Docentlik başvuru şartlarında değişiklik yapıldı. Artık docent adaylarından daha farklı yayınlar bekleniyor. Peki bu değişiklik neden yapıldı? Docentlik şartlarındaki değişikliğin akademiye yansımaları nasıl olacak? Universitelerarası Kurul Başkanlığı (UAK) 3 yıla yakın bir sure uzerinde calışarak onemli bir değişikliğe imza attı. Değişiklikler icin alanında uzmanlaşmış cok sayıda komisyon uzun soluklu calışmalar yuruttu.
"Docentlik Başvuru Şartlarının Değişikliğine İlişkin Duyuru" Yuksekoğretim Kurulu Başkanlığı (YOK) tarafından belirlenen cercevede yeniden duzenlendi.
Docentlik Yonetmeliği'nin 3/1 maddesi gereği docentlik başvuru şartlarındaki guncellemeler, kabul edildikleri tarihten sonraki ikinci başvuru doneminde yani Mart 2024'te uygulanacak.
Kabiliyet ve eserlerle farklılık aranacak
TRT Haber'den Mutlu Caylak, docentlik başvuru şartlarındaki değişiklikleri Universitelerarası Kurul Başkanlığı Genel Sekreteri Prof. Dr. Abdulkerim Calışkan'a sordu. Peki, adaylar icin hangi yenilikler yapıldı? Bundan sonra nasıl bir yol haritası izlenecek?
Docentlik başvuru şartlarında Calışkan'ın ilk olarak ifade ettiği konu, 12 temel alanın başvuru şartlarının her yonden yenilendiği oldu. Tum alanlarda bicimsel standartlaştırılma yapıldığını soyleyen Calışkan, "Bunun yanında alanlara ozgu farklılıklar geliştirildi. Tek bir şablon uzerinden değil alanlara ozgu farklı (diğer şartlar başlığı altında) şartlar getirilmesiyle docent adayları kendi uzmanlık alanlarına ait kabiliyet ve eserleriyle farklılıklarını ortaya koyabilecekler" diyor.
Temel amaclarının yayınlarda kaliteyi artırarak eğitime katkı sağlamak olduğunu vurgulayan Calışkan, "Yenilenen docentlik başvuru şartları ile amac zorlaştırmak değil, aksine başvuru şartları ile ilgili belirsizliklerin giderilmesidir. Dunyadaki ve bilim camiasındaki yeniliklere uyum sağlama, alanların zorluk/kolaylık derecelerinin birbirine yaklaştırılması, onemini yitiren ve onem kazanan alanların ortaya cıkması, ulkemizin enerji, tarım, savunma sanayii, spor ve bolgesel onceliklerinin bilimsel calışmalarla desteklenmesine imkan sağlayacak uzmanlık alanlarının belirginleştirilmesini istiyoruz" acıklamasını yaptı.
"Odul, buluş ve patent comert şekilde puanlanacak"
Docentliğe yeni bir vizyon katmak istediklerini ifade eden Calışkan, onceden puanlanmayan alanların puan alınabilir hale getirildiğini belirterek, "Stratejik alanlarda ulke vizyonuna katkı sağlayacak teşviklerin docentlik başvuru şartlarına dahil edilmesini de amaclıyoruz" diyor.

Amacımız docentliği zorlaştırmak değil; değişen şartlara gore guncellenmiş, nitelikli, donanımlı, kendisini geliştirmiş kişilerin bu unvanla buluşmasını sağlamak.
Ziraat, muhendislik ve spor alanlarında genc kabiliyetleri odullendirici kriterler getirdiklerini, daha once puan alınamayan H indeksinden artık puan alındığını ve boylece doktora oncesi calışmaların da odullendirildiğini belirten Calışkan, "Dunyanın sayılı universitelerinde ders veren araştırma yapanlara ilave puanlar verilecek, milli sporculara ve madalya kazanan sporculara puan eklenecek, Turk Silahlı Kuvvetlerini Guclendirme Vakfı bunyesinde calışan genc muhendisleri destekleyici puan sistemi getirildi. Aynı şekilde TiGEM uzmanları desteklenecek. Artık odul, buluş ve patentler eskisinden daha detaylı ve comert şekilde puanlanacak" şeklinde konuştu.
Calışkan, yeni duzenlemenin akademisyenler icin nitelik artırıcı ve olumlu bir calışma olduğunu ifade ediyor.
"Yaptığımız duzenlemeden onceki docentlik kriterlerinin kaliteyi yansıtmadığı gibi bir duşunce yanlış olur. 7100 sayılı kanunla merkezi docentlik sozlu sınavı universitelere bırakılmadan once juriler, adayları sozlu sınavda yakından ve yuz yuze değerlendirebildiği icin eser kısmına ilişkin kurallardaki belirsizlikler hayati onemde değildi. Ve teknoloji bugunku gibi yapay zeka ile eser uretimi aşamasına henuz erişmemişti.
Juriler sozlu aşamada adayların bilgi duzeyini, eserleri kendilerinin uretip uretmediğini, esere katkı duzeylerini sordukları sorularla kolaylıkla acığa cıkarıyorlardı. Ancak sozlu sınavın merkezi olmaktan cıkarılmasıyla sadece eser inceleme ile docent olunmaya başlayınca mevcut kriterlerin tek başına adayın gercek durumunu olcme kabiliyeti zayıfladı.Adayı hic gormeden sadece evrak uzerinden inceleme ile karar verildi.
Dolayısıyla eser bazında incelemenin sozlu sınav kalktıktan sonra ilk defa bu kadar detaylı ele alınmasının sebebi, jurilerin ve adayların tek temas yuzeyinin sisteme yuklediği eserler olmasıdır. Bu nedenle kriterler, eskiden telafisi sozlu aşamada mumkun olan belirsizliklerin artık test edilme aşamasının kalmayışı, adayların hızla docent olma isteği, ticari kaygılarla yayın etiğinden uzaklaşan yayınevlerinin kuralsızlığı, bildiri, sempozyum, kongre sektorunun ticari bir yapıya burunmesi gibi cok sayıda yapay zeka ve tercume programıyla adaya ait olmayan eser uretimi gibi nedenlerle bugune kadar uygulanmakta olan docentlik başvuru şartları, artık olcme kabiliyetini kaybetmişti. Biz burada YOK ile koordine bicimde faaliyetler yuruterek kapsamlı bir değişiklik yaptığımızı duşunuyoruz"

"Amac docentliği zorlaştırmak değil"
Eğitim Bilimleri, Fen Bilimleri ve Matematik, Filoloji, Hukuk, Sağlık Bilimleri, Muhendislik, Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler, Ziraat Orman ve Su Urunleri gibi temel alanların docentlik başvuru şartlarında; uluslararası makale, ulusal makale, lisansustu tezlerden uretilmiş yayın, kitap, atıf, tez danışmanlığı, bilimsel araştırma projesi, bilimsel toplantı, eğitim-oğretim, patent/faydalı model, odul ve diğer olmak uzere başvuru maddeleri mevcut.
Guzel sanatlar alanında ise genel başvuru şartlarının yanı sıra performans ve sunum gerektiren ozel başvuru şartları da aranıyor. İlahiyat alanında diğer alanlarda puanlanmayan tahkik ve 'sanatsal uygulama' maddesi de yeni docentlik başvurularında ek olarak aranacak maddelerden birisi. Bunun yanı sıra, Mimarlık alanında 'yarışma, proje, yazılım ve patent' gibi calışmalar da docent adaylarından istenecek. Spor alanında docent olmak isteyen adaylar ise yerine getirmeleri takdirde genel başvuru şartlarının yanı sıra 'sportif başarı ve temsil' şartından da puan alabilecek.
Docentlik başvuru şartlarının değişikliğine ilişkin tum ayrıntıları www.uak.gov.tr adresinden bulabilirsiniz.
Değerli akademisyenlerimizin calışmalarını, yayınlarını, makalelerini, projelerini hem ulusal hem de uluslararası literaturde gormek ve universitelerimizin saygın sıralama kuruluşlarındaki yerini yukseltmek istiyoruz
Yeni getirilen docentlik başvuru şartları ile ilgili bilgi veren Calışkan, amaclarının docentliği zorlaştırmak değil; değişen şartlara gore guncellenmiş, nitelikli, donanımlı, farklı alanlarda kendisini geliştirmiş kişilerin docentlik unvanıyla buluşmasını sağlamak istediklerini iletti.

Calışkan, kriterlerle ilgili değişikliklerin bilim ve akademi dunyasında olumlu karşılandığını belirtti. Hızla ve etik olmayan dayanışma mekanizmalarıyla unvan elde edenlerin kendilerinin de uzun vadede mutlu olamadığını belirten Calışkan, "Biz değerli akademisyenlerimizin calışmalarını, yayınlarını, makalelerini, projelerini hem ulusal hem de uluslararası literaturde gormek ve universitelerimizin saygın sıralama kuruluşlarındaki yerini yukseltmek istiyoruz. İnanıyoruz ki birkac sene icerisinde ilk beş yuze giren universite sayımızda gozle gorulur ivmeler olacaktır. Yuksekoğretime ve araştırmaya butceden ayrılan payların onemli olcude arttığı ulkemizde genc akademisyenlerin bu şartlara hızla uyum sağlayacak kabiliyet, kapasite ve azme sahip olduklarını goruyoruz" şeklinde konuştu.
Temel alanlar ozelinde farklılaşan ve karmaşıklığa sebep olan alan indekslerindeki belirsizliği giderdiklerini ifade eden Calışkan, "Bu tanım yerine AHCI, ESCI, Scopus kapsamındaki dergilerde yayımlanan makaleler icin puanlamalar yapıldı. Bu calışmayı biz cok değerli goruyoruz adaylarımız icin" diyor.
Yayınların puanlamada etkisi artırıldı
Yayınların kalitesinin artırılmasıyla ilgili konuşan Calışkan, "Ulusal makale icin dergilerde yayımlanmış makalelerin puanı artırıldı. Boylece ulusal ve Turkce yayınların da puanlamadaki etkisi artmış oldu. Her bir temel alan icin asgari tek yazarlı yayın şartını getirildi. Var olanlarda ise sayı artırıldı" acıklamasını yaptı.
Sağlık, fizik, muhendislik gibi alanlarda ekip calışmasının onemini bildiklerini ancak hakkaniyet sınırlarında tek yazarlı yayınları oncelediklerini dile getiren Calışkan, "Aynı zamanda ulusal ve uluslararası kitap bolumlerindeki editorluğe ilişkin de sınırlama getirildi. 2547'ye tabi akademisyenler disiplin acısından etik kurallara uymak zorunda. Dolayısıyla biz de hem akademik yetkinliğini ispatlamış hem etik disiplin kurallarına tabii hem de Universitelerarası Kurulun muhatap alacağı universite yonetiminden izin almış profesorlerin editorluğundeki kitaplara puan verdik. Bizim genel hatlarıyla editorluğu kısıtlama gibi bir yetkimiz ve niyetimiz yok. Dileyen dilediği unvanla editorluk yapabilir, dilediği kadar kitap cıkarabilir. Bu organizasyonlarda bolum yazabilir, kendi universitesinde, teşvikte, ozgecmişinde kullanabilir. Biz kendi kurumumuz acısından puan vereceğimiz editoryal kitapları belirledik. Orneğin cok ceşitli kurumların yaptığı onlarca dil sınavı var, bazı kurumlar bazı dil puanlarını kabul ederken bazıları etmiyor. Hatta bazı universiteler dolaylı yoldan YOKDİL sınavını dahi kabul etmeyebiliyor. Editoryal kitapların akademik, idari ve etik yonden kontrol edilebilirliği bizim icin onemli" dedi.
Akademi dunyasına katkı sağlayacak
Bu konuyu daha kapsamlı anlatması icin kendisine "Yayınlara bunun nasıl bir katkısı olabilir?" diye sorduğumuzda Sayın Calışkan konuyu şoyle detaylandırdı:
"Değerli akademisyenlerimizin emekleri ve yayınları cok kıymetli. Ancak bazen yayınlarda suistimal gerceğini de goruyoruz. Ne yazık ki ucret karşılığında dergilerde makale yazılıyor. Gerekli akademik koşulları ve şartları taşımadığı halde şeklen kurumları ve kuralları 'atlatan' adaylar bu yayınlar sonucu docentlik unvanını elde ediyorlar. Bizim burada temel amacımız bu suistimalin onune gecerek docentlerimizin nitelikli yayınlarla docent olmalarını sağlamak. İnsan yetiştirecek, nesilleri şekillendirecek, oğrencilerinin rol model aldığı ve topluma ornek olması gereken akademisyenlerimizin herkesten daha fazla kaliteli, ilkeli ve durust olmasını bekliyoruz. Bu beklentimizi de kurala bağlamak istedik"
Adalet esasını gozeterek calışma yaptıklarını soyleyen Calışkan, docentlik başvuru şartlarının bundan sonraki surecte, docent adaylarını daha nitelikli, donanımlı hale getireceğini, bunun da ulke akademisine yansımasının olumlu olacağını duşunduğunu ifade etti.