Maddenin uc hali olan katı, sıvı ve gaz ısıya maruz kaldıklarında veya ısı kaybettiklerinde hal değişimleri yaşayabiliyorlar. Orneğin, buzluğun kapağını actığınızda ani ısı gormesiyle birlikte ortama buharın yayılması gibi ornekler, maddenin hal değişimine verilebilecek en guclu orneklerden bir tanesi. Bugun ise maddenin hal değişimlerinden olan kırağılaşma ve sublimleşme nasıl olur sorusunu yanıtlayacağız. Aslında gunluk hayatımızda sıklıkla gorduğumuz hal değişimleri, gorduğumuzden daha fazla detaya sahip.
Kırağılaşma nasıl olur diye merak ediyorsanız, maddenin nasıl bir hal değişimi yaptığında kırağılaşma durumu yaşadığını da sizler icin detaylıca anlattık. Bununla birlikte, kırağılaşmanın tam tersi olan sublimleşme nasıl olur sorusunu da, maddeler ile orneklendirerek detaylandırdık. Dilerseniz lafı hic uzatmadan kırağılaşma ve sublimleşme nedir, ornekleri ile birlikte inceleyelim.
İcindekiler Kırağılaşma nedir? Kırağılaşma nasıl olur, nasıl gercekleşir? Kırağılaşma ornekleri Sublimleşme nedir? Sublimleşme nasıl olur, nasıl gercekleşir? Sublimleşme ornekleri Kırağılaşma ve sublimleşmenin birbirinden farkları nelerdir? İlk olarak, kırağılaşma nedir?
Sublimleşme ve Kırağılaşma ornekleri vermeden once, bu terimlerin ne anlama geldiğini bilmemiz gerekiyor. Kırağılaşma, ozetle maddenin ısı değişimi ile hal değiştirmesine verilen isimdir. Mesela, gaz halinde bulunan bir madde duşunun. Bu madde ısı vermesi ile birlikte sıvı hale gecmeden katılaşırsa, bu duruma kırağılaşma durumu deniliyor. Maddenin ani ısı değişimi ile gaz halinden direkt katı hale gecmesi, kırağılaşma ile birlikte geri sublimleşme olarakta adlandırılabiliyor.
Peki kırağılaşma nasıl olur, nasıl gercekleşir?
Kırağılaşma, gaz halinde bulunan bir maddenin direkt olarak katı haline donuşmesiyle gercekleşir. Kırağılaşma icin basit bir ornek vermemiz gerekirse, kış doneminin sabah saatlerinde dışarı cıktığınızda, cevrenizdeki ağac yapraklarının veya otomobillerin tavan kısımlarının buzla kaplandığını fark edeceksiniz. Bu buzlar, havadaki gazın soğuk nedeniyle direkt olarak katıya donuşmesiyle birlikte meydana geliyor. Yani, kısaca havadaki aşırı soğuk nedeniyle kırağılaşma meydana geliyor.
Madde, doğru koşullara ulaştığında gaz halinden katı haline geciyor. Coğunlukla sırayla gercekleşmesi gereken bu durum, coğu zaman kırağılaşma gibi durumları da yaratabiliyor.
Kırağılaşma ornekleri:
Soğuk sabahlarda havadaki su buharının, yapraklarda veya otomobillerin ust kısımlarında gorulduğu gibi buz haline donmesi Isıtılarak meydana getirilen iyot gazının soğuk cama temas ettiğinde katılaşması Cimlerin uzerinde oluşan kristal parcaları Sanayilerde metallerin uzerinin gazdan katıya gecen malzemeler ile kaplanıyor olması Ani sıcaklık değişimi ile dolu ve kar yağışları Kırağılaşmaya verebileceğimiz en temel ornekler, yukarıdaki listeden ibaret. Kırağılaşma durumunun en temel orneği, sabah soğuk havalarda buharın katılaşarak ağac yaprakları ve otomobillerin ust kısmına, camlarına buz olarak yapışması durumu. Bununla birlikte, kırağılaşma ornek verebileceğimiz bircok alanda meydana geliyor.
Maddenin bir diğer hal değişimi: Sublimleşme nedir?
Sublimleşme ise, kırağılaşmanın tam olarak tersidir. Kırağılaşmayı hatırlayacak olursak, gaz halindeki maddenin direkt olarak katıya donuşmesine kırağılaşma adını vermiştik. Sublimleşme ise, bu tepkimenin tam olarak tersine verilen isimdir. Yani, katı olan bir maddenin ısıtılarak sıvı hale gecmeden direkt olarak gaz meydana cıkarmasına ise sublimleşme adını veriyoruz. Kırağılaşma durumunda da olduğu gibi, sublimleşme durumunda madde asla sıvıya donuşmez. Direkt olarak katı halden, gaz haline hızlıca donuşturulur.
Sublimleşme olayının gercekleşmesi icin maddenin ısı alması gerekmektedir. Sublimleşme durumu esnasında madde ısı vermez. Yani, kimya dalında da soylememiz gerekirse sublimleşme olayı endotermik bir olay olarak bilinmektedir.
Sublimleşme nasıl olur, nasıl gercekleşir?
Sublimleşme, endotermik bir olaydır. Kırağılaşma ise bunun tam tersi, ekzotermik bir olay. Endotermik, kimya dalında ısı alan anlamına gelirken ekzotermik ise ısı veren anlamına geliyor. Sublimleşme olayı, tamamiyle katı bir maddenin ısı alarak direkt gaz haline donuşmesiyle meydana geliyor. Madde ısı alarak gaz haline donuşmeden once sıvı hale donuşuyorsa bu sublimleşme olayına ornek verilemez. Sublimleşme ve kırağılaşma olayları, direkt olarak maddenin katı ve gaz halleri arasında gercekleşen tepkime durumlarıdır.
Maddelerin hal gecişlerinin olduğunu hepimiz biliyoruz. Katıdan sıvıya, sıvıdan gaza, gazdan sıvıya, sıvıdan katıya olmak uzere maddenin bircok hal değişimi bulunuyor. Bu hal değişimlerinin de kendilerine gore adlandırılmaları mevcut. Katıdan gaza donuşmesinin sublimleşme veya gazdan katıya donuşmesine ise kırağılaşma denilmesi gibi.
Sublimleşme ornekleri:
Doğada bulunan en zehirli maddelerden bir tanesi olan arsenik, ısıya maruz kaldığı zaman buharlaşarak gaz haline doner Doğamızda oldukca az olarak bulunan iyot, ısıtıldığında gaz haline donuşur. Evlerimizde kullandığımız naftalin, ısıya maruz kaldığında sublimleşerek gaz haline doner Kuru buzun ısı gordukten sonra gaz haline donmesi Derin dondurucunun kapağını actığınızda, ortama dağılan buhar Sublimleşme olayına yukarıdaki ornekleri verebiliriz. En yakın orneği gormek isterseniz, evinizde bulunan buzluğun kapağını acın ve mutfağınıza dağılan buharın sublimleşme sonucu meydana cıktığını fark edebilirsiniz. Veyahut gunumuzde gorsel şolenlerde sıklıkla kullanılan kuru buzların, saklama kabından cıkarıldıktan sonra ortama fazlasıyla buhar salgıladığını da goreceksiniz. Bunlar, sublimleşme olayına verebileceğimiz en temel ornekler diyebiliriz.
Kırağılaşma ve sublimleşmenin birbirinden farkları nelerdir?
Kırağılaşma ve sublimleşmenin farkları nedir diye merak ediyorsanız, aslında iki hal değişimi de birbirinin tam tersi olarak bilinmektedir. Mesela, yukarıda verdiğimiz orneklerde de olduğu gibi maddenin gaz halinden katı haline direkt olarak gecmesi kırağılaşma olarak bilinir. Sublimleşme ise, bunun tam tersi olarak maddenin katı halinden ısıya maruz kalarak tekrardan gaz haline donuşmesine verilen adlandırmadır. Kırağılaşma ekzotermik bir olay olarak bilinirken, Sublimleşme olayı ise endotermik bir olay olarak bilinir.
İkisini ayırmak, aslında her ne kadar zor gibi gorunse bile oldukca basittir. Madde katıdan gaza donuşuyorsa sublimleşme, gazdan katıya donuşuyorsa kırağılaşma olarak gayet kısa bir şekilde ozetleyebiliriz. Yukarıda verdiğimiz orneklerden bazılarını siz de evde gercekleştirerek, kırağılaşma ve sublimleşmeye ornek deneylerinizi hicbir tehlikeye maruz kalmadan gercekleştirebilirsiniz. Ama elbette, deneyinizi gercekleştirirken size ve cevrenize zarar verecek maddelerden kacınmanız gerektiğini soylemeden gecmeyelim.
Sizler icin kırağılaşma ve sublimleşme nedir, ornekleri nelerdir sorularını ele aldık. Kırağılaşma ornekleri ve bununla birlikte kırağılaşmanın tam tersi olan sublimleşme orneklerini de merak ediyorsanız, temel maddeleri ile sizler icin yukarıda listeledik. Eğer kimya dersi goruyorsanız veya gecmiş eğitim hayatınızda kimya dersi gorduyseniz, kırağılaşma ve sublimleşme hallerine az da olsa hakim olabilirsiniz. Sizler kırağılaşma veya sublimleşmeye nasıl ornekler verirdiniz? Bizlerle yorumlarda paylaşmayı unutmayın!