Vucuttaki kasları hareket ettiren sinirler icinde en uzun kemik kanala sahip olan yuz siniri (fasial sinir), en sık felc gorulen sinirlerden biridir. Bu felclerin yaklaşık %90 kadarı sinirin kanalının icinden gectiği kulak kemiği icindeki hastalıklara bağlı olarak meydana gelir. Yuz felclerinin en sık nedeni genellikle kendi kendisini sınırlayan bir hastalık olan Bell paralizisi olmakla birlikte, kemikte tahribat yapan iltihaplar ya da orta kulaktan koken alan tumorler gibi patolojilerin de felce neden olabileceği akılda tutulmalıdır. Bu bolge hastalıklarının tedavisinin kulak burun boğaz hekimliği alanına girmesi nedeniyle yuz felci tanısı konulan hastalarda mutlaka KBB değerlendirmesi yapılmalıdır.

Beyinden yuz siniri ile yuzun ust yarısına gelen sinir liflerinin bir kısmı aynı yuz yarısına giderken bir kısmı da caprazlaşarak karşı yuz yarısına gitmektedir. Oysa yuzun alt yarısını calıştıran butun sinir lifleri caprazlaşarak yuzun karşı yarısındaki adaleleri uyarmaktadır. Bu nedenle beyinde bir tarafta meydana gelen patolojilerde yuzun karşı tarafında alt yarıdaki adaleler olaydan etkilendiği halde, ust yuz bolgesi kendisi ile aynı taraftaki sağlam beyin tarafından da uyarı aldığı icin etkilenmeyecektir. Bu tip felcler "santral tip yuz felci" olarak, beyin sapı ve daha alt bolgedeki patolojilere bağlı oluşan felcler ise "periferik tip yuz felci" olarak isimlendirilmektedirler. Bu bulgu ayırıcı tanıda onemli olmakla birlikte sinirin periferik tip patolojilerinde de ust yuz yarısındaki uyarımın korunduğu durumların olabileceği unutulmamalıdır.

Yuz siniri beyinden cıktıktan sonra işitme ve denge siniri ile beraber seyrederek kulak kemiği icerisine girer. İc kulak kanalı denilen bu bolgedeki patolojilerde yuz felcine işitme ve denge şikayetleri eşlik edebilmektedir.

Yuz siniri kulak kemiği icersindeki kanalda ilerlerken gozyaşı bezini uyaran, orta kulaktaki uzengi kemiğinin kasını uyaran ve dilin 2/3 on kısmında tat duyusunu alan, cene altı tukuruk bezlerini calıştıran dallarını verir. Sinir kulak kemiğinden cıktıktan sonra one doğru uzanır ve yanak tukuruk bezi icinden gecerek yuzdeki mimik kaslarını uyaran dallara ayrılır.

Yuz felclerinde gozyaşı salgısının, dilde tat duyusunun ve uzengi adalesi fonksiyonunun olup olmaması hastalığın oluştuğu bolgenin tayininde yardımcı bulgulardır.

Yuz felzi nedenlari

Yuz felci nedenleri cok ceşitli olmakla birlikte en sık gorulenler akut hızlı gelişen ve kronik- yavaş ilerleyici olarak iki gurupta toplanabilirler.
 Akut hızlı gelişen felcler:
Sinir iltihapları
Bell paralizisi
Herpes Zoster
Guillain-Barré sendromu
Oto immun yuz felcleri
Lyme hastalığı
AIDS
Kawasaki hastalığı
Travma
Kulak kemiği kırıkları
Basınc travması
Doğum travması
Orta kulak iltihapları
Akut bakteriel
Kronik bakteriel
Kronik orta kulak iltihabında kemik icinde kemiği eriten doku (Kolesteatom) oluşumu
Sarkoidoz
Norolojik sinir sitemi hastalıkları
 Kronik-yavaş ilerleyen felcler:
Habis tumorler
Yanak tukuruk bezi (Parotis) tumorleri
Başka yerlerden sıcrayan (metastatik) tumorler
İyi huylu tumorler (glomus tumoru, schwannoma)
Kronik orta kulak iltihapları (Kolesteatom)
Tedavi

Yuz felclerinin tedavisi neden olan faktore gore değişiklik gosterir. Tedavideki amac; normal yuz gorunumunun, istemli hareket esnasında yuz simetrisinin sağlanması, duygusal hareketlerin ve ağız, burun ve goz cevresi kas fonksiyonlarının sağlanmasıdır.

Bell paralizisi: Travma, tumor, enfeksiyon gibi bariz bir neden saptanamayan akut yuz felcleri Bell paralizisi olarak isimlendirilir. Nedeni kesin olarak bilinmemekle beraber viral iltihaba bağlı, immun bir mekanizmaya bağlı olarak oluştuğu kabul edilmektedir. Kendi kendini sınırlayan bir patoloji olan Bell paralizisi ilerleyici olmayıp genellikle kendiliğinden duzelmektedir. Hastaların %80-90 ında felc tamamen duzelmekte tam hareket kaybı oluşmamış hastalarda bu oran %95-100 e cıkmaktadır. Ancak felcin tam olduğu ve erken donemde yapılan testlerde %90 ın uzerinde sinir lifi kaybı saptanan hastalarda tam iyileşme oranı %50 ye duşmektedir.

Bell paralizisinin tedavisinde felcten sonraki ilk 4 gun icerisinde başvuran hastalara, engel oluşturacak bir durum yoksa damar yoluyla uygun dozda kortizon daha sonra ağız yoluyla başlanan kortizon tedavisine 2-3 gunde bir yavaş yavaş doz azaltılarak ortalama 15 gun devam edilmektedir. Kortizonun mide bağırsak sistemi uzerindeki yan etkilerini onlemek amacıyla mide koruyucu tedavi verilmelidir. Etkenin virus olma ihtimali nedeni ile tedaviye ağız yolu ile anti viral ilac eklenmektedir. Yuz siniri fonksiyonlarının olmadığı donemde yuz kaslarında incelme oluşumunun onlenmesi amacıyla sıcak tatbiki, masaj ve yuz egzersizleri uygulanır. Gozde kurumaya bağlı oluşan keratit gibi komplikasyonların onlenmesi icin korunma uygulanmaktadır.

Kortizon kullanımının sakıncalı olduğu durumlarda (kontrol edilemeyen şeker hastalığı, gebelik vs) kılcal damar dolaşımını artırmaya yonelik tedavi verilebilir. Hastanın takibinde uc hafta sonunda duzelme varsa destekleyici tedaviye devam edilmekte klinik duzelme izlenmeyen hastalara elektrikle kas uyarım testi (EMG) yapılmaktadır. EMG de iyileşme bulguları olan hastalarda izleme devam edilmekte, total uyarı kaybı olup iyileşme bulguları bulunmayan hastalarda Manyetik rezonans tetkiki yapılmaktadır. Bu tetkikte patolojinin yeri saptanan hastalarda uygun cerrahi teknikle sinirin kanal icinde serbestleştirilmesine yonelik cerrahi uygulanmaktadır. Felc suresi uzadıkca iyileşme kalitesi duşmektedir. Cerrahi mudahalenin en kısa zamanda yapılmasının yuz fonksiyonlarının en ideal şekilde tekrar kazanılmasında en onemli faktor olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle yuz felci olan hastalarda erken donemde tanı ve uygun tedavinin iyileşmede onemli etkisi vardır.

Travma: Yuz felci nedenleri icinde sıklık olarak ikinci sıradadır. Kulak kemiği kırıkları, cerrahi travma (cerrahi sırasında kacınılmaz olarak oluşan zedelenmeler) ya da istem dışı cerrahi travma olabilir.

Kulak kemiği kırıkları: Travmadan hemen sonra oluşan yuz felclerinde sinirde kesi ya da zedelenme olduğu kabul edilir. Bu durumda mumkun olan en kısa sure icinde ameliyat yapılmalı ve patolojinin durumuna gore uygun cerrahi teknik ile sinirin onarımı gercekleştirilmelidir. Travmadan bir sure sonra başlayan felcler ise sinirin kanalı icinde şişmesine veya kanamaya bağlı olarak oluşabilmektedir. Bu durumda tedavi Bell paralizisi gibidir. Tedaviye cevap vermeyen durumlarda cerrahi rahatlatma gundeme gelmektedir.

Akut ve kronik orta kulak iltihapları: Akut orta kulak iltihabı sırasında gorulen yuz felclerinin tedavisinde damardan antibiyotik başlanmalı ve kulak zarına delik acılarak orta kulakta biriken iltihabın boşalması sağlanmalıdır. Ek olarak kortizon tedavisi uygulanabilir.

Kronik orta kulak iltihabı ile birlikte gorulen felclerde kolesteatom denilen kemiği eriterek buyuyen iltihap kitlesi bulunma şansı fazladır. Felc kolesteatomun sinire basısı ya da bolgesel inflamasyona bağlı olarak oluşmaktadır. Bu vakalarda acil cerrahi mudahale gereklidir.

Herpes zoster otikus: (Ramsey hunt sendromu) Varisella Zoster virusune bağlı olarak oluşur. Genellikle beraberinde kulak kepcesinde, saclı deride, yuzde veya dudaklarda ucuk benzeri kabarcıklı lezyonlar bulunur. Bell paralizisinden farkı bulguların daha ciddi olması ve genellikle sinirde tam bozulmaya neden olmasıdır. Ozellikle hucresel tip immun yetmezlikli kişilerde daha fazla gorulur. Tam iyileşme oranı duşuk olup %10-22 arasında değerler verilmektedir. Tedavide bu viruse ozel anti viral ilac kullanılmalıdır. Diğer tedavi protokolu Bell paralizisindeki gibidir.

Kulak kemiği dışı patolojiler: Genellikle travma ya da yanak tukuruk bezinden (Parotis) koken alan tumorlere bağlı olarak oluşmaktadır. Tedavide nedene bağlı olarak farklı cerrahi yontemler kullanılmaktadır.

[h=2]İstanbul Kulak Burun Boğaz uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]