Hayvanların birbirleriyle veya insanlarla kurdukları iletişim, insanların insanlarla kurdukları iletişimden cok farklı. Fakat primatlarla insanların dil ve iletişiminin ne kadar ileri bir seviyeye taşındığını inkÂr edemeyiz.
1960 ’lı yıllarda işaret dili oğretilmek uzere sahiplenilen Washoe ’nun araştırmasındaki amac ise ortak dil kullanımında şempanzelerin, insanlara ne derece benzediğini gormekti. Sonuclar gercekten hayret verici olmuştu.
Henuz 10 aylıkken araştırma yapılmak uzere sahiplenildi. 1965 yılında Afrika ’da doğan Washoe ’nun annesi, muhtemelen bir avcı tarafından oldurulmuştu ve Washoe da satılmak uzere markete goturulmuştu.
Psikoloji Profesoru Dr. Allen Gardner ve Dr. Beatrix Gardner, 1966 yılında onu bir araştırma icin almışlardı. Yaşadığı Washoe bolgesinden dolayı buranın ismini alan primat, “insan dilini oğrenen ilk şempanze” olarak tarihe gececekti.
Washoe ’nun da diğer hayvanlar gibi kendine has bir karakteri vardı.
İnsanlarla ve diğer maymunlarla arası cok iyiydi. Hatta soylenene gore iyi bir mizah anlayışı vardı. Dergilere, gazetelere, kitaplara bakmayı cok seviyordu.
Yaptığı diğer aktiviteler ise resim cizmek, kahve ve cay partileri yapmak, dişlerini fırcalamak ve insan dostlarının ayakkabılarına bakmaktı. Balkabağı pudingi, patlıcan, soğanlı yulaf ezmesi, bezelye corbası, sakız, cay ve kahve en sevdiği yiyecek ve iceceklerdi.
Washoe, dilsiz bir cocuk gibi yetiştirilmişti.
Araştırmacıların evinin bahcesinde kendine ozel bir evi bile olan şempanze, hayatının belki de en guzel yıllarını burada yaşamıştı. Kendi oyuncakları ve kıyafetleri vardı.
Onu sahiplenen ailesi, Washoe ’nun yanındayken asla sozlu iletişim kurmuyordu. İşaret dilini kullanmaya teşvik etmek icin yalnızca işaret diliyle anlaşıyorlardı. Yaklaşık 3 yaşına geldiğinde yuzden fazla kelimeyi oğrenmişti. Hatta birden fazla sozcuk kullanarak kucuk cumleler kurabiliyordu.
Kurduğu cumlelerden bazıları şu şekildeydi: “Washoe gıdıklıyor.”
“Gıdıklama ver, daha fazla gıdıklama ver.”
“Bana lutfen yemek ver.”
“Sen git.”
“Acele et. Bana diş fırcası ver.”
Bazı şeyleri anlamlandırmak icin kendi sozcuklerini bile uretiyordu!
Var olan kelimeleri işaret diliyle ifade etmesinin yanı sıra bazı kavramlara kendi işaretlerini bulmuştu. Orneğin kuğu icin “su kuşu” anlamına gelen işaretleri kullanıyordu. Bilinmeyen sozcukleri tanımlalamak icin mevcut sozcukleri kullanma yeteneğinin yalnızca insanlarda olduğu duşunulduğu icin bu olay herkesi cok şaşırtmıştı.
1980 senesinde Central Washington Universitesi Şempanze ve İnsan İletişimi Enstitusu ’ne goturulen Washoe orada; Loulis, Tatu, Moja ve Dar adındaki başka şempanzelerle tanıştı. Bir sure sonra birlikte işaret diliyle anlaşabildiler. Soylenene gore Washoe, birlikte gecirdikleri sekiz gunun sonunda Loulis ’e işaret dili oğretti. Bu da bir insan yerine hayvanın, başka bir canlıya işaret dilini oğrettiği ilk ornek oldu.
Washoe ’nun oğrendiği işaret dili, araştırmacılar arasında tartışma konusu.
Bazı bilim insanları, şempanzenin yalnızca kendisine oğretilen işaret dilini taklit ettiğini ve bunları kendiliğinden veya dilin gramerini gercekten anlayarak kullanmadığını soyluyor.
Evet, hayvanlardaki gramer yetisi, insanlar gibi gelişmiş değil fakat Washoe'nun, işaret dilini tamamen bilincli bir şekilde kullanıp kullanmadığını sanırım hicbir zaman bilemeyeceğiz.
Washoe, ondan sonra yapılacak araştırmalardaki dil oğrenen şempanzelerin ilk orneği oldu ve 2007 yılında, 42 yaşındayken oldu.
Kaynaklar: Science ABC, Friends of Washoe, Ifl Science Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma