Doğada kırmızı rengin dikkat cektiğini, insan gozunun en hızlı sectiği rengin kırmızı olduğunu biliyoruz. Ayrıca kırmızı renk genellikle ofke, kızgınlık, agresiflik ile bağdaştırılıyor. Bu acıdan bakınca bu renk, sporda başarı icin gereken ivmeyi kazandırıyor olabilir mi?
Aslında bu konu ilk olarak Nature ’da yayımlanan bir calışma ile tartışılmaya başlandı.
Nature dergisinde yayımlanan “Red Enhances human performance in contests (Kırmızı, musabakalarda insan performansını arttırıyor)” başlıklı makale, doğada kırmızı rengin dominantlıkla, soluk renklerin ise sinme ya da korkmayla ilişkilendirildiğini belirtiyor. Benzer bir etkinin, renklere dayalı bir uyaran olarak insanların bilincaltını da etkilemiş olabileceği belirtiliyor. Kırmızı, testosteron kaynaklı dominantlığın rengi olarak goruluyor. Ote yandan bu calışmanın konusu dovuş sporları olduğu icin ayrı bir temel olarak ele almakta fayda var.
Bu calışmadan oncelikli olarak cıkan sonuc şu: sporculara rastgele olarak verilen kırmızı ve mavi ekipmanlar, sporcuların dovuş sporlarındaki başarısını etkileyebiliyor. Hatta hakemler de kırmızı giyen sporcuları kollamaya meyilli. Sporcuların kullandığı ekipmanların renkleri dijital teknolojilerle değiştirildiğinde, hakemlerin kararlarının da değiştiği kanıtlanmış durumda.
Herkesin favorisi olan futbolda durum ne?
Gelelim futbola, malum hem futbol en populer spor hem de Dunya Kupası başladı. Zamanında Alex Ferguson, oyuncuları sahada birbirini bulabilsin diye devre arasında gri formaları cıkarttırıp oyuncularını ikinci yarı sahaya kırmızı formalarla yollamıştı.
Bir başka calışma ise Euro 2004 ’e odaklandı. Yunanistan ’ın herkesin icini bayarak şampiyon olduğu o turnuvada, normalde kırmızı ağırlıklı forma giyen beş takım bulunuyordu. Bu takımların başka renk bir forma giydiklerinde ve kırmızı formalarını tercih ettiklerinde performansları arasında fark ortaya cıkıyordu.
Bir başka calışma ise İngiltere ’deki takımlara odaklandı. 1946-2003 arası donemin incelendiği bu calışmada, kırmızı rengi formasında taşıyan takımların daha başarılı olduğu gozlemlendi. Takımların 3 ’te 1 ’inden fazlası mavi renge sahipken, kırmızı rengi kullananların sayısı aynı donemde %23 idi. Yine de başarıların yuzde 60 ’tan fazlası kırmızılı takımlara gitmişti. Hatta Liverpool, Manchester United ve Bayern Munih gibi kırmızı formalı takımlar, derbilerdeki rakiplerinden daha yuksek ic saha başarısına ve daha yuksek ortalama sıraya sahipti. Aynı calışmayı Turkiye ’de yapsak “Sarı renk başarının rengi” sonucuna varırdık.
Peki forma rengi kesinlikle etkili mi?
Bilimin guzelliği, doğru cevabı bulana kadar aramaya devam etmesinden geliyor. Farklı bir araştırma, kırmızı rengin gucunu, daha doğrusu herhangi bir rengin gucu olduğu fikrini reddetmişti.
İngiltere Ligi araştırma doneminde Liverpool ve Manchester United dominasyonuyla gecmiş, arada bir cıkan Arsenal ve Nottingham Forest gibi ekipler de kırmızı rengi tercih edenlerden olmuştu. O donem Manchester City, bugun olduğu gibi dev falan değildi; bugunun Fulham ’ı ayarında arada bir kume duşen, arada bir 5-6 yiyen bir takımdı. Tottenham zaten hala bir kupa alabilmiş değil. Ornek genişledikce kırmızının gercekte bir gucu olmadığı ortaya cıkmış olabilirdi.
Turk bilim insanları da tartışmaya dahil oldu.
Turk bilim insanları ise 2018 Dunya Kupası ’nı incelediklerinde, kafaları bir kez daha karıştırmayı başardı. Kupada kırmızı forma giyen ekipler daha başarılı oluyordu. Aynı ekibin bir başka calışması ise genel olarak sporda renk algısının onemli olduğunu, secilen rengin her şeyin dengede olduğu durumda teraziyi lehimize olacak şekilde etkileyebildiğini acıkladı.
Kırmızı renk, daha kolay algılanabilmesi ve psikolojik etkileri nedeniyle takımların faydalanabileceği bir renk gibi duruyor ancak calışmalara ve calışmaların etrafında donen tartışmalara bakılırsa, renklere koru korune guvenmek icin henuz erken. Ayrıca, araştırmacıların da dediği gibi, “Kotu bir takımınız varsa, kırmızı giymek birdenbire kazanmanızı sağlamaya başlamayacak.”
Kaynaklar: Red enhances human performance in contests Referees bias explain red color advantage in taekwondo The Influence of the "Red Win" Effect in Sports: A Hypothesis of Erroneous Perception of Opponents Dressed in Red - Preliminary Test SPORCULARDA RENKLERİN ETKİLERİNİN PERFORMANSLARINA YANSIMASI. 2018 DUNYA FUTBOL ŞAMPİYONASINDA TAKIMLARIN RENKLERİ VE BAŞARIYA YANSIMASI.