Memurluktan istifa ettikten hemen sonra 6 ay icinde muracaat etmeyen, isteğe bağlı iştirakcilik sisteminden yararlanabilir mi? 5434 sayılı Kanuna tabi olup da, en az 10 yıllık memurluk hizmetini doldurduktan sonra istifa edenler, herhangi bir yerde calışmamak ve primlerini kendileri odemek kaydıyla, memurluk statunden emekli olabilmektedirler. İsteğe bağlı iştirakcilik, yani kamuoyundaki ifadesi ile calışmadan memurluk statusunden emeklilik hakkı 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar icindir ve mevcut Kanun hukmunde 6 aylık hak duşurucu sure vardır.
Sitemize gelen taleplerden, 5434 sayılı Kanuna tabi olarak en az 10 yıl memurluk hizmeti olup da gorevlerinden ayrılan, ancak 6 ay icinde talepte bulunmayan/bulunamayan kişilerin 6 ay şartının kaldırılarak tekrardan bir hak verilmesi talepleri bulunmaktadır. Yazımızda mevcut duzenleme şartlarını ve taleplerinin olabilirliği konusunda değerlendirmelerimizi yapmaktayız.
Memurların emekli olabilmeleri hizmet ve yaş gruplarının tamamlanması ile mumkun olur.
Calışma hayatına başlayan kişiler oncelikli olarak sosyal guvenlik kapsamına girerek emekli olmayı duşunurler. Ancak, zaman icerisinde oluşan kişisel koşullar bazen bu gorevlerini bıraktırmayı gerektirir. Belirli bir sure memurluk hizmeti yapmış ama bu gorevlerinden ayrılmak durumunda kalanların da yine sosyal guvenlik kapsamında kalmalarını sağlayıcı bir duzenleme olan ve 2004 yılına kadar bulunmayan bir sistem, 2004 yılından itibaren 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar icin uygulanmaya başlanılmıştır.
Bu sistem, isteğe bağlı iştirakcilik bir başka deyişle kamuoyunda oluşan adıyla calışmadan emeklilik sistemidir. 5434 sayılı Kanuna tabi memurların isteğe bağlı iştirakcilik işlemiyle emeklilik hizmet suresini tamamlayarak yine memurluk statusunden emekli olmaları sağlanmıştır.
Bu şekilde memurlukla hizmet tamamlama işi sadece 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar icin gecerli olup, ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi olarak memurlar icin gecerli değildir. 5510 sayılı Kanuna tabi memurlar icin de bu sistem bulunmakla birlikte, memurluktan ayrıldıktan sonra isteğe bağlı sigortalılık devam ettirilmek istendiğinde, bu sigortalılık durumu 4 (b) kapsamında hizmet sayılmaktadır. Yani, esnaf statusunde hizmet sayılmaktadır.
5434 sayılı Kanunun 12. maddesinde yer alan hukumdeki kurala gore;

- Memurluk statusunde en az 10 yıl calışmış olmalı, 10 yıl hesabında yıpranma payı, borclanma yapılan sureler, ucretsiz izinli sureler esas alınmamaktadır.
- Bu ayrılma sadece istifa veya mustafi şeklinde olmalı,
- Şayet memurluktan cıkarılmış durumda ise veya 657 sayılı Kanunun 96. maddesi kapsamında ise bu işlemden yararlanamıyorlar.
- En az 10 yıl hizmet suresi bulunanın memurluktan ayrıldıktan sonra mutlaka 6 ay icinde Sosyal Guvenlik Kurumuna muracaat edip, bu sistemden yararlanmak istediğini belirtmesi gerekir. 6 ay gectikten sonra muracaat kabul edilmez.
- Bu şekilde işleminde bir bedeli bulunur, bu şekildeki işlemde her ay memurun intibakı yapılır ve bu intibak işlemine gore Sosyal Guvenlik Kurumu primleri belirlenir, bu tutarı da kişi her ay Sosyal Guvenlik Kurumuna odeyerek hizmet kazanır.

- Şayet toplu ya da fasılalı olarak toplam 6 aydan daha fazla bir sure prim borcunu odemezlerse, bu işlem ortadan kaldırılır.
- İsteğe bağlı iştirakciliğin diğer onemli bir durumu da, memurluktan ayrıldıktan sonra prim odemesini zorunlu bir sigortalılık haline calışmadan yapması gerekir. Yani memurluktan ayrıldıktan sonra kayıtlı bir işte (işcilik, esnaflık gibi) calışmaması gerekir. Ayrıca, buralardan bir aylık bağlanmış olmaması gerekir.
- Memurluktan ayrıldıktan hemen sonra, sigortalı calışmaya başlayanlar da bu sistemden yararlanabilmektedirler. Bunların da sigortalı işten ayrıldıktan sonra 6 ay icinde muracaat hakları bulunmaktadır. Ancak, sigortalı calışıp isteğe bağlı iştirakcilik hakkını kullanmak isteyenlerin son 7 yıl kuralına yani son 1260 gun kuralına dikkat etmelerini tavsiye edebiliriz.
Peki, memurluk hizmetleri 10 yıl ve daha fazla olup da gorevlerinden kendi istekleri ile ayrılmış olanlardan 6 ay icerisinde muracaat yapmamış olanlar bu sistemden yararlanabilirler mi?
5434 sayılı Kanunda 2004 yılında getirilen bu duzenlemeden daha once gorevlerinden ayrılmış olanlar icin de bir hak verilmiştir. 5434 sayılı Kanun'un gecici 128 inci maddesinde yer alan hukum şu şekildedir; "T.C. Emekli Sandığı iştirakcisi iken Sandıkla ilişkisi kesilmiş olanlardan, 12 nci madde uyarınca isteğe bağlı iştirakci olabilecekler, bu maddenin yururluğe girdiği tarihten itibaren uc ay icinde yazılı olarak Sandığa başvurmaları halinde aynı esaslar dahilinde isteğe bağlı iştirakci olabilirler."

Bu hukum ile isteğe bağlı iştirakcilik sisteminin yururluğe girdiği tarihten itibaren 3 ay icindeki muracaatlarda kabul edilmiştir.
İsteğe bağlı iştirakcilik sisteminden yararlanabilmek icin mutlaka gorevlerinden ayrıldıktan sonra 6 ay icinde muracaat veya gorevlerinden ayrıldıktan sonra 6 ay icinde işci, esnaf gibi hizmetlere başlayıp bu hizmetleri de bittikten sonra muracaat şartı aranmaktadır.
Bu bağlamda, yeni bir yasal duzenleme yapılmadığı surece, gorevlerinden ayrılmış olup da hak duşurucu surelerde muracaat etmeyenlerin bu sistemden yararlanamayacaklarını değerlendirmekteyiz.