Windows Sistem Dosyaları

Windows işletim sisteminin calışmasından ve işlevselliğinden sorumlu olan Sistem Dosyaları hakkında coğu kullanıcının kafasını meşgul eden en onemli noktaları acıklıyoruz.

1- Windows sistem dosyalarına nicin ihtiyac duyuyor?

2- En onemli sistem dosyaları hangileri?

3- Registry adı ardında ne yatıyor?

4- Sanal surucu deyince ne anlaşılıyor?

5- Sistem dosyalarımı nasıl guvence altına alabilirim?

6- Sistem dosyaları nasıl zarar goruyor?

7- Hangi sistem dosyalarını değiştirebilirim?

8- Dosya ciftlendirici: Doğru olan hangi dosya?

9- Sistem nasıl komple yeniden oluşturulabilir?

10- Sistem dosyası bakımında hangi araclar yardımcı olabilir?





Windows sistem dosyalarına nicin ihtiyac duyuyor?
Windows işletim sistemini konfigure edebilmek ve başlatabilmek icin sistem dosyalarına ihtiyac duyuyor. Farklı gorev alanları icin her seferinde farklı turde sistem dosyaları bulunuyor. Bazıları kullanıcı arayuzunu (masaustu) bicimlendirmek icin gerekliyken, bazıları mevcut donanım ve yazılımdan yararlanabilmek icin kullanılıyor. Sistem dosyalarını „.sys“, „.dll“, „.ocx“, „.ttf“, „.fon“, „.com“, „.exe“, „.ini“ ve „.dat“ gibi uzantılarına bakarak kolaylıkla tanıyabilirsiniz.

En onemli sistem dosyaları hangileri?
„io.sys“ ve „command.com“ sistem dosyaları olmaksızın PC’nizde neredeyse hicbir şey calışmıyor. „io.sys“ sistem dosyası bilgisayarı başlatmak (sistemi başlatmak) icin gerekli. Bu dosya orneğin monitor ve ekran kartı arasında olduğu gibi, işlemci ve sistem bileşenleri arasında iletişim kuruyor.
Buna karşılık „command.com“ dosyası klavye girişlerinden sorumlu. Bu dosya her bir kullanıcı komutunu kabul ediyor ve uygun başlangıc dosyasını etkinleştiriyor. Bu sistem dosyası pratik acıdan koordinator işlevi goruyor.
Bunun dışında Windows „system.dat“ ve „user.dat“ adlı sistem dosyalarına bağımlı. Microsoft’un işletim sistemi gorece eski yazılım icin ayrıca „system.ini“ ve „win.ini“ adlı sistem dosyalarına ihtiyac duyuyor.

Registry adı ardında ne yatıyor?
Registry (Kayıt Duzenleyici) kurulu donanım ve yazılımla ilgili tum bilgilerin depolanmış olduğu merkezi muhafaza birimi, yani bir veritabanı olarak calışıyor. Gerci Registry adı burada yalnızca bir dosyanın kastedildiğini andırıyor. Ama sozkonusu olan aslında iki dosya: „system.dat“ ve „user.dat“.
Windows 98 altında yeni bir ses kartı kurduğunuzda, bu kart kurulumdan hemen sonra ilgili ayarlar ve suruculerle Registry tarafından kapsanıyor. Sistem başlatıldıktan sonra bu bilgiler Windows tarafından ses kartı işletim sistemi tarafından tanınacak şekilde okunuyor ve işleniyor.
„system.dat“ dosyasında Windows donanım ve yazılım ile ilgili tum bilgileri depoluyor. Bu dosya „user.dat“ dosyasından daha onemli. Burada kullanıcının ozel ayarlarına dair tum bilgiler saklanıyor. Bu bilgiler on planda renk, artalan ve semboller gibi masaustu ayarları ile başlat menusu iceriklerinden ibaret.
Registry „system.ini“ ve „win.ini“ adlı iki sistem dosyasının takipcisi. Ancak bu iki sistem dosyası PC kullanıcısının gorece eski yazılıma erişmesini sağlayacak şekilde Windows tarafından hala iceriliyor.

Sanal surucu deyince ne anlaşılıyor?
DOS programları orneğin bir ses kartı gibi bir donanımı ozel suruculerle yonetebilecek şekilde yazılmışlardır. Ancak Windows 95 ve 98 sistemin stabilitesini korumak icin doğrudan erişimi engelliyor.
Buna rağmen DOS programlarının Windows altında işleyebilmesi icin, ureticiler sanal suruculer geliştirmiş bulunuyor. Bu suruculer her seferki programda “hakiki” bir ses kartı izlenimi uyandırıyor. Bir başka deyişle DOS programı PC’nin ses kartına eriştiğine inanıyor, oysa aslında yalnızca sanal suruculerle iletişim kuruyor. Boylelikle donanıma her bir doğrudan erişimin onune gecilmiş oluyor. Anabellekte yer tasarrufu icin, sanal suruculer yalnızca cağrıldıklarında başlatılıyor. Sanal aygıt suruculerini „.vxd“ dosya uzantısına bakarak tanıyabilirsiniz.

Sistem dosyalarımı nasıl guvence altına alabilirim?
Registry’yi yedekleyebilmek icin cok basit bir yontem mevcut: „.dat“ uzantılı dosyaları Windows Explorer’da (Windows Gezgini) başka bir dizin ya da surucuye kopyalayın. Her iki dosyayı da Windows dizininde bulacaksınız. Ayrıca Windows sistem dosyalarını yedeklemek konusunda uzman sayısız program var. Windows 95 icin basit bir yedekleme programı orneğin Eru. Bunu kurulum CD’si uzerinde „other\misc\eru“ altdizininde bulacaksınız.
Microsoft Windows 98’de bu yardımcı programdan vazgecmiş bulunuyor. Yine de bu işletim sistemi ile de sistem dosyalarınızı yedekleyebilirsiniz. İlgili DOS dosyasının adı „scanreg. exe“. Dosyayı scanreg /backup ile cağırdıktan sonra, Registry yedeklenecektir. DOS modunda scanreg /restore komutuyla Registry’yi geri yukleyebilirsiniz
Windows programı Sistem Bilgisi daha da fazla konfor sunuyor. “Araclar”, “Kayıt Tarayıcı” altında her iki Registry dosyasını da yedekleyebilirsiniz. „system.ini“ ve „win.ini“ dosyaları da program tarafından kaale alınıyor.

Sistem dosyaları nasıl zarar goruyor?
Bazen bir sistem dosyası yanlışlıkla silinmiş olabiliyor. Aynı şekilde „system. ini“, „win.ini“ ya da „system.dat“ dosyalarında elle değişiklik yaparken kullanıcılar yanlış ayarlarda bulunabiliyor ya da sistem parametrelerini yanlış girebiliyor. Silinmiş satır kayıtları da kotu surprizlere yol acabiliyor.
Ancak hata yapan yalnızca kullanıcı değil: Windows’un Deinstallation (program kaldırma) rutinleri bazen doğru calışmıyor. Bunun sonucunda işletim sisteminin stabil calışması olanaksızlaşıyor. Orneğin bir ekran kartı gibi bir donanım değiştirildiğinde de belirli riskler mevcut. Yanlış bir ekran kartı surucusu kurulduğunda, coğu kez monitorde hicbir goruntu belirmiyor - bu yuzden hatanın bertaraf edilmesi de neredeyse olanaksızlaşıyor.
Sistem dosyalarında hasar yeni kurulmuş programlarla da ortaya cıkabiliyor. Ozellikle „.sys“ ve „.dll“ dosya uzantılı sistem dosyaları tehlike altında bulunuyor. Cok sayıda program kurulum sırasında SYS ve DLL dosyalarını başlarına buyruk olarak kendi surumleri ile değiştiriyor. Kurulum yazılımı ile ya yeni ya da eskimiş surumler işletim sistemine eklenebiliyor - her iki durum da Windows’un sistem stabilitesine olumsuz etkide bulunuyor. Bu da coğu kez hata mesajlarına, hatta sistem cokuşlerine yol acıyor.

Hangi sistem dosyalarını değiştirebilirim?
Microsoft Registry’nin bir PC kullanıcısı tarafından yanlışlıkla değiştirilmesini onlemek istiyor. Bu yuzden sistem dosyaları Windows Explorer’da hemen gorunmuyor - bunlar saklı bir halde. Deneyimsiz PC kullanıcıları her tur mudahaleden uzak durmalı. Ancak gerekli bilgiye sahip olanlar, Registry’ye elle mudahalede bulunmak suretiyle Windows sistemini optimize edebilir.
Registry’ye sabitdisk uzerinde saklı bir bicimde yer alan Regedit programı ile bir goz atabilirsiniz. Bunun icin once “Başlat” alanına, daha sonra da “Calıştır” alanına tıklayın. Şimdi program adını regedit.exe olarak girin ve “Tamam” ile onaylayın.
„system.ini“ ve „win.ini“ dosyalarında yapılacak değişikliklerde de dikkati elden bırakmamak gerekiyor. Bu başlangıc dosyalarının kısmen cok karmaşık icerikleriyle ilgilenenler, bunları Wordpad ya da Word gibi herhangi bir kelime işlem programıyla goruntuleyebilir. İstenilen bir INI dosyası “Başlat” ve “Calıştır” menuleri uzerinden daha da kolaylıkla acılabilir. Oncelikle DLL ve SYS dosyaları başta olmak uzere tum oteki sistem dosyaları PC kullanıcısı tarafından elle değiştirilmek icin uygun değildir, cunku bunlar metin dosyaları değildir.

Dosya ciftlendirici: Doğru olan hangi dosya?
Bir PC cok dinamik bir sistemdir. Coğunlukla uygulama programlarının ve sistem dosyalarının daha yeni ve daha iyi surumleri oluşturulur. Bu yuzden aynı dosyanın ceşitli surumlerinin mevcut olmasına rastlanabiliyor.
Cifte surumlere dair kontrolde bulunabilmeniz icin, Windows Sistem Bilgisi adlı kucuk bir program ile donatılmıştır. Menu cubuğundaki “Araclar” uzerinden “Surum Cakışma Yoneticisi”ne ulaşabilirsiniz. Burada değiştirilmiş sistem dosyaları tamir edilebiliyor.
Windows guvenlik nedenlerinden dolayı değiştirilmiş tum dosyaları ozel bir dizinde depoluyor. Boylece sistem arızalarında yapılmış değişiklikler yine geri alınabiliyor.

Sistem nasıl komple yeniden oluşturulabilir?
Bilgisayar başlatıldığında yaklaşık iki saniye kadar ekranda “Windows Başlıyor” mesajı beliriyor. Bu zaman zarfında F8 fonksiyon tuşuna basın, boylelikle Windows Başlangıc Menusu’ne ulaşırsınız. Burada PC’nizi “Guvenli kip”te calıştırabilirsiniz. “Guvenli kip”te Windows, Windows Startı icin mutlaka gerekmeyen tum surucu ve programları başlangıc sırasında kaale almıyor. Eğer sisteminizi yeniden calıştırmayı başaramadıysanız, ikinci denemede “F8” uzerinden DOS modunu (“Onceki MS-DOS surumu” secebilirsiniz. Buraya scanreg /restore komutunu da ekleyebilirsiniz. Ancak bu onceden Registry’yi yedeklediyseniz işleyecektir. İdareten „system.1st“ dosyasının adını „system.dat“ olarak yeniden adlandırmak da size yardımcı olabilir. „system.1st“, Windows’un guvenlik nedenlerinden dolayı oluşturduğu „system.dat“ dosyasının ilk surumudur. Bu dosya doğrudan “C:” surucusu uzerindedir. Gerci şimdi Windows’un kurulumundan sonra eklemiş olduğunuz tum programlar ve donanım bileşenleri icerilmeyecektir. Yine de bu yoldan işletim sisteminin cok zaman gerektiren yeniden kurulumundan tasarruf etmiş olursunuz.

Sistem dosyası bakımında hangi araclar yardımcı olabilir?
Sistem dosyalarının duzenli bakımı icin Windows 98 Scanreg, Disk Temizleme, Scandisk ve Disk Birleştiricisi programlarını kullanımınıza sunuyor. Ancak programları calıştırmadan once, Bakım Sihirbazı’na başvurmanız tavsiye edilir. Bakım Sihirbazı her alanda bir dahi: Sabitdiskinizi veri copunden ve gereksiz dosyalardan kurtarıyor. Ustelik sabitdiskin defragmantasyonu (birleştirilmesi) ile tek tek programların başlatılmasını hızlandırıyor. Ayrıca sabitdiski varolan donanım arızalarına karşı kontrol ediyor. Sistem dosyalarındaki hataları ek olarak “Sistem Aracları” dizininde bulunan Sistem Bilgisi programıyla saptayabilirsiniz. Bunun icin “Sistem Bilgisi” menu cubuğundaki “Araclar” uzerine tıklamanız gerekiyor.
Burada bulunan Dr. Watson da yararlı bir program. Bu program bilgisayarınızdaki hataları buluyor ve sonrasında sizi bu hatalar konusunda bilgilendiriyor. Bir yazılım hatası ortaya cıktığında, Dr. Watson genellikle kendi kendine calışıyor. Program tarafından yaratılan protokol dosyası oncelikle yazılım ureticileri teknik danışma hattıyla konuşulduğunda yardımcı bir rol oynuyor.
ALİNTİDİR HAZİRLAYAN KİSİNİN EMGİNE SAYGI .
__________________