Docentler ------2.000
(Kazanılmış hak aylıkları birinci derece olmak şartıyla)
Cetvele gore, makam tazminatının yanı sıra yalnızca rektorler 4505 sayılı Kanun uyarınca temsil tazminatı (gostergesi 17000) alabilmektedir. 2, 3 ve 4 uncu sıradakiler ise makam tazminatı ile birlikte gorev tazminatı da almaktadır.
Buna gore bir rektor (7000*0,044745) = 313,2 YTL brut makam tazminatı ve (17000*0,044745) = 760,66 YTL brut temsil tazminatı almaktadır. Diğerleri ise sırasıyla;
1- Profesorler (Bu kadroda uc yılını tamamlamış olmak şartıyla), (6000*0,044745) = 268,4 YTL brut makam tazminatı ve [(6000+9000)]*0,044745 = 671,1 YTL brut gorev tazminatı,
2- Profesorler (4500*0,044745) = 201,3 YTL brut makam tazminatı ve [(4500+7000)]*0,044745 = 514,5 YTL brut gorev tazminatı,
3- Docentler (Kazanılmış hak aylıkları birinci derece olmak şartıyla), (2000*0,044745) = 89,4 YTL brut makam tazminatı ve [(2000+6000)1*0,044745 = 357,9 YTL brut gorev tazminatı almaktadırlar.
8- Değerlendirme:
2914 sayılı Kanun universite oğretim elemanlarının hak ve yukumluluklerini duzenleyen kanundur. Diğer personel kanunlarına nazaran daha kısa olan bu Kanun, bunyesinde kapsamındaki personel hakkında uygulanan dort ayrı odenek ve makam tazminatı duzenlemesi barındırmaktadır. Universite odeneği ve eğitim oğretim odeneği, en yuksek Devlet memuru aylığı (ek gosterge dahil) baz alınarak odenirken; idari gorev odeneği ve geliştirme odeneği ise oğretim elemanlarının almakta oldukları aylık (aylık gosterge ve ek gosterge toplamı) uzerinden hesaplanmaktadır. Ozellikle geliştirme odeneği ekonomik, sosyal, coğrafik zorlukların yaşandığı bolgelerde gorev yapan universite personeli icin teşvik edici bir goruntu sergilemektedir.